Chụp cắt lớp điện toán sọ não

Chia sẻ: Danh Thanh Tam | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

344
lượt xem 89
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

MUC̣ TIÊU HỌC TẬP: Qua bài này sinh viên có khả năng: 1. Giải thích đươc nguyên tắc cơ bản của phương pháp chụp cắt lơp điện toán (CLĐT). 2. Triǹ h baỳ các chỉ định của CLĐT trong chấn thương sọ não & một số bệnh lý của hệ thần kinh trung ương. 3. Đọc đươc các dấu hiệu máu tụ, dập não, phù não trên CLĐT sọ não.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chụp cắt lớp điện toán sọ não

CHUP CĂT LỚP ĐIÊN TOAN SỌ NAO ̣ ́ ̣ ́ ̃ ̉ ̀ ̀ Giang viên: BS. Đam xuân Tung MUC TIÊU HOC TÂP: Qua bai nay sinh viên có khả năng: ̣ ̣ ̣ ̀ ̀ 1. Giai thich đươc nguyên tăc cơ ban cua phương phap chup căt lơp điên toan (CLĐT). ̉ ́ ́ ̉ ̉ ́ ̣ ́ ̣ ́ 2. Trinh bay cac chỉ đinh cua CLĐT trong chân thương sọ nao & môt số bênh lý cua hệ ̀ ̀ ́ ̣ ̉ ́ ̃ ̣ ̣ ̉ thân kinh trung ương. ̀ 3. Đoc đươc cac dâu hiêu mau tu, dâp nao, phù nao trên CLĐT sọ nao. ̣ ́ ́ ̣ ́ ̣ ̣ ̃ ̃ ̃ ̣ ̀ ̉ NÔI DUNG BAI GIANG 1. ĐAI CƯƠNG: ̣ Năm 1895 Nhà vât lý Đưc W.C. RÖntgen đã tim ra tia X, tư đó về sau đã có nhiêu cai tiên kỹ ̣ ̀ ̀ ̉ ́ thuât nhưng vân con han chế trong khao sat và chân đoan cac tang. Năm 1972 G.N. Hounsfield & ̣ ̃ ̀ ̣ ̉ ́ ̉ ́ ́ ̣ A.M. Cormack đã phat minh ra phương phap chup căt lơp điên toan (CLĐT), có thể xem đây là ́ ́ ̣ ́ ̣ ́ bươc tiên bộ lơn nhât kể tư thơi đai sau RÖntgen; chinh vì công lao to lơn nay mà hai tac giả trên ́ ́ ̣ ́ ̀ ́ đã nhân đươc giai Nobel y hoc vao năm 1979. Cho đên ngay nay, phương phap nay cang đươc phổ ̣ ̉ ̣ ̀ ́ ̀ ́ ̀ ̀ biên và kỹ thuât ngay cang đươc nâng cao. ́ ̣ ̀ ̀ 2. NGUYÊN TĂC ́ Phương phap chup CLĐT là phep đo mât độ cua cac điêm khôi (voxel) cua 1 lơp căt sọ nao, ́ ̣ ́ ̣ ̉ ́ ̉ ́ ̉ ́ ̃ chup CLĐT nghiên cưu độ suy giam cua chum tia X khi qua môt lơp căt cua nao. Chum tia X đươc ̣ ̉ ̉ ̀ ̣ ́ ̉ ̃ ̀ nen mong, chỉ quet môt lơp mong để tranh hiên tương chông chât hinh anh, han chế tôi thiêu ́ ̉ ́ ̣ ̉ ́ ̣ ̀ ́ ̀ ̉ ̣ ́ ̉ sư tan xa. ́ ̣ Nhơ may vi tinh xư lý sẽ cho hinh anh 100 lân chinh xac hơn phương phap chup X Quang cổ ́ ́ ̀ ̉ ̀ ́ ́ ́ ̣ điên, tuy nhiên môt măt phăng chiêu không đủ để tai tao tron ven hinh anh cua môt lơp căt nên cân ̉ ̣ ̣ ̉ ́ ́ ̣ ̣ ̣ ̀ ̉ ̉ ̣ ́ ̀ có chuyên đông xoay quanh truc chinh cua bênh nhân. ̉ ̣ ̣ ́ ̉ ̣ Cac bộ dò hay bộ phân cam biên (detectors) tao bơi nhưng tinh thể nhâp nhay (scintillation ́ ̣ ̉ ́ ̣ ́ ́ crystals) hay cac buông khí Xenon, cho phep đo độ suy giam cua chum tia X khi qua lơp căt cua so. ́ ̀ ́ ̉ ̉ ̀ ́ ̉ ̣ Độ hâp thu chum tia X cua cac khôi vât chât đươc tinh theo phương trinh Lamor: ́ ̀ ̉ ́ ́ ̣ ́ ́ ̀ µ I= I0 e- L. I0: cương độ tia ban đâu ̀ I: cương độ tia sau khi xuyên qua lơp căt ́ µ: hệ số hâp thu, phụ thuôc vao mât độ điên tư, bâc nguyên tư cua câu truc mô khac nhau trong ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ̣ ̉ ́ ́ ́ cơ thê. ̉ L: bề day cua lơp căt. ̀ ̉ ́ Biêt đ ươc I0, I, L ta tinh đươc cac hệ số hâp thu cua khôi vât chât mà chum tia X đi qua. Trên ́ ́ ́ ́ ̉ ́ ̣ ́ ̀ môt lơp căt, chum tia X quet theo nhiêu hương khac nhau và lơp căt đươc chia thanh nhiêu khôi ̣ ́ ̀ ́ ̀ ́ ́ ̀ ̀ ́ băng nhau, ta có thể tinh đươc tưng hệ số hâp thu µ 1,µ 2,µ 3…µ n, nghia là ta biêt đươc ban chât cua ̀ ́ ́ ̃ ́ ̉ ́ ̉ tưng khôi vât chât câu thanh lơp căt đo. ́ ̣ ́ ́ ̀ ́ ́ Cac dư liêu suy giam cua chum tia X sau khi đi qua lơp căt sẽ đươc chuyên đên môt hệ thông vi ́ ̣ ̉ ̉ ̀ ́ ̉ ́ ̣ ́ tinh để xư lý , chuyên giá trị số thanh giá trị hinh tương tư nghia là hinh anh lơp căt đươc tai tao ́ ̉ ̀ ̀ ̃ ̀ ̉ ́ ́ ̣ vơi cac mưc xam (Gray shadows) khac nhau. ́ ́ ́
3. KỸ THUÂT ̣ ́ ́ May tinh Lưu trư : đia, băng tư ̃ Hệ thông đo: ́ ̀ Đâu tia X ̀ ̀ Man hinh: - chinh vị tri, cưa sô, đo mât đô. ̉ ́ ̉ ̣ ̣ ̣ bênh nhân ̉ ́ San xuât: Fim Đâu dò ̀ Hinh 1. Qui trinh chup CT Scan sọ nao.2 ̀ ̀ ̣ ̃ 3.1. Thưc hiên ̣ - Bênh nhân năm ngưa, đâu bât đông. Thưc hiên cac lơp căt sat nhau tư 5 đên 10mm theo măt ̣ ̀ ̀ ́ ̣ ̣ ́ ́ ́ ́ ̣ ̉ phăng đuôi măt- ông tai