Biến chứng mắt do đái tháo đường
Bệnh đái tháo đường (ĐTĐ) là bệnh mạn tính gây tổn thương vi mạch
toàn thân dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm cho thận, mạch, thần kinh…
đặc biệt là võng mạc (mô tiêu thụ oxy cao nhất cơ thể).
Đây cũng chính là nguyên nhân hàng đầu gây mù loà ở lứa tuổi từ 20 – 65.
Việc tầm soát và điều trị sớm có thể làm chậm dĩên tiến của bệnh và ngăn chặn
biến chứng mù loà.
Ở các nước phát triển như Mỹ, Nhật, Singapore… có hệ thống tầm soát tốt,
máy chụp ảnh màu đáy mắt kỹ thuật số được trang bị ở các phòng khám mắt, hiệu
kính… các hình ảnh tổn thương sẽ được truyền đến trung tâm kiểm soát, điều trị
bệnh võng mạc ĐTĐ để được các chuyên gia khám, chụp mạch huỳnh quang và
laser quan đông võng mạc và nhằm bảo tồn thị lực cho bệnh nhân.
Ở Việt Nam, bệnh võng mạc ĐTĐ ngày càng tăng. Tuy nhiên, những bệnh
nhân ĐTĐ mới chỉ được theo dõi, quản lý tại các trung tâm nội khoa. Khi có biến
chứng tại mắt thì bệnh nhân mới đến khám chuyên khoa mắt. Những bệnh nhân
này rất cần được theo dõi, quản lý và điều trị sớm bệnh võng mạc ĐTĐ một cách
có hệ thống.
Phát hiện và điều trị
Để đánh giá tổn thương võng mạc do ĐTĐ có nhiều phương pháp: Soi đáy
mắt, chụp ảnh màu đáy mắt kỹ thuật số, chụp mạch huỳnh quang võng mạc. Hiện
nay ở Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, hệ thống Bệnh viện Mắt Sài Gòn đã có máy
chụp kỹ thuật số cho độ phân giải cao tới 6.1 triệu điểm ảnh (Mega pixel) thậm chí
không cần nhỏ dãn đồng tử, cho phép lưu ảnh trong máy tính - bệnh nhân được
khám, hội chẩn bởi các chuyên gia đáy mắt trong và ngoài nước.
Nhờ phát hiện được chính xác các tổn thương trên võng mạc, việc ra chỉ
định chụp mạch huỳnh quang, laser quang đông võng mạc có thể kịp thời bảo tồn
thị lực cho bệnh nhân ĐTĐ để phục vụ công tác điều trị, bệnh viện cũng trang bị
máy laser màu với bước sóng 532nm, đây là loại laser mà mạch máy có thể hấp
thu tới 90% năng lượng. Điều này góp phần giảm biến chứng, tăng tác dụng điều
trị của laser quang đông võng mạc.
Đục thuỷ tinh thể cũng là biến chứng có khả năng gây mù loà của bệnh
ĐTĐ. Việc phẫu thuật thay thuỷ tinh thể sớm bằng phương pháp Phaco sẽ giúp
cho việc khám và theo dõi võng mạc một cách hiệu quả nhất.
Quy trình khám điều trị cho bệnh nhân võng mạc ĐTĐ theo khuyến cáo của
Hiệp hội ĐTĐ thế giới (IDF):
1. Khám thị lực.
2. Khám mắt trên sinh hiển vi, tư vấn điều trị.
3. Đo nhẵn áp, nhỏ dãn đồng tử.
4. Siêu âm mắt đánh giá tình trạng dịch kính – võng mạc.
5. Khám và chụp ảnh màu đáy mắt kỹ thuật số lưu dữ liệu.
6. Chụp mạch huỳnh quang võng mạc (nếu cần).
7. Laser quang đông võng mạc bằng laser màu 532 (khi có chỉ định).
Tóm lại:
Mặc dù đã có những tiến bộ lớn về khoa học và kỹ thuật trong chẩn đoán và
điều trị bệnh võng mạc ĐTĐ nhưng việc khám mắt định kỳ là rất quan trọng, giúp
phát hiện sớm, quản lý và điều trị laser kịp thời. Đó là cách tốt nhất góp phần nâng
cao chất lượng sống cho bệnh nhân ĐTĐ.
Mắc đái tháo đường nhớ kiểm tra
mắt định kỳ
Trong các biến chứng mãn tính của bệnh đái tháo đường, biến chứng
mắt thường xảy ra. Đó là ba biến chứng: đục thủy tinh thể (cườm), tăng nhãn
áp (glaucoma) và bệnh lý võng mạc.
Hình ảnh võng mạc bình thường
Riêng bệnh lý võng mạc của đái tháo đường, người ta ghi nhận: dù được
điều trị thường xuyên, đúng phác đồ với nồng độ đường máu được kiểm soát ổn
định thì vẫn có đến 60% bệnh nhân bị biến chứng võng mạc mắt sau khi phát hiện
bệnh khoảng 10 năm.
Bệnh lý võng mạc mắt thường thể hiện dưới ba dạng: không tăng sinh, tiền
tăng sinh và có tăng sinh. Tổn thương các mạch máu võng mạc ở bệnh đái tháo
đường có thể là:
- Mạch máu võng mạc bị thiếu oxy do nhiều nguyên nhân khác nhau nên có
xu hướng bị nghẽn tắc.
- Sự suy yếu của thành mạch máu sẽ tạo ra nhiều vị trí giãn phình mạch
máu.
- Những mạch máu nhỏ ở võng mạc bị vỡ gây tổn thương võng mạc, tăng
nhãn áp và có thể gây mù lòa.
Hình ảnh võng mạc của người mắc tiểu đường (xuất huyết cạnh gai thị)
Nếu không được kiểm tra và chữa trị kịp thời thì các tổn thương mắt này rất
khó hồi phục. Do đó, cả Tổ chức Y tế thế giới (WHO) lẫn Liên đoàn Đái tháo
đường thế giới (IDF) đều khuyến cáo bệnh nhân đái tháo đường cần được kiểm tra
mắt định kỳ để phát hiện và điều trị sớm các biến chứng võng mạc.
Trong các thăm dò chẩn đoán về mắt, kỹ thuật chụp mạch máu võng mạc
huỳnh quang chiếm vị trí rất quan trọng, cung cấp những thông tin về hệ tuần hoàn
mạch máu võng mạc và tình trạng đáy mắt. Như tên gọi, thủ thuật này sẽ cho
những hình ảnh mạch máu võng mạc rõ ràng nhờ được phát sáng bởi một loại
thuốc nhuộm huỳnh quang bơm vào máu. Với những hình ảnh rõ nét và sống động
này, bác sĩ sẽ theo dõi và điều trị sớm các biến chứng ở võng mạc mắt - phần quan
trọng nhất của thị giác - ở bệnh nhân đái tháo đường.
