TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 488 - THÁNG 3 - SỐ 1 - 2020
259
Her2/neu “bộ đôi” trastuzumab và pertuzumab
sau khi tiến triển với một vài liệu pháp có
trastuzumab trước đó cho thấy tỷ lệ đáp ứng
khách quan là 27%, trong đó lợi ích lâm sàng đạt
được ở 50% bệnh nhân trong nghiên cứu [8].
Theo cleopatra, tỷ lệ đáp ứng khách quan nếu
điều trị bước 1 hóa trị kết hợp với liệu pháp bộ
đôi kháng Her/neu đạt 80.2%, với thời gian sống
thêm không bệnh (PFS) trung bình là 18.5
tháng và thời gian sống còn toàn bộ trung bình
(OS) là 56.5 tháng, cải thiện có ý nghĩa so với
nhánh dùng giả dược.
Xét về tác dụng không mong muốn liệu pháp
bộ đôi kháng Her2/neu kết hợp hóa trị docetaxel
có sự tăng lên về tỷ lệ tiêu chảy, nổi ban, ngứa,
viêm niêm mạc, hạ bạch cầu và chứng khô da ở
tất cả các mức độ, trong đó đa số gặp độc tính
độ 1, 2. Tuy nhiên, độc tính trên tim mạch theo
thời gian không tăng lên ở cả hai nhánh, chứng
tỏ kết hợp thêm pertuzumab không làm tăng
thêm tác dụng không mong muốn trên tim mạch
- một tác dụng ngoại ý được cho là có liên quan
với các thuốc kháng Her2/neu.
Bệnh nhân của chúng tôi chỉ xuất hiện độc
tính thần kinh ngoại vi độ 1, là tác dụng phụ
được biết của hóa trị nhóm taxan, mà ở bệnh
nhân này sử dụng là paclitaxel. Ngoài ra, chúng
tôi không ghi nhận bất kỳ tác dụng ngoại ý nào
trên hệ tim mạch như rối loạn nhịp tim hay thay
đổi bất thường trên điện tâm đồ.
IV. KẾT LUẬN
Liệu pháp kháng Her2/neu đã chứng minh
được hiệu quả và tính an toàn trong điều trị UTV
di căn. Với sự kết hợp cùng hóa trị đã mang lại
lợi ích sống còn cao nhất từ trước đến nay với
tác dụng phụ thấp và hoàn toàn theo dõi, quản
lý được. Đây là một hy vọng mới cho bệnh nhân
UTV di căn. Cần tiến hành nghiên cứu để tìm
hiểu tính an toàn và hiệu quả của phác đồ phối
hợp liệu pháp bộ đôi kháng Her2/neu
trastuzumab và pertuzumab với hóa trị trên bệnh
nhân người Việt Nam.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bray F., Ferlay J., Soerjomataram I., et al:
“GLOBOCAN estimates of incidence and mortality
worldwide for 36 cancers in 185 countries”. CA
Cancer J Clin, 68(6), 394–424.
2. Pam Harrison: “Good news on the cancer front:
death rates continue to fall”. Medsacpe Medical
News, March 2020.
3. Azamjah N, Soltan-Zadeh Y, Zayeri F: “Global
Trend of Breast Cancer Mortality Rate: A 25-Year
Study”. Asian Pac J Cancer Prev (2019) Jul
1;20(7):2015-2020.
4. Anna-Karin Falck, Mårten Fernö, Pär-Ola
Bendahl, Lisa Rydén: “St Gallen molecular
subtypes in primary breast cancer and matched
lymph node metastases - aspects on distribution
and prognosis for patients with luminal A tumours:
results from a prospective randomised trial”. BMC
Cancer 13 (2013) 558.
5. Balduzzi S, Mantarro S, Guarneri V,
Tagliabue L, Pistotti V, Moja L, D'Amico R:
“Efficacy and safety of trastuzumab in metastatic
breast cancer”. Cochrane (2014).
6. B “Pertuzumab in the treatment of HER2-positive
breast cancer: an evidence-based review of its
safety, efficacy, and place in therapy”. Doverpress
(2019): 14, pages 51-70.
