Bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho giáo viên tiểu học vùng cao tỉnh Lào Cai đáp ứng yêu cầu chương trình mới

VJE<br /> <br /> Tạp chí Giáo dục, Số 440 (Kì 2 - 10/2018), tr 11-15<br /> <br /> BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC CHUYÊN MÔN CHO GIÁO VIÊN TIỂU HỌC<br /> VÙNG CAO TỈNH LÀO CAI ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CHƯƠNG TRÌNH MỚI<br /> Vũ Thị Bình - Trường Cao đẳng Sư phạm Lào Cai<br /> Ngày nhận bài: 30/08/2018; ngày sửa chữa:15/09/2018; ngày duyệt đăng: 19/09/2018.<br /> Abstract: Teachers are an important factor in decided the success implementing and implementing<br /> of the new general education curriculum. Particularly, the contingent of primary teachers in upland<br /> area still face many difficulties in knowledge, skills and teaching methods in the direction of<br /> capacity development. Based on the survey of primary competencies of primary teachers in five<br /> upland districts in Lao Cai province, the article mentions a number of training and upgrading<br /> measures for professional qualifications of primary school teachers. new program requirements.<br /> Keywords: Training, fostering, professional capacity, primary school teachers, mountainous<br /> areas.<br /> 1. Mở đầu<br /> Hiện nay, nước ta đang thực hiện nhiều chính sách ưu<br /> tiên cho phát triển GD-ĐT, tập trung đổi mới giáo dục Việt<br /> Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân<br /> chủ hóa và hội nhập quốc tế. Trong đó, công tác đào tạo,<br /> đào tạo lại và bồi dưỡng nâng cao năng lực (NL) đội ngũ<br /> nhà giáo là nhiệm vụ quan trọng, mang tính đột phá trong<br /> việc thực hiện đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT.<br /> Theo tác giả Trần Bá Hoành, đội ngũ giáo viên (GV)<br /> là lực lượng cốt cán biến các mục tiêu giáo dục thành<br /> hiện thực, giữ vai trò quyết định chất lượng và hiệu quả<br /> giáo dục [1]. Tác giả Vũ Thị Sơn cho rằng: “Những thay<br /> đổi hiện nay của xã hội đã dẫn đến những thay đổi trong<br /> vai trò, nhiệm vụ của người GV, do đó họ phải được bồi<br /> dưỡng, tập huấn để đáp ứng yêu cầu này” [2].<br /> Như vậy, có thể nói, vấn đề bồi dưỡng GV để đáp<br /> ứng nhiệm vụ đào tạo theo định hướng NL của chương<br /> trình mới là một trong những nhiệm vụ trọng tâm để đổi<br /> mới, nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng yêu cầu phát<br /> triển của đất nước hiện nay.<br /> Tuy nhiên, hiện nay các chương trình, tài liệu đào tạo,<br /> bồi dưỡng GV nói chung và GV tiểu học nói riêng còn ít<br /> đề cập các vấn đề của GV tiểu học đang công tác ở vùng<br /> cao, nơi còn nhiều hạn chế về thông tin, thiếu tài liệu<br /> hướng dẫn cụ thể, gắn với bối cảnh thực tế của địa phương<br /> và những khó khăn, bất cập mang tính đặc thù,… Vì vậy,<br /> việc khảo sát, đánh giá NL chuyên môn, nhu cầu bồi<br /> dưỡng của GV tiểu học tại các huyện vùng cao tỉnh Lào<br /> Cai là hết sức cần thiết để từ đó xây dựng tài liệu bồi dưỡng<br /> phù hợp với nhu cầu cụ thể, thực tế của địa phương.