ngoai. ́ ́ ̀ - Cho thuôc an thân hoăc gây mê cho bênh nhân kich đông hay trẻ em. ́ ̀ ̣ ̣ ́ ̣ - Thưc hiên lơp quet toan bộ theo tư thế nghiêng (scout view) tư đó xac đinh vị trí và hương cac ̣ ́ ̀ ́ ̣ ́ lơp căt ngang theo măt phăng đuôi măt-ông tai ngoai. ́ ̣ ̉ ́ ́ ̀ - Thưc hiên môt chuôi lơp căt ngang khoang 20 lơp căt không tiêm thuôc can quang, day 5mm ̣ ̣ ̉ ́ ̉ ́ ́ ̉ ̀ ơ hố sau và 10mm ơ tâng trên lêu tiêu nao; it khi cân tiêm thuôc can quang trong bênh nhân chân ̀ ̀ ̉ ̃ ́ ̀ ́ ̉ ̣ ́ thương sọ nao. ̃ - Trên man hinh TV quan sat cac câu truc mô nao dươi cưa sổ hep và câu truc xương dươi cưa ̀ ̀ ́ ́ ́ ́ ̃ ̣ ́ ́ sổ rông. Có thể tai tao theo măt phăng tran (coronal plan) hay đưng doc (sagittal plan) nhưng hinh ̣ ́ ̣ ̣ ̉ ́ ̣ ̀ anh không rõ net. ̉ ́ 3.2. Thang mât độ HOUNSFIELD ̣ G.N.Hounsfield đã xây dưng 1 hệ thông đơn vị để đo mât độ goi là hệ thông đơn vị ́ ̣ ̣ ́ Hounsfield (UH), phân chia sư hâp thu tia X thanh 2000 mưc khac nhau. Do măt thương chỉ phân ́ ̀ ́ ́ biêt đươc khoang 20 mưc nên phai quan sat dươi nhiêu cưa sô. ̣ ̉ ̉ ́ ̀ ̉ - cưa sổ hep: để khao sat nhu mô nao, dung cưa sổ có độ rông khoang 100 UH, điêm trung ̣ ̉ ́ ̃ ̀ ̣ ̉ ̉ tâm ơ mưc + 20. - cưa sổ rông: (> 400 UH) để khao sat xương: xương sọ sẽ thây ro, cac câu truc khac có mau ̣ ̉ ́ ́ ̃ ́ ́ ́ ́ ̀ ́ xam nhat. ̣ Thang mât độ G.N. Hounsfield gôm : ̣ ̀ - mât độ cao: tư + 40 đên +1000. ̣ ́ - mât độ ngang: tư + 25 UH đên + 40UH, tương ưng vơi mât độ cua chât trăng và chât xam. ̣ ́ ̣ ̉ ́ ́ ́ ́ Hai chât nay có mât độ hơi khac nhau do thanh phân nươc và lipid: chât trăng có 82% nươc, chât ́ ̀ ̣ ́ ̀ ̀ ́ ́ ́ xam có 71% nươc và lipid là 8%. ́ - mât độ thâp: < + 25 UH. ̣ ́
Bang 1. Mât độ cua cac mô nao và dich. ̉ ̣ ̉ ́ ̃ ̣ Câu truc sọ nao ́ ́ ̃ mât độ UH ̣ Hoá vôi, xương sọ 80 - 1000 ́ ̣ Mau tu, xuât huyêt́ ́ 55 – 75 ́ ́ Chât xam 35 – 45 ́ Chât trăng ́ 20 – 35 Phù nao ̃ 10 – 20 ̣ Dich nao tuy ̃ ̉ 0 –10 nươc 0 mơ < 0 – (-100) Khí (-100) – (-1000) 4. CHỈ ĐINH ̣ - Chân thương sọ nao ́ ̃ ̀ ̣ ̃ - Tran dich nao thât, teo nao. ́ ̃ - U nao ̃ ́ - Ap xe nao ̃ - Bênh lý mach mau nao (nhôi mau nao, xuât huyêt nao), dị dang mach mau nao (tui phinh ̣ ̣ ́ ̃ ̀ ́ ̃ ́ ́ ̃ ̣ ̣ ́ ̃ ́ ̀ ̣ ̣ đông mach, u mach mau).