Chuyên đề: Chì-sát nhân trong bóng tối

Ộ Ụ Ạ B  GIÁO D C VÀ ĐÀO T O

ƯỜ Ạ Ọ TR NG Đ I H C NÔNG LÂM TP.HCM

ƯỜ KHOA MÔI TR NG VÀ TÀI NGUYÊN



Chuyên đ  : ề

Thành viên nhóm : (

Ụ

Ụ

M C L C

1

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

I.

Ặ

Ề Ấ Đ T V N Đ :

ộ ố ệ ể ệ ạ ả ơ   Công nghi p phát tri n giúp cho cu c s ng chúng ta hi n đ i và tho i mái h n

ư ự ủ ề ớ ố ố ọ ườ nh ng đi cùng v i đi u đó là s  “xu ng d c” nghiêm tr ng c a môi tr ng. Phát

ể ệ ế ườ ả ố ặ ớ ệ tri n công nghi p hóa, hi n đai hóa khi n cho con ng ề   i ph i đ i m t v i nhi u

ụ ẩ ư ệ ệ ậ ấ tác nhân gây b nh khác nhau nh  các vi sinh v t gây b nh, b i b n hóa ch t… và

ệ ạ ặ ả ẩ ườ ễ ặ đ c bi t là các kim lo i n ng có trong các s n ph m th ộ   ệ ng ngày. Vi c nhi m đ c

ề ớ ạ ặ ư ữ ẫ ấ ộ kim lo i n ng không còn là v n đ  m i nh ng nó v n luôn là m t trong nh ng khía

ấ ả ưở ớ ứ ườ ể ạ c nh nguy hi m nh t  nh h ng t ỏ i s c kh e con ng i.

3. M t sộ ố

ạ ặ ố ượ ạ ớ ơ ữ Kim lo i n ng là nh ng kim lo i có kh i l ng riêng l n h n 5g/cm

ạ ặ ể ầ ế ư ậ ắ kim lo i n ng có th  c n thi ồ t cho sinh v t nh  Cu (Đ ng), Fe( S t).. vì chúng

ượ ố ượ ế ơ ể ư ẽ ộ đ c xem là nguyên t vi l ầ ng c n thi ạ ớ   t cho c  th . Nh ng s  gây đ c h i v i

ườ ơ ể ậ ượ ượ môi tr ng và c  th  sinh v t khi hàm l ng v ẩ t quá tiêu chu n cho phép.

ệ ạ ạ ặ ế ế ề ấ ượ ớ Do đó, vi c h n ch  ti p xúc v i kim lo i n ng là v n đ  luôn đ c quan tâm.

ệ ẩ ệ ệ ạ ạ ớ ạ ế Tuy nhiên v i vi c đ y m nh công nghi p hóa, hi n đ i hóa l i khi n cho vi c s ệ ử

ạ ặ ụ ả ẩ ằ ầ ỏ ụ d ng kim lo i n ng trong các s n ph m nh m m c đích th a mãn nhu c u hàng

ổ ế ữ ạ ở ơ ộ ườ ượ ử ụ ngày tr  nên ph  bi n h n. M t trong nh ng kim lo i th ng đ ề   c s  d ng nhi u

ố ớ ề ệ ấ ả ẩ nh t trong các s n ph m và cũng là nguyên nhân gây ra nhi u b nh đ i v i con

ườ ng i chính là Chì (Pb).

ấ ủ ứ ộ ố ị ỏ ộ   WHO xác đ nh, chì là m t trong 10 hóa ch t c a m i quan tâm s c kh e c ng

ượ ử ụ ư ả ề ấ ồ đ ng vì nó đ ề c s  d ng trong nhi u ngành ngh  nh : s n xu t oto, xe máy, thi ế   t

ư ậ ấ ẩ ọ ộ ỹ ị ệ ử b  đi n t ọ   , m  ph m, trong  y h c… Nh  v y, chì đóng m t vai trò r t quan tr ng

ự ể ế ầ ủ ờ ố ứ ộ trong s  phát tri n kinh t ạ    và đáp  ng nhu c u c a đ i s ng. Tuy là m t kim lo i

ế ư ạ ả ưở ấ ớ ỏ ườ ở ặ ầ c n thi t nh ng chì l i  nh h ế ứ ng r t l n đ n s c kh e con ng i b i đ c tính

ơ ể ả ủ ể ể ả   tích lũy trong c  th  mà ít khi chuy n hóa và đào th i c a mình. Có th  nói  nh

ưở ế ự ấ ủ ệ ủ ể ẻ ạ ộ h ng đáng lo ng i nh t c a nó là tác đ ng đ n s  phát tri n trí tu  c a tr  em ­

Page 2

ế ệ ươ ủ ấ ướ Ở ấ ễ ấ ộ ơ th  h  t ng lai c a đ t n c. c p đ  ph i nhi m cao chì t n công não và h ệ

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ầ ố ươ ậ ử ế th ng th n kinh trung ng gây hôn mê, co gi ậ t và th m chí t ắ    vong. N u may m n

ể ạ ễ ộ ữ ứ ể ậ ố s ng sót khi nhi m đ c chì thì cũng đ  l ư i nh ng di ch ng nh : ch m phát tri n và

ạ ố r i lo n hành vi.

ử ụ ư ướ ố ả ằ ặ ẩ Chì luôn có m t trong các s n ph m h ng ngày mà ta s  d ng nh  n c u ng,

ơ ể ụ ể ậ ẩ ồ ỹ m  ph m, đ  gia d ng... nên không quá khó khăn đ  chì xâm nh p vào c  th . Vì

ệ ể ồ ố ườ ế ế ậ v y, vi c hi u rõ ngu n g c phát sinh, các con đ ộ   ơ ng ti p xúc, c  ch  tác đ ng

ố ớ ơ ể ữ ệ ề ễ ộ ị ộ   ứ ủ c a chì đ i v i c  th  hay nh ng tri u ch ng và cách đi u tr  nhi m đ c chì là m t

ề ế ứ ễ ọ ộ ấ v n đ  h t s c quan tr ng. Giúp cho chúng ta có cách phòng tránh nhi m đ c chì,

ệ ữ ệ ệ ề ả ộ ộ ị ị ặ đ c bi ễ t là các bi n pháp ch a tr  khi b  nhi m đ c m t cách hi u qu . Đ  tài này

ề ệ ơ ả ứ ề ế ầ ổ ẽ s  góp ph n b  sung thêm nhi u ki n th c c  b n cho chúng ta v  vi c phòng

ệ ả ể ả ơ ả ư ễ ộ ướ ẻ ỹ tránh nhi m đ c chì cũng nh  các k  năng c  b n đ  b o v  b n thân tr c k  sát

II.

ố nhân trong bóng t i­ chì.

Ổ

Ề

T NG QUAN V  CHÌ:

ạ ộ ạ ự ộ ượ ấ ấ ỏ Chì là m t kim lo i đ c h i t nhiên đ ớ c tìm th y trong l p v  trái đ t. Là

ộ ố ả ầ ọ ọ m t   nguyên   t hóa   h c   trong   b ng   tu n   hoàn   hóa   h c   vi ế ắ t   t t   là   Pb   (Latin:

ố ử ị Plumbum) và có s  nguyên t ổ ế  là 82.Chì có hóa tr  ph  bi n là II, có khi là IV. Là

ể ạ ề ạ ắ ạ ặ ộ ộ m t kim lo i m m, n ng, đ c h i và có th  t o hình. Chì có màu tr ng xanh khi

ắ ầ ớ ắ ư ế ớ ỉ m i c t nh ng b t đ u x n màu thành xám khí ti p xúc v i không khí. Chì dùng

ự ủ ề ầ ắ ạ ộ ợ trong xây d ng,  c quy chì, đ n, và là m t ph n c a nhi u h p kim. Chì có s ố

Page 3

ố ấ ố ề nguyên t cao nh t trong các nguyên t b n.

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ạ ặ ộ ồ Hình . Chì_kim lo i n ng gây đ c. (Ngu n:Wikipedia).

a.1.1.L ch s  phát tri n c a chì:

ể ủ ử ị

ượ ử ụ ổ ế ướ ố ộ ự ừ Chì t ng đ c s  d ng ph  bi n hàng ngàn năm tr c do s  phân b  r ng rãi

ễ ế ư ễ ễ ố ễ ễ ủ c a nó, d  chi ỏ t tách và d  gia công. Nó d  dát m ng và d  u n cũng nh  d  nung

ả ạ ổ ượ ấ ở ạ ch y. Các h t chì kim lo i có tu i 6400 TCN đã đ c tìm th y Catalhoyuk, Th ổ

ờ ỳ ồ ồ ỳ ượ ử ụ ớ ầ Nhĩ K  ngày nay. Vào đ u th i k  đ  đ ng, chì đ c s  d ng cùng v i antimon và

asen.

ấ ướ ả ấ ớ ờ ỳ ệ ề ế Nhà s n xu t chì l n nh t tr c th i k  công nghi p là n n kinh t La Mã,

ấ ặ ệ ụ ủ ớ ả ượ v i s n l ng hàng năm 80.000 t n, đ c bi ẩ t chúng là ph  ph m c a quá trình

ạ ộ ỏ ủ ễ ả ạ ở nung ch y b c. Ho t đ ng khai thác m  c a La Mã di n ra ộ    Trung Âu, Anh thu c

ể ạ ở ả ượ ầ La Mã, Balkans, Hy L p, Ti u Á.. riêng ế  Hispania chi m 40% s n l ng toàn c u.

ố ườ ệ ế ả Các   ng  chì  La   Mã  th ủ ng   kh m   lên  phù  hi u   c a   các   hoàng  đ   La   Mã.

ẫ ướ ằ ườ ở ể ượ ượ ố Đ ng  ng d n n c b ng chì Tây Latin có th  đã đ c duy trì v t qua th i k ờ ỳ

ạ ế ớ ậ ộ ố ỏ ờ ổ ượ Theodoric  Đ i đ  t i t n th i Trung C . M t s  th i chì La Mã t ư ng tr ng cho

ệ ủ ử ử ị ị l ch s  khai thác chì Derbyshire và trong l ch s  công nghi p c a các trung tâm kinh

ườ ử ụ ể ữ ả ế ở t Anh khác. Ng i La Mã cũng s  d ng chì nóng ch y đ  gi ụ ắ    các chân tr  s t

ế ớ ớ ở ố ấ ị ờ ả ậ ắ g n k t v i các kh i đá vôi l n các nhà th  nh t đ nh. Trong gi kim thu t, chì

ượ ạ ổ ế ấ ổ ả ừ t ng đ c cho là kim lo i c  nh t và liên quan đ n Sao Th . Các nhà gi ậ    kim thu t

Page 4

ể ượ ủ ể ỉ ử ụ s  d ng bi u t ng c a Sao Th  ( ổ ♄) đ  ám ch  chì.

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ỏ ở ở ả ư Hình . Các th i chì ộ  Anh thu c La Mã đ b o tàng Wells và Mendip. c tr ng bày

ồ ượ (Ngu n: Wikipedia)

ệ ủ ế Kí hi u c a chì Pb là ch  vi ữ ế ắ ừ t t t t ạ    tên ti ng Latin plumbum nghĩa là kim lo i

ố ừ ề ồ m m, có ngu n g c t plumbum nigrum ("plumbum màu đen"), trong khi plumbum

candidum (nghĩa là "plumbum sáng màu") là thi c.ế

2. C u t o và tính ch t:

ấ ạ ấ

ị ủ ồ ị 2.1. V  trí và các đ ng v  c a chì:

Page 5

ả ầ ị 2.1.1. V  trí trong b ng tu n hoàn:

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ủ ả ầ ồ ị Hình . V  trí c a chì trong b ng tu n hoàn. (Ngu n: Wikipedia)

ồ ườ ị ủ 2.1.2. Các đ ng v  c a chì trong môi tr ng:

ấ ả ị ủ ồ ể ượ ấ ở ạ T t c  các đ ng v  c a chì (tr ừ 204Pb) có th  đ c tìm th y ả    d ng các s n

ố ủ ạ ủ ẩ ố ặ ư ơ ph m cu i c a quá trình phân rã phóng x  c a các nguyên t n ng h n nh  urani

và thori.

2.2.

ị ủ ả ồ ồ B ng 1. Các đ ng v  c a chì. (Ngu n: Wikipedia)

ấ ậ Tính ch t v t lý:

ề ặ ắ ạ ắ ươ ủ Chì có màu tr ng b c và sáng, b  m t c t còn t ỉ i c a nó x  nhanh trong

Page 6

ố ạ không khí t o ra màu t i.

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ạ ặ ễ ố ề ệ ẫ ấ ộ ớ Là m t kim lo i n ng, r t m m, d  u n và có tính d n đi n kém so v i các

ạ kim lo i khác.

ố ượ ử ụ ể ứ ấ Có tính ch ng ăn mòn cao nên nó đ c s  d ng đ  ch a các ch t ăn mòn.

ễ ỏ ố ượ ử ụ Vì chì d  dát m ng và ch ng ăn mòn, nên đ c s  d ng trong các công trình

ố ợ ư ự ủ ể ạ ấ xây d ng nh  trong các t m ph  bên ngoài các kh i l p. Chì kim lo i có th  làm

ộ ượ ằ ộ ượ ặ ỏ ỏ ứ c ng b ng cách thêm vào m t l ng nh  antimony, ho c m t l ng nh  các kim

ư ạ lo i khác nh  canxi.

ọ ử ư ề ắ ạ ộ ố ạ   Chì d ng b t cháy cho ng n l a màu tr ng xanh. Gi ng nh  nhi u kim lo i,

ả ấ ự ả ộ ị ộ b t chì r t m n có kh  năng t cháy trong không khí. Khi cháy th i ra khói đ c.

ơ ả ủ ề ộ ố ấ ậ ướ ư ả D i đây là b ng trình bày v  m t s  tính ch t v t lý c  b n c a chì nh  màu

ệ ộ ả ệ ộ ắ s c, nhi t đ  nóng ch y, nhi t đ  sôi..

ậ

2.3.

ả B ng 2.Các tính   ấ ơ ả   ch t  v t lý c  b n ồ   ủ c a chì (Ngu n: Wikipedia)

Tính ch tấ

hóa h c:ọ

Ở ệ nhi t   đ ộ

ườ th ng, chì   tác

ớ ụ d ng  v i   oxi   trong

ạ không khí t o thành

ỏ ớ l p   chì   oxit   m ng,

ớ ả   chính   l p   này   b o

ế ụ ị ữ ị ư ệ v  chì không ti p t c b  oxi hóa n a. Nh ng khi b  đun nóng trong không khí thì chì

Page 7

ế ạ ầ ế ị b  oxy hóa d n cho đ n h t t o thành PbO.

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

2PbO 2Pb + O2

ỉ ươ ề ặ ớ Chì ch  t ng tác trên b  m t v i acid clohidric loãng (HCl) và axit sunfuric

ả ứ ư ủ ẽ ế ố ớ ồ (H2SO4) do có l p mu i không tan ph  bên ngoài. Nh ng s  ph n  ng n u n ng đ ộ

ặ ơ ệ ể ậ ớ ố ợ ị ấ   ả axit đ m đ c h n do l p mu i khó tan b o v  chì b  chuy n hóa thành các h p ch t

tan.

PbCl2 + 2HCl H2PbCl4

PbSO4 + H2SO4 Pb(HSO4)2

ễ ặ ậ Chì tan d  dàng trong acid nitric (HNO3) và tan ch m trong HNO3 đ c.

3Pb + 8HNO3(l) 3Pb(NO3)2 +2NO +4H2O

ớ ướ ụ ư ạ ị Chì không tác d ng v i n c nh ng khi có không khí thì b  ăn mòn t o thành

Pb(OH)2.

2Pb + 2H2O + O2 2Pb(OH)2

ủ ạ ớ ị ạ   ề Khi nung v i các nitrat c a kim lo i ki m, chì b  ôxi hóa thành PbO và kim lo i

ề ki m nitrat.

ữ ơ ể ặ Có th  tan trong acid axetic và các acid h u c  khác khi có m t oxide.

2Pb+ 4CH3COOH + O2        2Pb(CH3COO)2 + 2H2O

2+:

ủ (cid:0) ả ứ 2.3.1. Các ph n  ng c a Ion Pb ổ ế ấ ủ ố S  oxi hóa +2 là ph  bi n nh t c a chì.

(cid:0) V i ion Clorua (Chloride): t o thành mu i chì clorua vì mu i này ít tan trong

ạ ớ ố ố

ả ứ ẽ ị ướ n c nên sau ph n  ng dung d ch s  không quá loãng.

Pb2+ + Cl­        PbCl2

(cid:0) V i ion Sunfat (Sunfate): t o thành k t t a. Mu i chì sunfat ít tan trong n

ế ủ ạ ớ ố ướ   c

Page 8

ố ơ h n mu i chì clorua.

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

2­               PbSO4

Pb2+ + SO4

2­

ạ ố ị PbSO4 tan trong dung d ch bazo m nh và mu i axetat:

2­ + SO4

2­

PbSO4 + 4OH­             Pb(OH)4

PbSO4 + 2CH3COO­             Pb(CH3COO)2 +SO4

(cid:0) V i dung d ch amoniac (NH3): t o mu i đ n k t t a và không tan trong dung

ố ơ ế ủ ạ ớ ị

ư ị d ch NH3 d .

+ ­             Pb2O(NO)2 + H2O(l) + 2NH4

Pb2+ +2NH3 + 3H2O(l) + 2NO3

(cid:0) V i dung d ch ki m m nh (NaOH, KOH..): t o k t t a màu đen. K t t a này

ế ủ ế ủ ề ạ ạ ớ ị

ề ị ư tan trong dung d ch ki m d .

2­

Pb2+ + 2OH­           Pb(OH)2

Pb(OH)2 + 2OH­           Pb(OH)4

(cid:0) ả ứ ủ Các ph n  ng c a Chì (II) oxide (PbO):

ư ủ ặ ứ PbO đ c tr ng cho m c ôxi hóa +2 c a chì.

ạ ả ị ế ủ   Hòa tan trong axit nitric và acetic t o thành các dung d ch có kh  năng k t t a

3(OH)2(CO3)2. Chì sulfua

ố ủ các mu i c a chì sulfat, cromat, cacbonat (PbCO3), và Pb

ể ượ ế ủ ừ ề ấ ố ị cũng có th  đ c k t t a t các dung d ch acetat. Các mu i này đ u r t kém hòa tan

ướ ố ố ơ trong n c. Trong s  các mu i halua, iodua là ít hòa tan h n bromua, và bromua ít

ơ hòa tan h n clorua.