<br /> 2. Nội dung nghiên cứu<br /> 2.1. Khái quát về năng lực chuyên môn của giáo viên<br /> tiểu học<br /> <br /> 11<br /> <br /> 2.1.1. Năng lực chuyên môn<br /> Tác giả Phạm Hồng Quang (2006) cho rằng, NL dạy<br /> học gồm các NL thành phần cơ bản sau: NL chuẩn bị; NL<br /> thực hiện; NL sử dụng các thiết bị và phương tiện dạy học;<br /> NL tổ chức các hoạt động giáo dục; NL đánh giá; NL tổ<br /> chức; NL hoạt động xã hội trong và ngoài trường. Theo<br /> quan điểm của các nhà sư phạm ở Đức, cấu trúc chung của<br /> NL hành động được mô tả là sự kết hợp của 4 NL thành<br /> phần, gồm NL cá thể, NL chuyên môn, NL xã hội, NL<br /> phương pháp. Trong đó, NL chuyên môn (Professional<br /> competency) là khả năng thực hiện các nhiệm vụ chuyên<br /> môn cụ thể cũng như khả năng đánh giá kết quả chuyên<br /> môn một cách độc lập, có phương pháp và chính xác về<br /> mặt chuyên môn. NL chuyên môn hiểu theo nghĩa hẹp là<br /> NL nội dung chuyên môn, theo nghĩa rộng bao gồm cả NL<br /> phương pháp chuyên môn [3].<br /> Trong hệ thống NL của nhà giáo, NL chuyên môn có<br /> vai trò quan trọng, nó được xem như là NL chủ chốt,<br /> quyết định sự thành công trong hoạt động nghề nghiệp.<br /> Có thể nói, NL chuyên môn của GV tiểu học là khả năng<br /> thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn cụ thể ở bậc tiểu học<br /> cũng như khả năng đánh giá kết quả chuyên môn một<br /> cách độc lập, có phương pháp và chính xác. Theo quan<br /> niệm này, chúng tôi xác định những yếu tố liên quan đến<br /> khả năng thực hiện và đánh giá các nhiệm vụ dạy học,<br /> giáo dục của GV tiểu học vùng cao tỉnh Lào Cai, để khảo<br /> sát, đánh giá và đề xuất các biện pháp đào tạo, bồi dưỡng<br /> nâng cao NL chuyên môn cho GV tiểu học đáp ứng yêu<br /> cầu đổi mới.<br /> 2.1.2. Năng lực chuyên môn của giáo viên tiểu học<br /> Dựa trên các nhiệm vụ cơ bản của GV tiểu học theo<br /> Quy định chức danh nghề nghiệp GV tiểu học (Thông tư<br /> số 21/2015/TTLT-BGDĐT-BNV) [4], theo Chuẩn nghề<br /> nghiệp GV tiểu học (Quyết định số 14/2007/QĐBGDĐT) [5] và một số nhiệm vụ đặc thù của GV tiểu học<br /> Email: vtbinh.c08@moet.edu.vn<br /> <br /> VJE<br /> <br /> Tạp chí Giáo dục, Số 440 (Kì 2 - 10/2018), tr 11-15<br /> <br /> vùng cao tỉnh Lào Cai, chúng tôi xác định các tiêu chí 2.2.1. Đánh giá năng lực chuyên môn của giáo viên tiểu<br /> trọng tâm và thực hiện khảo sát, đánh giá NL chuyên môn học ở các huyện vùng cao tỉnh Lào Cai<br /> của GV tiểu học vùng cao. Với mục đích xác định được<br /> Từ bộ tiêu chí đánh giá, chúng tôi xây dựng phiếu<br /> những điểm yếu và thiếu về chuyên môn của đội ngũ này khảo sát NL chuyên môn của GV tiểu học. Trong đó, mỗi<br /> để đề xuất các biện pháp phù hợp cho công tác đào tạo, bồi NL thành phần được xác định bởi hệ thống các tiêu chí.<br /> dưỡng, tự bồi dưỡng nâng cao NL chuyên môn cho GV<br /> Mỗi tiêu chí được tập trung mô tả theo các chỉ báo hành<br /> tiểu học. Chúng tôi nghiên cứu, xây dựng bộ tiêu chí đánh<br /> giá gồm 6 tiêu chuẩn và 33 tiêu chí cụ thể, tập trung vào vi cụ thể, lượng hóa các yếu tố, dấu hiệu cơ bản để đánh<br /> các hoạt động chuyên môn chủ đạo, gắn với các nhiệm vụ giá cho điểm theo 04 mức độ. Mức 1: 1 điểm; Mức 2: 2<br /> thực nghiệp hàng ngày của GV tiểu học vùng cao và điểm; Mức 3: 3 điểm; Mức 4: 4 điểm.