̣ ́ 5. TRIÊU CHƯNG CUA CLĐT ̣ ̉ Môt tôn thương trên chup CLĐT đươc trinh bay băng vị tri, thể tich và mât độ riêng so vơi mât ̣ ̉ ̣ ̀ ̀ ̀ ́ ́ ̣ ̣ độ cua cac câu truc binh thương là giam, đăng hay tăng mât đô. ̉ ́ ́ ́ ̀ ̉ ̉ ̣ ̣ Khi tiêm thuôc can quang sẽ cho phep ta nghiên cưu anh hương lên hang rao mau nao cua tôn ́ ̉ ́ ̉ ̀ ̀ ́ ̃ ̉ ̉ thương và phân bố mach mau cua tôn thương. ̣ ́ ̉ ̉ CHUP CLĐT VÀ CHÂN THƯƠNG SỌ NAO ̣ ́ ̃ 1. CHỈ ĐINH ̣ - Bênh nhân tinh (TĐ Glasgow: 14-15), có nưt sọ trên phim X Quang so, hay có nhưc đâu ̣ ̃ ̣ ̀ tăng, nôn oi v.v. ́ - Cac bênh nhân lơ mơ Glasgow 65 tuôi. ̉ ̉ 2. CHÔNG CHỈ ĐINH ́ ̣ Bênh nhân bị choang & suy hô hâp, bênh nhân hôn mê sâu (Glasgow =3 ) và mât phan xạ thân ̣ ́ ́ ̣ ́ ̉ ̃ nao.
3. ĐOC KÊT QUẢ CLĐT ̣ ́ 3.1. Chân thương sọ nao sơm (< 48 giơ) : CLĐT cân thưc hiên cho tât cả bênh nhân có bât ́ ̃ ̀ ̣ ́ ̣ ́ tinh và rôi loan trí nhơ sau chân thương. Theo Narayan RK, qua 658 bênh nhân CTSN nhẹ ̃ ́ ̣ ́ ̣ (thang điêm Glasgow : 13-15), 18% có bât thương trên CLĐT. Trong nhom CTSN vưa (TĐ ̉ ́ ́ Glasgow : 9- 12), qua nghiên cưu 341 bênh nhân có 40% có bât thương trên CLĐT.3 ̣ ́ 3.1.1. Tôn thương ngoai nao: ̉ ̀ ̃ - Mau tụ ngoai mang cưng (H.1): hinh anh tăng mât đô, hinh thâu kinh lôi, khu trú thương ơ ́ ̀ ̀ ̀ ̉ ̣ ̣ ̀ ́ ́ ̀ vung thai dương, tran, đinh. ̀ ́ ́ ̉ - Mau tụ dươi mang cưng câp (hinh 2): hinh anh tăng mât độ hinh liêm lan toả bơ lom hương ́ ̀ ́ ̀ ̀ ̉ ̣ ̀ ̀ ̃ vô trong. Hinh 2. mau tụ ngoai mang ̀ ́ ̀ ̀ Hinh 3. mau tụ dươi mang ̀ ́ ̀ cưng đinh phai câp ̉ ̉ ́ cưng ban câu phai câp ́ ̀ ̉ ́ - Chay mau mang nhên: xay ra tư 25- 33% trong CTSN, trên CLĐT có hinh anh tăng mât độ ơ ̉ ́ ̀ ̣ ̉ ̀ ̉ ̣ cac bể dich nao tuy hay ranh vỏ nao. ́ ̣ ̃ ̉ ̃ ̃ - Tụ dich nao tuy dươi mang cưng: hinh anh dang liêm ngoai nao và giam mât đô. ̣ ̃ ̉ ̀ ̀ ̉ ̣ ̀ ̀ ̃ ̉ ̣ ̣ - Dâu hiêu