BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ QUỐC PHÒNG
VIỆN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC Y DƯỢC LÂM SÀNG 108
--------------------------------------------------------
NGUYỄN NGỌC OANH
NGHIÊN CỨU MỘT SỐ CYTOKINE, NỒNG ĐỘ KẼM
HUYẾT THANH Ở BỆNH NHÂN TRỨNG CÁ
THÔNG THƯỜNG MỨC ĐỘ VỪA VÀ NẶNG ĐƯỢC
ĐIỀU TRỊ BẰNG ISOTRETINOIN KẾT HỢP KẼM
Ngành/Chuyên ngnh: Nội khoa/ Da liễu
M s: 9720107
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC
H Nội – 2024
Công trình được hoàn thành
tại Viện Nghiên cứu Khoa học Y Dược lâm sàng 108
Người hướng dẫn khoa học:
1. TS. Bùi Thị Vân
2. TS. Phạm Thị Minh Phương
Phản biện:
1.
2.
3.
Luận án sẽ được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp Viện họp tại:
Viện Nghiên cứu Khoa học Y Dược Lâm sàng 108.
Vào hồi giờ ngày tháng năm 20.....
Có thể tìm hiểu luận án tại:
1. Thư viện Quốc gia Việt Nam
2. Thư viện Viện NCKH Y Dược lâm sàng 108
1
ĐẶT VẤN ĐỀ
Bệnh trứng cá thông thường (TCTT) là một trong những rối loạn
về da phổ biến nhất, ảnh hưởng đến khoảng 9,4% dân số toàn cầu.
Trong sinh bệnh học TCTT, phản ứng viêm xuất hiện từ rất sớm, trước
khi thương tổn lâm sàng là nhân trứng cá hình thành và là yếu tố khởi
động trong cơ chế bệnh sinh trứng cá. Trong đó, sự thay đổi nồng độ
các cytokine tiền viêm IL-1α, IL-1β, IL-8, IL-12 và kẽm huyết thanh
được ghi nhận có liên quan mật thiết đến sự khởi phát và mức độ nặng
của bệnh. Isotretinoin hiện là thuốc có tác dụng mạnh nhất trong điều
trị trứng cá, song một số bệnh nhân phải ngưng điều trị sớm do gặp
phải các tác dụng phụ là khô môi, khô da, bong vảy da... Một điều thú
vị là đa số các tác dụng phụ của isotretinoin lại trùng lặp với các triệu
chứng lâm sàng khi thiếu kẽm.
Thế giới đã có một số nghiên cứu cắt ngang khảo sát sự thay đổi
nồng độ các cytokine và kẽm huyết thanh với bệnh TCTT. Tại Việt Nam,
chưa có nghiên cứu xác định thay đổi nồng độ các cytokine IL-1, IL-8,
IL-12, kẽm huyết thanh và hiệu quả điều trị bệnh TCTT bằng isotretinoin
kết hợp kẽm. Vì vậy, chúng tôi tiến hành đề tài: “Nghiên cứu một số
cytokine, nồng độ kẽm huyết thanh ở bệnh nhân trứng cá thông thường
mức độ vừa và nặng được điều trị bằng isotretinoin kết hợp kẽm” nhằm
những mục tiêu sau:
1. Khảo sát một số yếu tố liên quan và đặc điểm lâm sàng bệnh
trứng cá thông thường mức độ vừa đến nặng tại Bệnh viện Bạch Mai.
2. Xác định nồng độ IL-1α, IL-1β, IL-8, IL-12 và kẽm huyết
thanh ở bệnh nhân trứng cá thông thường mức độ vừa và nặng trước
và sau điều trị.
3. Đánh giá hiệu quả điều trị bệnh trứng cá thông thường mức
độ vừa và nặng bằng isotretinoin kết hợp kẽm đường uống.
2
ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN
- Xác định được sự thay đổi nồng độ cytokine huyết thanh: Trước
điều trị, nồng độ IL-12 của bệnh nhân TCTT vừa và nặng tăng cao hơn
nhóm người khỏe (NNK), các IL-1α, IL-1β, IL-8 không tăng; có mối
tương quan thuận giữa nồng độ IL-1α với IL-1β và IL-8, giữa nồng độ
IL-1β với IL-12. Nồng độ IL-1α, IL-1β, IL-8 và IL-12 sau điều trị (ghép
cặp) đều giảm hơn so với trước điều trị.