<br /> những yêu cầu mới về giáo dục tiểu học, phản ánh sát thực<br /> Trên cơ sở điểm đánh giá, tính điểm trung bình<br /> NL chuyên môn của độ ngũ này. Bao gồm:<br /> (ĐTB) của các tiêu chí để phân loại mức độ đạt được của<br /> Tiêu chuẩn 1: NL nhận thức các kiến thức, kĩ năng GV theo từng NL cụ thể:<br /> chuyên ngành Giáo dục tiểu học (Toán, Ngữ văn - Tiếng<br /> ĐTB từ 0 - < 2: xếp loại Yếu; ĐTB từ 2 - < 2,5: xếp<br /> Việt, Khoa học tự nhiên, Khoa học xã hội, Tin học, Âm<br /> loại<br /> Trung bình; ĐTB từ 2,5 - < 3,5 xếp loại Khá; ĐTB<br /> nhạc, Tiếng Anh, Mĩ thuật, Giáo dục thể chất).<br /> từ 3,5 - 4: xếp loại Tốt. Để việc đánh giá, xếp loại NL<br /> Tiêu chuẩn 2: NL vận dụng tâm lí học sư phạm, tâm<br /> chuyên môn của GV tiểu học bảo đảm khoa học, toàn<br /> lí học lứa tuổi, giáo dục học trong giáo dục tiểu học.<br /> Tiêu chuẩn 3: NL dạy học ở tiểu học (gồm dạy học: diện, khách quan, phản ảnh đúng thực trạng. Ngoài việc<br /> Toán, Ngữ văn - Tiếng Việt, Khoa học tự nhiên, Khoa khảo sát qua phiếu đánh giá, chúng tôi còn tổ chức: dự<br /> học xã hội, Tin học, Âm nhạc, Tiếng Anh, Mĩ thuật, Giáo giờ, nghiên cứu kế hoạch dạy học, giáo dục; phiếu câu<br /> dục thể chất).<br /> hỏi, bài tập trắc nghiệm và phỏng vấn cán bộ quản lí và<br /> GV tiểu học, học sinh (HS), phụ huynh HS.<br /> Tiêu chuẩn 4: NL tổ chức hoạt động trải nghiệm.<br /> Tiêu chuẩn 5: NL đánh giá HS.<br /> 2.2.2. Kết quả khảo sát, đánh giá năng lực chuyên môn<br /> Tiêu chuẩn 6: Các NL chuyên môn khác (dạy học tích của giáo viên tiểu học ở các huyện vùng cao tỉnh Lào Cai<br /> hợp; dạy học lớp ghép; phát triển chương trình giáo dục;<br /> Chúng tôi tiến hành khảo sát 741 GV, trong đó có 573<br /> sử dụng thiết bị, đồ dùng dạy học, giáo dục; ứng dụng GV dạy nhiều môn và 168 GV dạy một môn chuyên biệt<br /> công nghệ thông tin trong dạy học).<br /> tại 75 trường tiểu học các huyện vùng cao tỉnh Lào Cai.<br /> 2.2. Khảo sát, đánh giá năng lực chuyên môn của giáo Kết quả thể hiện ở bảng 1.<br /> viên tiểu học ở các trường vùng cao tỉnh Lào Cai<br /> Bảng 1. Năng lực chuyên môn của GV tiểu học vùng cao<br /> Các mức độ đánh giá<br /> Tổng<br /> số<br /> Năng lực/ tiêu chí<br /> Yếu<br /> Trung bình<br /> Khá<br /> Tốt<br /> phiếu<br /> SL<br /> %<br /> SL<br /> %<br /> SL<br /> %<br /> SL<br /> %<br /> Tiêu chuẩn 1: NL nhận thức các kiến thức, kĩ năng chuyên ngành Giáo dục tiểu học<br /> Toán<br /> 19 3,32 81 14,14 298 52,01 175 30,54 573<br /> Ngữ văn - Tiếng Việt<br /> 30 5,24 122 21,29 278 48,52 143 24,96 573<br /> Khoa học tự nhiên<br /> 21 3,66 71 12,39 285 49,74 196 34,21 573<br /> Khoa học xã hội<br /> 25 4,36 88 15,36 310 54,10 150 26,18 573<br /> Mĩ thuật (GV Mĩ thuật)<br /> 2 5,41 11 29,73 16 43,24<br /> 8<br /> 21,62<br /> 37<br /> Tiếng Anh (GV Tiếng Anh)<br /> 1 4,76<br /> 4<br /> 19,05 12 57,14<br /> 4<br /> 19,05<br /> 21<br /> Tin học (GV Tin học)<br /> 2 6,25<br /> 7<br /> 21,88 13 40,63 10 31,25<br /> 32<br /> Giáo dục thể chất (GV Giáo dục thể chất)<br /> 1 2,44<br /> 7<br /> 17,07 23 56,10 10 24,39<br /> 41<br /> Âm nhạc (GV Âm nhạc)<br /> 2 5,41 16 43,24 12 32,43<br /> 7<br /> 18,92<br /> 37<br /> Tiêu chuẩn 2: NL vận dụng tâm lí học sư phạm và tâm lí học lứa tuổi trong giáo dục tiểu học<br /> Thiết kế, tổ chức hoạt động giáo dục<br /> 30 4,05 63<br /> 8,50 441 59,51 207 27,94 741<br /> <br /> 12<br /> <br /> VJE<br /> <br /> Tạp chí Giáo dục, Số 440 (Kì 2 - 10/2018), tr 11-15<br /> <br /> Thực hiện biện pháp giáo dục HS<br /> Giải quyết các tình huống giáo dục<br /> Tư vấn, tham vấn giáo dục tiểu học<br /> <br /> 31 4,18 80 10,80 422<br /> 28 3,78 119 16,06 356<br /> 38 5,13 132 17,81 406<br /> Tiêu chuẩn 3: NL dạy học các môn học<br /> <br /> 56,95<br /> 48,04<br /> 54,79<br /> <br /> 208<br /> 238<br /> 165<br /> <br /> 28,07<br /> 32,12<br /> 22,27<br /> <br /> 741<br /> 741<br /> 741<br /> <br /> Toán<br /> 26 4,54 91 15,88 303<br /> Ngữ văn - Tiếng Việt<br /> 32 5,58 132 23,04 270<br /> Khoa học tự nhiên<br /> 22 3,84 110 19,20 290<br /> Khoa học xã hội<br /> 34 5,93 105 18,32 294<br /> Mĩ thuật (GV Mĩ thuật)<br /> 3 8,11 14 37,84 14<br /> Tiếng Anh (GV Tiếng Anh)<br /> 2 9,52<br /> 4<br /> 19,05 11<br /> Tin học (GV Tin học)<br /> 2 6,25 10 31,25 15<br /> Giáo dục thể chất (GV Giáo dục thể chất)<br /> 2 4,88<br /> 9<br /> 21,95 21<br /> Âm nhạc (GV Âm nhạc)<br /> 2 5,41 17 45,95 11<br /> Tiêu chuẩn 4: NL tổ chức hoạt động trải nghiệm<br /> <br /> 52,88<br /> 47,12<br /> 50,61<br /> 51,31<br /> 37,84<br /> 52,38<br /> 46,88<br /> 51,22<br /> 29,73<br /> <br /> 153<br /> 139<br /> 151<br /> 140<br /> 6<br /> 4<br /> 5<br /> 9<br /> 7<br /> <br /> 26,70<br /> 24,26<br /> 26,35<br /> 24,43<br /> 16,22<br /> 19,05<br /> 15,63<br /> 21,95<br /> 18,92<br /> <br /> 573<br /> 573<br /> 573<br /> 573<br /> 37<br /> 21<br /> 32<br /> 41<br /> 37<br /> <br /> Nhận thức về hoạt động trải nghiệm ở tiểu học 46 6,21 112 15,11 382<br /> Tổ chức hoạt động trải nghiệm<br /> 68 9,18 167 22,54 345<br /> Tiêu chuẩn 5: NL đánh giá HS<br /> Thiết kế công cụ đánh giá<br /> 32 4,32 91 12,28 434<br /> Tổ chức đánh giá<br /> 36 4,86 111 14,98 421<br /> Xử lí, khai thác kết quả đánh giá<br /> 42 5,67 139 18,76 399<br /> Tiêu chuẩn 6: Các NL chuyên môn khác<br /> <br /> 51,55<br /> 46,56<br /> <br /> 201<br /> 161<br /> <br /> 27,13<br /> 21,73<br /> <br /> 741<br /> 741<br /> <br /> 58,57<br /> 56,82<br /> 53,85<br /> <br /> 184<br /> 173<br /> 161<br /> <br /> 24,83<br /> 23,35<br /> 21,73<br /> <br /> 741<br /> 741<br /> 741<br /> <br /> Dạy học tích hợp<br /> Dạy học lớp ghép<br /> Tự bồi dưỡng<br /> Phát triển chương trình giáo dục<br /> Sử dụng thiết bị dạy học<br /> Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học<br /> <br /> 50,20<br /> 52,50<br /> 49,39<br /> 57,76<br /> 57,09<br /> 52,23<br /> <br /> 199<br /> 209<br /> 215<br /> 200<br /> 204<br /> 150<br /> <br /> 26,86<br /> 28,21<br /> 29,01<br /> 26,99<br /> 27,53<br /> 20,24<br /> <br /> 741<br /> 741<br /> 741<br /> 741<br /> 741<br /> 741<br /> <br /> 38<br /> 28<br /> 32<br /> 35<br /> 25<br /> 46<br /> <br /> 5,13<br /> 3,78<br /> 4,32<br /> 4,72<br /> 3,37<br /> 6,21<br /> <br /> Bảng 1 cho thấy: Việc cụ thể hóa mỗi tiêu chí theo từng<br /> mức độ đã giúp GV tiểu học và cán bộ quản lí thuận lợi<br /> trong nhận diện, đánh giá (tự đánh giá) NL chuyên môn<br /> của GV. Từ đó, xác định những hạn chế của GV để hoàn<br /> thiện, nâng cao NL chuyên môn qua bồi dưỡng và tự bồi<br /> dưỡng. Chẳng hạn, một GV tiểu học có thể có NL dạy học<br /> môn Toán là mức tốt nhưng đạt mức khá ở NL dạy học<br /> Tiếng Việt hay trung bình ở NL tổ chức HĐTN. Thậm chí,<br /> ở mỗi NL thành phần, GV có thể đạt mức tốt ở tiêu chí này<br /> nhưng ở tiêu chí khác chỉ ở mức trung bình. Nhờ đó, chỉ<br /> ra những điểm mạnh để phát huy và những tồn tại, hạn chế<br /> để có biện pháp bồi dưỡng phù hợp, hiệu quả.