tôn thương xương sọ hoăc xoang: nưt so, lom so, gian khơp so, tụ dich trong cac ́ ̣ ̉ ̣ ̣ ̃ ̣ ̃ ̣ ̣ ́ xoang. - Tôn thương da đâu: giup hôi cưu cơ chế chân thương, cơ chế dôi. ̉ ̀ ́ ̀ ́ ̣ 3.1.2. Cac tôn thương trong mô nao: gôm : ́ ̉ ̃ ̀ - mau tụ trong nao (hinh 4): tôn thương mât độ cao (>5ml) trong mô nao. ́ ̃ ̀ ̉ ̣ ̃
Hinh 4. mau tụ trong nao thai dương trai câp. ̀ ́ ̃ ́ ́ ́ - phù nao: tôn thương mât độ thâp, khu trú quanh ổ dâp hay lan toả cả ban câu. ̃ ̉ ̣ ́ ̣ ́ ̀ - dâp nao: cac tôn thương mât độ hôn hơp dang muôi tiêu gôm tổ chưc phù nề và xuât huyêt. ̣ ̃ ́ ̉ ̣ ̉ ̣ ́ ̀ ́ ́ - tôn thương sơi truc lan toả (hinh 5): cac đôm chay mau li ti vai mm ơ thể chai, phân ranh ̉ ̣ ̀ ́ ́ ̉ ́ ̀ ̀ giơi giưa chât xam và chât trăng, phân sau bên trung nao v.v. ́ ́ ́ ́ ̀ ̃ Hinh 5. Tôn thương sơi truc lan toa: (→) ̀ ̉ ̣ ̉ - tụ khí trong nao: vung mât độ thâp trong mô nao. ̃ ̀ ̣ ́ ̃ - xuât huyêt nao thât: xay ra tư 3-10% trong CTSN, có thể đơn thuân hay phôi hơp vơi mau tụ ́ ́ ̃ ́ ̉ ̀ ́ ́ trong nao hay tôn thương sơi truc. ̃ ̉ ̣ - nhôi mau nao: vung giam mât đô, có thể phân bố theo khu vưc tươi mau cua đông mach hay ̀ ́ ̃ ̀ ̉ ̣ ̣ ́ ̉ ̣ ̣ chung quanh ổ mau tu. Ví dụ đông mach nao sau. ́ ̣ ̣ ̣ ̃
Hinh 6. Nhôi mau thai dương châm phai do CTSN năng (→) ̀ ̀ ́ ́ ̉ ̉ ̣ 3.2. Chân thương sọ nao muôn (sau 48 giơ) ́ ̃ ̣ - mau tụ dươi mang cưng ban câp, man tinh: giai đoan nay cac huyêt câu tố (hemoglobin) bị ́ ̀ ́ ́ ̃ ́ ̣ ̀ ́ ́ ̀ phân huy thanh methemoglobin hay hemosiderin sẽ có mât độ ngang hay mât độ giam. ̉ ̀ ̣ ̣ ̉ - tụ mũ dươi mang cưng, ap xe nao… ̀ ́ ̃ - chay dich nao tuy qua tai hay qua mui: chup CLĐT khao sat xương đá và nên sọ trươc băng ̉ ̣ ̃ ̉ ̃ ̣ ̉ ́ ̀ ̀ cac lơp căt theo măt phăng tran để tim mưc nươc hơi hay tụ dich trong cac xoang sang, xoang ́ ́ ̣ ̉ ́ ̀ ̣ ́ ̀ bươm - dò đông mach canh – xoang TM hang : Chup CLĐT + tiêm thuôc cang quang sẽ thây sư gian ̣ ̣ ̉ ̣ ́ ̉ ́ ̃ tinh mach măt và xoang TM hang. ̃ ̣ ́ ̀ ̣ ̉ TAI LIÊU THAM KHAO : 1. CLARISSE J., et al. (1993). Sc anner du cr âne et de l ’ encé phal e. Methode de lecture et d’interpretation.; Masson: Paris. 