ề ạ ị ể ạ   Chì(II) oxide cũng hòa tan trong các dung d ch hydroxit kim lo i ki m đ  t o

−4

ươ ứ ố thành mu i plumbit t ng  ng.

→ PbO + 2OH− + H2O Pb(OH) 2

ạ ố ị ẽ ạ Clo hóa các dung d ch mu i trên s  t o ra chì có tr ng thái ôxi hóa +4.

−4 + Cl2

2 + 2Cl− + 2H2O

Page 9

PbO→ Pb(OH)2

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ạ ấ ộ ố ở ạ Chì điôxit là m t ch t ôxi hóa m nh. Mu i clo tr ng thái ôxi hóa này khó

ượ ạ ễ ị ủ ố đ c t o ra và d  b  phân h y thành chì(II) clorua và khí clo. Mu i iodua và bromua

ồ ạ ị ủ c a chì(IV) không t n t ạ   i. Chì điôxit hòa tan trong các dung d ch hydroxit kim lo i

ể ạ ề ố ươ ứ ki m đ  t o ra các mu i plumbat t ng  ng.

−4 2

→ Pb(OH) PbO2 + 2OH− + 2H2O

(cid:0) Ngoài ra, chì cũng có tr ng thái ôxi hóa tr n l n gi a +2 và +4, đó là chì đ

ộ ẫ ữ ạ ỏ

(Pb3O4).

ấ ớ ứ 2.3.2. Các ph c ch t v i Clo:

ấ ớ ớ ự ứ ạ ấ ạ ợ ộ Các h p ch t chì(II) t o m t lo t các ph c ch t v i ion clorua, v i s  hình

ọ ủ ổ ự ẽ ạ ủ thành c a chúng làm thay đ i s  ăn mòn hóa h c c a chì. Quá trình này s  h n ch ế

ả ườ ặ ủ kh  năng hòa tan c a chì trong môi tr ng m n.

ứ ủ ả ằ ằ ố ị ở B ng . H ng s  cân b ng c a các dung d ch ph c chì clorua ồ    25 °C. (Ngu n:

Wikipedia)

ế ề 3. Đi u ch :

3) và quá

ượ ả ấ ừ ặ ặ Chì đ c s n xu t t ặ  qu ng galen (PbS) ho c qu ng xiruzit (PbCO

ạ ấ ả ả trình s n xu t này tr i qua hai công đo n:

(cid:0) ạ ể ạ ặ Công đo n 1: Nung qu ng đ  t o thành Chì (II) oxide (PbO).

Page 10

2PbS + 3O2          2PbO + 2SO2 (1200 0C)

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

(300 0C) PbCO3             PbO + CO2

(cid:0) ạ ử ằ ở ệ ộ Công đo n 2: Kh   Chì (II) oxide b ng than nhi t đ  cao.

4.

PbO + C         Pb + CO (400 0C)

4.1.

ồ ố ủ Ngu n g c phát sinh c a chì:

ồ ố ự Ngu n g c t nhiên:

(cid:0) Hàm l

ượ ả ấ ỏ ng chì trong v  trái đ t vào kho ng 20 mg/kg.

(cid:0) ướ ầ ướ ặ ồ ượ Trong n c ng m và n ộ c m t n ng đ  chì không v t quá 10 µg/l.

(cid:0) Ho t đ ng c a núi l a.

ạ ộ ử ủ

ạ ồ ố 4.2. Ngu n g c nhân t o:

(cid:0) Khai   thác   các   qu ng   có   ch a   chì   nh :   qu ng   galen   (PbS),   qu ng   xiruzit

ứ ư ặ ặ ặ

(PbCO3)..

(cid:0) Khói th i, n

ả ướ ả ủ ử ụ ả ắ ệ   ấ c th i c a các nhà máy s n xu t pin,  c quy có s  d ng đi n

ự c c chì.

(cid:0) ừ ứ ố Thu c tr  sâu có ch a chì.

(cid:0) ử ụ S  d ng xăng pha chì.

(cid:0) Và m t s  ho t đ ng khác…

III.

ạ ộ ộ ố

Ủ

Ộ Ố : VAI TRÒ C A CHÌ TRONG CU C S NG

ề ể ệ ế ọ ị Chì chi m v  trí quan tr ng trong vi c phát tri n các ngành ngh . Nguyên nhân

ế ượ ộ ề ụ ề ẻ ấ ặ ọ ở khi n chì đ c “tr ng d ng “ là b i các đ c tính sau: r t m m, d o, đ  b n hóa

ườ ố ượ ệ ữ ả ả ắ ọ h c trong môi tr ng axit t ạ t do t o đ c màng b o v  v ng ch c, có kh  năng

Page 11

ề ặ ạ ớ ợ ệ ạ ệ ả ạ t o h p kim v i nhi u kim lo i màu khác và đ c bi t nó đem l i hi u qu  cao

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ư ấ ả ạ ế ấ ượ ử ụ trong s n xu t nh ng chi phí l i th p. Chính vì th , nó đ ộ c s  d ng r ng rãi trong

ộ ố ề ự ủ nhi u lĩnh v c c a cu c s ng.

1. Trong công nghi p:ệ

ượ ử ụ ấ ộ ệ ố ớ Chì đ c s  d ng r t r ng rãi trong công nghi p. Theo th ng kê, có t i 150

ử ụ ế ề ả ợ ấ ủ   ệ ngh  và kho ng 400 quá trình công ngh  có s  d ng đ n chì và các h p ch t c a

1.1.

ề ủ ế ộ ố ướ nó. D i đây là m t s  ngành ngh  ch  y u.

ậ ệ ệ ỹ Trong công ngh  k  thu t đi n:

(cid:0) ượ ỏ ọ ể ế ệ ổ ượ Chì đ c dùng đ  làm v  b c cáp đi n (chi m 15­20% t ng l ng chì) do

ả ố ủ ố kh  năng ch ng ăn mòn t t c a chúng.

ộ ố ạ ệ ồ Hình . M t s  lo i cáp đi n. (Ngu n: Kenh14.vn)

(cid:0) ấ ắ ế ả ổ ượ ườ ự ắ S n xu t  c quy chì (chi m 30% t ng l ng chì) trong đó s n c c  c quy

Page 12

ạ ồ ữ ằ ợ ợ ộ ỗ làm b ng h p kim Pb­Sb còn b t ho t g m h n h p gi a chì và chì oxide.

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

1.2.

ộ ố ạ ắ ượ ử ụ Hình . M t s  lo i  c quy chì đang đ c s  d ng.

ệ ậ Trong các kĩ thu t luy n kim màu:

ể ả ệ ế ị ỏ ự ườ Đ  b o v  thi t b  kh i s  ăn mòn ng ề ặ   ể ạ i ta dùng chì đ  m  lên các b  m t

ẫ ấ ả ồ ể ẩ ử   bên trong các bu ng và các tháp s n xu t axit sunfuric, các óng d n, các b  t y r a

1.3.

ể ệ và các b  đi n phân.

ệ ệ Trong công nghi p nhiên li u:

ụ ấ ề ả ộ ơ ỗ ợ   Đây là ngành tiêu th  r t nhi u chì. Trong các đ ng c  xăng ph i nén h n h p

ệ ướ ạ ộ ạ ố ơ ộ nhiên li u tr c khi đ t cháy và nén càng m nh thì các đ ng c  ho t đ ng càng

ệ ế ả ở ứ ộ ệ ẽ ị ổ ướ ỗ ư hi u qu . Nh ng n u nén ợ  m c đ  cao thì h n h p nhiên li u s  b  n  tr c khi

ượ ố ể ạ ấ ủ ế ệ ượ ậ đ c đ t cháy. Do v y, xăng pha thêm chì ch  y u là đ  h  th p hi n t ng "kích

ậ ượ ứ ệ ấ ượ ự ư ỏ ộ ơ ế ổ ủ n " c a nhiên li u đ n m c ch p nh n đ c tránh đ c s  h  h ng đ ng c , cũng

ạ ộ ỉ ố ể ằ ộ ơ ượ ố ơ nh m làm tăng ch  s  octane và giúp đ ng c  có th  ho t đ ng đ ề   t h n, b n c t

ạ ộ ớ ự ệ ả ả ạ ộ ơ ủ ơ h n, c i thi n tình tr ng ho t đ ng c a máy, gi m b t s  mài mòn đ ng c .

ấ ộ ạ ượ ẽ ượ ấ Bên c nh đó chì r t đ c nên xăng đ c pha thêm ch t này s  đ ộ   c nhu m

Page 13

ể ồ ệ ớ ệ ạ màu h ng, xanh.. đ  phân bi ứ   t v i các lo i xăng khác. Tuy nhiên, hi n nay vì m c

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ướ ử ụ ừ ấ ả ạ ủ ộ ộ đ  đ c h i c a chì nhà n c ta đã có công văn ng ng s n xu t và s  d ng xăng

ừ pha chì t năm 2014.

1.4.

ồ Hình . Xăng pha chì A83. (Ngu n: Internet).

ệ ấ Trong công nghi p hóa ch t:

ượ ử ụ ừ ệ ấ Chì đã đ c s  d ng t lâu trong công nghi p hóa ch t (CNHC) do nó có kh ả

ấ ố ở ố ề ườ ồ năng ch ng ăn mòn r t t t nhi u môi tr ng khác nhau.  Đ ng th i l ờ ạ ễ ả   i d  s n

ễ ấ ấ ườ ượ ử ụ ớ xu t, d  gia công và giá thành th p. Chì th ng đ ố ợ c s  d ng ph i h p v i thép và

ậ ệ ữ ươ ố ẵ ẻ bê tông­ nh ng v t li u cũng t ng đ i s n và r .

ườ ượ ử ụ ữ ụ ộ Chì th ng đ ệ   ứ c s  d ng r ng rãi cho nh ng  ng d ng sau trong công nghi p

hóa ch t:ấ

(cid:0) ế ầ ỷ ố ỏ ơ ộ ứ ỏ ơ Làm v  van, khu u,  ng nhánh và v  b m. N u c n đ  c ng cao h n thì

ườ ử ụ ặ ng i ta s  d ng thép ho c gang lót chì.

(cid:0) ấ ỏ ạ ẫ ố Làm  ng d n các ch t l ng có tính ăn mòn m nh và mù axit.

1.5.

(cid:0) ể ứ ấ ỏ ữ Lót các b  ch a nh ng ch t l ng có tính ăn mòn.

Page 14

ệ ạ Trong công nghi p t o màu:

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ấ ễ ế ợ ấ ạ ữ ớ ườ Do tính ch t d  k t h p v i nh ng ch t t o màu nên chì th ng đ ượ ử  c s

ể ả ẩ ấ ạ ơ ố ộ ỹ ư ụ d ng đ  s n xu t các lo i m  ph m nh  : son môi, thu c nhu m tóc, s n móng

ắ ố tay, thu c làm tr ng da,….

2. Trong ngành y h c:ọ

ứ ẩ ạ ỹ Hình . Các lo i m  ph m có ch a chì.

ấ ủ ợ ượ ử ụ ể ả ố ố Các h p ch t c a chì đ c s  d ng đ  làm thu c săn da, thu c gi m đau,

ố thu c chông viêm,…

ụ ể ử ố ộ ọ ượ ứ C  th , chì axetat hay “cao chì” là m t thu c th  hóa h c đ ụ   c  ng d ng

ư ườ ề ọ ọ ị ư ẩ ậ nhi u trong  y h c. Nó có v  ng t nh  đ ạ   ng nh ng chúng ta nên c n th n vì lo i

ậ ả ọ ưở ế ứ ấ ớ ỏ “m t ng t” này có  nh h ng r t l n đ n s c kh e.

Page 15

ế ậ ọ ồ Hình . Chì axetat “m t ng t ch t ru i”.

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ừ ộ ố ị ử ụ ư ề ổ ọ ố Ngoài ra, t xa x a ngành y h c c  truy n đã s  d ng m t s  v  thu c­ ch ủ

ể ữ ệ ậ ư ứ ế y u là khoáng v t, có ch a chì đ  ch a b nh nh :

(cid:0) Duyên ph n hay b ch ph n:

ấ ấ ạ ậ ặ ộ ủ    là khoáng v t qu ng c a chì, m t carbonat chì

ụ ọ ộ ị PbCO3 (83,5% PbO; 16,5% CO2). V  ng t tính hàn, có đ c. Có công d ng tiêu

ả ộ ể ữ ơ ươ tích, sát trùng, gi i đ c, sinh c . Dùng đ  ch a cam tích (còi x ẻ ng tr   em),

ọ ộ ẻ ấ ụ ố ở ạ ỵ h  l , đau b ng  giun, s t rét, gh , n m, nh t đ c, l ạ    loét, viêm niêm m c

ử ệ ỏ ướ ạ ấ ộ ị ộ mi ng, đan đ c, b ng l a... d i d ng tán b t m n bôi ngoài, n u cao dán

ể ố ề ặ ớ ho c   làm   thành   viên   hoàn   đ   u ng   trong   v i   li u   3   ­   5   phân   (0,94g   ­

1,5g)/ngày.

(cid:0) Ô duyên (duyên):

ọ ị là sulfua chì PbS (86,6% Pb; 13,4%S). V  ng t, tính hàn, có

ụ ễ ấ ị ả ộ ộ đ c. Có công d ng tr n ngh ch, nhuy n đàm, sát trùng và gi i đ c. Dùng đ ể

ứ ữ ị ượ ạ ư ự ễ ả ch a ch ng đàm khí ung ngh ch, th ấ   ng th c h  h , khí đo n suy n c p

ễ ở ế ướ ố ố (khó th  do hen suy n), ả  cách (có c m giác v ng khi nu t, nu t không trôi

ụ ử ề ề ế ầ ấ ả ị gây ti ng n c), ph n v  (ăn vào b ng đ y, sáng ăn chi u m a, chi u ăn sáng

ử ướ ọ ộ ẻ ở ạ m a), ung b ạ u, tràng nh c (lao h ch), nh t đ c, gh  l ...

Hình . Ô duyên.

(cid:0) M t đà tăng:

ứ ộ ề ộ ỏ ớ ỏ ậ là m t th  b t màu vàng cam đ , to nh  không đ u v i thành

ủ ế ị ặ ụ ầ ộ ph n ch  y u là PbO. V  m n cay, tính bình, có đ c. Có công d ng tiêu

ễ ừ ữ ể ấ thũng, sát trùng, thu li m, bài nùng, tr đàm, tr n kinh. Dùng đ  ch a các

Page 16

ứ ư ệ ở ọ ở ụ ộ ấ ch ng b nh nh  trĩ  l , thũng đ c, m n nh t, l ạ ế    loét, th p sang, các lo i v t

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ươ ỵ ả ướ ạ ế ặ th ng, l lâu ngày, kinh gi n... d i d ng ch  thành cao dán ngoài ho c tán

ớ ề ộ ố b t u ng v i li u 0,5g ­ 1g/ngày.

ụ ạ ậ ộ ạ Hình . M t đà tăng d ng b t và d ng c c.

(cid:0) Duyên đ n (h ng đ n):

ơ ồ ơ ố ừ ự ế ấ ủ ồ  có ngu n g c t s  bi n ch t c a khoáng galen, là

2, t

ể ế oxyt chì Pb3O4, có th  vi t 2PbO.PbO ỷ ệ  l PbO ị ặ 2 là 34,9%. V  m n, tính hàn,

ụ ộ ả ộ ễ ấ ơ có đ c. Có công d ng gi i đ c, sinh c , nhuy n đàm, tr n kinh. Dùng đ ể

ữ ố ố ậ ả ộ ở ch a s t rét, trĩ loét, ch ng co gi t, kinh gi n (đ ng kinh), l ấ   ư  loét s ng t y,

ướ ế ươ ế ấ ướ ạ ử ỏ b ng l a và n c, các v t th ng xu t huy t... d ố   i d ng hoàn tán u ng

ố ắ ặ ố ộ ườ ho c thu c s c (ít dùng u ng vì đ c), th ọ   ng dùng ngoài làm cao dán nh t,

ộ ố ị ể ả ớ ầ ố ợ ừ ớ ố ấ n u v i d u v ng và ph i h p v i m t s  v  thu c khác đ  gi m đau, làm

chóng lên da non.

ụ ạ ơ ộ . ạ Hình . Duyên đ n d ng c c và d ng b t

ậ ỹ ự 3. Trong k  thu t quân s :

ố ượ Do có kh i l ớ ng riêng l n nên chì

ượ ử ụ ọ ố đ ố c s  d ng làm đ i tr ng ch ng l ậ   t,

ể ạ ộ ạ   làm lõi đ n đ  tăng đ  xuyên. Bên c nh

ử ụ ự đó, trong quân s  còn s  d ng chì đ  ch ể ế

ạ t o xe tăng, máy bay…

4. Trong ngành năng l

Page 17

ượ ọ ử ng h c nguyên t ậ ạ  và kĩ thu t h t nhân:

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ườ ứ ủ ắ ằ ạ Ng ấ   i ta t o ra các lá ch n b ng th y tinh mà trong đó có ch a chì vì nó h p

ụ ố ứ ạ ạ ể ạ th  t ệ   t tia gama và các b c x  h t nhân. Qua lo i kính này, ta có th  theo dõi vi c

ậ ệ ạ ằ ữ ự ộ ả ượ ử x  lý các v t li u phóng x  b ng nh ng máy t ệ  đ ng đ o li u. Chì còn đ c dùng

ể ả ể ả ụ ụ ệ ắ ặ ấ ữ   đ  s n xu t áo choàng ho c các d ng c  che ch n khác đ  b o v  cho nh ng

ườ ệ ườ ứ ng i làm vi c trong môi tr ạ ng có ch a phóng x .

5. Trong ngh  thu t:

ệ ậ

ạ ơ ứ ẩ ộ ả   ộ Các lo i s n, chì màu hay ph m nhu m có ch a chì là m t trong nhũng s n

ượ ậ ấ ượ ể ạ ệ ệ ẩ ẩ ph m đ c các ngh  nhân dùng đ  t o ra các tác ph m ngh  thu t  n t ng. Tuy

ượ ẽ ị ố ẽ ằ ả ưở nhiên tranh đ ơ c v  b ng s n chì s  b  t ờ i màu theo th i gian do  nh h ủ   ng c a

ẫ ẽ đihdro sunfua ( H2S) có trong không khí s  sinh ra chì sunfua có màu th m. Ngoài ra

ườ ế ứ ể ạ ữ ẩ ả ế ắ ng i ta còn dùng chì đ  t o ra nh ng s n ph m pha lê h t s c tinh t ẹ  và đ p m t.