7. Sandra M. Swain, M.D., José Baselga,
M.D., Sung-Bae Kim et al: “Pertuzumab,
Trastuzumab, and Docetaxel in HER2-Positive
Metastatic Breast Cancer”. New England Journal of
Medicine (2015): 372, pages 724-734.
8. “A Study of Perjeta (Pertuzumab) in
Combination With Herceptin (Trastuzumab)
in Participants With Metastatic Breast
Cancer”.
https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT01674062.
ĐẶC ĐIỂM KHÔ MẮT TRÊN BỆNH NHÂN SJOGREN
Bùi Thị Vân Anh*, Phạm Thu Thủy*,
Nguyn Bích Ngọc*, Đng Thị Minh Tu*
TÓM TẮT66
Mục tiêu:
mô tả đặc điểm khô mắt của bệnh nhân
sjogren. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu:
*Bệnh viện Mắt trung ương
Chịu trách nhiệm chính: Bùi Thị Vân Anh
Email: buivananh@yahoo.com
Ngày nhận bài: 3.01.2020
Ngày phản biện khoa học: 24.2.2020
Ngày duyệt bài: 28.2.2020
nghiên cứu mô tả cắt ngang thực hiện trên bệnh nhân
sjogren tới khám và điều tị tại bệnh viện Mắt trung
ương trong khoảng thời gian từ tháng 4 – 11/ 2018.
Sử dụng bộ câu hỏi OSDI để phỏng vấn. Các thông số
về dịch tễ và thông số thu được qua phỏng vấn được
phân tích thống kê sử dụng phần mềm SPSS 16.0.
Kết quả: 32 bệnh nhân sjogren (27 nữ, 5 nam) có
tuổi trung bình 45,08 ± 16,08 được phỏng vấn theo
bộ câu hỏi OSDI. Điểm OSDI trung bình là 75,13±
15,26. Các dấu hiệu kích thích do khô mắt xuất hiện ở
tất cả bệnh nhân và đa số có tần xuất xuất hiện
thường xuyên. Khô mắt ảnh hưởng lên hoạt động
vietnam medical journal n01 - MARCH - 2020
260
thường ngày nhiều nhất là xem ti vi và đọc sách.
Trong điều kiện khô, gió và điều hòa hầu như các
bệnh nhân đều tăng khó chịu và xuất hiện thường
xuyên. Chỉ số OSDI cao hơn trên người già, người ở
thành thị và người có trình độ học vân cao hơn, tuy
nhiên sự khác biệt không có ý nghĩa thống kê. Kết
luận: Khô mắt trên bệnh nhân sjogren rất nặng và
gây cảm giác kích thích khó chịu thường xuyên, ảnh
hưởng đến hoạt động thường ngày của bệnh nhân và
tăng lên trong điều kiện kho, gió và điều hòa.
Từ khóa:
hội chứng sjogren, khô mắt, bộ câu hỏi
OSDI
SUMMARY
THE DRY EYE CHARACTERISTICS IN
SJOGREN PATIENTS
Purpose: to describe dry eye characteristics in
sjogren patients. Patients and method: descriptive
study was performed in Sjogren patients who had
been examined and treated in Vietnam Eye Hospital
during April to November 2018. The OSDI
questionnaire was used to interview the patients. The
data was collected and statistically analyzed with SPSS
software. Result: 32 patients (27 females, 5 males)
with 45,08 ± 16,08 years old in average were
interviewed with OSDI questionnaire. The OSDI
average score was 75,13± 15,26. All patients had
stimulated by dry eye symptoms and it happened with
high frequency. Dry eye symptoms affected quotidian
work like reading and watching TV. The symptoms
were more severe in dry, windy or air - condition
environment. OSDI score was higher in elder, urban
patients and high education level, but the differences
were not statistically significance. Conclusion: dry
eye in Sjogren patients is severe and always causes
uncomfortable for patients, affectes routine activities
and is more severe in dry, windy and air-condition
environment.
Key words:
sjogren syndrome, dry eye, OSDI
questionnaire
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Hội chứng Sjögren là một bệnh tự miễn
dịch mạn tính chiếm khoảng 0,2% đến 1,2% dân
số được mô tả vào năm 1933 bởi Henrik Sjögren.