<br /> Theo kết quả khảo sát, nhìn chung, tỉ lệ đạt loại tốt về<br /> kiến thức, kĩ năng chuyên môn của GV tiểu học (chiếm<br /> 18-34%) thường cao hơn NL dạy học bộ môn (chiếm<br /> khoảng 15-27%), cho thấy GV có thể có kiến thức<br /> <br /> 13<br /> <br /> 132<br /> 115<br /> 128<br /> 78<br /> 89<br /> 158<br /> <br /> 17,81<br /> 15,52<br /> 17,27<br /> 10,53<br /> 12,01<br /> 21,32<br /> <br /> 372<br /> 389<br /> 366<br /> 428<br /> 423<br /> 387<br /> <br /> chuyên môn khá tốt nhưng NL dạy học còn chưa cao.<br /> Đặc biệt, GV tiểu học dạy nhiều môn có xu hướng kiến<br /> thức chuyên môn và NL dạy học của môn Toán và Khoa<br /> học tự nhiên được đánh giá mức khá, tốt (từ 77-80%) cao<br /> hơn môn Tiếng Việt và Khoa học xã hội (có 71-75% khá,<br /> tốt). Như vậy, việc dạy học ngôn ngữ Tiếng Việt, môn<br /> Đạo đức, các lĩnh vực về lịch sử, địa lí cho các em HS<br /> dân tộc thiểu số ở vùng cao gặp nhiều khó khăn hơn,<br /> chưa đạt kết quả như mong muốn. Đối với GV dạy môn<br /> chuyên biệt, cả về kiến thức chuyên môn và NL dạy học<br /> được đánh giá ở mức trung bình và yếu chiếm tỉ lệ cao<br /> hơn. Đặc biệt, NL tổ chức hoạt động trải nghiệm, NL dạy<br /> học tích hợp, dạy học lớp ghép, phát triển chương trình<br /> giáo dục, NL ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy<br /> học của GV tiểu học vùng cao được đánh giá chưa cao,<br /> có từ 10-20% GV được đánh giá ở mức trung bình và<br /> 4-6% yếu. NL đánh giá HS còn thấp, có 16-24% GV ở<br /> <br /> VJE<br /> <br /> Tạp chí Giáo dục, Số 440 (Kì 2 - 10/2018), tr 11-15<br /> <br /> mức yếu và trung bình. Như vậy, việc đổi mới đánh giá<br /> HS tiểu học ở vùng cao chưa đạt như mong muốn.<br /> Ngoài khảo sát bằng phiếu hỏi, chúng tôi cũng tìm<br /> hiểu NL chuyên môn của đội ngũ GV tiểu học thông qua<br /> phỏng vấn, trao đổi với GV và cán bộ quản lí, qua dự giờ,<br /> nghiên cứu đặc điểm HS người dân tộc thiểu số ở vùng<br /> cao, nghiên cứu các báo cáo đánh giá về giáo dục tiểu<br /> học các huyện vùng cao của tỉnh Lào Cai. Có thể nói, cơ<br /> bản đội ngũ nhà giáo có ý thức chính trị, phẩm chất đạo<br /> đức nghề nghiệp tốt, tận tuỵ với nghề, có tinh thần trách<br /> nhiệm cao, có tinh thần chủ động bồi dưỡng nâng cao NL<br /> để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Tuy nhiên, còn một bộ<br /> phận GV chưa đáp ứng về kiến thức, kĩ năng sư phạm.<br /> Nhiều GV còn lúng túng trong tổ chức dạy học theo định<br /> hướng phát triển NL cho HS… Có thể khái quát một số<br /> nguyên nhân của những tồn tại, bất cập nói trên như sau:<br /> - Một số yêu cầu tăng cường dạy học theo định hướng<br /> mới như: dạy học tích hợp, hoạt động trải nghiệm,… là<br /> vấn đề khó cả về nội dung, phương pháp và cách thức tổ<br /> chức đối với giáo dục vùng cao nên cần thời gian để tìm<br /> hiểu, nghiên cứu, thực hiện.