Page 18

ẽ ằ Ả ầ ả ọ ơ Hình . Tranh phong c nh v  b ng s n d u có pha chì. ( nh minh h a)

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ộ ố ả ẩ ừ ồ Hình . M t s  s n ph m pha lê làm t chì. (Ngu n: Bohemiasg.com)

Ử Ụ Ộ Ự Ạ Ễ Ệ

:

1.

IV. TH C TR NG S  D NG VÀ NHI M Đ C CHÌ HI N NAY

ử ụ ự ệ ấ ạ ả : Th c tr ng s  d ng chì trong s n xu t hi n nay

ờ ố ủ ọ ườ Chì có vai trò quan tr ng trong đ i s ng c a con ng ề   i, nó tham gia vào nhi u

ệ ề ạ ẩ ả ấ ộ ố   quá trình trong công nghi p và t o ra nhi u s n ph m cung c p cho cu c s ng

ặ ở ự ằ h ng ngày. Chì có m t ẩ    xung quanh chúng ta, nó có trong không khí, th c ph m,

ụ ẩ ả ườ ử ụ ẳ ả trong các s n ph m gia d ng mà ta th ế   ng s  d ng.. Ch ng có gì ph i bàn cãi đ n

ợ ủ ạ ế ư ệ ệ ữ nh ng l i ích c a chì mang l i n u nh  chúng ta không phát hi n hi n nay các nhà

ứ ụ ủ ề ẩ ả ấ ạ ả s n xu t đang l m d ng chì quá m c trong các s n ph m c a mình. Đi u này gây

ạ ấ ớ ỏ ủ ườ ả ưở ế ọ ế ứ tác h i r t l n đ n s c kh e c a con ng i,  nh h ệ ầ   ng nghiêm tr ng đ n h  th n

ấ ộ ố ớ ụ ữ ư ữ ẻ ấ ố kinh nh t là đ i v i ph  n  và tr  em. Không gi ng nh  nh ng ch t đ c khác, chì

ườ ẽ ứ ị ơ ể đi vào c  th  con ng ậ   ệ i s  tích lũy ch  không gây b nh ngay do đó nó khó b  nh n

ế ơ ể ử ụ ứ ệ ẩ ả bi t. Chì đi vào c  th  thông qua vi c ta s  d ng các s n ph m có ch a chì v ượ   t

ử ụ ứ ặ ồ ở ướ ễ ệ m c cho phép ho c thông qua vi c hít th  hay s  d ng ngu n n c nhi m chì và

ẽ ầ ụ ệ lâu d n nó s  tích t và gây b nh.

ộ ạ ư ạ ấ ở ủ ư ả ấ Dù đ c h i nh ng chì l i là “ con c ng” c a các nhà s n xu t b i nó là ch t có

ễ ế ợ ấ ạ ễ ề ả ố ớ ỏ kh  năng ch ng oxi hóa cao, m m, d  dát m ng, d  k t h p v i các ch t t o màu..

Page 19

ạ ấ ượ ư ử ụ ề ộ ơ mà giá thành l i th p.  Do đó, nó đ ả   c  a chu ng và s  d ng nhi u h n trong s n

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ề ả ứ ấ ấ ẩ ượ ử ụ xu t.  R t nhi u s n ph m có ch a chì đ c s  d ng và bày bán tràn lan trên th ị

ườ ề ứ ộ ứ ệ ế ả ặ ơ tr ng m c cho vi c các c  quan ch c năng đã lên ti ng c nh báo v  m c đ  nguy

ể ấ ể ấ ả ẩ ạ h i mà các s n ph m này gây ra. Đi n hình nh t mà ta có th  th y đó chính là v ụ

ệ ượ ệ ấ ớ ồ vi c trong son môi có hàm l ng chì cao và m i nh t là vi c C2 và r ng đ  b ỏ ị

ễ ễ ặ ượ ộ ệ nhi m chì n ng hay vi c bát đĩa nhi m chì đ c bày bán r ng rãi.

ẩ ư ả ộ ượ ử ụ ể ả Son môi là s n ph m  a chu ng đ ẹ c s  d ng đ  làm đ p cho b n thân. Chì

ượ ử ụ ề ế ầ ơ đ ả   c s  d ng trong son giúp son b n màu và lâu phai h n. H u h t các nhà s n

ấ ề ử ụ ộ ượ ỏ ể ấ ượ ủ ả ẩ xu t đ u s  d ng m t l ng chì nh  đ  làm tăng ch t l ủ   ng c a s n ph m c a

ề ượ ẽ ả ưở mình và đi u này đ ằ c các chuyên gia cho r ng là s  không  nh h ế ứ   ng đ n s c

ư ề ế ắ ạ ỏ ỗ ạ ượ kh e. Nh ng đi u khi n ta lo l ng là m i lo i son l i có hàm l ng chì khác nhau,

ộ ớ ồ ườ ử ụ ậ v y đâu m i là n ng đ  an toàn cho ng ớ ơ ế i s  d ng. Và v i c  ch  tích lũy trong c ơ

ệ ử ụ ạ ớ ể ủ ệ ộ ự   th  c a chì thì vi c s  d ng son môi lâu ngày li u có gây ra tác h i l n. M t th c

ạ ữ ệ ẩ ạ ả tr ng   đáng   lo   ng i   n a   chính   là   các   s n   ph m   son   môi   nhãn   hi u   L’Oreal   và

ượ ạ ị ườ ệ ủ ế ạ Maybelline đ ộ c bán r ng rãi t i th  tr ng Vi t Nam, ch  y u là hàng lo i hai

ả ả ừ ấ ằ ượ (s n xu t ấ ở ộ ố ướ  m t s  n c châu Á), hàng gi . T  đó, ta th y r ng hàm l ng chì

ộ ấ ỏ ớ ả ẩ ẫ ườ trong các s n ph m này v n còn là m t d u h i l n cho ng i tiêu dùng và có hay

ử ụ ứ ệ ả ấ không vi c nhà s n xu t đang s  d ng chì quá m c.

ố ượ ồ ị ườ Hình 4. Son môi không rõ ngu n g c đ c bày bán tràn lan trên th  tr ng.

ồ ế ư ệ ễ ệ ị ượ ẫ Khi vi c son môi b  nhi m chì v n ch a có h i k t cho vi c hàm l ng chì

Page 20

ư ậ ạ ượ ộ ị ồ ễ bao nhiêu thì b  nhi m đ c thì d  lu n l i đ ỏ c phen nháo nhào khi C2 và r ng đ ­

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ạ ướ ả ượ ư ị ườ ộ ồ ị các lo i n c gi i khát đ c  a chu ng trên th  tr ng, b  dính nghi án có n ng đ ộ

ượ ứ ụ ủ ề chì v t m c. Theo thông tin c a báo Vietnam.net, chi u ngày 9/5/2016 C c An

ự ộ ế ệ ạ ẫ ấ ẫ ướ ẩ toàn th c ph m, B  Y t đã l y m u nguyên li u t i nhà máy và m u n c gi ả   i

ị ườ ồ ỏ ể ể ớ khát C2 và R ng đ  trên th  tr ụ   ng đ  ki m tra. Và m i đây ngày 21/5/2016 C c

ưở ự ụ ễ ẩ ế ộ tr ng C c An toàn th c ph m Nguy n Thanh Phong cho bi t Thanh tra B  đã ra

ế ị ừ ư ủ ạ ồ ồ quy t đ nh t m d ng l u thông và thu h i 3 lô hàng c a URC g m:

(cid:0) ươ ế Lô Trà xanh h ng chanh C2 (NSX 04/02/2016 ­ HSD 04/02/2017). K t qu ả

ể ượ ứ ố ệ ki m nghi m hàm l ng chì là: 0,085 mg/l trong khi m c công b  là: nh ỏ

ặ ằ ơ h n ho c b ng 0,05 mg/L.

(cid:0) N c tăng l c h

ự ươ ướ ệ ồ ỏ ng dâu hi u R ng đ  (NSX 19/02/2016 ­ HSD 19/11/2016)

ả ể ế ệ ượ ư ứ có k t qu  ki m nghi m hàm l ố   ng Chì là: 0,053 mg/l nh ng m c công b  là

ượ ặ ằ ỏ ơ hàm l ng chì nh  h n ho c b ng 0,05 mg/L.

(cid:0) N c tăng l c h

ự ươ ướ ệ ồ ỏ ng dâu hi u R ng đ  (NSX 10/11/2015 ­ HSD 10/08/2016).

ả ể ế ệ ượ ả ấ K t qu  ki m nghi m hàm l ư ng Chì là 0,068 mg/l nh ng nhà s n xu t công

ỏ ơ ặ ằ ố b  nh  h n ho c b ng 0,05 mg/l.

ấ ả ề ả ượ ượ ưỡ ẩ T t c  các s n ph m này đ u có hàm l ng chì khá cao v t ng ng cho

ư ừ ố ủ ứ ấ ả ớ ị ơ phép so v i m c công b  c a nhà s n xu t. Ch a d ng l ạ ở i đó, dù đã b  C  quan

ộ ừ ộ ả ứ ư ư ề ẩ ồ ch c năng bu c d ng l u thông và thu h i toàn b  s n ph m nh ng đi u đáng lo

ạ ơ ỏ ồ ượ ế ả ườ ng i là h n 40000 thùng C2 và r ng đ  đã đ c bán h t. Ph i chăng ng i Vi ệ   t

Page 21

ự ầ đang t ộ  đ u đ c mình.

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ồ ỏ ượ ứ ượ Hình 15. Ba lô r ng đ  và C2 có hàm l ồ   t m c cho phép.(Ngu n:

ng chì v suckhoe.vnexpress.vn)

ứ ề ế ố ọ Ngoài ra, thì nhi u nhà khoa h c cũng khuy n cáo, bát đĩa g m s  mà ng ườ   i

ệ ử ụ ộ ượ ư ầ ớ Vi t s  d ng hàng ngày cũng góp ph n đ a m t l ơ ể   ng chì l n vào trong c  th .

ấ ượ ủ ụ ả ố ẩ ả ọ ộ Theo th ng kê c a c c Qu n lý Ch t l ng s n ph m (B  Khoa h c và Công

ị ườ ệ ệ ớ ự ụ ứ ả ẩ ngh ), trên th  tr ng hi n nay có t ự   i 80% các s n ph m gia d ng đ ng ch a th c

ư ẩ ố ướ ố ừ ồ ố ố ph m (nh  bát đĩa, c c chén, bình u ng n c...) có ngu n g c t Trung Qu c. Qua

ệ ả ẩ ườ ượ ượ ứ ị xét nghi m, các s n ph m này th ng có hàm l ng chì v t m c quy đ nh, có

ấ ả ơ ộ ườ ườ ễ kh  năng gây nguy c  nhi m đ c chì r t cao cho ng i tiêu dùng. Do đó, ng i tiêu

ấ ả ẻ ề ụ ằ ạ ớ ồ dùng r t c nh giác v i các lo i bát đĩa, đ  gia d ng r  ti n vì cho r ng chúng có

ố ừ ồ ử ụ ể ạ ấ ố ngu n g c t Trung Qu c và chuy n sang s  d ng các lo i bát đĩa cao c p có giá

ấ ưở ự ả ấ ấ bán cao ng t ng ẩ ng. Tuy nhiên, không ít s n ph m cao c p này th c ch t là bát

ố ượ ắ ủ ướ ư ứ ố đĩa Trung Qu c đ c g n mác c a các n ế   c nh  Đ c, Pháp, Ý, Hàn Qu c... khi n

ườ ầ ưở ủ ả ề ộ ề ấ ẩ cho ng i tiêu dùng l m t ng v  đ  cao c p và an toàn c a s n ph m. Đi u đáng

ệ ả ứ ấ ẩ ạ ả ẩ ố lo ng i là khi mua các s n ph m g m s , chúng ta r t khó phát hi n s n ph m nào

ễ ớ ệ ộ có nhi m chì vì khi nung nóng t i nhi ộ t đ  1.200 ­ 1.500 đ  C thì chì không đ  l ể ạ   i

ế ể ể ậ ằ ắ ả ẩ ườ ề ỉ ấ d u v t trên s n ph m đ  có th  nh n ra b ng m t th ệ   ặ ng. Ch  khi g p đi u ki n

ậ ợ ư ế ớ ệ ộ ặ ự ứ ị thu n l i nh  ti p xúc v i nhi ớ   t đ  cao ho c đ ng ch a dung d ch axit thì chì m i

ơ ể ứ ậ ườ ế ệ phai ra, theo th c ăn xâm nh p vào c  th  con ng ệ i. Khi n cho vi c phát hi n là

Page 22

vô cùng khó khăn.

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ứ ả ẩ ố ượ Hình 16. S n ph m g m s  có hàm l ồ ng chì cao.(Ngu n: kenh14.vn)

ừ ả ả ồ ườ ả T  đó, gióng lên h i chuông c nh báo cho c  ng i tiêu dùng và c  các c ơ

ấ ệ ề ệ ứ ụ ả ấ ạ ả quan ch c năng v  vi c nhà s n xu t li u có l m d ng chì trong s n xu t không và

ệ ằ ườ ộ ượ ẽ ế ấ ộ li u r ng con ng i chúng ta s  ra sao n u m t l ng đ c ch t này đang đi vào c ơ

ể ấ ứ ủ ự ạ ộ th  và tích t ụ ở đâu đó. M t th c tr ng đáng chú ý khác chính là xu t x  c a các

ẽ ơ ề ầ ể ặ ẩ ấ ả ả s n ph m trên đang là v n đ  c n ph i quan tâm và ki m soát ch t ch  h n.

ự ộ ệ ạ : ễ 2. Th c tr ng nhi m đ c chì hi n nay ở ướ  n c ta

ệ ở ấ ọ ơ ề ấ ắ Xu t hi n ế    kh p m i n i xung quanh chúng ta chì đang là v n đ  khi n

ệ ử ụ ứ ứ ề ệ ấ ở nhi u nhà nghiên c u quan tâm nh t hi n nay. B i vi c s  d ng quá m c nó trong

ư ệ ả ỏ ấ ả ả ấ ả ẩ ượ các s n ph m cũng nh  vi c th i b  các ch t th i trong s n xu t có hàm l ng chì

ư ế ứ ạ ữ ễ ề ế ế ả ậ ẫ ườ cao d n đ n nhi u di n bi n ph c t p và đ a đ n nh ng h u qu  khôn l ng.

ả ấ ễ ậ ộ ọ ữ Theo WHO ­ nhi m đ c chì gây ra nh ng h u qu  r t nghiêm tr ng và lâu dài

ứ ặ ệ ở ẻ ổ ứ ằ ỏ cho s c kh e, đ c bi t là tr  em. Cũng theo t ả    ch c này thì h ng năm có kho ng

ễ ề ể ệ ậ ộ 600.000 ca ch m phát tri n trí tu   là do nhi m đ c chì. Đi u đáng chú ý là có t ớ   i

ẻ ị ế ừ ễ ướ ậ 99% tr  b  nhi m chì đ n t các n ấ c có thu nh p th p và trung bình.

ệ ệ ạ ộ ố Theo trung tâm ch ng đ c b nh vi n B ch Mai, trong  2 năm 2013 – 2014 đã

Page 23

ế ườ ệ ể ế ẻ ợ ượ ậ ti p nh n 797 tr ộ ộ ng h p có bi u hi n ng  đ c chì. Có đ n 179 tr  có l ng chì

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ố ẻ ị ủ ế ễ ẹ ớ ộ ố ơ   trong máu quá l n. S  tr  b  nhi m đ c ch  y u do cha m  dùng thu c cam, hít s n

ườ ễ ễ ế pha chì và do môi tr ng ô nhi m. Cũng theo PGS.TS Nguy n Ti n Dũng ­ Nguyên

ưở ệ ệ ạ ườ ừ ế ề ậ Tr ng khoa Nhi, B nh vi n B ch Mai ­ ng ộ ộ   i t ng ti p nh n nhi u ca ng  đ c

ể ạ ế ơ ể ườ ồ ộ chì trong tình tr ng nguy hi m cho bi t, n ng đ  chì cho phép trong c  th  ng i là

ướ ự ế ượ ủ ườ ệ d i 10 mcg/dL. Còn trên th c t , hàm l ng chì trung bình c a ng i Vi t Nam là

ượ ồ ạ ơ ể ứ ấ 20 mcg/dL, t c g p đôi hàm l ng chì cho phép t n t i trong c  th . Ông cũng cho

ồ ạ ễ ệ ộ hay vi c nhi m đ c chì là không khó vì chúng t n t ỉ ầ   i xung quanh chúng ta ch  c n

ơ ể ể ặ ở ố ệ ẻ ăn u ng và hít th  thôi thì chì cũng có th  tích lũy trong c  th . Đ c bi ỏ   t, tr  nh  là

ứ ấ ễ ị ụ ễ ả ộ ở ẻ ố ượ đ i t ơ ng d  b  nhi m đ c chì h n c  vì m c h p th  chì ơ    tr  em cao và lâu h n

ở ườ ớ ề ườ ữ ả ỏ ng i l n.Trong khi đó, thì nhi u ng ể   i đang b  qua nh ng c nh báo nguy hi m

ỏ ủ ủ ề ả ọ ườ ế ứ đ n s c kh e c a con em mình và c a chính b n thân h . Nhi u ng ủ i ch  quan

ả ừ ệ ơ ể ư ư ứ ệ ấ ậ khi ch a nhìn th y h u qu  t vi c này, t c là khi c  th  ch a phát b nh, nên trì

ỏ ở ề ự ế ữ ặ ị ị ả ượ ồ ộ hoãn ch a tr , ho c b  d  đi u tr .Th c t , th i đ c n ng đ  chì trong c  th ơ ể

ứ ể ạ ả ơ ỏ không đ n gi n, càng đ  lâu, càng nguy h i cho s c kh e.

ơ ể ủ ễ ạ ườ ệ ầ ộ Tình tr ng nhi m chì cao trong c  th  c a ng i Vi ễ   t m t ph n là do ô nhi m

ướ ầ ố ộ ườ ự chì có trong không khí, trong n c u ng và m t ph n do con ng ư   ế i tr c ti p đ a

ậ ụ ơ ể ử ụ ệ ố vào c  th  thông qua vi c ăn u ng và s  d ng v t d ng gia đình.