Bệnh xảy ra khi hệ miễn dịch của chính cơ thể
tấn công các tuyến tiết nước bọt và tuyến lệ,
khiến chúng ngừng hoạt động. Nguyên nhân gây
ra hội chứng Sjogren vẫn chưa rõ. Tuy nhiên,
một số tác nhân di truyền và môi trường có thể
làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Nữ giới bị ảnh
hưởng khoảng gấp mười lần so với nam giới và
nó thường bắt đầu ở tuổi trung niên;[1][2] Mắc
các bệnh lý khác như bệnh thấp khớp hoặc lupus
Trong hội chứng Sjogren, tuyến lệ bị thâm
nhiễm tế bào lympho và tương bào nên giảm tiết
nước bọt dẫn đến viêm kết giác mạc khô, đỏ
mắt, viêm mí mắt. Bệnh nhân thường cảm thấy
ngứa, nóng rát hai mắt, có cảm giác cộm và
tăng nhạy cảm với ánh sáng. Trong trường hợp
nặng hơn, có thể gặp biến chứng loét mắt. Tất
cả các dấu hiệu này khiến cho chất lượng cuộc
sống người bệnh bị hội chứng Sjogren trở nên
suy giảm trầm trọng. Chúng tôi thực hiện nghiên
cứu nhằm mục đích mô tả đặc điểm khô mắt của
bệnh nhân sjogren
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Người bệnh được chẩn đoán bị mắc hội
chứng Sjogren đến khám và điều trị tại bệnh
viện Mắt trung ương trong năm 2019. Cỡ mẫu
lấy toàn bộ người bệnh có thể tham gia trả lời
phỏng vấn
Trong nghiên cứu này, chúng tôi sử dụng bộ
câu hỏi OSDI (Ocular surface Disease Index)
gồm 12 câu hỏi (thang điểm từ 0 đến 100) để
đánh giá các triệu chứng cơ năng cũng như mức
độ khô mắt của người bênh Sjogren, chia làm 3
nhóm đánh giá triệu chứng khô mắt kèm theo
của đối tượng nghiên cứun [3].
- Nhóm triệu chứng khó chịu bề mặt nhãn cầu
từ câu 1 đến câu 3.
- Nhóm triệu chứng rối loạn khả năng nhìn
(liên quan đến thị giác và những hạn chế ) từ
câu 4 đến câu 9.
- Nhóm triệu chứng kích hoạt do yếu tố môi
trường từ câu 10 đến 12
Với từng câu hỏi chúng tôi cho thang điểm từ
1 – 4. Tổng điểm OSDI được tính theo công thức
OSDI= 25 x tổng số điểm của tất cả các câu hỏi
Tổng số câu trả lời
Bình thường: OSDI = 1-12 điểm; Khô mắt
nhẹ: OSDI = 13-22 điểm; Khô mắt trung bình:
OSDI = 23 -32 điểm; Khô mắt nặng: OSDI = 33
- 100 điểm
Các triệu chứng của tình trạng khô mắt được
ghi nhận, phân tích, đánh giá ảnh hưởng tới chất
lượng cuộc sống và xử lý số liệu theo phương
pháp thống kê
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Đặc điểm chung: Trong thời gian 1 năm
nghiên cứu chúng tôi đã phỏng vấn , khám mắt
cho 32 bệnh nhân Sjogren bao gồm 6 bệnh nhân
nam (15,4%) và 26 bệnh nhân nữ (84,6%) .
Bệnh nhân có tuổi trung bình 45,08 ± 16,08 với
37,4% tuổi từ 16- 39; 31,3% tuổi từ 40- 59 và
31,3% tuổi từ 60 trở lên. Về học vấn nhóm
nghiên cứu gồm 62,5% trường hợp tốt nghiệp
cấp 3, 9,4% trình độ trung cấp – cao đẳng,
25,0% trình độ đại học và 3,1% có trình độ trên
đại học. 1 trường hợp (3,1%) là người dân tộc
thiểu số, 31 trường hợp (96,9%) là dân tộc Kinh.
