Các thể viêm vú ở bò sữa
Có thể nói ở đâu có bò, ở đó có viêm vú. Hay nói một
cách chính xác hơn: "Nơi nào có nuôi bò sữa, nơi đó có
bệnh viêm vú bò".
Các thể bệnh viêm vú có thể rất nhẹ nhàng, như viêm vú
tiềm ẩn hoặc dữ dội, gây chết bò như viêm vú cấp ác tính.
Tìm hiểu về các thể bệnh này giúp người nuôi bò sữa tránh
bệnh cho bò.
Viêm vú lâm sàng
Bầu vú bò trông to khỏe như... pháo đài và được trang bị
nhiều thứ vũ khí để chống lại các vi trùng xâm nhập như: tế
bào bạch cầu, đại thực bào, kháng thể đặc hiệu và không
đặc hiệu... Tuy nhiên, hệ thống phòng thủ dù vững chắc
đến cách mấy cũng có lúc sơ hở. Đối với bò sữa lỗ núm vú
chính là "gót chân A-sin" vì sau mỗi lần vắt sữa, lỗ núm vú
cần thời gian để đóng lại và trong khoảng thời gian này, vi
trùng dễ dàng lẻn vào mà không cần... gõ cửa.
Việc vi trùng xâm nhập vào bên trong bầu vú của bò là
chuyện thường. Nhưng xâm nhập là một chuyện, còn gây
bệnh hay không lại là chuyện khác. Bên trong bầu vú luôn
có các tế bào bạch cầu trung tính, các đại thực bào, những
lính canh của hệ thống phòng vệ đầu tiên có nhiệm vụ bắt
giữ, tiêu diệt những vị khách không mời mà tới này.
Khi cơ thể bò đã huy động tối đa lực lượng bảo vệ gồm cả
các tế bào có chức năng thực bào (tức bắt giữ và tiêu diệt vi
khuẩn) đến lực lượng ngự lâm quân (kháng thể) nhưng gặp
phải số lượng kẻ thù áp đảo và được trang bị nhiều "đồ
chơi" như: nội độc tố, ngoại độc tố, khả năng bám dính
cao... khả năng phòng vệ bị thất bại, vú bò có thể bị viêm
cấp tính cục bộ hay trầm trọng hơn là viêm ác cấp tính.
Viêm vú cấp tính
Đây là thể bệnh người chăn nuôi giỏi ít gặp vì nếu gặp
thường xuyên thì... dễ đau tim. Khi bò bị bệnh, bên trong
bầu vú bò giống như một bãi chiến trường sau một trận
đánh lớn. Kẻ sống, người chết, với đủ loại gươm, đao, giáo
gãy..., nghĩa là, xác tế bào bạch cầu trung tính, xác tế bào
nang tuyến, xác vi trùng, mảnh vỡ tế bào, vi trùng còn
sống... Tất cả các thành phần này tạo thành dịch rỉ viêm và
trộn lẫn trong sữa khiến cho chất lượng sữa không nói ra thì
ai nhìn cũng biết.
Tuy nhiên, nói theo kiểu "Tái Ông mất ngựa", bệnh viêm
vú cấp tính cũng chưa chắc là dở. Đó là bầu vú bị viêm
nhìn vào là biết ngay, chất lượng sữa tồi tệ có thể dễ dàng
nhận biết qua màu sắc (vàng, đỏ lẫn máu), trạng thái (lợn
cợn, vón cục), mùi vị (mặn, đắng) bất thường. Bác sĩ thú y
và nhà chăn nuôi, do vậy cũng dễ dàng nhận biết bệnh qua
các triệu chứng điển hình như: sưng, nóng, đỏ, đau và sẽ có
biện pháp chăm sóc, điều trị phù hợp và bệnh có thể phục
hồi nhanh chóng.
Nhưng nếu điều trị không triệt để, viêm vú cấp tính có thể
trở thành viêm vú mãn tính là thể bệnh kéo dài. Chi phí
điều trị cho bệnh này sẽ gia tăng theo số ngày điều trị và
sữa cũng không sử dụng được nên thiệt hại kinh tế cho nhà
chăn nuôi có thể còn lớn hơn so với các thể bệnh khác.
Viêm vú tiềm ẩn và á cấp tính
Trường hợp viêm vú tiềm ẩn, viêm vú á cấp tính, với các
triệu chứng lặng lẽ lại càng nguy hiểm hơn. Bò không có
các triệu chứng điển hình, sữa vẫn có nhưng sản lượng bị
giảm sút. Chất lượng sữa đã thay đổi nhưng bằng mắt
thường sữa trông vẫn bình thường. Việc điều trị lại càng
khó khăn hơn bởi vì không phải cứ đưa thuốc vào là bệnh
lui do nguyên nhân gây viêm vú tiềm ẩn, viêm vú á cấp tính
rất phức tạp.
Các vi trùng gây viêm vú bò thật sự không phải là kẻ xa lạ
mà chính là những kẻ thân quen chúng ta có thể dễ dàng
bắt gặp mọi lúc, mọi nơi trên cơ thể bò và môi trường xung
quanh. Chúng có thể xem như những kẻ cơ hội bẩm sinh,
rình rập gây bệnh. Danh sách kẻ cơ hội kiểu này khá dài
như: Streptococcus agalactiae, Streptococcus dysagalactiae,
Streptococcus uberis, E. coli, Staphylococcus aureus,
Pseudomonas spp...
Từ năm 1996, FrieslandCampina VN (với các nhãn hiệu
nổi tiếng như Cô Gái Hà Lan, YoMost, Friso, Fristi…) đã
thực hiện việc ký hợp đồng thu mua sữa trực tiếp với các
hộ nông dân và tiến hành chương trình Phát triển ngành sữa
nhằm giúp nông dân chăn nuôi bò sữa phát triển bền vững.
Trong gần 15 năm qua, công ty đã đầu tư hơn 10 triệu đôla
cho các hoạt động: xây dựng 4 trung tâm làm lạnh, 41 điểm
thu mua, thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn, xây dựng
đội ngũ khuyến nông với hơn 70 người để hỗ trợ kỹ thuật
cho người nuôi bò. Ngoài ra, chương trình luôn khuyến
khích người nông dân sản xuất sữa chất lượng tốt thông qua
chính sách trả tiền theo chất lượng sữa.
(Theo tài liệu tập huấn chăn nuôi bò sữa của
FrieslandCampina VN)