ộ Hình 17. Nhi m đ c chì do không khí và

ễ ễ ướ ố c u ng nhi m chì. n

ữ ạ ệ   Ngoài nh ng khía c nh trên, thì vi c

ễ ộ ườ nhi m đ c chì trong môi tr ệ   ng làm vi c

ề ế ề ấ ơ ứ   cũng là v n đ  khi n nhi u c  quan ch c

ề ế ầ năng đau đ u. Trong đó, ngh  tái ch  chì ở

ư ỉ ố   làng Đông Mai, t nh H ng Yên luôn là m i

ề ế ầ ở ừ ờ ỳ quan tâm hàng đ u. Ngh  tái ch  chì thôn Đông Mai có t năm 1978, th i k  cao

ể ườ ấ ấ ả ỗ đi m th ng xuyên có 25 lò m i ngày n u trên 10 t n chì, th i ra không khí hàng

ế ả ừ ụ ấ ệ ắ ệ ấ t n khói b i. Nguyên li u n u chì là ph  th i t ư ấ  bình  c qui nh  t m cách đi n và

Page 24

ướ ỡ ổ ừ ể ắ ỏ ườ n c axít sau khi phá d  đ  b a bãi, v  bình đ  kh p đ ữ   ng làng ngõ xóm. Nh ng

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ụ ắ ướ ố ố ẹ ngày n ng nóng b i chì và n c axít trong các c ng rãnh b c mùi khét l ờ   t, khi tr i

ừ ấ ầ ả ấ ọ ồ ổ ư đ  m a thì ch y b a bãi, ng m vào lòng đ t, đ ng đ y các ao h . Không khí trong

ụ ủ ợ ượ thôn luôn ng p trong khói b i c a chì. Theo các nhà chuyên môn, hàm l ng chì

ở ồ ướ ứ ả th i ra ớ  Đông Mai quá l n: trong ngu n n c, m c trung bình là 0,77mg/l, v ượ   t

ừ ầ Ở ơ ổ ỉ ồ ượ ẩ quá tiêu chu n cho phép t 7,7­15 l n. n i ao h  đãi và đ  x  hàm l ng là

ượ ừ ề ặ ướ ầ ị 3,278mg/l, v ẩ t quá tiêu chu n cho phép t 32­65 l n. B  m t n ễ   c b  ô nhi m,

ộ ố ự ị ả ưở ệ ộ ừ ướ ậ m t s  th c v t cũng b   nh h ặ ng. Đ c bi ễ t do nhi m đ c t n ả   c và khí th i

ờ ỳ ả ố ườ ị ườ ơ ộ ủ c a chì, có th i k  c  thôn Đông Mai có h n 50% s  ng i b  đ ng ru t, tá tràng,

ệ ạ ắ ườ ấ ắ ố ườ ự đau d  dày; 30% m c b nh đ ng hô h p, đau m t; 100% s  ng ấ   ế i tr c ti p n u

ề ễ ộ ồ ơ ơ ị ườ ị chì đ u b  nhi m đ c chì trong máu. Đáng bu n h n đã có h n 40 ng i b  tàn t ậ   t

ả ưở ủ ụ ẻ ơ ị ặ n ng do  nh h ớ   ng c a b i và khói chì; trong đó có h n 20 tr  em b  viêm não, v i

ạ ệ ứ ắ ẩ ớ ọ ộ ố các di ch ng ng  ng n, th t chân, mù m t, b i li t... M t s  gia đình có 2­3 con b ị

ị ạ ệ ề ễ ạ não d  d ng, có cháu đã thi t m ng, nhi u cháu nhi m chì trong máu, hàng tháng

ấ ố ả ọ ừ ơ ể ữ ườ ị ph i đi l c chì r t t n kém. Theo phân tích t c  th  nh ng ng ộ   ễ i b  nhi m đ c

ượ ướ ể ừ ượ chì, hàm l ng chì trong n c ti u t 0,25 ­0,56 mg/l; trong máu 135 mg/l, v t 1,5

ỗ ự ứ ọ ả ế ạ ề ầ l n m c cho phép. Sau nhi u năm n  l c tìm m i gi i pháp, đ n nay, tình tr ng ô

ễ ẫ ọ ườ nhi m v n đang đe d a ng ơ i dân n i đây.

ế ộ ị ườ ố ạ ế ị Theo ch  Tô Th  Tuy t ­ m t ng i dân sinh s ng t i đây cho bi t: “5 năm

ướ ư ự ễ ế ầ ấ ượ tr c đây làng Đông Mai r t ô nhi m, nh ng g n đây khu v c tái ch  chì đ c xây

ạ ặ ả ọ ạ   ự d ng cách xa làng kho ng 5km. T i đó h  thuê nhân công ch t chì và phân lo i

ươ ể ọ ẩ ầ ộ ọ x ấ   ng chì, b t chì, và cho vào h y chì. G n đây h  đã xây lò hút khói đ  l c ch t ô

ị ả ủ ư ủ ễ ẫ ậ ố ưở ộ nhi m c a khói chì, v y nh ng cu c s ng c a chúng tôi v n b   nh h ng, vì

ế ờ ứ ề ẫ ế ị ế ẩ nhi u nhà v n ch a chì trong nhà”. Ti p l i ch  Tuy t, anh Lê Vi ẻ   t Du n chia s :

Ở ườ ễ ề ẻ ấ ộ ị “ làng Đông Mai ng i dân chúng tôi b  nhi m đ c chì quá nhi u, nh t là tr  con.

ườ ề ế ẫ ả ố ờ Chúng tôi là ng i dân Đông Mai v n ph n đ i cái ngh  này. Đ n gi ự   , tuy khu v c

ỉ ỡ ư ế ẫ ạ tái ch  chì đã quy ho ch thành công ty, nh ng ch  đ  khói, còn mùi v n v ươ   ng

ủ ượ ể ắ ơ ế ễ ồ ướ kh p n i, đêm không th  nào ng  đ c. Đã th  còn ô nhi m ngu n n c, không

ả ứ ỏ ườ ị ỏ ề ầ ả đ m b o s c kh e cho ng ư   ề i dân... Bao l n chúng tôi đ  ngh  b  ngh  này nh ng

Page 25

ượ ư ẫ v n ch a làm đ c”.

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ọ ả ế ừ ệ ế ở ể Hình 18. Hi m h a khó gi i quy t t vi c tái ch  chì làng Đông Mai.

Ơ Ể V. CHÌ TRONG C  TH  CON NG ƯỜ : I

: 1.  Đ c tính c a chì ấ ủ ủ ợ ễ ề ộ ộ ộ Chì và h p ch t c a chì đ u đ c, càng d  hòa tan đ c tính càng cao. Theo

3 thì công

ả ồ ứ ế ộ ơ nghiên c u thì n u hít ph i n ng đ  h i chì trong không khí quá 0,15 mg/m

ể ế ể ị ụ ễ ế ả ộ nhân có th  b  nhi m đ c, n u ăn ph i 1g b i chì thì có th  ch t.

ẽ ế ạ ả N u chì có trong máu trên 0,3ppm s  ngăn c n quá trình oxy hóa glucose t o ra

ượ ự ố ư ế ượ năng l ng duy trì s  s ng nh ng n u hàm l ng chì trong máu trên 0,8 ppm s ẽ

ạ ề ượ ế ớ ế ủ gây thi u máu. V i chì kim lo i li u l ố ớ   ng gây ch t c a chì là 1000mg đ i v i

ườ ớ ng i l n.

ề ượ ố ể ậ ấ ườ ứ Li u l ng t i đa chì (Pb) có th  ch p nh n hàng ngày cho ng i, do th c ăn

ấ ượ ạ ể ọ ụ ế ấ ờ ị cung c p, đ c t m th i quy đ nh là 0,005mg/kg th  tr ng n u h p th  10mg/ ngày

ộ ặ ễ ầ ể sau vài  tu n có th  nhi m đ c n ng .

ố ớ ự ư ẩ ố ở ố ố ề ấ   Đ i v i mu i chì (  trong th c ph m nh  thu c cam): Các mu i chì đ u r t

ố ớ ộ ộ ủ ề ấ ộ ườ ớ ứ ạ ộ đ c và đ c tính c a nó r t ph c t p, li u gây ng  đ c đ i v i ng i l n là 1g chì

ỉ ầ ở ộ ồ acetat và 2­4g chì cacbonat. Ch  c n hít th  không khí có n ng đ  5m/lít chì h u c ữ ơ

Page 26

ể ử đã có th  t vong.

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ộ ố ườ ệ ồ Do đó, n ng đ  chì t i đa cho phép trong môi tr ng Vi t Nam trong không khí

ư ấ ướ ơ ở ả khu dân c  0,0001mg/m3 và c  s  s n xu t là 0,01mg/m3, trong n ạ   c sinh ho t

ượ ề ẩ ườ ượ l ng chì không đ c quá 0,05mg/l (tiêu chu n v  môi tr ng 1993).

ữ ệ ữ ấ ằ ấ ộ ộ ả   Qua nh ng d  li u ta th y r ng chì là m t ch t có đ c tính cao, gây  nh

ưở ế ứ ọ ỏ ườ h ng nghiêm tr ng đ n s c kh e con ng ề i. Dù có ít hay nhi u thì chì cũng gây ra

ữ ứ ộ ố ộ ố ỏ ươ nh ng tác đ ng không mong mu n cho cu c s ng, s c kh e, t ủ ng lai c a con

ườ ỗ ườ ầ ể ể ề ả ươ ng ế i. Vì th , m i ng i c n ph i hi u rõ v  chì đ  có ph ố   ng pháp phòng ch ng

ầ ở ủ ệ ả ả ỏ và b o v  chính b n thân mình kh i “sát th  vô hình” luôn âm th m ạ    bên c nh

chúng ta hàng ngày.

ủ ồ ườ ớ ế 2. Các ngu n ti p xúc c a con ng i v i chì:

2.1.

ườ ố : Trong môi tr ng s ng

ặ ở ọ ơ ủ ắ ố Chì có m t kh p m i n i trong không gian s ng c a chúng ta:

(cid:0) ạ ơ ơ ượ ứ ự ụ ơ S n có chì và b i s n: lo i s n cũ đ ộ   c dùng trong xây d ng có ch a m t

ượ l ể ng chì đáng k .

ộ ố ạ ơ ễ ồ ố Hình 9. M t s  lo i s n không rõ ngu n g c có ch a chì (Ngu n: Di n đàn thanh

Page 27

ả ứ ễ niên _ “C nh giác nguyên nhân nhi m đ c t ồ ộ ừ ơ  s n”)

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

(cid:0) Đ  gia d ng có màu: chì là m t kim lo i d  k t h p v i các ch t khác đ

ạ ễ ế ợ ụ ấ ồ ộ ớ ể

ượ ấ ộ ồ ạ t o màu nên nó đ ệ ả c dùng r ng rãi trong vi c s n xu t các đ  dùng hàng

ữ ư ẹ ạ ắ ắ ắ ngày vì nh ng màu s c nó t o nên khá đ p và b t m t nh    màu vàng

ặ ỏ ệ ố ớ crôm, màu vàng naples, màu đ , màu da cam. Đ c bi t đ i v i m t s ộ ố

ề ạ ở ử ụ ệ lo i chén đĩa có vi n men ữ    mi ng bát thì ta không nên s  d ng vì nh ng

ộ ố ả ứ ư ứ ẩ ạ lo i này có ch a chì.   M t s  s n ph m có ch a chì nh  chén, bát, đĩa,

ứ ồ ủ ằ ố g m, s , đ  dùng b ng th y tinh..

ứ

ộ ồ ặ    Hình 0.Chén đĩa có ch a chì (Ngu n: suckhoe.com.vn_ “Dùng bát đĩa hoa văn s c ễ ỡ ễ s  d  nhi m đ c”).

(cid:0) M  ph m: chì đ ẩ

ỹ ượ ẩ ẩ ả ỹ ề   ể ạ c dùng trong m  ph m đ  t o màu, giúp s n ph m b n

ơ ượ ệ ả ấ ộ màu và lâu phai h n do đó nó đ c dùng r ng rãi trong vi c s n xu t m ỹ

Page 28

ộ ố ỹ ư ể ấ ấ ắ ẩ ẩ ph m. M t s  m  ph m có th  có chì nh : son môi, ph n má, ph n m t..

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ộ ố ạ Ả ứ ẩ ả ọ ỹ

ồ   Hình 21. M t s  lo i m  ph m có kh  năng ch a chì ( nh minh h a_ Ngu n: Internet).

(cid:0) Đ t: khu đ t b  nhi m s n chì, ô nhi m t ễ

ấ ị ễ ấ ơ ừ ạ ộ ệ ho t đ ng công nghi p có chì,

ề ươ ạ ườ đ ng xá có nhi u ph ệ ng ti n đi l i dùng xăng có chì.

ấ ở ừ ạ ộ ị ệ Hình 22. Đ t ồ  khu v c sông H ng b  nhi m chì t ồ    ho t đ ng công nghi p (Ngu n:

ễ ự Di n đàn dân trí Vi ễ ệ t Nam_dantri.com.vn)

(cid:0) N c: t

ướ ừ ấ ẫ ướ ằ ạ ố ễ ố ệ ố  đ t ô nhi m, h  th ng  ng d n n c b ng chì (lo i  ng cũ), đ ồ

Page 29

ướ ạ ộ ả ủ ệ ằ ấ n u ăn b ng chì, n c th i c a các ho t đ ng khai khoáng, luy n chì…

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ả ừ ạ ộ ả Ả ướ ọ Hình 23. N c th i t ồ    ho t đ ng khai thác khoáng s n (  nh minh h a_ Ngu n:

Internet)

(cid:0) Không khí: do xăng d u có chì, ô nhi m t

ễ ầ ừ ệ công nghi p…

ạ ộ ễ ệ ả ồ

ấ ộ ộ ờ ố Hình 24. Ô nhi m không khí do ho t đ ng s n xu t công nghi p ( Ngu n: Báo khoa ọ h c­đ i s ng_ “Ng  đ c chì”)

(cid:0) ấ ứ ố ố ồ ố ộ ố Các thu c nam, thu c b t, thu c hoàn không rõ ngu n g c xu t x : dùng

ượ ố ư ưỡ ọ ố ể ố đ  u ng, bôi, đ c dân gian g i là thu c cam, thu c t a l i... Đây là

Page 30

ề ườ ặ ợ ệ ở ẻ ở nguyên nhân gây nên nhi u tr ộ ộ ng h p ng  đ c, đ c bi tr  em t các

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ệ ề ặ ắ ệ ế ặ ạ ố ộ ỉ t nh mi n B c hi n nay. Đ c bi t n u các thu c d ng b t ho c viên có

ặ ồ ỏ màu đ , vàng cam ho c h ng.

ơ ồ ố ị ế ườ ồ Hình 25. H ng đ n­ v  thu c gi t ng i.(Ngu n : Internet)

2.2.

ự ẩ : Th c ph m

ứ ự ễ ẩ ẩ ố ố ị Th c ăn th c ph m b  thôi nhi m chì, hút thu c, ăn u ng khi tay b n có dính

ạ ơ ồ ộ ế ệ ệ ấ ắ ố chì, ăn u ng ngay t ộ   i n i làm vi c, thi u v  sinh, các đ  h p có ch t hàn g n h p

ư ộ ố ạ ẹ ồ ấ ậ ừ ụ ằ ử ụ s  d ng chì, đ  n u ăn b ng chì.. Ví d  nh  m t s  lo i k o nh p t Mexico vào

ỹ ị ễ ễ ệ ả ả ồ M  b  nhi m chì do ngu n nguyên li u không đ m b o, ô nhi m trong quá trình

Page 31

ậ ệ ế ấ ả s n xu t và v t li u gói thi u an toàn.

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ộ ố ả ẩ Ả ọ   c s  d ng hàng ngày(  nh minh h a_

Hình 26. M t s  s n ph m đ  h p đ ồ ồ ộ ượ ử ụ Ngu n:Internet)

2.3.

ườ Trong môi tr ệ : ng làm vi c

ộ ố ề ườ ế ớ M t s  nghành ngh   th ư ng xuyên ti p xúc v i chì nh :

 S a ch a b  t n nhi

ữ ộ ả ử ệ ộ ả ấ ỷ t đ ng, s n xu t thu  tinh.

 H ng d n t p b n, thu gom đ n.

ẫ ậ ướ ạ ắ

 Nung, n u chì, tinh ch  chì.

ế ấ

 Đúc, c t chì (bao g m các công nhân xây d ng s a ch a c u và đ

ữ ầ ự ử ắ ồ ườ ng

cao t c).ố

 S n s a công trình, công nhân xây d ng (làm vi c v i cát, c o s n, phun

ệ ớ ơ ử ạ ơ ự

ơ ỷ ơ s n chì, phá hu  các công trình có s n chì).

 S n xu t nh a polyvinyl chloride.

ự ấ ả

 S n xu t, s a ch a và tái s  d ng  c quy.

ử ụ ắ ấ ử ữ ả

ườ ơ ể

3. Các con đ

ng chì đi vào c  th  con ng ườ : i

Page 32

ấ : ườ 3.1. Đ ng hô h p

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ở ụ ơ ở Chì có trong không khí hít th  hàng ngày, trong b i s n chì hay ngay trong c ả

ể ơ ở ổ ồ ơ h i xăng xe. Theo h i th , chì vào ph i r i nhanh chóng chuy n sang máu. Con

ườ ề ả ạ ưở ớ ẻ ề ơ ườ ớ đ ng này gây nhi u nguy h i và  nh h ng t i tr  em nhi u h n ng ố   i l n: t c

ọ ở ổ ủ ơ ườ ớ ấ ầ ộ ắ đ  l ng đ ng ẻ  ph i c a tr  cao h n ng i l n g p 2,7 l n.

ở Hình 27. Chì có trong không khí chúng ta hít th  hàng ngày.(tinmoitruong.vn)

3.2. Qua tiêu hóa:

ườ ổ ế ộ ộ ẻ Đây là con đ ng ph  bi n gây ng  đ c chì ở ả ố ượ  c  đ i t ng tr  em và ng ườ   i

ấ ả ữ ứ ự ả ẩ ố ườ ượ ớ l n. Nh ng th c ph m ch a thu c sâu, ch t b o qu n th ứ ng ch a hàm l ng chì

ặ ệ ố ớ ả ữ ự ẩ ươ ố ế ượ khá cao, đ c bi t đ i v i c  nh ng th c ph m t i s ng n u đ c nuôi trong trong

ấ ướ ồ ố ễ ễ ề ả ộ vùng đ t, n c ô nhi m đ u có kh  năng gây nhi m đ c chì. Đ  g m và s  đ ứ ượ   c

ố ủ ự ấ ụ ằ ồ ặ   ạ t o màu, trang trí b ng men chì là ngu n g c c a s  h p th  chì hàng ngày. Đ c

ệ ứ ượ ả ấ ớ ư ụ bi ạ ồ ậ ằ t các lo i đ  v t b ng s  đ c s n xu t v i m c đích trang trí nh ng v n đ ẫ ượ   c

ể ự ộ ộ ự ế ầ ọ ồ ử ụ s  d ng đ  đ ng salad cũng là ngu n gây ng  đ c tr m tr ng. Th c t , ch t l ấ ượ   ng

ướ ư ệ ộ ấ ả ưở ề ớ ự ủ n c men cũng nh  nhi t đ  n u có  nh h ng nhi u t i s  hòa tan c a chì vào

ộ ố ẻ ồ ậ ứ ậ th c ăn có tính axit cao. M t s  tr  có thói quen ng m các đ  v t có chì cũng là

ộ ộ ặ ệ ạ ồ ơ ẻ ề nguyên nhân gây ng  đ c chì, đ c bi t là trong các lo i đ  ch i r  ti n, có xu t x ấ ứ

Page 33

không rõ ràng.

