TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - QUYỂN 2 - SỐ ĐẶC BIỆT - 2024
659
ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG VÀ ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ ĐIỀU TRỊ
TẤN CÔNG BỆNH BẠCH CẦU CẤP Ở TRẺ NHŨ NHI
TẠI BỆNH VIỆN TRUYỀN MÁU HUYẾT HỌC
Mai Hoàng Việt Linh1, Cai Thị Thu Ngân2, Võ Thị Thanh Trúc2
Đặng Quốc Nhi2, Phù Ch Dũng2, Huỳnh Nghĩa1,2
TÓM TẮT76
Mục tiêu: Mô tả đặc điểm lâm sàng, cận lâm
sàng và đánh giá hiệu quả, biến chứng điều trị
trong giai đoạn tấn công bệnh bạch cầu cấp nhũ
nhi tại Bệnh viện Truyền máu Huyết học (BV
TMHH).
Phương pháp: Thiết kế nghiên cứu hồi cứu -
mô tả hàng loạt ca.
Đối tượng nghiên cứu: 43 bệnh nhi ≤12
tháng tuổi mới đưc chẩn đoán Bạch cầu cấp tại
BV TMHH từ năm 2015 đến 2023.
Kết quả: Bạch cầu cấp dng lympho B
(BCCDL – B) chiếm tỷ lệ 76,74%, không ghi
nhận trưng hp nào bạch cầu cấp dng lympho
T (BCCDL – T) . Đặc điểm lâm sàng chủ yếu tại
thi điểm chẩn đoán là thiếu máu, sốt, lách to. Có
n=13 ca (39,39%) mang đột biến KMT2A trong
nghiên cứu, t(4;11)(q21;q23) tạo tổ hp gen
KMT2A – AFF1 chủ yếu gặp ở nhóm BCCDL –
B, t(9;11)(p22;q23) và t(10;11)(p12;q23) tạo 2 tổ
hp gen tương ứng là KMT2A – MLLT3 và
KMT2A – MLLT10 chủ yếu gặp ở nhóm bạch
cầu cấp dng tủy (BCCDT). Ở nhóm BCCDT, tỷ
lệ lui bệnh hoàn toàn (CR) sau tấn công là 60%,
1Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh
2Bệnh viện Truyền máu Huyết học
Chịu trách nhiệm chnh: Huỳnh Nghĩa
SĐT: 0918449119
Email: nghiahoathuphuong@gmail.com
Ngày nhận bài: 30/7/2024
Ngày phản biện khoa học: 01/8/2024
Ngày duyệt bài: 28/9/2024
lui bệnh một phần (PR) là 20%, trong đó 1
trưng hp (TH) mang đột biến t(10;11); tỷ lệ tái
phát sau 2 năm là 37,5%; EFS sau 2 năm là 50%.
Ở nhóm BCCDL – B, phác đồ điều trị đặc hiệu
FRALLE 2000 B (B) có hiệu quả r rệt so với
nhóm điều trị giảm nhẹ Vincristin và Corticoid
(VC), với CR cao (100% so với 70%, p = 0,03),
tỷ lệ tái phát sau 2 năm thấp hơn (43% so với
78,1%, p = 0,161) và EFS 2 năm tốt hơn (51% so
với 15%, p = 0,022). Đánh giá bệnh tồn lưu tối
thiểu (MRD) dương sau tấn công là yếu tố tiên
lưng xấu ảnh hưởng đến kết cục (p = 0,019).
Biến chứng nhiễm trng và tăng men gan gặp ở
tất cả các phác đồ điều trị. Giảm Fibrinogen và
sốc phản vệ do L – Asparginase là 2 biến chứng
cần phải lưu ý khi sử dụng phác đồ (B).
Kết luận: Kết quả nghiên cứu cho thấy
nhóm bệnh BCC ở lứa tuổi nhũ nhi có kết quả
tiên lưng xấu, d đã đưc sử dụng phác đồ hóa
trị liệu mạnh, đạt tỷ lệ CR cao sau tấn công,
nhưng đa số đều tái phát sớm sau đó. Cần phải có
chiến lưc quản lý và điều trị tch cực hơn trên
nhóm đối tưng này.
Từ khóa: Bạch cầu cấp nhũ nhi, đột biến
KMT2A
SUMMARY
CLINICAL FEATURES AND THE
EFFICIENCY OF INDUCTION
TREATMENT FOR ACUTE
LEUKEMIA IN INFANTS AT BTH
Aims: Describe the clinical features,
subclinical features, efficacy evaluation, and
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
660
treatment complications during the induction of
acute leukemia in infants at the Hematology and
Blood Transfusion Hospital.