- Xác định được sự thay đổi nồng độ kẽm huyết thanh: Trước
điều trị, nồng độ kẽm huyết thanh ở bệnh nhân TCTT mức độ vừa và
nặng thấp hơn NNK và có liên quan với mức độ bệnh. Sau điều trị,
nồng độ kẽm tăng hơn NNK và NNC tăng cao hơn NĐC.
- Hiệu quả điều trị bệnh TCTT mức độ vừa và nặng của phác đồ
isotretinoin kết hợp kẽm (rất tốt 44,4%, tốt 55,6%) tốt hơn phác đồ sử
dụng isotretinoin đơn thuần (rất tốt 20%, tốt 80%). Nhóm thiếu kẽm của
NNC (18 bệnh nhân) có kết quả tốt hơn nhóm thiếu kẽm của NĐC (16
bệnh nhân). Chất lượng cuộc sống của NNC (18,96 còn 0,72) giảm tốt
hơn NĐC (17,78 còn 1,76). Tác dụng phụ gặp ở 2 nhóm là tương đương
nhau, chủ yếu là khô môi, khô da. Riêng hiện tượng bùng phát bệnh của
NĐC cao hơn NNC sau 1 và 2 tháng điều trị.
CẤU TRÚC LUẬN ÁN
- Luận án gồm 121 trang (không kể tài liệu tham khảo và phụ
lục), cấu trúc gồm 6 phần: Đặt vấn đề (2 trang), Tổng quan (30 trang),
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu (23 trang), Kết quả nghiên cứu
(34 trang), Bàn luận (30 trang), Kết luận (1 trang), Kiến nghị (1 trang).
- Luận án có 47 bảng, 11 biểu đồ, 6 hình, 136 tài liệu tham khảo
với 10 tài liệu tiếng Việt và 126 tài liệu tiếng Anh.
3
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Tổng quan về bệnh TCTT
1.1.1. Sinh bệnh học TCTT
Sinh bệnh học TCTT liên quan đến 4 yếu tố: sự tăng tiết bã
nhờn, sừng hóa cổ nang lông, vai trò của C. acnes và phản ứng viêm.
C. acnes là một loại vi khuẩn thường trú ở da bình thường, nhưng có
vai trò kích hoạt các phản ứng viêm bằng việc gắn vào các thụ thể
TLR2 và TLR4 trên bề mặt của tế bào biểu mô sừng, C. acnes kích
thích bạch cầu đơn nhân, đại thực bào, tế bào biểu mô sừng và các tế
bào khác sản xuất IL-1α, IL1-β, IL-6, IL-8, IL-12, TNF-α, MMPs...
thu hút bạch cầu đoạn trung tính, dẫn đến vỡ nang lông, khởi động
và/hoặc thúc đẩy phản ứng viêm.
1.1.2. Đặc điểm lâm sàng bệnh TCTT
Bệnh TCTT tập trung nhiều ở các vùng da có mật độ tuyến bã
nhiều là vùng mặt, ngực, lưng, đặc trưng bởi sự đa dạng hình thái thương
tổn với các loại thương tổn không viêm (nhân đầu trắng, nhân đầu đen),
thương tổn viêm (sẩn đỏ, mụn mủ, cục, nang) cùng với các thương tổn
thứ phát như dát tăng/ giảm sắc tố, ban đỏ sau viêm, sẹo mụn...
Chẩn đoán bệnh TCTT chủ yếu dựa vào lâm sàng với các thương
tổn cơ bản đặc trưng. Có nhiều cách phân loại mụn trứng cá, trong đó
chủ yếu dùng theo phân loại Lehmann dựa trên số lượng thương tổn:
- Mức độ nhẹ: <20 nhân trứng cá, hoặc <15 thương tổn khác, hoặc
tổng số thương tổn <30.
- Mức độ vừa: 20–100 nhân trứng cá, hoặc 15–50 thương tổn
khác, hoặc tổng số thương tổn 30–125.
- Mức độ nặng: >100 nhân trứng cá, hoặc >50 thương tổn khác,
hoặc >5 cục/nang, hoặc tổng số thương tổn >125.
1.1.3. Các yếu tố liên quan đến bệnh TCTT