TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
53
SỰ BIẾN ĐỔI NỒNG ĐỘ HS-TNT HUYẾT TƯƠNG TRƯỚC
VÀ SAU PHẪU THUẬT Ở NGƯỜI BỆNH THỰC HIỆN PHẪU THUẬT
NGOÀI TIM TẠI BỆNH VIỆN THANH NHÀN NĂM 2024
Nguyễn Văn Cẩn1, Nguyễn Minh Hiền2, Nguyễn Thị Lệ Mỹ2,
Nguyễn Thị Thu Lê2, Trần Khánh Chi3
TÓM TẮT8
Đặt vấn đề: Tổn thương cơ tim, nhồi máu cơ
tim là biến chứng tim mạch thường gặp sau phẫu
thuật ngoài tim có thể được phát hiện nhờ xét
nghiệm định lượng hs-TnT trước và sau phẫu
thuật. Mục tiêu nghiên cứu: Đánh giá sự biến
đổi nồng độ hs-TnT huyết tương trước và sau
phẫu thuật ngoài tim và mối liên quan giữa nồng
độ hs-TNT huyết tương sau phẫu thuật ngoài tim
với một số yếu tố nguy cơ. Đối tượng và
phương pháp nghiên cứu: Mô tả cắt ngang theo
dõi trên 42 người bệnh phẫu thuật ngoài tim (tiêu
hóa, tiết niệu, chấn thương chỉnh hình) theo kế
hoạch. Nồng độ hs-TnT huyết tương được đo
trước phẫu thuật và 2 giờ sau phẫu thuật. Kết
quả: Sau phẫu thuật ngoài tim có sự tăng nồng
độ hs-TnT (tăng >14 ng/L), chiếm 28,6%. Nồng
độ hs-TnT tăng sau phẫu thuật ở cả 3 nhóm
nghiên cứu (tiêu hóa, tiết niệu, chấn thương). Có
mối liên quan giữa nồng độ hs-TnT sau phẫu
thuật với một số yếu tố nguy cơ như: tiền sử hút
thuốc lá, với p< 0.05. Kết luận: Nồng độ hs-TnT
1Trường Đại Học Y tế Công Cộng
2Bệnh viện Thanh Nhàn
3Trường Đại học Y Hà Nội
Chịu trách nhiệm chính: Trần Khánh Chi
SĐT: 0904686682
Email: trankhanhchi@hmu.edu.vn
Ngày nhận bài: 10.8.2024
Ngày phản biện khoa học: 17.8.2024
Ngày duyệt bài: 23.8.2024
Người phản biện: PGS.TS Phạm Văn Trân
tăng lên sau phẫu thuật ngoài tim; có mối liên
quan giữa nồng độ hs-TnT sau phẫu thuật với
yếu tố nguy cơ tim mạch là tiền sử hút thuốc lá.
Từ khóa: hs Troponin T (hsTNT), phẫu thuật
ngoài tim
SUMMARY
CHANGES IN PLASMA HS-TNT
CONCENTRATION BEFORE AND
AFTER SURGERY IN PATIENTS
UNDERGOING NON-CARDIAL
SURGERY AT THANH NHAN
HOSPITAL IN 2024
Background: Cardiovascular complications:
myocardial injury and myocardial infarction are
common complications after noncardiac surgery
what was detected by Quantifying hs-TnT before
and after surgery. Objectives: Evaluate the
change in plasma hs-TnT concentration before
and after non-cardiac surgery and the relationship
between the plasma hs-TNT concentration after
non-cardiac surgery and some risk factors.
Materials and Method: Cross-sectional study of
42 patients undergoing elective non-cardiac
surgery (gastrointestinal, urinary, trauma). The
plasma Hs-TnT levels were measured
preoperatively and 2 hours postoperatively.
Results: After non-cardiac surgery, there was an
increase in hs-TnT concentration (>14 ng/),
accounting for 28,6%. The hs-TnT concentration
increased after surgery in all 3 study groups
(digestive, urinary, and trauma). There is a
correlation between postoperative hs-TnT levels
HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN LẦN THỨ 27 - HỘI HÓA SINH Y HỌC HÀ NỘI VÀ CÁC TỈNH PHÍA BẮC
54
and risk factors such as smoking, with p < 0.05.
Conclusions: Increased hs-TnT levels after
noncardiac surgery: There is a correlation
between postoperative hs-TnT levels and
cardiovascular risk factors such as smoking
history.