<br /> - GV tiểu học ở vùng cao ít có cơ hội trao đổi, học tập,<br /> nghiên cứu về dạy học theo định hướng phát triển NL cho<br /> HS. GV gặp khó khăn khi vận dụng các kĩ thuật dạy học<br /> hiện đại, đặc biệt là ứng dụng công nghệ thông tin do thiếu<br /> các điều kiện và sự tương tác của HS vùng cao.<br /> - Việc đánh giá, phân loại để xác định cụ thể những<br /> NL chuyên môn còn hạn chế của GV chưa hiệu quả, chưa<br /> có nhiều giải pháp phù hợp trong bồi dưỡng, nâng cao<br /> NL chuyên môn cho GV tiểu học vùng cao.<br /> - Giáo dục tiểu học vùng cao của tỉnh còn nhiều khó<br /> khăn, đặc biệt là thiếu sự quan tâm của phụ huynh HS<br /> và người dân hỗ trợ trong đánh giá, hướng dẫn HS theo<br /> yêu cầu của chương trình VNEN (vận dụng mô hình<br /> trường học kiểu mới của Colombia nhằm đổi mới giáo<br /> dục phổ thông).<br /> - Do yếu tố địa bàn nên công tác kiểm tra, giám sát<br /> chuyên môn còn gặp khó khăn, một bộ phận GV chưa<br /> tích cực, tự giác tự học, tự bồi dưỡng.<br /> - Cơ sở vật chất, trang thiết bị, kinh phí, tài liệu cho<br /> công tác bồi dưỡng chuyên môn còn hạn chế, thu nhập<br /> thấp, đời sống khó khăn nên ảnh hưởng đến chất lượng<br /> GV tiểu học vùng cao.<br /> Công tác bồi dưỡng chuyên môn cho GV tiểu học<br /> vùng cao luôn được quan tâm, hàng năm, GV được bồi<br /> dưỡng, tập huấn các chuyên đề nâng cao nhận thức, NL sư<br /> phạm, giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống thông<br /> qua các hình thức tập huấn đa dạng. Nhiều trường tiểu học<br /> vùng cao đã chủ động lựa chọn và nội dung bồi dưỡng,<br /> <br /> 14<br /> <br /> bước đầu phù hợp với nhu cầu của GV. Tuy nhiên, theo<br /> đánh giá chung, nhiều nội dung bồi dưỡng chưa cụ thể,<br /> khó vận dụng vào quản lí và dạy học, chưa đánh giá, phân<br /> loại GV và xây dựng chuyên đề, nội dung bồi dưỡng phù<br /> hợp với đối tượng GV. Hình thức bồi dưỡng còn đơn điệu,<br /> khó vận dụng cho bồi dưỡng chuyên môn ở cấp tổ chuyên<br /> môn, trường, cụm trường ở vùng cao.<br /> Để có thể xác định chính xác những điểm yếu và<br /> thiếu của GV tiểu học vùng cao, chúng tôi cho rằng, cần<br /> có những nghiên cứu thật nghiêm túc, đầy đủ, trực tiếp<br /> và cụ thể. Trên cơ sở xác định các tiêu chí đánh giá NL,<br /> tổ chức khảo sát, phân xếp loại NL chuyên môn của GV<br /> tiểu học để xây dựng nội dung, đề xuất giải pháp đào tạo,<br /> bồi dưỡng cho phù hợp.<br /> <br /> 2.3. Một số giải pháp đào tạo, bồi dưỡng năng lực<br /> chuyên môn cho giáo viên tiểu học ở các trường<br /> vùng cao<br /> 2.3.1. Giải pháp về đào tạo<br /> Từ những kết quả khảo sát ban đầu, chúng tôi cho<br /> rằng, để đào tạo GV tiểu học giảng dạy ở các trường vùng<br /> cao, vùng có nhiều HS dân tộc thiểu số cần tập trung một<br /> số nhiệm vụ sau:<br /> - Cần xây dựng chuẩn đầu ra, chương trình đào tạo<br /> GV tiểu học theo hướng hình thành, phát triển ở sinh viên<br /> những NL đặc thù: NL dạy Tiếng Việt cho HS dân tộc<br /> thiểu số; NL sử dụng ngôn ngữ của đồng bào dân tộc<br /> thiểu số; NL vận dụng văn hóa truyền thống các dân tộc<br /> trong giáo dục, dạy học. Chú trọng bổ sung các NL<br /> chuyên môn đáp ứng yêu cầu của chương trình mới: NL<br /> phát triển chương trình giáo dục; NL dạy học tích hợp;<br /> NL tổ chức hoạt động trải nghiệm; NL đánh giá HS tiểu<br /> học; NL tổ chức các hoạt động giáo