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ồ ơ ể ị ứ ẻ ễ ơ ộ

ồ   ậ Hình 28 .Tr  em có th  b  nhi m đ c chì do ng m đ  ch i có s n ch a chì. (ngu n: kenh14.vn)

ạ ộ ườ ạ ẹ ồ Bên c nh đó, m t ng i b n luôn đ ng hành cùng phái đ p, đó chính là son

ề ẩ ễ ơ ộ ườ ử ụ ượ môi cũng ti m  n nguy c  nhi m đ c chì cho ng i s  d ng do hàm l ng chì

ứ ch a trong son.

ề ẩ ơ ườ ử ụ Ả Hình 29.  Son môi ­ ti m  n nguy c  nhi m chì cho ng ọ   i s  d ng.( nh minh h a_

ồ ễ Ngu n: Internet).

ấ ủ ượ ự ẩ ả ả ớ ẩ   ụ B ng báo cáo m i nh t c a FDA ­ C c qu n lý Th c ph m và D c ph m

Page 34

ạ ượ ủ ứ ể ộ ỳ ầ Hoa K ­  chuyên ki m soát thành ph n và m c đ  an toàn c a các lo i d c mĩ

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ủ ẩ ệ ạ ộ ồ ph m trên trang ch  Fda.gov đã li t kê hàng trăm lo i son có n ng đ  chì cao quá

ứ ề ấ ẩ ộ ớ ổ ỹ ườ m c cho phép, trong đó có nhi u tên tu i m  ph m r t quen thu c v i ng i tiêu

ở ệ ộ ượ ứ ề ế ẩ ầ ỹ ể ả ỏ dùng Vi t Nam. H u h t m  ph m đ u ch a m t l ả   ng nh  chì đ  đ m b o

ế ể ệ ả ồ ộ ượ ứ ẽ hi u qu  trang đi m, tuy nhiên n u n ng đ  này v t quá m c cho phép, s  gây

ả ưở ự ấ ớ ứ ỏ nh h ng c c x u t i s c kh e.

ề ấ

ộ ễ Hình 30. Danh sách 20 son môi nhi m đ c chì cao nh t do FDA đi u tra. (become.vn)

ượ ụ ấ ổ ượ Ngoài ra, hàm l ng chì h p th  vào máu tùy theo tu i và tùy theo l ự   ng th c

ụ ể ẩ ạ ỉ ph m trong d  dày. Khi ăn no, ch  có 6% chì chuy n sang máu, còn lúc đói b ng thì

ớ ố ượ ớ ụ ẻ ấ có t i 60% chì vào máu. V i cùng s  l ng chì ăn vào, tr  em h p th  sang máu

ề ơ ườ ớ nhi u h n ng i l n.

3.3. Qua da:

Page 35

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ớ ườ ộ ộ ấ ẫ ơ Tuy kém h n so v i đ ặ   ư ng hô h p và tiêu hóa nh ng v n gây ng  đ c, đ c

ệ ỷ ệ ệ ỗ ơ ủ ẻ ế ặ ị bi t khi ti p xúc kéo dài. T  l di n tích da cho m i đ n v  cân n ng c a tr  em

ơ ớ ườ ớ ề ấ ơ cũng l n h n ng ấ ộ i l n nên h p thu ch t đ c cũng nhi u h n.

ấ ễ ữ ụ ấ ạ ộ ườ M t trong nh ng lo i ch t d  dàng h p th  qua da là oxide chì (th ng g p ặ ở

ồ ơ ượ ấ ợ ư ố ạ d ng h ng đ n, đ c dùng trong các thu c nam l u hành b t h p pháp). Ngoài ra,

ừ ẽ ẩ ể ấ ạ ẩ ấ ộ ủ các ch t đ c c a chì t các lo i mĩ ph m trang đi m s  th m th u qua da, gây ng ộ

ị ứ ặ ượ ể ỹ ớ ạ ộ đ c, d   ng. M c dù l ẩ ng chì trong m  ph m có th  trong gi i h n cho phép, tác

ẽ ả ư ề ệ ể ưở ế ứ ỏ ạ ẽ h i s  không bi u hi n ngay, nh ng v  lâu dài s   nh h ặ   ng đ n s c kh e. M t

ẽ ế ạ ấ ở khác, chì s  khi n làn da tr  nên s m màu, nhanh lão hóa, môi thâm, x u đi theo

ị ụ ế ẩ ạ ờ ộ th i gian và khi n các b n b  ph  thu c vào mĩ ph m.

ẹ:

3.4. Qua nhau thai, s a mữ

ượ ữ ễ ẹ ộ Chì qua đ ẹ ị c nhau thai và s a m  nên m  b  nhi m đ c chì thì con cũng b ị

ộ ộ ơ ớ ườ ớ ệ ể ạ ả ng  đ c. Do nh y c m h n so v i ng ẹ ư i l n nên đôi khi m  ch a có bi u hi n ng ộ

ộ ộ ấ ủ ằ ồ ồ ộ ộ đ c thì con đã ng  đ c c p chì. N ng đ  chì trong máu c a con b ng 80% n ng đ ộ

ề ẹ ể ẹ ườ ữ chì trong máu m . Chì có th  qua s a m , tuy nhiên thông tin v  con đ ế   ng ti p

ư ầ ủ xúc này còn ch a đ y đ .

ụ ữ ả ộ ị ưở ế ọ ng nghiêm tr ng đ n thai nhi

Page 36

ễ Hình 31.  Ph  n  mang thai b  nhi m đ c chì  nh h (baogiaothong.vn)

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ồ ạ ư ế ơ ể 4. Chì t n t i nh  th  nào trong c  th  con ng ườ : i

ượ ấ ả ấ ượ ắ 4.1. Phân b :ố Sau khi đ c h p thu, chì vào máu và ít nh t kho ng 99% l ớ   ng chì g n v i

ầ ồ h ng c u.

ổ ứ ề ổ ồ ộ ị ươ Sau đó, chì vào các t ch c m m (n ng đ  không  n đ nh) và vào x ổ   ng ( n

ủ ế ở ươ ề ậ ơ ị đ nh h n). V  lâu dài, chì t p trung ch  y u x ặ ng, đ c bi ệ ở ỏ ươ  v  x t ng.

Ở ườ ớ ượ ủ ơ ể ở ươ ở ẻ i l n, 95% l ng ng chì c a c  th x ng, trong khi tr  em là 70%.

ắ ầ ố ộ ờ ừ Chì tích lu ỹ ở ươ  x ng trong su t cu c đ i, b t đ u ngay t ế    khi là bào thai đ n

ề ấ ả t ứ ế t c  các hình th c ti p xúc v  sau này

ề ặ ệ ọ ườ ổ Đi u này đ c bi t quan tr ng khi có thai, cho con bú, ng i cao tu i có loãng

ươ ị ấ ộ ẻ ươ ệ ặ x ng và tr  em b  b t đ ng do gãy x ầ ng ho c b nh lý th n kinh. Chì tích lu ỹ ở

ặ ệ ẻ ộ ộ răng, đ c bi t ngà răng tr ệ    em. Đây là nguyên nhân gây ng  đ c kéo dài và vi c

ị ố ề ờ đi u tr  t n th i gian.

ươ ệ ể ậ ầ Chì trong th n kinh trung ặ ng đ c bi ư t nguy hi m. Chì  u tiên t p trung ở

ủ ố ủ ấ các ch t xám c a não và t y s ng.

4.2.

ơ ế ạ ủ ơ ể: ả C  ch  lo i th i chì c a c  th

ượ ơ ể ấ ượ L ng chì h p thu vào c  th  không đ c gi ữ ạ ẽ ượ i s  đ l ủ ế   ả c đào th i ch  y u

ướ ộ ượ ể ậ ả ả ấ ỏ qua n c ti u (kho ng 65%) và qua m t (kho ng 35%). M t l ng r t nh  qua m ồ

ơ ể ạ ả ố ớ   hôi, lông tóc và móng. Ngoài ra, c  th  chúng ta còn lo i th i chì theo phân. Đ i v i

ơ ể ượ ụ ấ ả ng ườ ưở i tr ng thành thì kho ng  99% chì h p th  vào trong c  th  đ ả   ạ c lo i th i

ườ ế ướ ổ ố qua đ ng bài ti ố ớ ẻ t, đ i v i tr  em d i 2 tu i thì con s  này là 30­40%. Theo Leon

ơ ể ế ả ỗ ả Derobert (1969) m i ngày c  th  đào th i 0,6 mg chì. Còn n u th i trên 1 mg/ngày

ễ ả ộ ượ thì có kh  năng nhi m đ c vì l ể ng chì trong máu là đáng k .

ơ ể ẽ ữ ạ ượ ố ớ ẻ ề ơ ớ Đ i v i tr  em thì c  th  s  gi i l l ng chì  nhi u h n so v i ng ườ ớ   i l n,

ượ ớ ở ườ ớ ộ ượ tr  gi ẻ ữ ạ ớ  l i t i 33% l ng chì so v i 1­4% ng i l n. M t l ng chì đáng k  s ể ẽ

Page 37

ơ ể ề ậ ồ ạ t n t ỷ i trong c  th  trong nhi u th p k .

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

5.

ơ ế ộ ủ ố ớ ơ ể: C  ch  gây đ c c a chì đ i v i c  th

ạ ấ ộ ơ ể ả ứ ộ Chì là m t kim lo i r t đ c, khi vào c  th  chì kìm hãm ph n  ng ôxy hóa

ể ạ ượ ơ ể ệ ứ ế gluco đ  t o ra năng l ế ổ   ng cho c  th . Gây thi u máu thông qua vi c  c ch  t ng

ễ ỡ ọ ồ ầ ầ ả ầ ắ ổ ồ ồ ượ ợ h p h ng c u, rút ng n tu i th  h ng c u, làm h ng c u d  v , gi m l ồ   ng h ng

ố ớ ậ ổ ươ ả ừ ả ướ ầ c u. Đ i v i th n thì chì gây t n th ng, gi m th i tr  acid uric qua n ể c ti u làm

ệ ươ ả tăng acid uric  trong máu gây b nh gout.  Trên x ng,  chì làm gi m y u t ế ố ạ    t o

ươ ấ ằ ế ươ ề ả x ng, gây m t cân b ng các t bào x ng, gi m chi u cao ở ẻ  tr ộ ộ  ng  đ c chì

ệ ả ự ể ể ằ ở thông qua vi c c n tr  chuy n hóa canxi b ng cách kìm hãm s  chuy n hóa vitamin

ả ả ớ ệ ứ ữ ả ả ả ụ   D.. V i h  sinh s n, chì làm gi m ch c năng sinh s n c  nam và n , gi m tình d c,

ộ ế ủ ứ ả ả ổ gi m ch c năng n i ti t c a tinh hoàn, gi m tinh trùng, thay đ i hình thái và tính di

ể ủ ẻ ơ ể ậ ả ặ ễ ả   chuy n c a tinh trùng. Làm thai ch m phát tri n, gi m cân n ng tr  s  sinh, d  s y

ẻ ị ậ ị ư ở ế ầ ẻ thai, đ  non. Tr sinh ra b  d  t t nh : h  hàm  ch, u máu, u limpho, th n kinh

ể ậ ch m phát tri n.

ơ ế ư ứ ế ộ ạ   ệ ơ Ngoài các c  ch  tác đ ng lên các h  c  quan nh  trên thì chì còn  c ch  ho t

ủ ứ ứ ụ ứ ạ ộ đ ng c a enzim. Hàng lo t công trình nghiên c u đã ch ng minh tác d ng  c ch ế

2O2 trong c  thơ ể

ứ ủ ữ các enzym ch a nhóm – SH c a chì. Do nh ng nguyên nhân này H

ả ử ạ ố ự ố ự ự tăng lên, gi i phóng oxy nguyên t , t o g c t do. S  hình thành các g c t do quá

ạ ự ề ẽ ằ ấ ố ộ ỷ nhi u s  gây r i lo n s  cân b ng n i môi, phá hu  màng lipid và c u trúc ADN

ế ề ệ ạ ấ ố ủ c a nhân t bào gây r t nhi u các r i lo n b nh lý…

ơ ế ấ ủ ệ ứ ữ ể ộ ộ M t trong nh ng c  ch  gây đ c nguy hi m nh t c a chì chính là vi c  c ch ế

ổ ợ quá trình t ng h p Hemoglobin.

(cid:0) Quá trình t ng h p hemoglobin:

ổ ợ

ề ấ ộ ặ    Weil– E (1970) và Duhamel G (1971) cho th y chì tác đ ng lên nhi u ch ng

H p ph n chính c a hemoglobin là hem đ

ổ ợ ủ ầ ợ ủ c a quá trình t ng h p hemoglobin. ượ   c

ợ ừ ớ ổ t ng h p t glycin và sucinyl coenzyme A v i pyridoxal phosphat là cofactor. Sau

ớ ắ ể ạ ế ợ ề ạ ầ ạ ả ẩ nhi u giai đo n, s n ph m k t h p v i s t đ  t o nên hem. Các giai đo n đ u và

Page 38

ố ủ ễ ổ ợ ế ấ cu i c a quá trình t ng h p di n ra trong t ố  bào ch t. Trong s  các enzyme tham

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ở ụ ạ ả ạ ớ gia xúc tác các gia đo n khác nhau có 5 enzyme nh y c m v i tác d ng kìm hãm

δ ạ ả ấ   ủ c a chì:  ­aminolevulinic­dehydratase (ALAD) và hem­synthetase nh y c m nh t,

δ còn enzym  ­aminolevulinic­synthetase, enzyme uroporphyrinogen­decarboxylase và

ạ ả ơ ị coproporphyrinogen oxidase  ít nh y c m h n. Hai enzyme không b  kìm hãm là

enzyme porphobilinogen­desaminase và urporphyrinogen­cosynthetase.

ả ứ ơ ồ ổ ợ Hình 32. S  đ  các ph n  ng t ng h p Hem

ồ ơ ị ộ Enzyme ALAD b  kìm hãm khi n ng đ  chì trong máu cao h n 10mg/dl chút ít

ạ ồ ộ ượ ể và   khi   n ng   đ   chì   đ t   40mg/dl   thì   ALA   không   đ c   chuy n   hóa   thành

ươ ư porphyrobilin, do đó làm tăng nhanh ALA trong bào t ng, sau đó đ a vào n ướ   c

ể ồ ị ả ẽ ạ ồ ộ ơ ắ   ti u r i b  th i ra ngoài. Khi n ng đ  trong máu đ t 50mg/dl s  có nguy c  m c

ạ ổ ứ ứ ế ẽ ế ậ ố ợ ch ng thi u máu. Vì v y khi r i lo n t ng h p hem s  gây ra ch ng thi u máu do

ế ắ ố ữ ủ ể ề ầ ầ ồ ộ thi u s c t ồ    da và ti u h ng c u m t ph n do tính kém b n v ng c a màng h ng

ứ ự ệ ấ ộ ớ ả   ầ c u. Zimmermann L và c ng s  (1993) nghiên c u th y Pb liên quan v i vi c gi m

ụ ủ ầ ố ồ ừ ầ Lipit có tác d ng ch ng oxi hóa c a màng h ng c u, t ỏ   ồ  đó màng h ng c u m ng

Page 39

ẫ ớ ị ủ ầ d n và d n t i b  phá h y.

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ứ ế ễ ộ Ch ng   thi u   máu   do   nhi m   đ c   chì   còn   do   kìm   hãm   enzyme   pyrimidin­5­

ớ ự ố ượ ầ ướ ồ ưỡ ố nucleosidase v n có liên quan t i s  tăng s  l ng  ng c u l i. ng ễ   ng chì nhi m

ứ ế ả ả ưở ớ có kh  năng  c ch  enzyme này là 44mg/dl. Pb còn  nh h ng t ủ   i hình thái c a

ầ ở ữ ườ ễ ỷ ệ ồ ề ạ ầ ồ h ng c u, nh ng ng ộ i nhi m đ c chì thì t h ng c u h t ái ki m tăng lên. l

ề ặ ầ ầ ồ ồ ệ ướ ườ ặ ớ ơ H ng c u ái ki m là h ng c u đ c bi t, kích th c bình th ng ho c l n h n, có

ề ề ầ ả ạ ồ ẽ ị nhi u   h t   tròn   r i  rác   khá   đ u   trong   h ng   c u  đáng  l ả   chúng  ph i   b   enzyme

ị ứ ủ ư ễ ế ậ ộ Ribonudeaza phá h y, nh ng enzyme này b   c ch . Vì v y trong nhi m đ c chì t ỷ

ề ạ ầ ệ ồ l h ng c u h t ái ki m tăng lên.

1.

ƯỞ Ả VI.  NH H

ưở

: Ủ NG C A CHÌ ế

ủ ườ ng c a chì đ n con ng i:

nhẢ  h

1.1.

Ả ưở ế ứ ỏ nh h ng đ n s c kh e con ng ườ : i

ạ ặ ơ ể ộ ộ Chì là m t kim lo i n ng có tính đ c cao do đó khi vào trong c  th  con ng ườ   i

ả ưở ấ ớ ệ ơ ế chì gây  nh h ng r t l n đ n các h  c  quan.

ạ

1.1.1. H  th ng t o máu: ạ ệ ố ố ớ ệ ố ố ượ ế ả ạ Đ i v i h  th ng t o máu, chì gây tình tr ng thi u máu vì: gi m s  l ng

ầ ố ủ ữ ầ ầ ạ ố ồ ồ ồ h ng c u do r i lo n quá trình sinh h ng c u và phá h y nh ng h ng c u s ng do

Page 40

ạ ế ạ ộ ạ ố ở ầ ồ ố r i lo n màng t bào, r i lo n men ho t đ ng màng và trong h ng c u.