Người bệnh làm nghề nông chiểm tỷ lệ cao nhất
34,4%; sau đó đến nhân viên văn phòng 25,0%,
buôn bán kinh doanh 9,4% , công nhân 6,3% và
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 488 - THÁNG 3 - SỐ 1 - 2020
261
25% còn lại là các ngành nghề khác.50% bệnh
nhân sống ở thành thị và 50% bệnh nhân sống ở
nông thôn. Mức thu nhập trung bình khoảng
3.300.000đ/ tháng vớ 18,4% trường hợp mức
thu nhập từ 2triệu đồng/ tháng trở xuống;
53,2% có mức thu nhập từ 2 triệu – 5 triệu
đồng/ tháng; 12,5% trường hợp thu nhập trên
5triệu đồng/ tháng.
21,9% trường hợp có tiền sử dị ứng tại mắt
hoặc toàn thân, không có bệnh nhân nào có tiền
sự bệnh đái tháo đường hoặc cao huyết áp
Đặc điểm bệnh. Trong số 32 bệnh nhân (64
mắt) có 45,31% (29 mắt) có thị lực ở mức mù
lòa, 29,69% (19 mắt) mức thấp, 9,37% (6 mắt)
mức trung bình và 18,75% (12 mắt) mức tốt.
Tình trạng khô mắt của người bệnh: điểm
OSDI trung bình là 75,13± 15,26 điểm (18,75 –
93,75) trong đó khô mắt nhẹ 1 trường hợp
(3,1%); khô mắt trung bình 1 trường hợp
(3,1%) số còn lại 30 bệnh nhân (93,75%) là khô
mắt nặng
Nhóm các triệu chứng kích ứng do khô mắt gây ra:
Nhóm triệu chứng kích thích do khô mắt gồm: Nhạy cảm với ánh sáng, cảm giác dị vật trong mắt,
đau nhức mắt và nhìn mờ. Tất cả 4 triệu chứng này đều có tần suất xuất hiện cao nhất (luôn luôn có
biểu hiện nhạy cảm ánh sáng 50%; cảm giác dị vật 46,9%, đau nhức mắt 37,5% và nhìn mờ50%,
nhìn lóa 59,4%)
Nhóm các biểu hiện ảnh hưởng của khô mắt tới hoạt động hàng ngày
3.1
43.8
53.1
03.1 0 3.1 6.3
12.5 9.4 0 0
43.8
15.6 18.8
31.3
37.5
31.3
25
62.5
0
10
20
30
40
50
60
70
Khó chịu khi đọc
sách
Khó chịu khi lái xe
ban đêm
Khó chịu khi làm việc
với máy tính
Khó chịu khi xem tivi
Ảnh hưởng của khô mắt lên hoạt động thường ngày
Không
Thỉnh thoảng
1/2 thời gian
Hầu hết thời gian
Tất cả thời gian
Ảnh hưởng đến các hoạt động thường ngày
bao gồm ảnh hưởng đến đọc sách, khó chịu khi
lái xe ban đêm, khó chịu khi làm việc với máy
tính và khó chịu khi xem tivi. Tỉ lệ không trả lời
cho câu hỏi về lái xe ban đêm và sử dụng máy
tính tương đối cao 43,8% với biểu hiện ảnh
hưởng lái xe ban đêm và 53,1% với ảnh hưởng
khi sử dụng máy tính. Với những đối tượng còn
lại, tỷ lệ bị ảnh hưởng thường xuyên là khá cao :
37,5% ảnh hưởng thường xuyên khi đọc sách,
31,3% ảnh hưởng thường xuyên khi lái xe ban
đêm, 25,0% ảnh hưởng thường xuyên khi làm
máy tính và 62,5% ảnh hưởng thường xuyên khi
xem tivi.
