Các nguyên tắc trong điều trị
bệnh ghẻ ngứa
Ghẻ ngứa do một loại ký sinh trùng gọi là “cái ghẻ”, Scarcoptes scabiei
hominis, gây ra. Đây là một bệnh ngoài da do lây nhiễm, không phải do “nóng
gan” sinh ra như nhiều người lầm tưởng.
Cái ghẻ - Scarcoptes scabiei hominis
Cái ghẻ hình bầu dục, đường kính khoảng 1/4mm, trông giống con
rùa 8 chân qua kính hiển vi. Cái ghẻ thường hoạt động về đêm, xâm nhập vào lớp
sừng của thượng bì, đào hầm (rãnh ghẻ) và đẻ trứng; trứng nở thành ấu trùng sau
3-4 ngày, phát triển thành con trưởng thành trong vòng 20-24 ngày và tiếp tục gây
đợt ngứa mới. Do đó, bệnh thường tái phát theo chu kỳ khoảng 3 tuần.
Ghẻ ngứa chỉ gây bệnh ngoài da, rất dễ lây nhiễm từ người này sang
người khác, nhất là ở những nơi kém vệ sinh. Lây truyền chủ yếu do tiếp xúc trực
tiếp (sống chung đụng, bắt tay giao tiếp, quan hệ tình dục…) và ghẻ ngứa cũng
được xếp vào nhóm các bệnh lây truyền qua đường tình dục. Bệnh cũng có thể lây
gián tiếp qua tiếp xúc với đồ vật (vât dụng cầm tay, quần áo, giường, chiếu, chăn
màn…).
Sang thương bệnh ghẻ ngứa ở các kẽ ngón tay
Tổn thương đặc hiệu của ghẻ ngứa là các rãnh ghẻ và mụn nước,
thường khu trú ở những vùng da non như kẽ ngón tay, cổ tay, lòng bàn tay, quanh
rốn, phần dưới bụng, háng, dưới bàn tọa, kẽ hậu môn, bộ phận sinh dục. Sang
thương ghẻ ngứa thường không có ở mặt, trừ bệnh nhân HIV/AIDS và một số ít
trẻ sơ sinh dưới 1 tuổi.
Triệu chứng chính của bệnh là ngứa, thường về đêm. Người bệnh
bị ngứa, gãi nhiều, dễ gây chàm hóa sang thương, nhiễm khuẩn thứ phát và có thể
gây biến chứng viêm cầu thận. Đã có trường hợp bệnh nhân ngộ độc vì tự dùng
thuốc rầy, thuốc súng để trị ghẻ ngứa! Nếu không được chẩn đoán và điều trị
đúng, bệnh sẽ kéo dài khiến bệnh nhân thường xuyên mất ngủ, lo âu, suy nhược
thần kinh… và bệnh có thể lây lan trong gia đình, tập thể, có khi bùng phát thành
dịch.
Ghẻ ngứa có những đợt tái phát thường xuyên theo chu kỳ sinh trưởng của
cái ghẻ do bệnh nhân chưa được điều trị đúng phương pháp. Vì thế, người bệnh cứ
lầm tưởng rằng mình bị một bệnh dị ứng nào đó hoặc có thể bị bệnh gan chăng (?)
và cố gắng tìm nhiều phương pháp chữa trị khác nhưng vẫn không hết ngứa. Cuối
cùng, chỉ là bệnh ngoài da nhưng đã chuyển sang giai đoạn có biến chứng bội
nhiễm, chàm hóa.
Các thuốc điều trị ghẻ ngứa thường có dạng kem, dung dịch, thuốc mỡ,
thuốc xịt hay thuốc uống nhưng nhất thiết phải được bác sĩ chuyên khoa chỉ định
và hướng dẫn sử dụng đúng phương pháp.
Điều trị triệt để bệnh ghẻ ngứa
Cần thực hiện đúng và đủ các nguyên tắc sau:
+ Chú ý phát hiện và điều trị sớm, bệnh sẽ chóng khỏi và ít lây lan. Không
gãi, không tự ý dùng các loại thuốc bôi như: thuốc rầy, thuốc súng, DDT…rất
nguy hiểm.
+ Tắm sạch, lau khô trước khi bôi hay xịt các loại thuốc do bác sĩ chỉ định
tùy tình trạng bệnh lý. Thoa, xịt thuốc toàn thân, từ cổ đến chân, tốt nhất vào buổi
tối trước khi đi ngủ. Có thể thoa thuốc 2-3 lần mỗi ngày, liên tục trong 10-15
ngày.
+ Quần áo, mùng, mền, chiếu, gối nên giặt tẩy thật sạch; có thể trụn nước
sôi, phơi nắng cho thật khô, ủi nóng trước khi mặc… để diệt hết cái ghẻ và trứng,
đề phòng tái nhiễm hoặc lây lan bệnh. Tránh dùng chung quần áo và các vật dụng
cá nhân.
+ Phải để thuốc tiếp xúc với da đủ thời gian. Đa số các thuốc được yêu cầu
để tiếp xúc 24 giờ đối với người lớn, 12 giờ đối với trẻ em và phụ nữ mang thai;
sau đó, tắm rửa sạch sẽ lại bằng xà phòng.
+ Bệnh có thể tái phát từng đợt theo chu kỳ 3 tuần do trứng còn sống sót và
phát triển thành cái ghẻ trưởng thành. Bắt buộc điều trị lại theo đúng phương pháp.
+ Phải điều trị đồng thời cho tất cả mọi người cùng bị ngứa đang sinh hoạt,
chung sống trong gia đình, lớp học, ký túc xá… tránh tình trạng tái lây nhiễm lẫn
nhau.
Tóm lại, ghẻ ngứa chỉ đơn giản là một bệnh ngoài da do nhiễm ký sinh
trùng cái ghẻ. Bệnh rất thường gặp, rất hay lây, khó điều trị triệt để nhưng bệnh
nhân và cả thầy thuốc cũng rất dễ không thừa nhận vì nhiều lý do! Bệnh có thể có
biến chứng, ít gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng lại gây khó chịu và làm giảm
chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Việc điều trị ghẻ ngứa thường khó khăn do
ta dễ bỏ qua chẩn đoán, bệnh lại có nhiều đợt tái nhiễm liên tục rất dễ nhầm lẫn
với những bệnh cảnh khác.
BS. LÊ ĐỨC THỌ
Trưởng khoa Da Liễu - BV Hoàn Mỹ Sài Gòn
