TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
211
MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG CỦA BỆNH NHÂN
UNG THƯ BIỂU MÔ GAN NGUYÊN PHÁT GIAI ĐOẠN TRUNG GIAN
TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH THÁI BÌNH
Đào Thị Oanh1
TÓM TẮT26
Mục tiêu: Nhận xét một số đặc điểm lâm
sàng, cận lâm sàng bệnh nhân ung thư biểu mô
gan nguyên phát giai đoạn trung gian tại BVĐK
tỉnh Thái Bình.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu:
Nghiên cứu mô tả hồi cứu trên các bệnh nhân
được chn đoán ung thư biểu mô tế bào gan
nguyên phát giai đoạn trung gian tại bệnh viện
Đa khoa tỉnh Thái Bình từ tháng 01/2020 đến
tháng 05/2023.
Kết quả: Có 51 bệnh nhân tham gia nghiên
cứu, tuổi trung bình là 64,6 ± 9,4; trong đó có 46
bệnh nhân nam, chiếm 90,2%. Có 22 (43,1%)
bệnh nhân nhiễm HBV và 6 (11,8%) bệnh nhân
nhiễm HCV. Triệu chứng mệt mỏi gặp ở 31
(60,8%) bệnh nhân, 12 (23,5%) bệnh nhân có
triệu chứng gan to. Có 48 (94,1%) bệnh nhân
chức năng gan Child-Pugh A, có 25 (49%) bệnh
nhân có nồng độ AFP trước điều trị >400ng/ml.
Có 22 (43,1%) bệnh nhân có một khối u, 18
(35,3%) bệnh nhân có hai khối u và 11 (19,6%)
bệnh nhân có từ ba khối u trở lên. Có 92 (96,1%)
khối u có hình ảnh ngấm thuốc điển hình, kích
thước u trung bình là 4,8 ± 2,1 cm. Khối u gan
phải chiếm 79/92 (85,9%) tổng số khối u. Có 31
1Ths - Bác sỹ CKII - Khoa Hóa trị - TTUB - Bệnh
viện Đa khoa tỉnh Thái Bình
Chịu trách nhiệm chính: Đào Thị Oanh
Email: droanhtb@gmail.com
Ngày nhận bài: 10/06/2024
Ngày phản biện khoa học: 21/08/2024
Ngày duyệt bài: 9/10/2024
(60,8%) bệnh nhân được chn đoán bằng tiêu
chun chn đoán hình ảnh phối hợp AFP và 20
(39,2%) bệnh nhân cần sinh thiết chn đoán giải
phu bệnh.
Kết luận: Bệnh nhân ung thư gan tại bệnh
viện đa khoa tỉnh Thái bình có một số đặc điểm:
phần lớn bệnh nhân là nam giới, có nhiễm viêm
gan B, có tăng AFP cao > 400ng/ml, chức năng
gan Child Pugh A, có khối u gan ngấm thuốc
điển hình trên chn đoán hình ảnh, khối u chủ
yếu ở gan phải.
Từ khóa: Ung thư gan nguyên phát, viêm
gan B, AFP.
SUMMARY
SOME CLINICAL AND SUBCLINICAL
CHARACTERISTICS OF PATIENTS
WITH INTERMEDIATE-STAGE
HEPATOCELLULAR CARCINOMA AT
THAI BINH PROVINCIAL GENERAL
HOSPITAL
Objectives: To review some clinical and
subclinical characteristics of patients with
intermediate-stage hepatocellular carcinoma
(HCC) at Thai Binh Provincial General Hospital.
Research subjects and methods:
Retrospective descriptive study on patients
diagnosed with intermediate-stage HCC at Thai
Binh Provincial General Hospital from January
2020 to May 2023.
Results: Totally 51 patients were enrolled.
The mean age was 64.6 ± 9.4 years; 46 patients
were male, accounting for 90.2%. There were 22
(43.1%) patients infected with HBV and 6
CHUYÊN ĐỀ: HỘI THẢO PHÒNG CHỐNG UNG THƯ HÀ NỘI 2024
212
(11.8%) patients infected with HCV. Fatigue was
present in 31 (60.8%) patients, while 12 (23.5%)
had hepatomegaly. There were 48 (94.1%)
patients with Child-Pugh A liver function, and 25
(49%) patients had pre-treatment AFP levels >
400ng/ml. There were 22 (43.1%) patients with
one tumor, 18 (35.3%) with two tumors, and 11
(19.6%) patients with three or more tumors.
Typical enhancement appeared in 92 (96.1%)
tumors. The average tumor size was 4.8 ± 2.1
cm. Right lobe tumors accounted for 79/92
(85.9%) of all tumors. Thirty-one (60.8%)
patients were diagnosed by combined imaging
criteria with AFP, while biopsy for pathological
diagnosis were required for 20 (39.2%) patients.
Conclusion: HCC patients at Thai Binh
Provincial General Hospital had following
characteristics: most were male, infected with
hepatitis B, had high AFP level (> 400ng/ml),
Child-Pugh A liver function, typical contrast-
enhanced liver tumors on diagnostic imaging,
tumors were mainly in the right liver lobe.