Methods: Retrospective study design -
description of a series of cases
Study population: 43 pediatric patients ≤12
months old newly diagnosed with acute leukemia
at the Blood Transfusion and Hematology
Hospital from 2015 to 2023.
Results: B-cell acute lymphoblastic
leukemia (B-ALL) accounts for 76.74%, with no
cases of T-cell acute lymphoblastic leukemia (T-
ALL) recorded. The main clinical features at the
time of diagnosis are anemia, fever,
splenomegaly. In the study, 13 cases (39.39%)
had KMT2A mutations. The t(4;11)(q21;q23)
mutation, which creates the KMT2A-AFF1 gene
fusion, was mainly found in the B-ALL group,
while the t(9;11)(p22;q23) and t(10;11)(p12;q23)
muation, creating the KMT2A-MLLT3 and
KMT2A-MLLT10 gene fusions respectively,
were predominantly found in the acute myeloid
leukemia (AML) group. In the AML group, the
complete remission (CR) rate after induction was
60%, with a partial remission (PR) rate of 20%,
including one case with the t(10;11) mutation;
the relapse rate after 2 years was 37.5%, and the
event-free survival (EFS) after 2 years was 50%.
In the B-ALL group, the specific FRALLE 2000
B (B) treatment protocol was significantly more
effective compared to the Vincristine and
Corticosteroid (VC) treatment group, with a
higher CR rate (100% vs. 70%, p = 0.03), a lower
relapse rate after 2 years (43% vs. 78.1%, p =
0.161), and better 2-year EFS (51% vs. 15%, p =
0.022). Positive minimal residual disease (MRD)
evaluation after induction was a poor prognostic
factor affecting outcomes (p = 0.019). Infection
complications and elevated liver enzymes were
observed in all treatment protocols. Decreased
fibrinogen and anaphylaxis due to L-
Asparaginase are two complications to be
mindful of when using the (B) protocol.
Conclusion: The research findings indicate
that infants with acute leukemia have a poor
prognosis. Despite receiving intensive
chemotherapy regimens and achieving high rates
of complete remission (CR) after induction, most
cases experience early relapse. There is a need
for more aggressive management and treatment
strategies for this patient group.
Keywords: Acute leukemia in infants,
KTM2A mutations.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Bạch cầu cấp (BCC) ở lứa tuổi nhũ nhi
(≤ 12 tháng tuổi lúc chẩn đoán) là một bệnh
lý vô cùng hiếm gặp, chiếm dưới 5% trong
tổng số các ca bệnh BCC ở trẻ em (1). Bệnh
thưng liên quan đến nhiều đột biến gen, đặc
biệt trong đó là sự tái sắp xếp của gen
KMT2A, hay thưng đưc biết đến với cái
tên gen dòng bạch cầu hỗn hp (MLL: mixed
lineage leukemia) do có sự chuyển đoạn giữa
nhiễm sắc thể 11q23 và một nhiễm sắc thể
khác (r-11q23), chiếm tỷ lệ khoảng 75% ở
các ca bệnh, trong đó gặp nhiều ở nhóm bệnh
nhi bạch cầu cấp dòng lympho (BCCDL)
hơn là nhóm bạch cầu cấp dòng tủy
(BCCDT) (2). Bệnh đưc xếp loại vào nhóm
nguy cơ cao nên phác đồ ưu tiên là hóa trị
liệu mạnh. Cho đến nay, việc quản lý và điều
trị nhóm bệnh lý này vẫn còn nhiều vấn đề
thách thức. Ở nhóm bệnh lớn hơn (> 12
tháng tuổi), BCCDL sử dụng phác đồ
FRALLE 2000 có EFS 5 năm là 80% (3),
BCCDT sử dụng phác đồ MASPORE 2006
có EFS 10 năm là 72,1% (4). Trong khi đó ở
tuổi nhũ nhi, nhóm BCCDL cho kết cục lâm
sàng xấu hơn với EFS sau 4 năm đạt 30%
(23 – 39%) với tỷ lệ tái phát là 62%; so với
nhóm BCCDT có EFS 4 năm là 60% (47 –
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - QUYỂN 2 - SỐ ĐẶC BIỆT - 2024
661
72%) và 27% tái phát (5). Tại Việt Nam, có
rất ít các nghiên cứu cũng như bài báo cáo
liên quan trên nhóm đối tưng này. Chính vì
vậy, chúng tôi thực hiện nghiên cứu với
trọng tâm đánh giá hiệu quả điều trị tấn công
trên BCC nhũ nhi, từ đó giúp đánh giá tiên
lưng xa hơn ở nhóm bệnh này.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu: 43 bệnh nhi ≤ 12
tháng tuổi đưc chẩn đoán BCC tại BV
TMHH từ năm 2015 đến 2023.