Keywords: hs Troponin T (hsTNT), non-
cardial surgery.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Hàng năm, có khoảng 5% dân số thế giới
tương đương 300 triệu người trải qua các
phẫu thuật lớn, trong đó khoảng 85% các ca
phẫu thuật chính không liên quan đến tim
(1), tỷ lệ biến chứng tim mạch chu phẫu là
3,6 đến 7% (2). Người bệnh trải qua phẫu
thuật ngoài tim (NCS) có nguy cơ bị các biến
cố về tim mạch nặng sau phẫu thuật, như: tử
vong do tim, nhồi máu cơ tim, chấn thương
cơ tim, ngừng tim hoặc sung huyết tim (3).
Đặc biệt là tổn thương cơ tim chu phẫu ngày
càng được công nhân là nguyên nhân chính
gây ảnh hưởng tử vong chu phẫu và tăng
gánh nặng y tế do thời gian nằm viện kéo
dài, nhưng thường khó có thể phát hiện vì
không có triệu chứng lâm sàng điển hình
như: đau ngực, đau thắt ngực hoặc khó thở,
các triệu chứng có thể bị che lấp hoặc bị ức
chế bởi các thuốc an thần hoặc giảm đau sau
phẫu thuật. Xét nghiệm định lượng hs-TnT
được xem như một dấu ấn sinh học có vai trò
quan trọng trong phát hiện tổn thương tim và
nhồi máu cơ tim (1), phát hiện kịp thời tổn
thương cơ tim chu phẫu, đặc biệt ở những
người bệnh có nguy cơ tim mạch cao, giúp
các bác sỹ lâm sàng theo dõi các biến chứng
tim mạch sau các loại phẫu thuật ngoài tim.
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, sự biến đổi
nồng độ hs-TnT trước và sau phẫu thuật có
liên quan đáng kể đến nhồi máu cơ tim sau
phẫu thuật và tỷ lệ tử vong lâu dài sau NCS
(4,5). Chính vì vậy, nghiên cứu được thực
hiện nhằm đánh giá sự biến đổi nồng độ hs-
TnT trước và sau phẫu thuật ngoài tim và
mối liên quan giữa nồng độ hs-TNT sau phẫu
thuật ngoài tim với một số yếu tố nguy cơ.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
2.1.1. Tiêu chuẩn chọn mẫu
- Người bệnh đã phẫu thuật tiêu hóa, tiết
niệu, chấn thương xương theo kế hoạch đang
được điều trị tại Khoa Hồi sức tích cực Bệnh
viện Thanh Nhàn
- Người bệnh được chỉ định xét nghiệm
hs-TnT tại thời điểm trước phẫu thuật và
trong vòng 2 giờ đầu sau phẫu thuật. Các
bệnh nhân được thực hiện xét nghiệm đánh
giá tim mạch trước mổ: XQ tim phổi, điện
tim…
- Người bệnh đồng ý tham gia nghiên
cứu.
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ
- Người bệnh phẫu thuật cấp cứu, người
không đầy đủ thông tin lâm sàng
- Người có tiền sử mắc bệnh tim hoặc
đang điều trị thiếu máu cơ tim
2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu
- Nghiên cứu thực hiện tại khoa Hóa
Sinh - Bệnh viện Thanh Nhàn
- Thời gian thực hiện từ tháng 3 năm
2024 đến tháng 9 năm 2024.
2.3. Phương pháp nghiên cứu
- Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả
cắt ngang.
- Phương pháp chọn mẫu thuận tiện, cỡ
mẫu 42 người bệnh.
- Phương pháp tiến hành: Người bệnh
thỏa mãn các tiêu chuẩn lựa chọn đưa vào
nghiên cứu, tiến hành thu thập các thông tin
lâm sàng từ hồ sơ bệnh án bằng phiếu điều
tra được thiết kế sẵn. Xác định nồng độ hs-
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
55
TnT trong huyết tương người bệnh chống
đông bằng heparin tại thời điểm trước và sau
phẫu thuật, thực hiện trên máy hóa sinh tự
động Cobas 8000 (Roche-Hitachi, Đức) tại
khoa Hóa sinh, Bệnh viện Thanh Nhàn.
2.4. Phương pháp xử lý số liệu:
Số liệu được xử lý và phân tích bởi phần
mềm SPSS Statistics 22.0. Căn cứ trên sự
phân bố của số liệu trong nghiên cứu để lựa
chọn các phép kiểm định (test) phù hợp, mức
ý nghĩa thống kê được chọn là p<0,05.