Keywords: Hepatocellular carcinoma (HCC),
hepatitis B, AFP.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Ung thư biểu mô tế bào gan nguyên phát
là loại ung thư phổ biến trên thế giới, đứng
hàng thứ 6 (4.7%) về tần suất và hàng thứ 3
(8,3%) về số tử vong hàng năm trong các
loại ung thư trên thế giới.1 Bệnh đặc biệt
thường có tỉ lệ mắc cao ở các nước đang phát
triển. Tại Việt Nam, theo GLOBOCAN
2020, ung thư gan xếp hàng thứ nhất về tỷ lệ
mắc mới và tỷ lệ tử vong trên cả hai giới.1
Đây là một bệnh có đặc điểm ác tính cao,
diễn biến nhanh và có tiên lượng xấu, bệnh
nhân ở giai đoạn muộn có thời gian sống
thêm khoảng từ 6 đến 7 tháng.2
Nguyên nhân gây ung thư gan cho đến
nay vn chưa được xác định một cách rõ
ràng. Một số yếu tố nguy cơ dn đến ung thư
biểu mô tế bào gan (UTBMTBG) nguyên
phát bao gồm nhiễm virus viêm gan B, C
(HBV, HCV), nghiện rượu, một số độc tố
gây ung thư như Aflatoxin. Những yếu tố
này dn đến xơ gan và cuối cùng là ung thư
gan. Hiện nay, có nhiều phương pháp điều trị
như phu thuật cắt gan, ghép gan, tiêm cồn
vào khối u, nút mạch hoá chất (TACE:
Transcatheter arterial chemoembolization),
đốt sóng cao tần, đốt vi sóng, điều trị toàn
thân2. Phu thuật là phương pháp điều trị
chính ở giai đoạn sớm. Tuy nhiên, số bệnh
nhân được phát hiện ở giai đoạn có thể điều
trị bằng phu thuật cắt gan, ghép gan còn hạn
chế. Gần 80% bệnh được chn đoán lần đầu
ở giai đoạn trung gian và giai đoạn cuối do
không phát hiện được triệu chứng sớm.
Nhằm tìm hiểu những đặc điểm bệnh nhân bị
ung thư gan điều trị tại Trung tâm, qua đó có
định hướng trong dự phòng, phát hiện sớm
và lập kế hoạch điều trị phù hợp, chúng tôi
tiến hành nghiên cứu đề tài nhằm mục tiêu:
Nhận xét một số đặc điểm lâm sàng, cận
lâm sàng bệnh nhân ung thư biểu mô gan
nguyên phát giai đoạn trung gian tại BVĐK
tỉnh Thái Bình.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu: Gồm những
bệnh nhân chn đoán ung thư biểu mô gan
nguyên phát giai đoạn trung gian tại bệnh
viện Đa khoa tỉnh Thái Bình từ tháng
01/2020 đến tháng 05/2023.
Tiêu chuẩn lựa chọn: Được chn đoán
ung thư biểu mô tế bào gan nguyên phát theo
tiêu chun của Bộ y tế năm 2020; được chn
đoán giai đoạn trung gian theo Hệ thống
phân loại bệnh ung thư gan Barcelona; có
đầy đủ hồ sơ bệnh án
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
213
Tiêu chuẩn loại trừ: Bệnh nhân xơ gan
Child-Pugh C, D
Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả
hồi cứu.
Địa điểm nghiên cứu: Trung tâm Ung
Bướu- BVĐK tỉnh Thái Bình
Thời gian nghiên cứu: từ tháng 01/2020
đến 05/2023.
Cỡ mẫu: nghiên cứu thực hiện trên 51
bệnh nhân bằng phương pháp chọn mu
thuận tiện.
Biến số, chỉ số trong nghiên cứu:
- Đặc điểm bệnh nhân: Tuổi, giới, bệnh
kèm theo, tình trạng viêm gan B, C, triệu
chứng cơ năng, triệu chứng thực thể, yếu tố
nguy cơ.
- Đặc điểm cận lâm sàng: điểm Child-
Pugh, các chỉ số sinh hóa, huyết học, AFP,
kích thước u, vị trí u, tình trạng tăng sinh
mạch, kết quả giải phu bệnh.
Nhập và xử lý số liệu: Phần mềm xử lý
số liệu SPSS 20.0
Đạo đức trong nghiên cứu: Đây là
nghiên cứu mô tả dựa trên khai thác bệnh sử,
khám lâm sàng, cận lâm sàng... nhóm nghiên
cứu không tác động đến quá trình chn đoán,
điều trị nên không ảnh hưởng đến kết quả
điều trị của bệnh nhân.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm về tuổi và giới
Bảng 1. Phân bố bệnh nhân theo tuổi và giới
Nhóm tuổi
<50
50-59
60-69
70-79
≥ 80
Số BN (n=51)
4
17
17
1
Tỉ lệ (%)
7,8
23,5
33,3
35,3
2
Tuổi trung bình
64,6 ± 9,4 (46- 81)
Giới
Nam
Nữ
Số BN (n=51)
46
5
Tỉ lệ (%)
90,2
9,8
Tỉ lệ Nam/nữ
9,2/1
Nhận xét: BN phần lớn ở nhóm tuổi 60-69 và 70-79 chiếm 33,3%. Độ tuổi trung bình là
64,6 ± 9,4, thấp nhất là 46 tuổi và cao nhất 81 tuổi. BN nam chiếm 90,2%, tỉ lệ Nam/Nữ là
9,2/1.