vietnam medical journal n01 - MARCH - 2020
262
Các biểu hiện khó chịu trong môi trường đặc biệt:
0 0 9.46.3 6.3 03.1 6.3 12.5
28.1
21.9
43.8
62.5 65.6
34.4
0
10
20
30
40
50
60
70
Khó chịu khi ra gió Khó chịu trong môi
trường độ ẩm thấp
Khó chịu trong môi
trường điều hòa
Ảnh hưởng của khô mắt trong môi trường đặc biệt
Không bao giờ
Thỉnh thoảng
1/2 thời gian
Hầu hết thời gian
Tất cả thời gian
Các biểu hiện khó chịu trong môi trường đặc biệt bao gồm khó chịu khi ra gió nhiều, khó chịu trong
môi trường có độ ẩm thấp và khó chịu trong môi trường điều hòa. Ảnh hưởng thường xuyên khi ra gió
gặp ở 62,5% trường hợp, trong môi trường độ ẩm thấp 65,5% và môi trường điều hòa 34,4%
Đặc điểm chỉ số OSDI liên quan tới các yếu tố dịch tễ
Đặc điểm
Không nặng
OSDI trung bình
P
Giới
Nữ
2
74,77±16,40
P>0,05
Nam
0
77,08±7,65
Tuổi
16-39
1
68,54±15,30
P>0,05
40-59
1
76,39±19,50
≥60
0
80,20±4,80
Nơi sống
Nông thôn
2
71,87±20,30
P>0,05
Thành thị
0
78,38±6,79
Trình độ
học vấn
Cấp III
2
73,75±18,49
P>0,05
Trung cấp/ cao đẳng
0
73,61±6,69
ĐH- SĐH
0
78,70±7,70
Nghề
nghiệp
Công nhân
0
79,17±2,94
P>0,05
Nông dân
1
72,54±20,06
Kinh doanh
0
72,91±3,60
Nhân viên văn phòng
0
76,56±5,97
Không có sự khác nhau giữa các nhóm tuổi, giới tính, nghề nghiệp, trình độ học vấn hay nơi ở.
Tình trạng khô mắt trên nhóm tuổi trên 60 cao hơn so với nhóm dưới 39 tuổi; nhóm bệnh nhân sống
ở thành thị có điểm OSDI cao hơn ở nông thôn, nhóm có trình độ học vấn cao có OSDI cao hơn
nhóm trình độ học vấn cấp III.
IV. BÀN LUẬN
Đặc điểm chung. Trong nghiên cứu, 32
bệnh nhân Sjogren có phân bố về các nhóm lứa
tuổi tương đối đồng đều. Tuy nhiên tỷ lệ bệnh
nhân nữ chiếm vượt trội chiếm 84,6%, đây cũng
là đặc điểm chung thường gặp của nhóm bệnh
này [1]. Trình độ học vấn của nhóm bệnh nhân
nghiên cứu ở mức tốt nghiệp cấp II chiếm đa số
(62,5%), đa số làm nghề nông (34,4%), sống ở
nông thôn (50%) và có mức thu nhập thấp với
trung bình 3,3 triệu đồng/ tháng và chỉ có 12,5%
có mức thu nhập tren 5 triệu đồng/ tháng. Chính
những điều này khiến cho việc chăm sóc sức
khỏe của người bệnh không được đầy đủ khiến
cho 45,31% trường hợp thị lực của bệnh nhân ở
mức mù lòa và chỉ có 18,75% trường hợp thị lực
đạt mức tốt.
Đặc điểm khô mắt. Tất cả bệnh nhân trong
nhóm nghiên cứu đều có biểu hiện của khô mắt.
Dựa theo bảng hỏi OSDI thì hầu hết các trường
hợp có biểu hiện khô mắt nặng, chỉ có duy nhất
1 trường hợp (3,1%) có biểu hiện khô mắt mức
độ nhẹ, 1 trường hợp (3,1%) có biểu hiện khô
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 488 - THÁNG 3 - SỐ 1 - 2020
263
mắt mức độ trung bình. Điều này là do sự suy
giảm chế tiết nước mắt phù hợp với đặc trưng
của hội chứng Sjogren là suy giảm các tuyến tiết
dịch của cơ thể. Tương ứng vơi đặc trưng này,
điểm trung bình OSDI trong nhóm nghiên cứu
cũng rất cao 75,13/100 điểm đã thể hiện được
sự ảnh hưởng trầm trọng của khô mắt lên cảm
giác cơ năng của người bệnh.
