T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 542 - th¸ng 9 - sè chuyÊN ĐỀ - 2024
159
ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ HỌC NHIỄM VI KHUẨN MANG GEN
ĐỀ KHÁNG KHÁNG SINH TẠI BỆNH VIỆN QUÂN Y 175
Đặng Hoài Minh1, Lê Thị Thùy Nhung1, Lê Thùy Dương2
Lê Tấn Tài1, Nguyễn Trần Thị Dân An1,
Nguyễn Vũ Minh Duy3, Nguyễn Trương Đức3
TÓM TẮT21
Mục tiêu: Đánh giá đặc điểm dịch tễ học vi
khuẩn mang gen đề kháng kháng sinh tại Bệnh
viện Quân Y 175 từ tháng 12/2020 – 6/2024.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Hồi
cứu kết quả các trường hợp cấy vi sinh dương
tính. Kết quả: Tổng số mẫu cấy dương tính là
17406 trong đó bệnh phẩm đàm chiếm tỷ lệ cao
nhất với 38,81%, tiếp đến là máu với 27,04%,
nước tiểu là 10,96%, tỷ lệ cấy dương mủ vết
thương và vết mổ thấp nhất là 2,89%, bệnh phẩm
ngoài da và áp xe chiếm tỷ lệ 10,42%. Chiếm tỷ
lệ cao nhất trong vi khuẩn Gram dương là S.
aureus với 11,60%. Đối với nhóm vi khuẩn
Gram âm thì K. pneumoniae chiếm tỷ lệ nhiều
nhất với 22,66%, tiếp đến là A. baumannii với
14,81%, P. aeruginosae chiếm 12,93%. Phân bố
chủng mang gen kháng thuốc phân lập được S.
aureus kháng Methicillin (MRSA) chiếm
63,61%. Các chủng vi khuẩn mang ESBL phân
lập được là 428 trong đó chủ yếu là K.
pneumoniae với 212 (73,59%), E. coli chiếm 47
(10,98%). Với chủng vi khuẩn kháng nhóm
Carbapenem (CRE) phân lập được là 1511 trong
1Khoa Kiểm soát nhiễm khuẩn
2Khoa Vi sinh vật
3Ban Công nghệ thông tin
Chịu trách nhiệm chính: Lê Tấn Tài
Email: letantai125@gmail.com
Ngày nhận bài: 30.7.2024
Ngày phản biện khoa học: 03.8.2024
Ngày duyệt bài: 05.8.2024
đó chủ yếu là K. pneumoniae với 1041 (68,89%),
E. coli chiếm 91 (6,02%), A. baumannii chiếm
127 (8,41%). Kết luận: Tỷ lệ nhiễm vi khuẩn
mang gen đề kháng kháng sinh còn cao so với
các nghiên cứu khác trong nước, cần phải có một
chính sách kiểm soát vi khuẩn đa kháng và các
biện pháp kiểm soát nhiễm khuẩn hữu hiệu trong
bệnh viện.
Từ khóa: Kiểm soát nhiễm khuẩn, vi khuẩn
mang gen đề kháng kháng sinh
SUMMARY
EPIDEMIOLOGICAL
CHARACTERISTICS OF BACTERIA
INFECTION CARRYING ANTIBIOTIC
RESISTANCE GENES AT MILITARY
HOSPITAL 175
Objective: To evaluate the epidemiological
characteristics of bacteria carrying antibiotic
resistance genes at Military Hospital 175 from
December 2020 to June 2024. Subjects and
methods: Retrospective results of positive
microbiological culture cases Results: The total
number of positive cultures was 17,406, of which
sputum specimens accounted for the highest
proportion at 38.81%, followed by blood at
27.04%, urine at 10.96%, the lowest rate of
positive cultures of wound and surgical pus was
2.89%, skin specimens and abscesses accounted
for 10.42%. The highest proportion of Gram-
positive bacteria was S. aureus at 11.60%. For
the Gram-negative bacteria group, K.
pneumoniae accounted for the highest proportion
HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI KIỂM SOÁT NHIỄM KHUẨN VIỆT NAM – KIỂM SOÁT NHIỄM KHUẨN - HIỆN TẠI VÀ TƯƠNG LAI
160
at 22.66%, followed by A. baumannii at 14.81%,
P. aeruginosae at 12.93%. The distribution of
strains carrying drug resistance genes isolated
from Methicillin-resistant S. aureus (MRSA)
accounted for 63.61%. The isolated ESBL-
carrying bacteria strains were 428, mainly K.
pneumoniae with 212 (73.59%), E. coli
accounted for 47 (10.98%). The isolated
Carbapenem-resistant bacteria strains (CRE)
were 1511, mainly K. pneumoniae with 1041
(68.89%), E. coli accounted for 91 (6.02%), and
A. baumannii accounted for 127 (8.41%).
Conclusion: The rate of infection with bacteria
carrying antibiotic resistance genes is still high
compared to other studies in the country. There
needs to be a policy to control multi-resistant
bacteria and effective infection control measures
in hospitals.