3.2. Các bệnh lý kèm theo
Bảng 2. Bệnh l kèm theo
Bệnh lý kèm theo
Số BN (n)
Tỉ lệ (%)
Bệnh lý tim mạch (Tăng huyết áp, hẹp mạch vành,…)
4
7,8
Đái tháo đường
1
2
Không có bệnh lý kèm theo
46
90,2
Tổng
51
100
Nhận xét: Triệu chứng cơ năng thường gặp nhất là mệt mỏi chiếm 60,8%, tiếp theo là
chán ăn 54,9%. Bệnh nhân phát hiện tình cờ không có triệu chứng 13,7%, sốt ít gặp hơn
chiếm 3,9%.
CHUYÊN ĐỀ: HỘI THẢO PHÒNG CHỐNG UNG THƯ HÀ NỘI 2024
214
3.3. Các yếu tố nguy cơ
Bảng 3. Các yếu tố nguy cơ
Yếu tố nguy cơ
Số BN (n)
Tỉ lệ (%)
HBV (+)
22
43.1
HCV (+)
6
11.8
Nghiện rượu
12
23.5
HBV (+) và HCV (+)
1
2
HBV (+) và nghiện rượu
9
17.6
HCV (+) và nghiện rượu
1
2
Tổng số
51
100
Nhận xét: Trong các yếu tố nguy cơ của UTBMTBG, nhiễm HBV gặp chủ yếu có 43,1%,
nhiễm HCV chiếm 11,8%; và nghiện rượu gặp chiếm 23,5%. Có 2% nhiễm cả vius viêm gan
B và C. Có 17,6% vừa nhiễm vius viêm gan B vừa nghiện rượu.
3.4. Triệu chứng lâm sàng khi vào viện
Bảng 4. Triệu chứng cơ năng
Triệu chứng
Số BN
Tỉ lệ (%)
Mệt mỏi
31
60,8
Chán ăn
28
54,9
Đau hạ sườn phải
25
49,0
Gầy sút
2
3,9
Tình cờ phát hiện
7
13,7
Nhận xét: Triệu chứng cơ năng thường gặp nhất là mệt mỏi chiếm 60,8%, tiếp theo là
chán ăn 54,9%. Bệnh nhân phát hiện tình cờ không có triệu chứng 13,7%, sốt ít gặp hơn
chiếm 3,9%.
Bảng 3.5. Triệu chứng thực thể
Triệu chứng thực thể
Số BN
Tỉ lệ (%)
Gan to
12
23,5
Cổ trướng
5
9,8
Lách to
4
7,8
Phù
3
5,8
Vàng da
2
3,9
Nhận xét: Triệu chứng thực thể gặp gan to 23,5%, cổ trướng 9,8%, vàng da ít gặp chiếm
3,9%.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
215
3.5. Phân loại theo Child Pugh
Biểu đồ 1. Phân độ Child Pugh
Nhận xét: Bệnh nhân có điểm Child Pugh A là chủ yếu, chiếm 94,1%.
3.6. Chỉ số AFP trước điều trị
Bảng 7. Chỉ số AFP trước điều trị
Chỉ số AFP trước điều trị (ng/ml)
Số BN
Tỉ lệ (%)
AFP ≤ 20
14
27,4
20 <AFP ≤ 200
6
11,8
200<AFP ≤ 400
6
11,8
AFP > 400
25
49
Tổng
51
100
Nhận xét: Nồng độ AFP trung bình trước điều trị: 520,9 ± 509,2 ng/ml (1,2-1210) trong
đó nồng độ AFP > 400 ng/ml cao nhất chiếm 49%, nồng độ AFP ≤ 20 ng/ml chiếm 27,4%.
3.7. Đặc điểm khối u trước điều trị trên CLVT
Bảng 8. Số khối u trên CLVT của mỗi bệnh nhân
Số BN
Tỉ lệ (%)
Số khối
1 khối
22
43,1
2 khối
18
35,3
3 khối
10
19,6
4 khối
1
2
Tổng
51
100
Nhận xét: Có 43,1% BN có 1 khối u, 35,3% BN có 2 khối u.
Bảng 9. Đặc điểm khối u trước điều trị trên CLVT
Đặc điểm khối u
Số khối u (n=92)
Tỉ lệ (%)
Kích thước u(cm)
u ≤ 2cm
1
1,1
2< u ≤ 3cm
18
19,6
3 < u ≤ 5cm
38
41,3
u > 5cm
35
38
Kích thước u trung bình: 4,8 ± 2,1 cm
Vị trí
Gan phải
79
85,9
Gan trái
13
14,1
Tăng sinh mạch
Nhiều
60
65,2
Ít
31
33,7
Không
1
1,1