2.5. Đạo đức trong nghiên cứu:
Nghiên cứu tuân thủ đầy đủ các nguyên
tắc đạo đức của nghiên cứu y học. Các thông
tin liên quan đến bệnh nhân được bảo mật
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm mẫu nghiên cứu
Bảng 1: Đặc điểm chung của các đối tượng nghiên cứu (n=42)
Đặc điểm
n
%
Tuổi trung bình (X ±SD): 63,21 ± 13,77 tuổi (từ 31 - 85 tuổi)
Giới tính
Nam
27
64,3
Nữ
15
35,7
Loại phẫu thuật
Tiêu hóa
14
33.3%
Tiết niệu
17
40.5%
Chấn thương
11
26.2%
Các yếu nguy cơ tim mạch
Tăng huyết áp
14
33.3%
Đái tháo đường
14
33.3%
Hút thuốc lá
7
16.7%
Rối loạn lipid máu
6
14.3%
Béo phì ≥25
7
16.7%
Nhận xét: Tuổi trung bình của người
bệnh nghiên cứu là 63,21 13.77, tuổi nhỏ
nhất 31, tuổi lớn nhất là 85. Nam giới chiếm
đa số với 64.3%, nữ chiếm 35.7%. Phẫu
thuật tiêu hóa chiếm 33.3%, phẫu thuật tiết
niệu 40.5% và phẫu thuật chấn thương
26.2%. Đặc điểm các yếu nguy cơ tim mạch
của người bệnh nghiên cứu với THA và ĐTĐ
chiếm đa số với tỷ lệ 33.3%. Rối loạn lipid
máu chiếm 14.3%, Hút thuốc lá và béo phì
chiếm 16.7%.
Bảng 2: Phân bố người bệnh theo nồng độ hs-TnT tăng > 14 ng/L sau phẫu thuật
(n=42)
Loại phẫu thuật
Hs-TnT (>14 ng/L)
Tiêu hóa
1
Tiết niệu
4
Chấn thương
7
Tổng
12
Sau phẫu thuật nồng độ hs-TnT tăng (>14 ng/L) chiếm 28.6%. Trong đó, nhóm tiêu hóa
tăng chiếm 2.4%, nhóm tiết niệu tăng chiếm 9.5%, nhóm chấn thương tăng chiếm 16.7%.
HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN LẦN THỨ 27 - HỘI HÓA SINH Y HỌC HÀ NỘI VÀ CÁC TỈNH PHÍA BẮC
56
3.2. Đánh giá sự biến đổi nồng độ hs-TnT trước và sau phẫu thuật ngoài tim và mối
liên quan giữa nồng độ hs-TNT sau phẫu thuật ngoài tim với một số yếu tố nguy cơ.
Bảng 3: Mối liên quan giữa nồng độ hs-TnT trước (T1) và sau phẫu thuật (T2) theo
phân loại phẫu thuật (n=42)
Loại phẫu thuật
hs-TnT (ng/L)-T1
hs-TnT (ng/L)-T2
p
Trung vị
(Khoảng tứ phân vị)
Tiêu hóa
6 (3.0 – 8.75)
7 (3.75 – 10.75)
<0.001
Tiết niệu
12 (10.5 – 34)
11 (12 – 33)
<0.001
Chấn thương
11 (4.0 - 15)
25 (3.0 - 28)
<0.001
Tổng
9.0 (3.0 - 12,25)
12.0 (4.0 - 16,25)
<0.001
Nồng độ hs-TnT sau phẫu thuật tăng so với trước phẫu thuật. Trước phẫu thuật nồng độ
hs-TnT có trung vị (khoảng tứ phân vị) là 9.0 (3.0 – 12.25) ng/L, sau phẫu thuật nồng độ hs-
TnT tăng có trung vị (khoảng tứ phân vị) 12.0 (4.0 – 16.25) ng/L, sự khác biệt có ý nghĩa
thống kê với p<0.01.