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ắ ớ ồ ầ ậ ồ Hình 33. Chì xâm nh p vào máu và g n v i h ng c u. (Ngu n: baoventd.com)

ệ ố ạ : 1.1.2. H  th ng tim m ch

ệ ầ ấ ớ ế ộ ạ   Theo Leon Derobert chì tác đ ng đ n h  tu n hoàn r t s m, gây co m ch

ự ế ế ạ ạ ạ ỗ ngo i vi do kích thích tr c ti p hay gián ti p lên trung tâm co m ch t ữ   i ch . Nh ng

ứ ả ấ ở ệ ẫ ệ ượ ạ ộ ỏ ộ nghiên c u gi i ph u b nh cho th y các đ ng m ch nh  có hi n t ạ   ng n i m ch

ơ ự ổ ố ớ ươ ả ế ộ dày ra và th i hóa l p c . S  t n th ng này lý gi ớ   ự i chì tác đ ng tr c ti p lên l p

ơ ữ ạ ươ ự ạ ổ ộ ươ ơ ộ ơ c  gây x  v a đ ng m ch, tăng tr ng l c đ ng m ch, t n th ng c  tim, tăng

ế huy t áp….

ệ ầ 1.1.3. H  th n kinh: ầ ệ ố ễ ị ấ ộ ơ ở H  th ng th n kinh cũng là m t c  quan đích d  b  t n công b i chì khi b ị

ớ ồ ể ả ễ ề ệ ộ ơ nhi m chì, v i n ng đ  trong máu cao h n 80mg/dl có th  x y ra các b nh v  não.

ứ ừ ữ ề ự ả ế ưở ủ Theo các nghiên c u t nh ng năm 1985 cho đ n nay v  s   nh h ế   ng c a chì đ n

ườ ấ ậ ổ ươ ể ế ạ ộ ệ ầ h  th n kinh ng i ta nh n th y chì gây t n th ng đ n các ti u đ ng m ch và

ẫ ớ ấ ị ủ ơ ạ mao m ch, d n t i phù não, tăng áp su t d ch não t y, thoái hóa các n ron và có s ự

ạ ầ ượ ế ợ ệ ể ớ ệ tăng sinh th n kinh đ m. Tr ng thái này đ c k t h p v i các bi u hi n lâm sàng:

ứ ề ấ ậ ộ ơ ậ ả m t đi u hòa,v n đ ng khó khan, gi m ý th c, ng  ngác, hôn mê và co gi t. Khi

Page 41

ụ ồ ườ ự ầ ứ ộ ph c h i th ư ộ ng kèm theo các di ch ng nh  đ ng kinh, s  đ n đ n và m t s ộ ố

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ườ ị ệ ầ ợ ị Ở ẻ ứ ệ tr ng h p b  b nh th n kinh th  giác và mù. tr  em tri u ch ng lâm sang này có

ớ ồ ể ả ữ ả ộ th  x y ra v i n ng đ  trong máu là 70mg/dl. Ngày nay không ph i là nh ng tai

ề ữ ự ứ ự ế ả ả ặ bi n não n ng n  n a mà là s  suy gi m ch c năng, s  suy gi m trí thông minh ở

ẻ ề ầ ả ở ườ ế ẻ ớ ự ẫ tr  em và suy gi m s  d n truy n th n kinh ng i ti p xúc chì. Khi tr  l n lên

ề ề ể ặ ự ị ế ấ ấ ộ ọ ậ có th  g p các v n đ  v  hành vi h c t p, IQ th p, hi u đ ng… Đó là s  d ch

ư ể ể ẹ ầ ồ ộ chuy n nh  nhàng, kín đáo nh ng đ y nguy hi m cho c ng đ ng.

ị ậ ễ ệ ể ẻ ộ Hình 34. Tr  em b  ch m phát tri n trí tu  do nhi m đ c chì (kenh14.vn).

ả ưở ệ ầ ệ ế ệ Ngoài ra, vi c chì  nh h ng đ n h  th n kinh còn gây ra b nh viêm não, suy

́ ộ ươ ả ồ ế ầ giáp, gi m n ng đ  x ̃ ng và lao hoa các t bào th n kinh. Đây là nguyên nhân gây

ứ ệ ậ ơ ế ơ ̣ ̣ ̣ ra các tri u ch ng  run chân tay, co gi ́ t, teo c , y u c , châm vân đông, kho b ́ ươ   c

́ ể ệ ặ ỗ ủ ố ̣ lên cac bâc, bàn tay khó du i ho c có th  li ộ t tay. Làm cho cu c s ng c a con

Page 42

ườ ở ấ ệ ơ ng i tr  nên b t ti n và khó khăn h n.

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ứ ệ ễ ồ

ễ ộ ộ   ộ Hình 35. Tri u ch ng run tay do nhi m đ c chì ( Ngu n: Sumgoodly.vn_ “Báo đ ng ỏ ệ đ : B nh run chân tay do nhi m đ c chì”).

ổ 1.1.4. T n th ng th n:

ươ ậ ấ ễ ườ ệ ượ ế ậ ậ Viêm th n c p do nhi m chì th ặ ng hi m g p. Hi n t ng viêm th n th ườ   ng

ụ ề ể ấ ấ ả ả x y ra sau khi h p th  chì li u th p, dài ngày. Hai nguyên nhân có th  lí gi ệ   i vi c

ươ ễ ậ ộ ổ t n th ng th n trong nhi m đ c chì:

ổ ươ ấ ạ ạ ổ ươ Chì gây t n th ng m ch máu, nh t là mao m ch, gây t n th ầ   ng vi tu n

hoàn th n.ậ

ả ổ ươ ế ư ậ Chì có kh  năng gây t n th ng t bào nh  mô th n, men N­Axetyl­Beta­D­

Page 43

ở ố ậ gluco saminidase ng th n.

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ậ ư ậ ế ộ ồ ễ Hình 36. Th n h , th n y u do nhi m đ c chì. (Ngu n: sumgoodly.vn)

1.1.5. Sinh s nả :

ữ ừ ế ề ố ớ ở Có nh ng m i liên quan v  sinh con non, con ch t khi v a m i sinh ph  n ụ ữ

ế ớ ự ế ti p xúc tr c ti p v i chì.

ộ ễ ấ ả

ế ế ạ ẫ i, d n đ n tình tr ng tinh trùng y u, s  l

ệ ặ ồ ả ủ   ụ B nh nhi m đ c chì và gia tăng h p th  chì làm gi m kh  năng sinh s n c a ng hình   ở ứ    m c ả ố ượ ườ ổ ấ ng ít, thay đ i b t th ộ t là khi n ng đ  chìtrong máu

ệ ớ nam gi ể ủ thái và tính di chuy n c a tinh trùng, đ c bi trên 40mcg/dL.

ở ớ ộ ồ Hình 37. Vô sinh nam gi ở

Page 44

ễ ộ i do nhi m đ c chì ( Ngu n: Sumgoodly.vn_ “Vô sinh  nam gi ễ ớ i do nhi m đ c chì).

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ế :

ng đ n thai nhi ể ượ ể ớ ụ ị ế ưở Ả 1.1.6.  nh h Chì có th  qua đ c nhau thai đ  t ễ   ơ ể i bào thai. N u c  th  thai ph  b  nhi m

ộ ố ặ ữ ẹ ể ậ ộ đ c chì lâu ngày thì đ c t có th  qua nhau thai ho c s a m  xâm nh p vào thai nhi,

ấ ễ ị ộ ộ ị ạ ư ế ệ ặ ẩ ẫ d n đ n vi c khi bé sinh ra r t d  ;b  ng  đ c ho c d  d ng b m sinh nh  u máu,

ứ ủ ế ấ ộ ồ ẽ ằ   ở h  hàm  ch... Theo nghiên c u cho th y, n ng đ  chì trong máu c a con s  b ng

ủ ồ ộ ườ ẹ ượ ủ 80% n ng đ  chì trong máu c a ng i m . Khi hàm l ng chì trong máu c a ng ườ   i

ẹ ở ể ủ ơ ậ ứ ẽ m trên m c 15mcg/dL s  làm tăng nguy c  ch m phát tri n c a thai. Ở ứ ộ   m c đ

ớ ơ ượ ướ ẽ ẫ ớ ẻ cao h n, v i hàm l ng chì máu d i 25mcg/dL s  d n t i sinh non, tr  sinh ra

ẹ ỷ ệ ả ể ủ ẻ ậ nh  cân. Chì còn gây tăng t s y thai, ch m phát tri n c a tr  sau sinh, tăng t l ỷ ệ   l

ị ạ ư ế ở ả   các d  d ng thai nh : u máu, u lympho, hydrocele, skin tag, h  hàm  ch và suy gi m

ề ầ ầ ạ ớ s m v  tình tr ng th n kinh tâm th n sau sinh.

ỗ ở ở i thân (Ngu n: suckhoe.com.vn_ “H  hàm

Page 45

ồ ọ ẹ ư ế ủ ế Hình 38. H  hàm  ch_ n i đau c a ng ụ ườ ch, n  c ườ i ch a tr n v n).

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ị ạ Ả ễ ộ ọ ồ Hình 39. D  d ng thai nhi do nhi m đ c chì. ( nh minh h a_ Ngu n: Zing News)

1.1.7. N i ti

ứ ế ượ ậ ộ ế t: ả Suy gi m ch c năng tuy n giáp và th ng th n.

ệ 1.1.8. H  tiêu hóa: ệ ễ ả ưở ệ ơ ơ ườ ổ ộ Vi c nhi m đ c chì gây  nh h ng lên h  c  tr n đ ng tiêu hóa, t n th ươ   ng

ế ố ả ượ ặ ệ ở ẻ ế t ấ  bào gan, gi m h p thu các y u t vi l ng: Fe, Ca, Zn,.. Đ c bi tr  em thì t

ễ ắ ứ ẻ ể ễ ả ộ ứ   khi nhi m đ c chì có th  làm gi m ch c năng tiêu hóa, tr  em d  m c các ch ng

Page 46

ụ ầ ơ táo bón, đ y h i, đau b ng, chán ăn.

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

Ả ọ Hình 40. Chì gây ra nhi u  nh h

ệ ưở ng nghiêm tr ng cho h  tiêu hóa (  nh minh ồ ề ả ọ h a_ Ngu n: tintuc24h.com).

ứ ệ Ả ễ ị Hình 41.  Tri u ch ng chán ăn ọ   ộ  tr  em do b  nhi m đ c chì (  nh minh h a_

ở ẻ ồ Ngu n: Internet).

ng:

ệ ươ 1.1.9. H  x ươ ề ấ ậ ơ ơ ể X ng là n i chì t p trung nhi u nh t trong c  th .

ả ươ ằ ấ ớ ế ươ Chì làm gi m hình thành x ng m i và m t cân b ng các t bào x ả   ng. Gi m

Page 47

ưở ươ ề ả ở ẻ ộ ộ ị tăng tr ng x ng và gi m chi u cao tr  em b  ng  đ c chì.

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ị ươ ễ ộ ồ ẻ Hình 42. Tr  em b  còi x ng do nhi m đ c chì (Ngu n: baogiaothong.vn).

ề ộ ố ệ 1.1.10.  M t s  b nh v   da :

ộ ố ệ ứ ễ ộ ở ỏ ạ ư ỏ Nhi m đ c chì gây ra m t s  tri u ch ng da nh  b ng rát, nóng đ  ,s m da,

ữ ể ệ ả ộ ồ ọ ưở ế ớ ph ng r p.. Đây là nh ng bi u hi n nghiêm tr ng gây  nh h ứ   ng l n đ n s c

ỏ ủ ườ kh e c a con ng i.

ạ ễ

ẹ

ẻ ậ ị

ứ   ướ Hình 43. Bàn tay r m máu, da tay n t ồ   ộ to c do nhi m đ c chì ( Ngu n: ễ   ặ Soha.vn_ “ Dù n ng hay nh  thì nhi m ả ố   ả ộ đ c chì là tr  ph i ch u h u qu  su t đ i).ờ

ứ ễ ệ ộ 1.2.  Tri u ch ng khi nhi m đ c chì:

ủ ế Khuy n cáo c a các chuyên gia v ề

ấ ọ ấ ạ   ộ đ c ch t h c cho th y, chì là kim lo i

ơ ể ẽ ầ ả ạ ộ ọ ặ n ng, đ c tính m nh, có kh  năng tích lũy sinh h c trong c  th , lâu d n s  gây

ễ ả ộ ưở ế ứ ặ ớ ỏ ệ ố ớ ẻ ệ b nh. Nhi m đ c chì  nh h ng l n đ n s c kh e, đ c bi t là đ i v i tr  em. Khi

ễ ườ ớ ể ượ ữ ỏ ẻ ộ nhi m đ c chì, ng i l n có th  đ c ch a kh i hoàn toàn song tr ễ    em nhi m

ể ể ạ ấ ứ ầ ố ờ ạ ẻ ớ ượ l ng chì th p cũng có th  đ  l i di ch ng su t ph n đ i còn l i. Tr  l n lên có

ề ề ể ặ ỉ ố ế ả ấ ấ ộ ưở th  g p các v n đ  v  ch  s  thông minh (IQ) th p, hi u đ ng,  nh h ng h ệ

Page 48

ầ ố ươ ế ậ ạ ậ ả ớ th ng th n kinh trung ng, ngo i vi, khuy t t t, ch m l n, suy gi m thính giác và

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ứ ế ế ọ ứ ệ ệ ậ ị ch c năng t bào huy t h c. Do đó, vi c nh n đ nh rõ các tri u ch ng đ i v i tr ố ớ ẻ

ườ ớ ề ễ ầ ộ ọ ị em và ng ấ i l n khi b  nhi m đ c là v n đ  quan tr ng hàng đ u.

ố ớ ẻ 1.2.1. Đ i v i tr  em : ẻ ị ầ ớ ấ ễ ị ỏ ộ ộ ể ệ ấ ệ Ph n l n tr  b  ng  đ c chì có bi u hi n b nh r t kín đáo, r t d  b  b  sót, ch ỉ

ỹ ưỡ ể ệ ấ ụ có th  phát hi n th y khi khám chuyên khoa k  l ng (ví d : khám chuyên khoa

ể ể ệ ầ ầ ằ tâm th n và đánh giá b ng thang đi m đánh giá phát tri n tinh th n) và xét nghi m.

ể ệ Bi u hi n rõ:

(cid:0) ầ ậ ủ ị ừ ể ệ Th n kinh: hôn mê, co gi t, có th  tăng kích thích, ng  l m t ng lúc, li t, thái

ố ợ ỳ ị ệ ả ấ ấ ơ ỏ ị ộ đ  hành vi k  d , ít ch i, m t m i, khó ch u, vô c m, m t ph i h p, m t đi

ọ ượ ỹ ẻ ậ ầ ọ các k  năng h c đ ể   ể c, h c kém, ch m phát tri n tinh th n. Khi tr  có bi u

ệ ặ ầ ươ ậ ố ẻ hi n n ng trên th n kinh trung ng (hôn mê, co gi t) thì 25­30% s  tr  này

ứ ể ệ ậ ậ ệ ễ có di ch ng (ch m phát tri n trí tu , co gi t, mù, li t) vĩnh vi n.

(cid:0) ụ Tiêu hoá: Nôn, đau b ng, chán ăn.

(cid:0) Máu: thi u máu.

ế

ể ệ Bi u hi n kín đáo:

(cid:0) ẻ ề ầ ể ể ả ậ ậ ả Tr ch m phát tri n, gi m kh  năng nghe, ch m phát tri n v  th n kinh

ạ ự ứ ứ ậ ố ộ ậ   ố nh n th c, các hành vi hung hăng, ch ng đ i xã h i, b o l c, ch ng tăng v n

ứ ấ ả ậ ố ộ đ ng và gi m t p trung. Các nghiên c u cho th y có m i liên quan t ỷ ệ   l

ể ả ỉ ố ủ ữ ẻ ộ ồ ộ ị ồ ngh ch gi a ch  s  IQ c a tr  em và n ng đ  chì máu, k  c  khi n ng đ  chì

ướ ứ ệ ậ ả ậ ớ ộ máu d i 10mcg/dL. V i ch ng b nh tăng v n đ ng và gi m t p trung, ngay

ồ ộ ướ ẻ ả c  khi n ng đ  chì máu d i 10mcg/dL, tr  có chì máu càng cao thì càng d ễ

ộ ộ ứ ệ ắ ở ẻ ặ ở m c ch ng b nh này. Ng  đ c chì tr  em đ c bi ệ ượ t đ c quan tâm các

ạ ề ả ể ưở ủ ể ệ ướ n c phát tri n vì lo ng i v   nh h ng c a chì lên phát tri n trí tu  và th ể

Page 49

ấ ủ ẻ ch t c a tr .

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ứ ệ ẻ ễ ỏ ộ ị ạ Hình 44. Tr  em m t m i và da tay s m, dày,  a máu do b  nhi m đ c chì.

ồ (Ngu n:kenh14.vn)

ườ ớ : 1.2.2. Đ i v i ng i l n ứ ộ ộ ố ớ ệ Tri u ch ng ng  đ c:

(cid:0) ầ ươ ơ ơ ẫ ộ ủ ủ ễ ả ấ Th n kinh trung ng: l ồ  m , l n l n, s ng, d  bu n ng , m t ng , hôn mê,

ậ ớ ệ ấ ầ co gi t, đau đ u, m t trí nh , li t.

(cid:0) ụ ệ ạ ặ ơ ị Tiêu hoá: mi ng có v  kim lo i, chán ăn, táo bón, c n đau b ng. Đ c bi ệ   t,

Page 50

ườ ễ ệ ấ ớ ng i nhi m chì thì ở ợ  l ầ i xu t hi n ph n xanh đen l n.

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ườ ễ ộ ầ ớ Hình 45.  Ng i nhi m đ c chì ở ợ  l ồ   i có ph n xanh đen l n ( Ngu n:

ẻ ẹ ễ ậ ả ặ ộ ị ả ố   Soha.vn_ “Dù n ng hay nh  thì nhi m đ c chì là tr  ph i ch u h u qu  su t

đ i).ờ

(cid:0) ơ ươ ơ ế ơ ớ ớ C , x ng, kh p: đau c , y u c , đau kh p.

(cid:0) Máu: thi u máu, ng ế

ườ ủ ả ấ ớ ộ i ta đã th y đ c tính c a chì v i máu ngay c  khi chì

ướ máu d i 10mcg/dL.

(cid:0) ẻ ễ ả ẻ ể ậ ả ả ả Sinh s n : gi m kh  năng sinh đ , d  s y thai, đ  non, ch m phát tri n thai,

ị ạ d  d ng thai,...

(cid:0) ứ ủ ế ệ ậ ậ ậ Th n: Suy th n, các b nh lý  liên quan đ n ch c năng c a th n.