dục, dạy học về kĩ<br /> năng sống, giáo dục thẩm mĩ, giáo dục thể chất... theo<br /> hướng đa dạng, cá thể hóa, phù hợp với điều kiện dạy<br /> học và đối tượng HS. Tinh giản kiến thức hàn lâm trong<br /> nội dung các môn cơ sở ngành, tập trung vào những kiến<br /> thức, kĩ năng gắn với dạy học ở Tiểu học<br /> - Đổi mới dạy học, kiểm tra, đánh giá sinh viên theo<br /> hướng phát triển NL, phẩm chất nghề nghiệp: Chú trọng<br /> đánh giá sinh viên qua hoạt động thực hành. Tăng cường<br /> các nội dung thực hành trong kiểm tra, đánh giá thường<br /> xuyên và định kì. Đặc biệt, với các học phần chuyên<br /> ngành, tăng tỉ lệ nội dung thực hành trong bài thi kết thúc<br /> học phần.<br /> - Đổi mới công tác thực tập, thực hành, công tác rèn<br /> luyện nghiệp vụ sư phạm; tăng thời lượng thực hành,<br /> thực tập. Tăng cường thi thực hành, tạo động lực cho sinh<br /> viên chủ động tự học, tự rèn nghiệp vụ.<br /> - Giảng viên trường sư phạm cần tăng cường dự giờ,<br /> <br /> VJE<br /> <br /> Tạp chí Giáo dục, Số 440 (Kì 2 - 10/2018), tr 11-15<br /> <br /> thăm lớp, đặc biệt, cần trực tiếp tham gia dạy học ở tiểu học.<br /> - Đẩy mạnh nghiên cứu khoa học trong GV và sinh<br /> viên, tập trung hướng nghiên cứu giải quyết các vấn đề bất<br /> cập đặt ra trong thực tế dạy học và giáo dục của GV tiểu<br /> học các trường vùng cao. Từ đó, đề xuất, thực nghiệm các<br /> giải pháp, biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác đào<br /> tạo, bồi dưỡng GV tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới.<br /> 2.3.2. Giải pháp về bồi dưỡng<br /> Công tác bồi dưỡng chuyên môn cho GV tiểu học<br /> vùng cao tỉnh Lào Cai cần quan tâm nghiên cứu và triển<br /> khai một số nhiệm vụ sau:<br /> - Nghiên cứu đề xuất các NL chuyên môn cần bồi<br /> dưỡng cho GV tiểu học vùng cao: Qua kết quả khảo sát<br /> NL chuyên môn của GV tiểu học vùng cao tỉnh Lào Cai,<br /> chúng tôi xác định các NL chuyên môn cần bồi dưỡng<br /> như sau: 1) NL nhận thức về nội dung Tiếng Việt, Toán<br /> ở tiểu học; 2) NL tổ chức hoạt động trải nghiệm phù hợp<br /> cho HS tiểu học vùng cao; 3) NL tổ chức dạy học tích<br /> hợp trong chương trình giáo dục tiểu học; 4) NL giáo dục<br /> văn hóa các dân tộc thiểu số cho HS tiểu học vùng cao;<br /> 5) NL kiểm tra đánh giá HS tiểu học; 6) NL xử lí các tình<br /> huống giáo dục HS tiểu học vùng cao.<br /> - Xây dựng tài liệu bồi dưỡng: Trên cơ sở xác định<br /> các NL cần bồi dưỡng như trên, tổ chức xây dựng, biên<br /> soạn tài liệu bồi dưỡng chuyên môn cho GV tiểu học nói<br /> chung và GV tiểu học vùng cao nói riêng. Chú trọng hình<br /> thành các NL chuyên môn có tính chuyên biệt, đặc thù<br /> theo thực tiễn địa phương, đáp ứng yêu cầu của chương<br /> trình mới.<br /> - Đa dạng hóa hình thức tổ chức bồi dưỡng NL<br /> chuyên môn cho GV tiểu học: Để công tác bồi dưỡng NL<br /> chuyên môn cho GV tiểu học vùng cao đạt hiệu quả bền<br /> vững, cần đa dạng hóa các hình thức bồi dưỡng, tập huấn.