Bệnh khô mắt - cách
phòng tránh và điều trị
Bệnh khô mắt có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nếu bệnh không được phát hiện và
điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiếm.
Có những bệnh viêm mắt cấp tính dễ nhận thấy và phải chữa trị tức thời
(viêm giác mạc hay viêm kết mạc) nhưng cũng có bệnh diễn tiến âm thầm,
khó chẩn đoán chính xác nếu bác sĩ không chịu tìm hiểu kỹ, gây khó chịu cho
bệnh nhân.
Khô mắt là gì?
Khô mắt là tình trạng tổn thương của lớp phim nước mắt do sự giảm tiết nước
mắt hoặc tăng sự bốc hơi (có bệnh nhân nước mắt chảy ròng nhưng vẫn bị
khô mắt do bị bốc hơi quá nhiều), gây tổn hại bề mặt nhãn cầu và tạo ra một
số dấu hiệu khó chịu.
Khoảng 95% nước mắt được tiết ra từ tuyến lệ, 5% còn lại được tiết ra bởi
tuyến phụ nằm dưới giác mạc. Phim nước mắt có tác dụng làm ẩm bề mặt
giác mạc, kết mạc, bôi trơn mi mắt, cung cấp dinh dưỡng và dưỡng khí cho tế
bào biểu mô đồng thời có vai trò miễn dịch giúp ức chế sự phát triển của vi
trùng. Chúng ta có thể thấy trẻ sơ sinh trong tháng đầu tiên khóc không có
nước mắt, bởi thế mắt chúng không tự miễn dịch. Phim nước mắt còn có vai
trò quang học giúp bề mặt giác mạc trơn láng, đẩy đi những chất lạ như bụi
cát, dị vật… bám vào mắt bằng cách tiết ra nước mắt. Bình thường mỗi người
nháy mắt 15 lần/phút, thời gian giữa hai lần nháy là 2,8 giây (ở nam) và 4
giây (ở nữ)… với cơ chế nháy mắt này giúp đưa nước mắt phủ đều lên nhãn
cầu không bị khô mắt.
Bệnh khô mắt chiếm tỉ lệ cao đối với nhóm người lớn tuổi. Vì vậy cần
thường xuyên thăm khám để điều trị.
Những ai thường bị khô mắt?
Khô mắt có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng đối tượng có nguy cơ cao là nhân
viên văn phòng (do sử dụng thường xuyên máy vi tính) và người già, phụ nữ
tiền mãn kinh và mãn kinh… Theo thống kê của các chuyên gia thì người già
trên 65 tuổi chiếm 15%, tỉ lệ còn lại rơi vào phụ nữ tuổi tiền mãn kinh và mãn
kinh, người đeo kính sát tròng, người có bệnh tự miễn, người đã mổ Lasik do
cận thị…
Nguyên nhân gây khô mắt
Có nhiều nguyên nhân gây khô mắt, trong đó phải kể đến những nguyên
nhân chủ yếu như sau:
- Viêm bờ mi: làm nước bốc hơi nhanh hơn, những chất thải của sự nhiễm
khuẩn gây đỏ mắt mãn, kích thích mắt thường xuyên.
- Thói quen không tốt trong sinh hoạt hàng ngày như ngồi lâu bên máy vi
tính, xem tivi quá nhiều. Tuy tuyến lệ vẫn tiết ra nước mắt nhưng do mắt
phải nhìn lâu không chớp hoặc ít chớp, nước mắt không được “tưới” thường
xuyên để làm ướt và bôi trơn nhãn cầu.
- Do công việc, phải tiếp xúc thường xuyên với các loại bụi, khói độc, máy
điều hòa, quạt máy, hơi nóng tử ngoại và ánh sáng chói chang.
- Thay đổi nội tiết tố nữ: Gặp ở phụ nữ mang thai, mãn kinh.
- Chức năng của tuyến lệ bị suy giảm: do tình trạng lão hóa chung của cơ
thể. Từ tuổi trung niên, lượng nước mắt tiết ra giảm 50% so với thời trẻ.
- Thiếu vitamin A ở trẻ em: Biểu hiện đầu tiên thường là khô mắt.
- Mắc các bệnh tự miễn dịch: như viêm khớp dạng thấp, lupus đỏ, bệnh
tuyến giáp.
- Dùng một số loại thuốc như thuốc kháng histamin, thiabendazol, thuốc
gây mê toàn thân.
Dấu hiệu của bệnh khô mắt
Dấu hiệu khi bệnh khô mắt thường gặp là khó chịu, cảm giác khô, rát bỏng,
người bệnh như thấy có dị vật, hạt sạn trong mắt, nhìn khi mờ khi tỏ, ngứa, sợ
ánh sáng, đỏ mắt, tăng tiết nhày, chảy nước mắt… Những triệu chứng này đôi
khi rất dễ nhầm lẫn với một số bệnh lý khác như viêm kết mạc (đỏ, đổ ghèn)
hay viêm giác mạc (đỏ, sợ ánh sáng). Về vấn đề này, BS Diệp Hữu Thắng,
Trưởng khoa Giác mạc BV Mắt TP.HCM, cho biết có rất nhiều bệnh nhân bị
chẩn đoán nhầm khô mắt với viêm kết mạc, vì thế chữa hoài không hết bệnh.
Chẩn đoán đúng và điều trị
Khi có những dấu hiệu trên kéo dài, tốt nhất người bệnh nên đến những cơ sở
y tế hay chuyên khoa về mắt để được chẩn đoán và điều trị đúng cách, bởi
đây không phải là bệnh cấp tính nhưng nếu không điều trị sẽ gây cảm giác
khó chịu cho người mắc, để lâu dễ gây tổn thương giác mạc và là cơ hội cho
bệnh loét giác mạc rất khó chữa, có thể dẫn đến mù lòa!