ộ ộ ệ ở ể ạ ộ ươ ứ ề ơ ớ Ng  đ c m n tính bi u hi n nhi u c  quan v i m c đ  t ớ   ng quan v i

ặ ộ ệ ươ ế ớ ồ n ng đ  chì máu. Đ c bi t, chì trong máu có t ứ ộ ng quan v i m c đ  tăng huy t áp,

ứ ủ ệ ấ ả ạ ố ộ ồ ườ m c đ  các r i lo n c a lão hoá, bao g m suy gi m trí tu , các b t th ệ   ng đi n

ụ ứ ể ậ ạ ố ỷ ườ ệ ạ não, r i lo n ch c năng th n m n tính và đ c thu  tinh th . Ng i b nh có th ể

ấ ườ ườ ỉ ượ ệ ệ ấ ả c m th y b t th ư ng nh ng th ng ch  đ c phát hi n khi xét nghi m và khám

Page 51

ỹ ưỡ chuyên khoa và đánh giá k  l ng.

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ề ễ ị

ị ầ ượ ồ ề ộ ị :  1.3.  Đi u tr  khi b  nhi m đ c chì ườ ệ ộ ộ Khi b  ng  đ c chì, ng i b nh c n đ c thăm khám và có phác đ  đi u tr ị

ườ ộ ộ ệ ệ ậ ặ ỉ ờ ị k p th i. Th ng thì b nh nhân ch  nh p vi n khi ng  đ c trung bình và n ng­ có

ụ ể ứ ạ ữ ệ ể ế ễ ầ ặ bi u hi n c  th , ho c có nh ng di n bi n ph c t p c n theo dõi và thăm dò k ỹ

h n.ơ

ộ ộ ề ồ ị ướ ơ ả ề Theo các bác sĩ chuyên ngành, đi u tr  ng  đ c trì g m 3 b c c  b n: đi u tr ị

ị ỗ ợ ạ ấ ử ụ ả ộ ế ấ ứ ề ệ ố   tri u ch ng, đi u tr  h  tr ; h n ch  h p thu và đào th i đ c ch t; s  d ng thu c

ả ộ gi ắ i đ c (g p chì).

ứ

(cid:0) X  trí c p c u đi u tr  các tri u ch ng: suy hô h p, co gi

ị ỗ ợ 1.3.1.  Đi u tr  tri u ch ng, đi u tr  h  tr : ứ ệ ị ệ ấ ứ ề ị ề ử ề ấ ậ t, hôn mê, tăng áp

ồ ấ ứ ự ộ ọ l c n i s ,...theo phác đ  c p c u.

(cid:0) Dùng thu c ch ng co gi ố

ố ế ệ ố ậ ườ t đ ộ ng u ng n u có sóng đ ng kinh trên đi n não.

(cid:0) ế ế ề ặ Truy n máu n u thi u máu n ng.

(cid:0) Dùng thu c ch ng co th t n u đau b ng.

ắ ế ụ ố ố

ề

ị ể ạ ồ ả ễ ừ ơ ị ế ấ 1.3.2. Đi u tr  đ  h n ch  h p thu và đào th i chì: (cid:0) Xác đ nh ngu n chì và ng ng ph i nhi m.

(cid:0) ử ạ ớ ố ế ạ ộ ố ố ờ R a d  dày: n u m i u ng, nu t chì d ng viên thu c, b t trong vòng 6 gi .

ử ộ ộ R a ru t toàn b :

 Khi Xquang có hình  nh kim lo i (chì)

ả ạ ở ị ộ ủ  v  trí c a ru t.

ứ ư ế ạ ượ ặ ộ ả ố ố  Không làm n u r i lo n ý th c ch a đ ạ   c đ t n i khí qu n, r i lo n

ế ộ ư ấ ượ ư ể ể huy t đ ng, suy hô h p ch a đ ắ   c ki m soát, nôn ch a ki m soát, t c

ủ ế ấ ộ ộ ru t, th ng ru t, xu t huy t tiêu hóa.

ệ ị ả ư Dùng dung d ch polyethylene glycol và đi n gi i (nh  Fortrans):

 Tr  9 tháng – 12 tu i: 20ml/kg/gi

ẻ ổ ờ .

Page 52

ừ ờ ổ ở  T  12 tu i tr  lên: 1 lít/gi

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

 U ng ho c nh  gi

ỏ ọ ặ ố ạ ặ ồ ố ệ t qua  ng thông d  dày, b nh nhân ng i ho c Fowler

45 đ .ộ

 Dùng t

ớ ướ ụ ụ ạ ế ấ i khi phân n c trong và ch p xquang b ng l ả   i th y h t hình  nh

ả c n quang.

ị ậ ấ ộ N i soi l y d  v t có chì:

   Khi có hình  nh m nh chì, viên thu c có chì

ả ả ố ở ị ạ v  trí d  dày trên phim

ụ ụ ả ẫ ố ở ạ ch p Xquang b ng. M nh chì, viên thu c có chì v n còn ặ    đ i tràng m c

ử ộ ộ dù đã r a ru t toàn b .

ắ ố (cid:0) 1.3.3. S  d ng thu c gi ị ả ộ i đ c chì (g p chì): ồ ự ắ ứ ệ ố ộ ổ ử ụ ủ   ỉ Ch  đ nh thu c g p chì d a trên n ng đ  chì máu, tu i và tri u ch ng c a

ệ b nh nhân.

(cid:0) Ng  đ c chì n ng: dùng dimercaprol (British anti­Lewisite, BAL), calcium

ộ ộ ặ

disodium edetate (CaNa2EDTA).

(cid:0) Ng  đ c chì trung bình, nh : ẹ



ộ ộ

Ư u tiên dùng succimer (2,3­dimercaptosuccinic acid, DMSA).

 Khi không có ho c không dùng đ

ặ ượ ố c các thu c trên: dùng D­penicillamin.

ưở ủ ế Ả 2.   nh h ng c a chì đ n môi tr ườ : ng

ườ 2.1.  Môi tr

ấ : ng đ t ứ ộ ố ủ ể ầ ộ ườ Đ  đáp  ng nhu c u c a cu c s ng ngày m t cao con ng ừ   i không ng ng

ạ ộ ư ữ ự ả ấ ả ớ tham gia s n xu t nh ng song song v i nh ng ho t đ ng này là s  phát th i các

ấ ộ ạ ả ưở ế ườ ấ ộ ữ ạ ộ ch t đ c h i  nh h ng đ n môi tr ng. M t trong nh ng ch t đ c h i đó chính

ệ ạ ề ớ ụ ữ ề ả ấ ả ấ là chì, vi c l m d ng chì trong s n xu t đã làm n y sinh nh ng v n đ  l n v  môi

ườ ặ ệ ườ ấ tr ng sinh thái, đ c bi t là môi tr ng đ t.

ồ ạ ố ơ ả ủ ế ấ ồ Chì t n t i trong đ t ch  y u do hai ngu n g c c  b n là t ừ ự  t nhiên và nhân

Page 53

ể ấ ạ ồ ồ ạ ộ   ề ạ t o. Trong đó ngu n gây nguy hi m nhi u nh t  là ngu n nhân t o. Các ho t đ ng

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ườ ỏ ấ ử ụ ư ệ ặ ả ố ủ c a con ng i nh  khai m , n u qu ng, đ t nhiên li u, s  d ng bùn th i, n ướ   c

ạ ộ ả ượ ấ th i, ho t đ ng   giao thông... làm cho hàm l ng chì trong đ t tăng cao. Nguyên

ủ ệ ế ế ể ệ ặ ơ nhân c a vi c này là do c  ch  khuy n khích phát tri n công nghi p n ng trong

ế ạ ặ ạ ộ ế ề ả ấ ả ể phát tri n kinh t khi n cho ho t đ ng s n xu t phát th i nhi u kim lo i n ng gây

ộ ượ ọ ớ ườ ữ ễ ạ ồ ồ t n đ ng m t l ng l n trong môi tr ng. Bên c nh nh ng ngu n gây ô nhi m Pb

ạ ộ ề ậ ứ ễ ề ế ả ấ ấ ấ   do ho t đ ng s n xu t, có r t nhi u công trình nghiên c u đ  c p đ n ô nhi m đ t

ả ừ ạ ộ ả ủ ộ ơ do Pb phát th i t ho t đ ng giao thông. Khói x  c a các đ ng c  trong ph ươ   ng

ỉ ứ ệ ượ ấ ộ ạ ứ ề ti n giao thông không ch  ch a hàm l ng Pb mà còn ch a nhi u ch t đ c h i khác

ẽ ở ễ ể ễ ẫ ồ ị làm ô nhi m không khí. Khi khí quy n b  ô nhi m s  tr  thành ngu n chính d n vào

ườ ả ượ ắ ọ ấ đ t theo con đ ng l ng đ ng: khí th i đ c phát tán trong không khí, các ph n t ầ ử

ạ ỷ ọ ớ ẽ ơ ấ ướ ạ ế ủ ướ ế ủ ố kim lo i t tr ng l n s  r i xu ng đ t d i d ng k t t a khô hay k t t a t khi

ấ ầ ư ế ệ ẫ ườ ườ ượ m a. D n đ n vi c đ t g n đ ng giao thông th ng l ơ ng Pb cao h n vùng xa.

ả ừ ứ ấ ướ ả ệ ử ụ Ngoài ra, vi c s  d ng bùn th i t ử  các quá trình x  lý th  c p n c th i cũng là

ấ ị ứ ễ ề ạ ậ   nguyên nhân làm cho đ t b  nhi m chì vì trong lo i bùn này ch a khá nhi u các v t

ạ ơ ả ấ ộ ư ấ ố ớ   ạ ặ ch t đ c h i c  b n nh t là các kim lo i n ng nh  Zn, Pb, Cu, Cd, chì… Đ i v i

ồ ự ậ ấ ậ ngu n t nhiên thì chì xâm nh p vào đ t thông qua các khoáng v t. Trong các

ậ ấ ườ ứ ượ ạ ặ ấ ị khoáng v t hình thành nên đ t th ng ch a 1 hàm l ng nh t đ nh kim lo i n ng,

ề ệ ườ ữ ố ượ trong đi u ki n bình th ng chúng là nh ng nguyên t trung l ng và vi l ượ   ng

ố ề ể ế ấ ồ ệ   ậ không th  thi u cho cây tr ng và sinh v t trong đ t, tuy nhiên trong 1 s  đi u ki n

ệ ượ ớ ạ ấ ị ụ ễ ấ ở ặ đ c bi t chúng v t 1 gi i h n nh t đ nh và tr  thành đ t ô nhi m. Ví d , trong

ầ ạ ấ ở ế ự ắ ộ ượ ầ thành ph n t o đá tr m tích và bi n ch t khu v c Đông B c B , Pb đ ế   c x p

ố ổ ế ạ ấ ặ vào nhóm nguyên t qu ng kim lo i (Sn, Cu, Pb, Zn, Ga, Ag) r t ph  bi n; chúng

ượ ệ ớ ượ ế ầ ầ đ c phát hi n v i hàm l ấ   ng cao trong các đá tr m tích và tr m tích bi n ch t,

ệ Ở ự ắ ộ ặ đ c bi t trong các đá Paleozoi. khu v c Tây B c B , Pb và Cu là 2 nguyên t ố

ổ ế ặ ạ ớ ượ ầ ầ qu ng kim lo i ph  bi n v i hàm l ng cao trong các đá tr m tích và tr m tích

ế ườ ầ ậ ở ả ấ bi n ch t. Pb th ng t p trung cao trong các đá tr m tích 2 bên t ạ   ữ  và h u ng n

ề ệ ườ ố ộ sông Đà. Tuy nhiên, trong đi u ki n bình th ng, chì là nguyên t kém linh đ ng.

ượ ả ườ ồ ạ ấ ờ Khi đ c phát th i  vào môi tr ng đ t , chì có th i gian t n t i lâu dài và khó

Page 54

ủ ữ ấ ợ ướ ầ phân h y. Nh ng h p ch t chì có khuynh h ấ ng tích lũy trong đ t và tr m tích, làm

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ứ ễ ả ỗ ưở ấ ủ ế ổ ườ ô nhi m chu i th c ăn và  nh h ng đ n trao đ i ch t c a con ng i lâu dài trong

ươ t ng lai

ự ậ ạ ặ ệ ễ ễ ậ ớ Kim lo i n ng  d  dàng xâm nh p vào th c v t  thông qua h  r  cùng v i các

ố ố ạ ắ ấ ượ ấ ụ nguyên t khác. Các nguyên t kim lo i l ng trong đ t, chì đ c h p th  và tích lũy

ượ ủ ụ ạ ộ ồ ộ ễ ủ trong các b  r  c a cây. Hàm l ủ   ng c a chúng ph  thu c vào lo i cây tr ng c a

ạ ấ ả ạ ồ ồ ộ ấ đ t. Các lo i cây tr ng khác nhau tr ng trên cùng m t lo i đ t cá kh  năng tích lũy

ấ ủ ấ ả ấ ạ kim lo i trong cây khác nhau do kh  năng cung c p và các tính ch t c a đ t. Hàm

ố ụ ề ạ ờ ượ l ng các nguyên t ộ ấ  kim lo i trong cây ph  thu c r t nhi u vào th i kì sinh tr ưở   ng

ễ ứ ụ ậ ấ ộ ọ ủ c a cây. H p th  do r  th c v t là m t trong quá trình quan tr ng làm cho chì đi

ứ ứ ỗ ỗ ướ ạ ả vào chu i th c ăn. Chì đi vào chu i th c ăn d ơ i d ng các ion đ n gi n ho c d ặ ướ   i

ấ ữ ơ ặ ạ ợ ừ ườ ầ ạ d ng h p ch t h u c  kim lo i ho c đi t con đ ứ ấ   ng tr m tích. Khi nghiên c u đ t

ồ ươ ự ở ấ ằ ượ tr ng cây l ng th c Ba Lan  cho th y r ng hàm l ấ ng chì tìm th y trong cây lúa

ạ ướ ạ ẽ ả ưở ự ậ ế ấ m ch  d i d ng PbCO3 tăng thêm s   nh h ng đ n năng su t th c v t.

pH Trong rau Hàm Trong đ tấ ượ l ng Pb

Trong rau  mùi tây R  rauễ   mùi tây Lá cây  ầ c n tây R  câyễ   ầ c n tây

ấ ấ Th p nh t 5,0 16,8 1,3 3,5 1 1

Trung bình 7,0 221,4 7,9 9,5 3,2 2,7

Cao nh tấ 7,5 16,8 49,5 47,3 10,6 9,6

ả ượ ở B ng 4. Hàm l ng chì trong đ t và rau

ộ ố ấ ấ ề ử (Ngu n: Báo cáo “M t s  v n đ  x  lý ô nhi m chì trong đ t”_ Khotailieu.com)

Upper Silesia (Gzyl 1990 

ệ ế ầ ạ ế ề hi n đ i hoá, do đó khuy n khích các thành ph n kinh t ề   , các ngành ngh  truy n

Page 55

ề ủ ộ ố ở ộ ể ế ố th ng m  r ng phát tri n. Trong đó quan tâm đ n m t s  ngành ngh  th  công ở

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ử ụ ư ế ề ạ ế ệ ồ các vùng nông thôn nh  ngh  tái ch  và tái s  d ng l i các ph  li u: đ ng, chì,.

ạ ộ ễ ườ ệ ễ Chính các ho t đ ng này đó gây ô nhi m môi tr ặ ng đ c bi t là ô nhi m môi

ườ ấ tr ng đ t.

ượ ế ở ứ ấ ấ ễ ạ Hàm l ng các kim lo i này n u m c cao trong đ t r t d  theo chu trình

ậ ồ ộ ườ ưở ế ứ ỏ ườ ấ đ t­ cây tr ng ­đ ng v t­ con ng ả i, gây  nh h ng đ n s c kh e con ng i và

ậ ụ ườ ấ ả ượ ộ đ ng v t .Khi chì tích t trong môi tr ệ ng  đ t thì vi c làm gi m l ng chì này tr ở

2.2.

ấ nên r t khó khăn.

ườ ướ Môi tr ng n c:

ể ệ ể ệ ế ạ Phát tri n công nghi p hóa­ hi n đ i hóa giúp chúng ta phát tri n kinh t và

ố ế ớ ự ể ườ ủ ố ậ ộ h i nh p qu c t . Tuy nhiên, cùng v i s  phát tri n đó thì môi tr ng s ng c a ta

ộ ượ ả ị ả ấ ớ ừ ạ ộ ủ đang ph i gánh ch u m t l ng l n ch t th i phát sinh t các ho t đ ng c a con

ườ ữ ề ả ấ ấ ộ ướ ả ặ ng i. M t trong nh ng ch t th i nhi u nh t chính là n c th i mà đ c bi ệ ướ   c t n

ả ạ ộ ượ ạ ặ ớ ừ ạ ộ ấ ả th i này l i mang m t l ng l n kim lo i n ng t ư    các ho t đ ng s n xu t. Đ a

ạ ớ ộ ấ ồ ướ ề ễ ạ ặ ế đ n cho chúng ta m t v n n n l n v  ô nhi m ngu n n c do kim lo i n ng.

ượ 2.2.1. Hàm l ng chì trong n

ướ ườ ỏ ướ ự c t ượ  nhiên hàm l nhiên và n ng chì th ả : c th i ấ ng r t nh  ( 0,001­0,023mg/l). Còn Trong n ướ ự c t

ả ủ ệ ấ ườ ứ ớ ướ v i n c th i c a các nhà máy hóa ch t và luy n kim thì th ộ   ng có ch a m t

ể ượ l ng chì đáng k

ả • ấ Nhà máy s n xu t Pb­Zn: 5­7mg/l.

ấ ả • Nhà máy s n xu t Mo­W:  0­16mg/l.

ồ c:

ướ ồ ướ ố ứ ệ ệ ấ ộ ộ ủ 2.2.2. N ng đ  đ c c a chì trong n ộ Khi n ng đ  chì trong n ẽ c u ng là 0,042­1mg/l s  xu t hi n tri u ch ng b ị

ộ ộ ở ườ ậ ồ ộ ộ ị ng  đ c kinh niên ng ộ ộ   i ; n ng đ  0,18mg/l   đ ng v t máu nóng b  ng  đ c

ướ ớ ồ ự ậ ị ộ ớ ơ .Trong n ộ ộ i n ng đ  chì l n h n 5mg/l thì th c v t b  ng  đ c c t

ộ ớ ạ ủ ồ N ng đ  gi i h n cho phép c a chì:

Page 56

ướ ố ẩ ừ ướ • N c u ng : 0­0,1mg/l tùy tiêu chu n t ng n c.

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ướ ướ • N c t ệ i nông nghi p: 0,1mg/l.

