B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO
TRƯỜNG ĐẠI HC SƯ PHM HÀ NI
Trn Th Thanh Vân
CHÍNH SÁCH THC DÂN CA ANH N ĐỘ
T TH K XVII ĐẾN GIA TH K XX
Chuyên ngành: Lch s thế gii cn - hin đại
Mã s: 62.22.50.05
TÓM TT LUN ÁN TIN SĨ LCH S
HÀ NI – 2010
Công trình được hoàn thành ti:
Trường Đại hc Sư phm Hà Ni
Người hướng dn khoa hc: 1. GS.TS. Đỗ Thanh Bình
2. PGS.TS. Văn Ngc Thành
Phn bin 1: GS. Lương Ninh - Vin Khoa hc Xã hi Vit Nam
Phn bin 2: PGS.TS. Nguyn Mnh Hà - Vin Lch s Quân s
Phn bin 3: PGS.TS. Võ Kim Cương - Vin Nghiên cu Lch s
Lun án s được bo v trước Hi đồng chm lun án cp Trường
hp ti Trường Đại hc Sư phm Hà Ni
Vào hi gi ngày tháng năm 2010
Có th tìm hiu lun án ti thư vin:
- Thư vin Quc gia Vit Nam
- Thư vin Đại hc Sư phm Hà Ni
- Thư vin Đại hc Vinh.
Các công trình khoa hc ca tác gi
có liên quan đến đề tài
1. Trn Th Thanh Vân (2002), Vn đề Kashmir - lch s và hin
ti, Tp chí lch s quân s, s 5(137), tr 52 - 54.
2. Trn Th Thanh Vân (2006), V vai trò ca Công ty Đông n
Anh trong công cuc chinh phc và cai tr n Độ”, trong sách “Mt
s vn đề lch s”, K yếu Hi tho, Nxb Ngh An.
3. Trn Th Thanh Vân (2009), Các công ty Đông n thế k
XVII, XVIII, Tp chí Nghiên cu Đông Nam Á, s 6 (111), tr 40 - 44.
4. Trn Th Thanh Vân (2009), Vàng bc trong giao dch thương
mi Âu – Á ca các Công ty Đông n thế k XVII, XVIII, Tp chí
Nghiên cu châu Âu, s 10(109), tr33 - 40.
5. Trn Th Thanh Vân (2010), Tiếng Anh n Độ - quá trình
truyn bá và nhng giá tr lch s, văn hoá, Tp chí Nghiên cu Đông
Nam Á, s 4 (121), tr35 - 43.
6. Trn Th Thanh Vân (2010), S phát trin ca Anh ng trong
bi cnh toàn cu hóa và nhng biu hin ca ch nghĩa thc dân
mi, Tp chí Nghiên cu châu Âu, s 5 (116), tr54 - 59.
1
M ĐẦU
1. Lý do chn đề tài
Trong h thng thuc địa “mt tri không bao gi ln”, n Độ
là “xương sng” ca đế quc Anh và được tôn vinh là “viên kim
cương trên vương min N hoàng Anh”. Đế chế Anh - n (British
Indian Empire) tn ti trong mt thi gian dài, như là mt minh
chng cho s “gn kết” gia thuc địa n Độ vi nước Anh tư bn.
Đã 60 năm trôi qua, cho đến thi đim hin ti, di chng ca ch
nghĩa thc dân vn còn hin hu tiu lc địa n Độ. Và hơn thế
na, nhng biu hin ca ch nghĩa thc dân mi còn xut hin trong
mt s khía cnh khác.
Tìm hiu và làm rõ đưc chính sách thc dân ca Anh n
Độ cùng nhng h qu ca nó là góp phn nâng cao vic nghiên cu
lch s phát trin ca thế gii. Hơn na, vic tìm hiu v giai đon
thng tr ca thc dân Anh n Độ góp phn làm sáng t hơn nhng
vn đề ca lch s Vit Nam giai đon Pháp thuc, h tr vic tìm
hiu v lch s ca hai dân tc trong xu thế phát trin mi quan h
hp tác toàn din gia n Độ và Vit Nam.
Nghiên cu mt cách có h thng v chính sách ca thc dân
Anh vi thuc địa n Độ t nhiu góc độ, xâu chui lch s t quá
kh đến hin ti thc s nhng vn đề có ý nghĩa v lý lun và
khoa hc. Đề tài là mt trong nhng nghiên cu đinnh (case
study) cho các nghiên cu v ch nghĩa thc dân.
T nhng lý do trên, chúng tôi mnh dn chn đề tài: “Chính
sách thc dân ca Anh n Độ t thế k XVII đến gia thế k
XX” làm đề tài nghiên cu Lun án tiến sĩ ca mình.