Nhóm triệu chứng kích ứng do khô mắt: tất
cả các bệnh nhân đều có phàn nàn về cả 5 triệu
chứng của nhóm này như đau nhức mắt , nhìn
mờ, nhìn lóa, nhạy cảm ánh sáng và cảm giác dị
vật. Tỷ lệ bệnh nhân thấy xuất hiện các triệu
chứng này thường xuyên là rất cao, điều này cho
thấy trên bệnh nhân Sjogre, các dấu hiệu kích
thích do khô mắt là rất đáng kể và làm ảnh
hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống của
người bệnh một cách thường xuyên.
Tình trạng khô mắt cũng làm ảnh hưởng tới
các hoạt động thường ngày của người bệnh. Mặc
dù trong nhóm nghiên cứu, tỷ lệ bệnh nhân
không thực hiện các hoạt động như lái xe vào
ban đêm, sử dụng máy vi tính tương đối cao nên
không có câu trả lời tro các hoạt động này,
nhưng trên các hoạt động còn lại như xem tivi
hoặc đọc sách thì sự ảnh hưởng của khô mắt là
rất đáng kể (96,9% có ảnh hưởng khi đọc sách
vơi 81,3% khó đọc hầu hết thời gian hoặc luôn
luôn khó đọc; 100% ảnh hưởng khi xem tivi với
93,7% luôn luôn hoặc hầu hết thời gian khó xem
tivi). Việc ảnh hưởng của khô mắt tới các hoạt
động thường ngày không những giảm chất lượng
cuộc sống của bệnh nhân mà còn ảnh hưởng tới
khả năng lao động sản xuất của họ trong xã hội.
Trong các môi trường đặc biệt như khi ra gió,
môi trường có độ ẩm thấp, môi trường điều hòa
các biểu hiện khó chịu tăng lên ở hầu hết bệnh
nhân và hầu hết các thời điểm. Điều này hạn chế
người bệnh làm việc trong các môi trường sản
xuất thong thường mà hầu như chỉ có thể thích
ứng được một vài môi trường hạn chế trong nhà.
Khi xem xét đặc điểm khô mắt trên bệnh
nhân Sjogren chúng tôi nhận thấy mặc dù chỉ số
OSDI ngày càng cao khi nhóm tuổi ngày càng
cao, cao hơn ở người thành thị hay người có
trình độ học thức cao hơn nhưng các sự khác
biệt này không có ý nghĩa thống kê do số lượng
người bệnh trong nghiên cứu còn ít. Tuy nhiên
các biểu hiện này cũng hoàn toàn dễ hiểu do
trong môi trường thành thị có nhiều khói, bụi,
điều hòa gây tình trạng khô mắt tăng lên, những
người có trình độ học vấn cao hơn sẽ thường
xuyên phải đọc sách, dùng máy vitính có thể là
nguyên nhân khiến tình trạng khô mắt trở nên
trầm trọng hơn vàtuổi già khiến tình trạng giảm
tiết tăng lên trên bệnh nhân Sjogren cũng làm
điểm OSDI tăng cao hơn.
V. KẾT LUẬN
Trên bệnh nhân Sjogren, tình trạng khô mắt
xảy ra rất nặng nề và ảnh hưởng nhiều đến cuộc
sống và các hoạt động thuwòng ngày của người
bệnh. Bệnh có biểu hiện nặng hơn trên người
nhiều tuổi, có trình độ học vấn cao và người ở
thành thị. Cần có những nghiên cứu với số lượng
lớn hơn để khẳng định những điều này.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. https://vi.wikipedia.org/wiki/
Hội_chứng_Sjögren
2. Ng, Wan-Fai (2016). Sjogren's Syndrome. Oxford
University Press. tr. 10–11. ISBN 9780198736950.
Bản gốc lưu trữ ngày 15 tháng 8 năm 2016.
3. Parkin D (2006), "Is there a case for using visual
analogue scale valuations in cost-utility analysis?",
Health Econ, 15, tr. 653-664.
4. Brito-Zerón, P; Baldini, C; Bootsma, H;
Bowman, SJ; Jonsson, R; Mariette, X; Sivils,
K; Theander, E; Tzioufas, A (7 tháng 7 năm
2016). “Sjögren syndrome.”. Nature Reviews.
Disease Primers 2: 16047. PMID 27383445.
doi:10.1038/nrdp.2016.47