ướ • N c cho chăn nuôi: 0,05mg/l.

ướ ứ ầ ơ ướ ứ ể N c   ng m   ch a   ít   chì   h n   (0,001mg/l)   ,   n c   bi n   ch a   0,03mg/l.Trong

ể ấ ượ ằ ả ố ướ ướ ấ n ẫ c c p ch y qua các  ng d n b ng chì có th  th y l ng chì trong n ế   c lên đ n

ấ ợ ở ạ ề ẽ 100 microgam/l.Các  h p ch t chì ả    d ng hòa tan hay huy n phù s  theo dòng ch y

ơ ể ố ể ợ ể ề ấ ầ ộ ự   ra bi n. M t ph n đáng k   h p ch t chì đi vào c  th  s ng theo dây chuy n th c

ặ ượ ẩ ủ ế ở ạ ướ ứ ầ ọ ph m ho c đ c gi ữ ạ ở ớ i l p tr m tích . N c ng t ch  chì ch  y u d ng các l

ứ ướ ủ ế ở ạ ư ợ ể ấ ph c cacbonat, n c bi n ch a h p ch t chì ch  y u d ng phúc clorua, trong khi

ạ ở ạ ứ ủ ặ ướ ủ ấ n c c a đ t, chì l d ng ph c c a các axit humic ho c fulvic. i

2.2.3. Trong không khí:

ả ặ ố ộ ơ ấ   Chì có m t trong không khí là do quá trình đ t cháy các đ ng c  trong s n xu t

và trong giao thông.

ữ ơ ễ ế ể ấ ợ ơ ơ Các h p ch t chì vô c  và h u c  d  bay h i  khuy ch tán vào khí quy n .Nh ờ

ụ ủ ể ể ấ ấ ộ ớ ợ chuy n đ ng c a các dòng khí trong l p khí quy n  th p , các h p ch t chì , b i chì

ự ộ ư ủ ớ ợ ượ đ ấ   ờ c phát tán  ra trên khu v c r ng l n .Th i gian l u trung bình  c a các h p ch t

ắ ờ ướ chì trong  không khí là 14 ngày  sau đó nh  quá trình sa l ng  khô hay ợ   t các h p

ấ ượ ề ặ ủ ể ạ ụ ch t, b i này  đ c gi ữ ạ  l ể i trên b  m t th ch quy n  hay đi vào th y quy n .

Ố Ộ Ễ Ệ VII. BI N PHÁP PHÒNG CH NG NHI M Đ C CHÌ:

ứ

ứ ủ ụ ứ ườ ề ậ ỏ ơ : 1. Đ i v i các c  quan ch c năng ng tuyên truy n, giáo d c s c kh e, nâng cao nh n th c c a ng ố ớ Tăng c ườ   i

ủ ư ề ể ệ ế ễ ạ ạ ộ dân v  tác h i nguy hi m c a chì cũng nh  các bi n pháp h n ch  nhi m đ c chì.

ự ệ ả ườ ả ồ ộ ệ Th c hi n vi c c nh báo th ẩ ng xuyên các s n ph m có n ng đ  chì v ượ   t

ưỡ ể ườ ế ng ng cho phép đ  ng i dân bi t và có cách phòng tránh.

ế ấ ử ụ ạ ộ ể ả ặ Si t ch t công tác ki m tra, giám sát các ho t đ ng s n xu t s  d ng chì.

ể ặ ữ ố ớ ả ẩ ồ ố Ki m tra nghiêm ng t và thu gi đ i v i các s n ph m không rõ ngu n g c đang

Page 57

ị ườ ư l u thông trên th  tr ng.

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ệ ớ ổ ứ ả Có các bi n pháp qu n lý v i các cá nhân, t ế   ệ  ch c, doanh nghi p liên quan đ n

ườ ự ệ ệ ả ộ ữ ệ ườ ệ môi tr ả ng lao đ ng, đ m b o vi c th c hi n gi v  sinh môi tr ng, v  sinh an

ộ toàn lao đ ng.

ố ớ ử ạ ườ ố ư ả ấ ợ X  ph t nghiêm đ i v i các các tr ng h p s n xu t, phân ph i, l u thông

ữ ẩ ả ượ ị ườ nh ng s n ph m có hàm l ng chì cao trên th  tr ng.

ế ế ấ ả ẩ   ơ ở ả Có chính sách khuy n khích các c  s  s n xu t thay th  chì trong s n ph m

ệ ả ồ ưở ố ớ ứ ế ằ b ng các ngu n nguyên li u không gây  nh h ỏ ng đ i v i s c kh e. Khuy n khích

ệ ả ế ệ ả ấ ổ vi c c i ti n và thay đ i công ngh  trong s n xu t.

ệ

ổ ứ  ch c doanh nghi p: ị ậ ề ố ượ ố ớ 2. Đ i v i các cá nhân t ấ Ch p hành t t quy đ nh pháp lu t v  hàm l ạ   ng chì cho phép trong các lo i

ẩ ả s n ph m.

ể ả ệ ệ ả ả ủ C i thi n công ngh , máy móc c a nhà máy đ  gi m phát th i chì.

ử ụ ứ ư ế ệ ệ   Nghiên c u và đ a vào s  d ng các nguyên li u khác thay th  cho chì mà hi u

ả ổ qu  không thay đ i.

ữ ệ ườ ễ Gi v  sinh môi tr ạ ng: giám sát đánh giá tình tr ng ô nhi m do chì và có các

ộ ộ ử ệ ễ ệ ể ợ bi n pháp can thi p, x  lý thích h p đ  tránh ô nhi m và ng  đ c.

ặ ả ả ộ ệ ớ ễ ệ ề ơ Đ m b o an toàn lao đ ng, đ c bi ộ   t v i ngh  nghi p có nguy c  nhi m đ c

ầ ả ả ườ ệ ố ư ả ộ chì c n đ m b o môi tr ng và an toàn lao đ ng nh  : ph i có h  th ng thông gió,

ấ ơ ừ ề ử ụ s  d ng các máy hút h i, hút mùi, l y không khí t bên ngoài vào đ  làm loãng

ộ ở ở ồ n ng đ  chì trong khí th . Không quá 10µg/l chì trong khí th  hay trong môi tr ườ   ng

ạ ộ ộ ẩ lao đ ng là tiêu chu n đ t đ  an toàn..

ế ỏ ỳ ị ườ ộ ứ Ti n hành thăm khám s c kh e đ nh k  cho ng i lao đ ng. ố ớ Đ i v i ng ườ   i

ệ ườ ầ ượ ứ ể ệ ỏ làm vi c trong môi tr ng có chì c n đ c ki m tra s c kh e toàn di n 6 tháng 1

ữ ớ ườ ệ ầ ượ ể ầ l n. V i nh ng ng ộ i làm vi c mà đ  chì cao thì c n đ ầ   c ki m tra 3 tháng 1 l n

ữ ể ằ ổ ươ ệ ấ ớ ườ ệ nh m đ  phát hi n nh ng t n th ng m i nh t. Khi phát hi n có ng ấ   i th m

Page 58

ế ầ ừ ễ ề ế ệ ế ả ị nhi m chì ph i cho đi u tr , ng ng ti p xúc, n u c n cho chuy n vi c.

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ả ượ ế ớ ử ụ ả ầ ộ ị Công nhân ti p xúc v i chì ph i đ c trang b  và s  d ng qu n áo b o h  lao

ắ ộ ặ ầ ấ ố ộ ộ đ ng, đ i mũ, đeo găng. T m gi t, thay qu n áo sau ca lao đ ng. C m ăn u ng và

ố ạ ơ ệ ữ ệ ệ hút thu c t i n i làm vi c. Gi v  sinh răng, mi ng...

ẩ ả ả ấ ộ ơ S n xu t, kinh doanh các s n ph m an toàn, không nguy c  gây đ c chì.

3. Đ i v i c ng đ ng:

ắ ặ ỡ ư ỏ ồ ọ ứ ẩ ả ố ố ớ ộ ự Tránh l a ch n các s n ph m g m s  có màu s c s c s  nh  đ , vàng, da cam

ứ ả vì chúng có kh  năng ch a chì cao.

ị ệ ỉ ở ữ ơ ở ế Khi b  b nh ch  khám nh ng c  s  y t có đăng kí.

ỉ ử ụ ố ư ợ ố ượ ả ấ Ch  s  d ng các thu c l u hành h p pháp :các thu c đ c nhà s n xu t và

ủ ậ ố ơ ị ỉ ứ   ứ phân ph i có nhãn mác ghi rõ đ a ch , ch ng nh n cho phép c a các c  quan ch c

năng.

ử ụ ư ơ ứ ự ế ẩ ả ậ ọ Th n tr ng khi s  d ng các s n ph m có th  có ch a chì nh  s n, nh a, pin..

ủ ả ẩ ồ ố ấ ứ Các s n ph m không rõ ngu n g c xu t x , không có đăng kí và cho phép c a các

ư ồ ơ ồ ứ ứ ặ ẩ ồ ơ c  quan ch c năng nh : đ  ch i,đ  trang s c, đ  may m c, văn phòng ph m…

ế ố ạ ộ ộ ủ ụ ươ N u sinh s ng t i vùng có r i do ng  đ c chì, nên áp d ng các ph ứ   ng th c

ư phòng tránh nh  sau:

(cid:0) ử ướ ướ ủ ặ ệ ớ ẻ R a tay tr c khi ăn và tr c khi đi ng , đ c bi t là v i tr  em ch i d ơ ướ   i

đ t.ấ

(cid:0) ườ ế ớ ạ ướ Th ng xuyên lau s ch sàn nhà, bàn gh  v i khăn t

(cid:0) ẻ ơ ầ ụ ộ ầ ố Tránh cho con tr  ch i g n tr c l giao thông, c u c ng.

(cid:0) Ăn u ng đ y đ  ch t dinh d

ủ ầ ấ ố ưỡ ệ ề ắ ặ ng, đ c bi ể ả   t là nhi u s t và canxi, đ  gi m

ể ự ấ ụ ủ ừ ử thi u s  h p th  c a chì t bao t vào máu.

(cid:0) N u trong nhà có h  th ng  ng d n n

ệ ố ế ẫ ố ướ ể ướ ằ ả ự c b ng chì, hãy đ  n c ch y t do

Page 59

ướ ể ạ ẩ ố ướ ạ ừ ố 30ừ 60 giây tr t c khi dùng đ  lo i các v n chì. Nên u ng n c l nh t ng,

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ướ ụ ề ấ ấ ướ vì n ơ c nóng h p th  chì nhi u h n, nh t là không nên dùng n c nóng trong

ướ ể ữ ẻ vòi n c đ  pha s a cho tr  em.

(cid:0) ử ắ ướ ệ ơ ề ế ầ T m r a, thay qu n áo, dày dép tr c khi v  nhà, n u làm vi c n i có chì.

Ậ

Ế

Ế

Ị:

VIII. K T LU N VÀ KHUY N NGH

1. K t lu n: ượ ườ ề ướ ừ ệ ế ậ Chì đ c con ng i phát hi n ra t ng hàng ngàn năm v  tr ữ   ớ c và v i nh ng

ấ ố ư ủ ư ễ ễ ố ễ ả tính ch t t i  u c a mình nh  d  tách, d  gia công, d  u n, có kh  năng tăng đ ộ

ộ ị ượ ứ ộ ố ử ụ ụ ộ bám dính, tăng đ  m n...Chì đã đ ủ   c  ng d ng s  d ng r ng rãi vào cu c s ng c a

ố ớ ấ ị ự ệ ệ chúng ta, có vai trò nh t đ nh đ i v i công nghi p, xây d ng, nông nghi p... Th ế

ệ ư ư ế ầ ớ ườ ề ẩ ủ ố nh ng, vi c đ a chì đ n g n v i môi tr ng s ng c a chúng ta ti m  n bao nguy

ườ ế ệ ươ ư ọ ấ ộ ầ ộ ơ c  cho con ng i và th  h  t ậ   ng lai. Chì là m t ch t đ c. H u nh  m i sinh v t

ề ầ ọ ườ ự ộ ề đ u không có nhu c u sinh h c v  chì. Theo môi tr ế   ng, theo m t cách tr c ti p

ế ộ ườ ớ ấ ỳ ộ ắ ượ hay gián ti p, theo m t con đ ng dài hay ng n, v i b t k  m t hàm l ng nào,

ườ ệ ụ ặ ệ ớ ặ ư ụ ơ ể khi vào c  th  con ng i chì gây ra bao h  l y. Đ c bi t, v i đ c tr ng  tích t lâu

ự ế ề ễ ệ ấ ớ ộ ộ ngày m i phát tác nên vi c nhi m đ c chì gây r t nhi u tác đ ng tiêu c c đ n c ơ

ể ườ ị ố ữ ệ ế ả th  con ng i. Do đó, thay vì ph i ch a tr  t n kém các b nh liên quan đ n chì thì

ữ ể ế ơ ả ề ộ ộ chúng ta nên có nh ng hi u bi ứ ộ ả   ơ ế t c  b n v  đ c tính, c  ch  tác đ ng, m c đ   nh

ưở ể ệ ễ ễ ồ ơ ộ h ộ   ng, các ngu n ph i nhi m..  đ  phòng tránh vi c nhi m đ c chì trong cu c

ể ượ ẽ ữ ố ợ ự ề ả ầ ặ ố s ng. Và đ  làm đ c đi u đó chúng ta c n ph i có s  ph i h p ch t ch  gi a ba

ứ ậ ơ ổ ứ ệ ộ ồ ộ b  ph n đó là c  quan ch c năng, các t ư  ch c doanh nghi p và c ng đ ng dân c .

ị ế 2. Khuy n ngh : ẩ ạ ụ ề ể ộ ồ ộ Đ y m nh công tác giáo d c, tuyên truy n cho c ng đ ng hi u m t cách rõ

ầ ủ ề ạ ủ ư ễ ệ ràng và đ y đ  v  tác h i c a chì, cũng nh  các bi n pháp phòng nhi m chì.

ữ ệ ơ ở ự ủ ế ể ả ấ Nâng cao năng l c khám, ch a b nh c a các c  s  y t ấ   ế  đ  gi m đ n th p nh t

ự ủ ữ ễ ế ộ ộ ườ nh ng tác đ ng tiêu c c c a nhi m đ c chì đ n con ng i.

ớ ể ả ứ ệ ệ ổ ồ ể   Thay đ i công ngh , nghiên c u tìm ra ngu n nguyên li u m i đ  gi m thi u,

Page 60

ế ấ ạ ả thay th  kim lo i chì trong s n xu t.

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

ườ ể ả ấ ả Tăng c ng công tác qu n lý, ki m tra, giám sát các quy trình s n xu t, các

ễ ả ẩ ưở ế ứ ỏ ủ ườ ơ ả s n ph m có nguy c  nhi m chì gây  nh h ng đ n s c kh e c a con ng i.

ườ ợ ướ ố ế ể ả ế ấ Tăng c ng h p tác trong n c và qu c t đ  gi ạ ủ   ề i quy t v n đ  tác h i c a

Page 61

ừ ể ệ chì và tri n khai các bi n pháp phòng ng a.

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

Ệ

Ả ộ ố ọ

ấ ả ự h c và an toàn th c ph m.

IX. TÀI LI U THAM KH O  ,2006. Đ c t

1. Lê Ng c Túọ

ẩ  Nhà xu t b n khoa

ậ ỹ ọ h c và k  thu t.

2. PGS.TS. Tr n Đáng

ầ ộ ộ ự , 2008. Ng  Đ c Th c Ph m ộ ẩ . Nhà xu t b n Hà N i ấ ả

3. Nguy n T n C ng, Nguy n Hoàng H i, Nguy n Th  Khánh Ly, Ph m

ễ ấ ườ ễ ễ ạ ả ị

ề ồ ỗ ễ ậ ị ế , 2014. Đ  tài: Văn H ng Quang, Đ  Văn Thu n, Nguy n Th  Kim Y n

ộ ọ Đ c h c chì . Luanvan.net.vn.

ể ề ề ậ ạ . Ti u lu n “ Tìm hi u v  chì (Plumbum). Text.123doc.org. ồ 4. Phan H ng H nh

ạ ặ ấ ộ ể ả ậ ưở ng ả 5. Lê Quang Ti nế . Ti u lu n “Qu n lý ch t đ c kim lo i n ng chì  nh h

6. Chì. Wikipedia.

ế ơ ể đ n c  th  con ng i”. ư ệ ườ  Th  vi n đi n t ệ ử .

7. C  th  chúng ta s  ra sao khi nhi m đ c chì ?

ơ ể ễ ẽ ộ – kenh14.vn.

8. FDA công b  400 lo i son môi ch a chì –

ứ ạ ố become.vn.

9. Tác h i c a chì đ i v i s c kh e con ng

ố ớ ứ ạ ủ ỏ ườ ậ    ộ i và đ ng v t?

benhvienthongminh.com.

10.  Chì đi vào c  th  b ng con đ

ơ ể ằ ườ ng nào? –sumgoodly.vn.

ưở ủ ộ ế ấ ng c a đ c ch t chì đ n con ng i Ả 11.   nh h ườ ­ text.123doc.org.

ộ ộ ệ ử 12. Phát hi n, x  trí ng  đ c chì . TDCBachMai.

13. Ng  đ c chì: Thông tin dành cho c ng đ ng

ộ ộ ệ ộ ộ ệ   ồ . Trung tâm ch ng đ c B nh vi n ố

ạ B ch Mai.

14. Nhi m đ c chì đe d a ng

ễ ọ ộ ườ ư i dân Đông Mai, H ng Yên ơ . Báo S n La,

Page 57

13/7/2016.

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng

CHÌ – SÁT NHÂN TRONG BÓNG T IỐ

15. Ki m tra nhi m đ c chì t

ễ ể ộ ạ ế ề i làng ngh  tái ch  chì Đông Mai . Vihema.gov.vn,

28/05/2015.

16. C2, r ng đ  b  nhi m chì: Xin l

ỏ ị ễ ồ ỗ ế ộ ầ ộ i, URC có h t t i “đ u đ c”. Vietq.vn.

17. 40000 thùng n

ướ ỏ ị ễ ồ ế   c C2, r ng đ  b  nhi m chì đã bán h t.

Suckhoe.vnexpress.net.

18. B ch Mai_ C nh báo ng  đ c chì t

ộ ộ ạ ả ừ ồ ố thu c Nam không rõ ngu n g c. ố  Báo

ờ ố ứ ỏ 10/10/2016. S c kh e và đ i s ng,

??? H TẾ ???

Page 57

ộ

ườ

ấ ọ Đ c ch t h c môi tr

ng