Keywords: Infection control, Bacteria carry
antibiotic resistance genes
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Nhiễm khuẩn bệnh viện (Hospital-
Acquired Infections - HAIs) là một trong
những vấn đề y tế nghiêm trọng nhất trên
toàn cầu, ảnh hưởng đến hàng triệu bệnh
nhân mỗi năm. Một trong những yếu tố đáng
lo ngại nhất gây ra HAIs là sự xuất hiện của
vi khuẩn đa kháng (Multi-Drug Resistant
Bacteria - MDR)1 . Sự xuất hiện và lan rộng
của vi khuẩn đa kháng là hậu quả của việc
lạm dụng và sử dụng không đúng cách kháng
sinh trong điều trị tại các cơ sở y tế. Vi
khuẩn kháng thuốc là vi khuẩn có khả năng
chống lại các loại kháng sinh mà thường
được sử dụng để tiêu diệt chúng, điều này
xảy ra do sự xuất hiện của các gen kháng
thuốc trong hệ gen của vi khuẩn. Có thể thấy
hậu quả của nhiễm vi khuẩn đa kháng không
chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe bệnh nhân mà
còn gây ra gánh nặng kinh tế do chi phí điều
trị tăng cao và thời gian nằm viện kéo dài 2.
Bệnh viện Quân Y 175, một cơ sở y tế
hàng đầu của Bộ Quốc phòng, có vai trò
quan trọng trong việc chăm sóc và điều trị
cho các bệnh nhân quân và dân sự. Tuy
nhiên, bệnh viện hiện nay cũng đang phải đối
mặt với thách thức ngày càng lớn từ sự gia
tăng của vi khuẩn mang gen kháng thuốc. Để
xác định được các chủng vi khuẩn mang gen
kháng thuốc tại Bệnh viện Quân Y 175,
chúng tôi làm nghiên cứu này nhằm mục
đích đánh giá đặc điểm dịch tễ học nhiễm vi
khuẩn mang gen kháng thuốc tại Bệnh viện.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu: Là các mẫu
cấy vi khuẩn cho kết quả dương tính tại khoa
Vi sinh vật của Bệnh viện
Cỡ mẫu: Chọn mẫu toàn bộ bao gồm
17.406 mẫu
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu:
từ tháng 12/2020 đến tháng 06/2024 tại Bệnh
viện Quân Y 175
2.3. Phương pháp nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu: Hồi cứu
2.4. Xử lý và phân tích số liệu: Xử lý số
liệu bằng phần mềm Stata 14.0
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 542 - th¸ng 9 - sè chuyÊN ĐỀ - 2024
161
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm chung của mẫu nghiên cứu kết quả vi sinh dương tính
Bảng 1. Đặc điểm chung của mẫu nghiên cứu
Đặc điểm chung
Tần số (n = 17.406)
Tỷ lệ (%)
Giới tính
Nữ
Nam
5844
11562
33,57
66,43
Nhóm tuổi
<45 tuổi
45 – 60 tuổi
> 60 tuổi
3374
4864
9168
19,38
27,84
52,67
Thời gian cấy vi sinh sau nhập viện
≤ 2 ngày
> 2 ngày
2254
15152
12,95
87,05
Phân loại bệnh phẩm cấy
Đàm
Máu
Nước tiểu
Mủ vết thương, vết mổ
Dịch/mủ áp xe
Khác
5880
4097
1661
438
1579
1497
38,81
27,04
10,96
2,89
10,42
9,88
Đặt dụng cụ thủ thuật xâm lấn
Catheter tĩnh mạch trung tâm
Không
Có
6975
2660
72,39
27,61
Thở máy
Không
Có
6823
2812
70,81
29,19
Sonde tiểu
Không
Có
6241
3394
64,77
35,23
Nhận xét: Phân bố các mẫu cấy dương
tính trong nghiên cứu cho thấy nam chiếm đa
số với 66,43%; nhóm tuổi trên 60 chiếm tỷ lệ
nhiều nhất là 52,67%, ít nhất là nhóm tuổi
dưới 45 chiếm 19,38%. Trong các loại bệnh
phẩm được cấy thì tỷ lệ đàm chiếm tỷ lệ cao
nhất với 38,81%, tiếp đến là máu với
27,04%, nước tiểu là 10,96%. Tỷ lệ mủ vết
thương và vết mổ trong thời gian nghiên cứu
là 2,89%. Còn với các bệnh phẩm ngoài da
và áp xe chiếm tỷ lệ 10,42%, còn lại chiếm
tỷ lệ ít là các loại nhiễm khuẩn khác. Tỷ lệ
cấy dương tính ở bệnh nhân sử dụng thở máy
là 29,19%, Catheter tĩnh mạch trung tâm là
27,61%, đặt sonde tiểu là 35,23%.
HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI KIỂM SOÁT NHIỄM KHUẨN VIỆT NAM – KIỂM SOÁT NHIỄM KHUẨN - HIỆN TẠI VÀ TƯƠNG LAI
162
Bảng 2: Phân bố tỷ lệ cấy dương tính tại các khoa của Bệnh viện Quân Y 175 từ
12/2020 – 6/2024
Khoa
Tần số (n)
Tỷ lệ (%)
Khoa Hồi Sức Nội
4136
25,29%
Khoa Hồi Sức Ngoại
1820
11,13%
Khoa Lao và bệnh phổi
1286
7,86%
Khoa Tim khớp
1055
6,45%
Khoa Ngoại Tiết niệu
993
6,07%
Khoa Nội Truyền nhiễm
985
6,02%
Khoa Hồi sức tích cực bệnh nhân Covid-19
936
5,72%
Khoa Phẫu thuật chi dưới
865
5,29%
Khoa Nội thần kinh
635
3,88%
Khoa Phẫu thuật thần Kinh
488
2,98%
Khoa Bỏng
378
2,31%
Khoa Cấp Cứu Lưu
373
2,28%
Khoa chăm sóc giảm nhẹ
331
2,02%
Khoa Lọc Máu
327
2,00%
Khoa Phẫu Thuật Chi Trên
320
1,96%
Khoa Ngoại bụng
283
1,73%
Khoa Da liễu
165
1,01%
Khoa Phẫu thuật lồng ngực
154
0,94%
Khoa Quốc Tế
142
0,87%
Khoa Tai mũi họng
103
0,63%
Khoa Chăm sóc bảo vệ sức khoẻ cán bộ Trung ương
102
0,62%
Khoa Khám và điều trị ngoại trú
102
0,62%
Khoa Hóa trị
98
0,60%
Khoa Xạ trị
95
0,58%
Khoa Hàm mặt
93
0,57%
Khoa Phục hồi chức năng
91
0,56%
Nhận xét: Tỷ lệ cấy dương tính cao nhất là ở khoa Hồi sức nội (29,25%), Hồi sức ngoại
(11,13%). Các khoa như khoa Lao và bệnh phổi, khoa Tim khớp, khoa Ngoại Tiết niệu, khoa
Phẫu thuật chi dưới chiếm tỷ lệ cao hơn các khoa còn lại.
Bảng 3: Các loại vi sinh gây bệnh thường gặp
Phân bố chủng cấy dương tính
Tần số (n = 17406)
Gram dương
Staphylococcus aureus
2019
Staphylococcus non coagulase
1148
Gram âm
Klebsiella pneumoniae
3944
Pseudomonas aeruginosae
2250
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 542 - th¸ng 9 - sè chuyÊN ĐỀ - 2024
163
Acinetobacter baumannii
2578
Escherichia coli
1884
Enterobacter cloacae
295
Stenotrophomonas maltophilia
168
Proteus mirabilis
205
Moraxella catarrhalis
196
Burkholderia cepacia
171
Enterococcus faecalis
273
Nấm
Candida albicans
1083
Khác
1192
Nhận xét: Đứng đầu vi khuẩn Gram dương là S. aureus chiếm tỷ lệ cao nhất với 11,60%.
Đối với vi khuẩn Gram âm thì K. pneumoniae chiếm tỷ lệ nhiều nhất với 22,66%, tiếp đến là
A. baumannii với 14,81%, P. aeruginosae chiếm 12,93%.
3.2. Tỷ lệ vi khuẩn mang gen kháng thuốc theo kết quả kháng sinh đồ
Bảng 4. Tỷ lệ phân bố chung các chủng vi khuẩn mang gen kháng
Chủng vi khuẩn mang gen kháng
Số mẫu (n = 2.313)
Tỷ lệ (%)
MRSA
374
4,67%
ESBL
428
5,3%
CRE
1511
18,8%
Nhận xét: Trong tổng số các mẫu vi khuẩn mang gen kháng, tỷ lệ MRSA là 4,67%,
ESBL là 5,3% và CRE là 18,8%.
Bảng 5. Tỷ lệ phân bố chủng vi khuẩn S. aureus mang gen kháng Methicillin
Số mẫu (n = 588)
Tỷ lệ (%)
MRSA (-)
214
36,39%
MRSA (+)
374
63,61
Nhận xét: Tỷ lệ S. aureus kháng Methicillin (MRSA) chiếm 63,61%.
Bảng 6. Tỷ lệ vi khuẩn mang gen ESBL
Loại vi khuẩn
Số mẫu (n = 428)
Tỷ lệ (%)
K. pneumoniae
315
73,59%
E. coli
47
10,98%
P. aeruginosae
31
7,25%
A. baumannii
28
6,54%
E. cloacae
4
0,92%
Nhận xét: Tổng số các chủng vi khuẩn mang ESBL phân lập được từ các lần xét nghiệm
là 428 trong đó chủ yếu là K. pneumoniae với 212 (73,59%), E. coli chiếm 47 (10,98%),
ngoài ra còn gặp các chủng vi khuẩn kháng ESBL khác như P. aeruginosae, A. baumannii và
E. cloacae.