<br /> Trên cơ sở mở các lớp bồi dưỡng cho GV cốt cán các<br /> cụm trường, hướng dẫn cách tổ chức bồi dưỡng chuyên<br /> môn theo trường. Bồi dưỡng chuyên môn theo phương<br /> pháp nghiên cứu bài học phù hợp với từng nhóm đối<br /> tượng GV. Đặc biệt chú trọng đến hình thức tự bồi<br /> dưỡng. Mỗi GV cần lập kế hoạch tự bồi dưỡng chuyên<br /> môn. Trên cơ sở GV tự đánh giá NL chuyên môn theo<br /> các tiêu chuẩn và tiêu chí nêu trên. GV chủ động xây<br /> dựng kế hoạch bồi dưỡng chuyên môn cho bản thân. Với<br /> sự hỗ trợ của tài liệu bồi dưỡng, GV lựa chọn các tiêu chí<br /> có tính định lượng và tham khảo thang đo để xác định<br /> sự tiến bộ của bản thân theo từng thời điểm khác nhau<br /> trong năm học.<br /> - Đổi mới công tác đánh giá NL chuyên môn cho GV<br /> tiểu học: Cũng như quan điểm đánh giá sát thực trong<br /> giáo dục, đánh giá NL chuyên môn của GV tiểu học vùng<br /> cao cần được thực hiện nhằm vào nhiều mục đích: Đánh<br /> <br /> 15<br /> <br /> giá cho việc dạy học; đánh giá vì việc dạy học; đánh giá<br /> trong dạy học. Đặc biệt, chú trọng đánh giá vì sự tiến bộ,<br /> phát triển chuyên môn, nghiệp vụ của GV tiểu học vùng<br /> cao. Nói cách khác, cần quan tâm thực hiện đánh giá và<br /> tự đánh giá để xác định chính xác, cụ thể những tồn tại,<br /> bất cập về NL chuyên môn của GV, từ đó lựa chọn nội<br /> dung, hình thức bồi dưỡng phù hợp với từng đối tượng<br /> GV, nâng cao chất lượng dạy học.<br /> 3. Kết luận<br /> Có thể nói, NL chuyên môn của GV có vai trò quan<br /> trọng, quyết định đến chất lượng, hiệu quả hoạt động<br /> nghề nghiệp cũng như sự thành công trong đổi mới<br /> GD-ĐT, đổi mới chương trình giáo dục theo hướng<br /> phát triển NL người học. Trong khuôn khổ bài báo,<br /> chúng tôi đề cập những bất cập, hạn chế về NL chuyên<br /> môn, tìm hiểu nguyên nhân và đề xuất một số biện<br /> pháp nhằm nâng cao hiệu quả của công tác đào tạo,<br /> bồi dưỡng nâng cao NL chuyên môn cho GV tiểu học<br /> vùng cao tỉnh Lào Cai nói riêng và GV tiểu học nói<br /> chung. Tuy nhiên, còn nhiều vấn đề đặt ra cần tiếp tục<br /> nghiên cứu và mô tả thành hệ thống các biểu hiện, chỉ<br /> báo về NL chuyên môn gắn với nhiệm vụ cụ thể của<br /> GV tiểu học theo từng vùng, miền để có các biện pháp<br /> phù hợp, hiệu quả trong đào tạo, bồi dưỡng, phát triển<br /> chuyên môn cho GV tiểu học đáp ứng những yêu cầu<br /> đổi mới dạy học hiện nay.<br /> Tài liệu tham khảo<br /> [1] Trần Bá Hoành (2006). Vấn đề giáo viên - Những<br /> nghiên cứu lí luận và thực tiễn. NXB Đại học Sư phạm.<br /> [2] Vũ Thị Sơn (2015). Mô hình đào tạo giáo viên theo<br /> định hướng phát triển năng lực nghề. NXB Đại học<br /> Sư phạm.<br /> [3] Bùi Minh Đức (chủ biên, 2017). Phát triển năng<br /> lực nghề cho sinh viên Sư phạm. NXB Giáo dục<br /> Việt Nam.<br /> [4] Bộ GD-ĐT, Bộ Nội vụ (2015). Thông tư liên tịch số<br /> 21/2015/-TTLT-BGDĐT-BNV ngày 16/9/2015 về<br /> Quy định mã số, tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp<br /> giáo viên tiểu học học công lập.<br /> [5] Bộ GD-ĐT (2007). Quyết định số: 14/2007/QĐBGDĐT ngày 04/5/2007, ban hành Quy định về<br /> Chuẩn nghề nghiệp giáo viên tiểu học.<br /> [6] Bộ GD-ĐT (2017). Chương trình giáo dục phổ<br /> thông tổng thể.<br /> [7] Nguyễn Văn Nam (2005). Chương trình giáo dục<br /> theo định hướng ứng dụng (Profession - Oriented<br /> Higher Education - POHE) thuộc Dự án Giáo dục<br /> Đại học Việt Nam - Hà Lan. Trường Đại học Sư<br /> phạm, Đại học Thái Nguyên.<br /> <br />