Theo BS Hữu Thắng, để định đúng bệnh này, người bệnh sẽ được bác sĩ
chuyên khoa mắt thăm hỏi quá trình diễn tiến bệnh, khám toàn thân, khám
mắt dưới kính hiển vi, đồng thời sẽ được thực hiện một số xét nghiệm chuyên
biệt để có thể chẩn đoán chính xác. Những biện pháp điều trị thường được áp
dụng là vệ sinh bờ mi, đóng điểm lệ, chườm nóng lạnh, dinh dưỡng, đeo kính
giữ ẩm và liệu pháp thay thế nước mắt nhân tạo.
Nước mắt nhân tạo là một loại dung dịch nhỏ mắt chứa polyme tan trong
nước, hiện có ba dạng: nước, nước-mỡ (liquidgel), mỡ (gel). Việc dùng thuốc
nói chung phải tuân thủ đúng theo chỉ dẫn của thầy thuốc chuyên khoa, tùy
theo loại hội chứng khô mắt.
Phòng tránh chứng khô mắt.
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn tới khô mắt, vì vậy tùy theo công việc cũng
như điều kiện có thể gây ra. Dưới đây là một số biện pháp phòng tránh đối với
một số hội chứng khô mắt thường gặp:
+ Hội chứng khô mắt ở nhân viên văn phòng: Do làm việc trong môi
trường máy lạnh (khô) và vi tính liên tục (giảm tần số chớp mắt, tăng bốc hơi
của phim nước mắt)… vì thế đối tượng này nên uống nhiều nước, chú ý vị trí
ngồi, đừng ngồi ngay luồng gió bay ra của máy lạnh và quạt gió, cần thời gian
nghỉ giải lao, nên nhắm mắt vài giây trong mỗi 30 phút (để nước mắt tráng
đều qua giác mạc), khi có điều kiện thuận tiện nên nhắm mắt lại. Nên bố trí
đèn, màn hình máy vi tính ở vị trí thích hợp.
+ Hội chứng khô mắt sau mổ Lasik và người dùng kính tiếp xúc (kính sát
tròng). Ở hai trường hợp này, một do tổn thương trong lúc phẫu thuật, một do
thay đổi thành phần và tăng sự bốc hơi của phim nước mắt, giảm số lần chớp
mắt nên cách phòng ngừa tốt nhất là sử dụng kính đúng cách và dùng nước
mắt nhân tạo trong thời gian dài (sáu tháng đối với Lasik và thường xuyên với
kính sát tròng).
+ Hội chứng khô mắt và viêm kết mạc dị ứng: Viêm kết mạc dị ứng thường
kèm theo khô mắt do rối loạn quá trình tiết nước mắt và tác dụng phụ của
thuốc vì thế nên điều trị phối hợp với nước mắt nhân tạo.
Ngoài ra nên áp dụng một số biện pháp sau cho mắt:
Đeo kính mát
Những người có triệu chứng khô mắt nên đeo kính mát để ngăn bụi và gió
vào mắt giúp ngăn cảm giác “sin sít”. Ngoài ra, đeo kính mát cũng ngăn tia
cực tím. Các bệnh nhân bị hội chứng khô mắt, khi vào hè nên tránh ra ngoài
trời, đặc biệt là buổi trưa. Nếu bơi lội phải đeo kính bảo vệ mắt từ clo của
nước hồ bơi.
Bổ sung chế độ ăn giàu omega-3
Các chuyên gia y tế khuyến cáo các bệnh nhân bị đau mắt nên tiêu thụ thức ăn
giàu omega-3 để giúp ngăn ngừa tình trạng khô mắt, cũng như làm dịu mắt
khi bị đau. Các thực phẩm giàu omega-3 gồm các loại cá như cá ngừ, cà hồi,
dầu olive… Ngoài ra, nên tiêu thụ thêm vitamin A, được tìm thấy trong sữa,
hạt hạnh nhân, rau cải xanh, đặc biệt là các bệnh nhân bị viêm màng kết.
Uống trà chamomile (cúc cam)
Trà chamomile giúp làm giảm chứng ngứa mắt và làm dịu mắt. Uống tách trà
chamomile ấm kết hợp với rửa mắt bằng nước trà chamomile lạnh. Ngoài ra,
túi trà chamomile đã ngâm uống có thể đắp lên mắt có thể giúp giảm đỏ mắt
vào mùa hè.
Đắp mắt với nha đam
Nha đam là loại thảo dược chữa được nhiều bệnh, và là một chiết xuất tuyệt
vời đối phó với chứng khô và đau mắt. Chiết xuất nha đam lạnh thấm vào một
miếng bông đắp lên mắt sẽ giúp dịu mắt vào mùa hè nóng bức.
Uống nước cà rốt
Nước trái cây từ quả kiwi hay nước quả amla (một loại quả mọng của Ấn Độ)
rất lý tưởng cho các bệnh nhân bị hội chứng khô mắt và đau mắt. Cách pha
chế loại nước uống này gồm nước ép amla kết hợp một thìa cà phê mật ong,
và uống hỗn hợp này hai lần trong ngày. Tuy nhiên, ở Việt Nam để kiếm quả
amla thì sẽ khó đấy, vì vậy bạn có thể thay thế một loại nước uống khác cũng
có công dụng tốt không kém quả amla, đó là nước ép cà rốt.