Bảng 4: Mối liên quan giữa nồng độ hs-TnT sau phẫu thuật ngoài tim và một số yếu tố
nguy cơ (n=42)
Đặc điểm
hs-TnT ≤14
hs-TnT >14
p
Tuổi
≤65
(n=21)
17
81%
4
19%
0.3
>65
(n=21)
13
61.9%
8
38.1%
Giới
Nữ
(n=15)
12
80%
3
20%
0.48
Nam
(n=27)
18
66.7%
9
33.3%
Tăng huyết áp
Tăng
(n=14)
8
57.1%
6
42.9%
0.16
Không tăng
(n=28)
22
78.6%
6
21.4%
Hút thuốc lá
Có
(n=7)
1
14.3%
6
85.7%
0.001
Không
(n=35)
29
82.9%
6
17.1%
Béo phì
Có (BMI >25)
(n=7)
7
100%
0
0%
0.16
Không (BMI <25)
(n=35)
23
65.7%
12
34.3%
Đái tháo đường
Có
(n=14)
9
64.3%
5
35.7%
0.16
Không
(n=28)
21
75%
7
25%
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
57
Rối loạn lipid máu
Có
(n=6)
3
50%
3
50%
0.3
Không
(n=36)
27
66.7%
9
33.3%
Có mối liên quan giữa sự tăng nồng độ
hs-TnT sau phẫu thuật với các yếu tố nguy
cơ tim mạch là: Tiền sử hút thuốc lá, có ý
nghĩa thống kê với độ tin cậy 95%, p< 0.05
IV. BÀN LUẬN
4.1. Đặc điểm mẫu nghiên cứu
Người bệnh trải qua NCS có nguy cơ bị
các biến cố về tim mạch nặng sau phẫu thuật,
như: tử vong do tim, nhồi máu cơ tim và
ngừng tim. Biến chứng tim mạch thường xảy
ra trong 3 ngày đầu sau phẫu thuật, giai đoạn
mà đa số bệnh nhân còn bị ảnh hưởng bởi
thuốc gây mê, nên thường không có triệu
chứng đau ngực. Nhóm nghiên cứu được
thực hiện trên 42 bệnh nhân được thực hiện
phẫu thuật ngoài tim đang trong thời kỳ hậu
phẫu. Tuổi trung bình của các đối tượng
trong nghiên cứu là 63,21 13.77. Tuổi nhỏ
nhất là 31 và tuổi lớn nhất là 85. Nghiên cứu
của chúng tôi tương tự như nghiên cứu của
Vision (2017), độ tuổi trung bình của nhóm
nghiên cứu là 63,1 10,7 (4), và Peter A.
Kavsak và cộng sự (2011), độ tuổi trung bình
của nhóm nghiên cứu là 65 11 (6). Trong
nghiên cứu có 27 nam (chiếm 64.3%) và có
15 nữ (chiếm 35.7%), tỷ lệ nam/nữ = 1,8/1.
Kết quả này tương tự với nghiên cứu của
Peter Nagele và cộng sự (2013) với nam
chiếm 62.5%, nữ chiếm 37.5% và tỷ lệ
nam/nữ 1,7/1 (5) và cao hơn nghiên cứu
đoàn hệ Vision (2017) (4) và Peter A.
Kavsak và cộng sự (2011) (6) với tỷ lệ
nam/nữ xấp xỉ bằng 1. Tỷ lệ các loại phẫu
thuật trong nghiên cứu: phẫu thuật tiêu hóa
có 14 trường hợp chiếm 33.3%, phẫu thuật
tiết niệu có 17 trường hợp chiếm 40.5%,
phẫu thuật chấn thương có 11 trường hợp
chiếm 26.2%. Trong nghiên cứu của chúng
tôi, đặc điểm các yếu tố nguy cơ tim mạch
của mẫu nghiên cứu gồm: tăng huyết áp, đái
tháo đường lần lượt chiếm 33.3%; tiếp đó là
hút thuốc lá và béo phì lần lượt chiếm
16.7%; rối loạn lipid máu chiếm 14.3%
(bảng 1).
4.2. Đánh giá sự biến đổi nồng độ hs-
TnT trước và sau phẫu thuật ngoài tim và
mối liên quan giữa nồng độ hs-TNT sau
phẫu thuật ngoài tim với một số yếu tố
nguy cơ..
Nồng độ hs-TnT trước và sau phẫu thuật
không tuân theo phân phối chuẩn. Nồng độ
hs-TnT trước phẫu thuật có giá trị trung vị
(khoảng tứ phân vị) là 9.0 (IQR: 3.0 - 12,25)
ng/L. Nồng độ hs-TnT sau phẫu thuật có xu
hướng tăng lên và có giá trị trung vị (IQR) là
12.0 (IQR: 4.0 - 16,25) ng/L, sự khác biệt có
ý nghĩa thống kê với p < 0,05. Sự khác biệt
nồng độ hs-TnT sau phẫu có ý nghĩa thống
kê trong cả ba nhóm nghiên cứu tiêu hóa, tiết
niệu, chấn thương, với p< 0.05. Kết quả này
phù hợp với diễn biến của nồng độ hs-TnT
sau phẫu thuật tương tự như các nghiên cứu
của Peter Nagele và cộng sự (2013) (5), Peter
A. Kavsak và cộng sự (2011) (6), Ekaterine
Popova và cộng sự (2019) (7) và PG
Noordzij và cộng sự (2015)(8). Phân tích chi
tiết theo loại phẫu thuật trng nghiên cứu
(gồm: phẫu thuật cắt tiền liệt tuyến, phẫu
thuật sỏi thận, bàng quang) thì phẫu thuật tiết
niệu hsTNT giờ thứ 2 giảm hơn so với trước
xét nghiệm có thể do mức độ nặng của phẫu
thuật, lượng máu bị mất. Hiện nay, chưa có