2
2. Lch s nghiên cu vn đề
Ngay t thi k thng tr ca thc dân Anh, các s gia tư sn
Anh đã nghiên cu v lch s n Độ vi mc đích dng lên được
mt bc tranh toàn cnh x sh đang cai tr. Các nhà Đông
phương hc đã đặt nn móng cho các trường phái nghiên cu hin
đại. Các s gia phương Tây da trên các quan đim hin đại để
nghiên cu v lch s n Độ, đặc bit là giai đon n Độ thuc Anh.
V cơ bn, có th tm thi đề cp ti hai trường phái tiêu biu là ch
nghĩa t do và nhng người nghiên cu theo quan đim macxít. Vi
các nhà s hc n Độ, ni bt nht vn là nhng nhà nghiên cu theo
ch nghĩa dân tc.
2.1. Tình hình nghiên cu trong nước
Vit Nam đã có nhiu công trình tiêu biu nghiên cu v
lch s n Độ thi cn - hin đại, trong đó đề cp đến thi k thng
tr ca ch nghĩa thc dân hoc nhng vn đề liên quan ti chính
sách thc dân ca Anh n Độ. Nguyn Trường T được xem là
mt trong nhng nhà nghiên cu Vit Nam đầu tiên đề cp đến chính
sách xâm lược ca Anh thuc địa này. nhng năm 20 ca thế k
XX, Nguyn Ái Quc đã viết nhiu bài báo nghiên cu v n Độ.
Vi s ra đời ca ngành n Độ hc, cho đến nay chúng ta gt
hái được các công trình tiêu biu: “Nước cng hoà n Độ do Nxb
S tht phát hành năm 1983; n Độ qua các thi đại”, “Tìm hiu
văn hoá n Độ ca Nguyn Tha H được n hành năm 1986... Đặc
bit cun “Lch s n Độ do GS Vũ Dương Ninh ch biên, được
xut bn năm 1996, đã là công trình đầu tiên nghiên cu mt cách có
h thng v lch s n Độ. Gn đây, có nhiu lun án tiến sĩ, các đề
tài cp B, cp Nhà nước đã nghiên cu v các vn đề ca lch s n
Độ...
3
2.2. Tình hình nghiên cu nước ngoài
K.Marx, F.Engels - nhng người sáng lp ra Ch nghĩa xã hi
khoa hc, ngay t gia thế k XIX đã có nhiu bài viết quan trng,
mang tính lý lun cao v tình hình n Độ dưới s thng tr ca Anh.
Vi nhng công trình ca các hc gi nước ngoài có th được
phân chia thành hai h thng:
- H thng th nht, nghiên cu v chính sách thc dân ca
Anh n Độ được đề cp đến trong nhiu công trình ca các hc gi
trên thế gii. Đáng k là nhng công trình ca các hc gi Nga,
Trung Quc, Anh, n Độ..., trong đó mt s đã được dch sang tiếng
Vit. Các tác phm này đã dng li bc tranh toàn cnh v mt giai
đon lch s ca dân tc n Độ dưới chế độ thc dân Anh.
- H thng th hai là ngun tài liu chuyên kho, ch yếu là
ca các hc gi Anh và n, được chia thành các lĩnh vc nghiên cu
chuyên sâu v các chính sách thc dân được thc thi ti n Độ cũng
như các h qu để li trên nhiu khía cnh.
2.3. Đim li lch s nghiên cu có th rút ra nhng nhn xét:
- Xét mt cách khái quát, hu hết công trình nghiên cu v lch
s n Độ ca nhng nhà cách mng và các s gia Vit Nam hin đại
đều đứng trên lp trường, quan đim macxít để nhìn nhn v giai
đon thng tr thc dân Anh n Độ. Nhìn chung, các công trình
này mi ch đề cp đến nhng chính sách thc dân ca Anh n Độ
mt cách cơ bn và chưa h thng.
- Các công trình nước ngoài theo trường phái macxít và ch
nghĩa dân tc có nhng đim chung khi nhìn nhn lch s n Độ
thuc Anh là mt giai đon quan trng trong tiến trình phát trin ca
lch s dân tc n Độ. Còn các tác phm ca trường phái ch nghĩa
4
t do, ch yếu là ca các s gia tư sn Anh, M cũng cung cp ngun
tham kho quan trng bi “sc nng” ca tư liu mà nhng công
trình này đã s dng và công b.
- Nhìn chung, các công trình trong và ngoài nước đã đề cp ti
nhng vn đề cơ bn ca đề tài. Tuy nhiên, hin nay Vit Nam,
chưa có công trình nào nghiên cu v đề tài này mt cách có h
thng và liên kết sâu sc.
Do vy, vic nghiên cu mt cách có h thng, tiếp cn c
lun và thc tin v chính sách thc dân ca Anh n Độ là nhng
khong trng mà lun án mun đi sâu.