2. MONNIER J.P., TUBIANA J.M., (1990). Radiodiagnostic . 4e Edit; Masson: Paris. 3. Narayan RK (1994). Closed Head Injury. In: Rengachary SS & Wilkins RH eds. Priciples of Neurosurgery. Wolfe: London, 20p. CÂU HOI LƯƠNG GIÁ ̉ ̣ ́ A. Chon 1 câu đung: 1. Xet nghiêm hinh anh hoc có giá trị nhât đế chân đoan CTSN câp: ́ ̣ ̀ ̉ ̣ ́ ̉ ́ ́ A. Mach nao đồ ̣ ̃ B. Căt lơp điên toan@ ́ ̣ ́ C. Công hương tư ̣ ̃ D. Siêu âm nao. 2. Xet nghiêm hinh anh có giá trị nhât cho CTSN ban câp/man tinh: ́ ̣ ̀ ̉ ́ ́ ́ ̃ ́ A. Căt lơp điên toan ́ ̣ ́ B. Công hương tư@ ̣
C. mach nao đồ ̣ ̃ D. Xạ hinh nao. ̀ ̃ 3. Môt tôn thương tăng mât đô, hinh liêm, lan rông ban câu là đăc trưng cua: ̣ ̉ ̣ ̣ ̀ ̀ ̣ ́ ̀ ̣ ̉ A. mau tụ dươi mang cưng@ ́ ̀ B. ngoai mang cưng ̀ ̀ ̉ ́ ̀ ̣ C. chay mau mang nhên ̉ ́ ̃ ́ D. chay mau nao thât. 4. Mât độ cua mau tụ trong nao sẽ giam dân đên giai đoan đăng mât độ và giam mât độ tư: ̣ ̉ ́ ̃ ̉ ̀ ́ ̣ ̉ ̣ ̉ ̣ A. ngay thư hai ̀ B. ngay thư tư ̀ C. tuân lễ thư nhât ̀ ́ D. tuân lễ thư hai.@ ̀ 5. Môt tổ thương tăng mât độ khu trú hinh thâu kinh lôi là đăc trưng cua: ̣ ̣ ̀ ́ ́ ̀ ̣ ̉ A. mau tụ trong nao ́ ̃ B. mau tụ ngoai mang cưng@ ́ ̀ ̀ C. mau tụ dươi mang cưng ́ ̀ D. mau tụ trong nao thât. ́ ̃ ́ 6. Xuât độ tôn thương trên CLĐT ơ nhom bênh nhân nhẹ có bât tinh và rôi loan trí nhơ: ́ ̉ ́ ̣ ́ ̃ ́ ̣ A. 5% B. 12% C. 18%@ D. 22%. 7. Xuât độ tôn thương trên CLĐT ơ bênh nhân CTSN trung binh la: ́ ̉ ̣ ̀ ̀ A. 10% B. 2)% C. 30% D. 40%.@ ̣ ̣ ̀ ́ B. Chon 1 hoăc nhiêu câu đung: Câu 1. A. Mât độ trên CLĐT phụ thuôc vao bâc nguyên tư@. ̣ ̣ ̀ ̣ B. Mât độ tăng khi giam hông câu dung tich. ̣ ̉ ̀ ̀ ́ C. trong giai đoan man tinh thương mât độ giam.@ ̣ ̃ ́ ̣ ̉ D. CLĐT là phương phap khao sat băng tư trương.@ ́ ̉ ́ ̀
C. ̀ ̀ ́ ̀ Câu 1-4: Điên vao cac hinh sau: ́ ̃ ́ 1.ap xe nao tran P 2: mau tụ dươi mang ́ ̀ 3: mau tụ trong nao thai ́ ̃ ́ 4: lom sọ thai ̃ ́ cưng P câp gây tut nao. ́ ̣ ̃ dương T câp ́ dương T và dâp ̣ ̃ nao.