3. Đối tượng, nhim v và phm vi nghiên cu
3.1. Đối tượng, nhim v nghiên cu
- Lun án s tp trung nghiên cu nhng chính sách thc dân
ca Anh n Độ và h qu ca nó. H thng nhng chính sách này
được phân chia thành hai giai đon: dưới thi Công ty Đông n Anh
và giai đon Chính ph trc tiếp cai tr thuc địa.
- Vi đối tượng nghiên cu đó, nhim v đặt ra cho lun án là
phi làm sáng t nhng vn đề sau:
+ Quá trình thc dân Anh hoch định nhng chính sách thc
dân đối vi thuc địa n Độ chu tác động bi nhng yếu t nào .
+ Chính sách đó được thc thi ra sao? Trong quá trình thc
hin có nhng thay đổi gì? Vì sao li thay đổi?
+ Kết qu ca vic thc hin nhng chính sách này, đưa đến
nhng ý nghĩa và giá tr gì cho ch nghĩa tư bn Anh.
+ Tác động ca chính sách thc dân đối vi thuc địa n Độ
trên các lĩnh vc kinh tế, chính tr, xã hi, văn hoá..., c hai khía
cnh: tiêu cc và tích cc.
5
+ Trên cơ s nghiên cu mt cách có h thng, rút ra nhng
nhn xét quan trng ca chính sách thc dân Anh n Độ t các cp
độ so sánh khác nhau.
3.2. Phm vi nghiên cu
- Không gian: chính sách thc dân ca Anh được thc thi n
Độ thuc Anh.
- Thi gian: Chính sách thc dân ca Anh n Độ t thế k
XVII (thi đim Công ty Đông n Anh được thành lp và bt đầu
bành trướng thương mi n Độ) đến gia thế k XX (thi đim n
Độ giành được độc lp hoàn toàn, xác lp được nn Cng hoà - năm
1950). H qu nghiên cu m rng ti thi gian hin ti.
4. Ngun tư liu
- Tư liu gc: lun án được nghiên cu trên cơ s ngun tư liu
gc đã được các nhà nghiên cu n Độ, Liên Xô, Anh, M... công b.
Đó là các hi ký ca các chính tr gia Anh (thc tế là nhng tên thc
dân, trc tiếp cai tr n Độ); hi ký ca các nhà cách mng n Độ;
các công trình nghiên cu ca các nhà s hc đương thi vi giai
đon lch s đó như K.Marx, W.Jones... Mt b phn tư liu gc
được tác gi sao chp t các trung tâm lưu tr n Độ.
- Tài liu tham kho: đề tài nghiên cu da trên nhng ngun
tài liu, đặc bit là nhng công trình mang tính chuyên kho ca các
hc gi n Độ, Anh, M, các nhà s hc Xô Viết...
5. Phương pháp nghiên cu
- Đề tài đã được thc hin bng cơ s phương pháp lun ca
ch nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng H Chí Minh và quan đim ca
Đảng Cng sn Vit Nam v các vn đề lch s, đặc bit là v ch
nghĩa thc dân và các vn đề thuc địa.
6
- Phương pháp nghiên cu ch yếu ca lun án là phương pháp
lch s và lôgíc. Ngoài ra, lun án còn s dng các phương pháp
nghiên cu chuyên ngành và liên ngành.
6. Đóng góp ca lun án
- Lun án là công trình nghiên cu có h thng đầu tiên Vit
Nam v chính sách thc dân Anh n Độ trong sut c quá trình t
khi người Anh đặt chân đến n Độ, xác lp chế độ thc dân, đến khi
phi ri b thuc địa này, và c ngn ngun lch s ca mi quan h
hin nay ca hai nước trong Khi Thnh vượng chung. Nghĩa là mt
mi quan h gia “Thc dân Anh” và “Thuc địa n Độđã được
dng lên, nhìn t góc độ Anh, trên cơ s tiếp cn đa chiu, lun gii
nhng vn đề khoa hc.
- Lun án nghiên cu mt cách h thng v mt vn đề thông
s và có th s là ngun tài liu tt cho sinh viên khi nghiên cu và
hc tp v giai đon lch s này nói chung, v lch s n Độ, lch s
thuc địa ca Anh và các mi quan h bang giao thi cn - hin đại.
- Lun án đóng góp thêm ý nghĩa vào nhng công trình khoa
hc nghiên cu v lch s n Độ ca ngành n Độ hc Vit Nam.
7. B cc ca lun án
Lun án gm 200 trang ni dung; ngoài phn m đầu, kết lun,
tài liu tham kho, ph lc, lun án gm 3 chương:
- Chương 1: S thiết lp chế độ cai tr và khai thác n Độ ca
Công ty Đông n Anh t thế k XVII đến gia thế k XIX.
- Chương 2: S điu chnh và thc thi chính sánh thc dân
ca Chính ph Anh n Độ t gia thế k XIX đến gia thế k XX.
- Chương 3: Nhn xét v chính sách thc dân ca Anh n Độ.