Thiết kế nghiên cứu: Thiết kế nghiên
cứu hồi cứu - mô tả hàng loạt ca.
Phương pháp nghiên cứu: Hồi cứu hồ
sơ bệnh án những bệnh nhân có đặc điểm:
1. Bệnh nhi ≤ 12 tháng tuổi mới đưc
chẩn đoán xác định BCC.
2. Bệnh chưa đưc hóa trị liệu trước đó.
3. Không thuộc phân nhóm M3 hoặc L3
theo French – American – British (FAB).
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm dịch tễ, lâm sàng, cận
lâm sàng bệnh nhân trước điều trị
Đặc điểm dịch tễ:
Có 43 bệnh nhi (BN) thỏa tiêu chuẩn
tham gia nghiên cứu, trong đó có 21 nam và
22 nữ, với số tháng tuổi trung bình 7,2 ± 2,94
(1 - 12).
Trong tổng số 43 BN, có 33 BN đưc
chẩn đoán là BCCDL tế bào B (BCCDL –
B), và 10 BN đưc chẩn đoán là BCCDT.
Hình 2: Tỷ l bnh BCC trong mẫu nghiên cứu
Đặc điểm lâm sàng:
Bảng 1: Mối liên quan về các đặc điểm lâm sàng giữa nhóm BCCDL và BCCDT
Đặc điểm
BCCDL - B (n=33)
BCCDT (n=10)
Giá trị P
< 6 tháng
≥ 6 tháng
12
21
1
9
0,113
Giới tính
Nam
Nữ
15
18
6
4
0,328
WBC (x 109/L)
> 100
> 200
18
13
3
0
0,159
0,016
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
662
Phần lớn các trưng hp (TH) nhập viện đều trên 6 tháng tuổi ở cả 2 nhóm bệnh. Tỷ lệ
nam:nữ xấp xỉ bằng nhau. Ở nhóm BCCDL-B có xu hướng bạch cầu cao hơn tại thi điểm
nhập viện với số lưng bạch cầu trên 200 x 109/L (p = 0,016). So sánh các đặc điểm lâm sàng
khác giữa 2 nhóm bệnh cho thấy sự khác biệt không có ý nghĩa thống kê.
Bảng 2: Tỷ l các triu chứng lâm sàng trước lúc nhập vin
Nhóm bệnh
Triệu chứng
BCCDL-B
BCCDT
Số ca
Số ca
Tỷ lệ
Thiếu máu
32
8
80%
Lách to
24
9
90%
Sốt
17
5
50%
Gan to
13
4
40%
Xuất huyết
9
4
40%
Bỏ bú
9
0
0%
Tiêu lỏng
4
3
30%
Triệu chứng lâm sàng thưng gặp nhất ở cả 2 nhóm tại thi điểm nhập viện đều là thiếu
máu, lách to, sốt với tần suất xuất hiện đều trên 50%.
3.2. Đặc điểm cận lâm sàng
Đặc điểm tế bào:
Biểu đồ 4: Đặc điểm tế bào nhóm BCCDT theo phân loi FAB
Biểu đồ 5: Đặc điểm phân loi tế bào nhóm BCCDL theo FAB
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - QUYỂN 2 - SỐ ĐẶC BIỆT - 2024
663
Hình thái tế bào chủ yếu ở nhóm BCCDT
là M5 (40%), không ghi nhận hình thái tế
bào dạng M0, M1 và M6. Ở nhóm BCCDL,
ghi nhận hình thái chủ yếu là L2 (60,61%).
Đặc điểm sinh học phân tử:
Chúng tôi thực hiện các kỹ thuật xét
nghiệm bao gồm: nhiễm sắc thể (NST) đồ,
lai tại chỗ phát huỳnh quang (FISH), phản
ứng sao chép chuỗi polymerase ngưc (RT-
PCR) để phát hiện các bất thưng gen.
Bảng 3: Đặc điểm sinh học phân tử của các ca trong nghiên cứu
Đặc điểm
Số người bệnh
NST
BCCDL (n=33)
BCCDT (n=10)
Số lưng bnh thưng
6
3
Có tái sắp xếp gen KMT2A
8
3
Đa bội
3
0
Bất thưng khác
4
4
Không thực hiện
11
0
FISH
BCCDL
BCCDT
r-KMT2A
10
3
del(13q)
0
1
19p13
0
1
21q22
4
1
12p13
3
0
Không phát hiện bất thưng
5
5
Không thực hiện
15
0
RQ - PCR
BCCDL
BCCDT
MLL/AFF1
6
0
Không phát hiện bất thưng
17
10
Không thực hiện
10
0
Trong tổng số 43 BN, có 33 TH đưc thực hiện các xét nghiệm khảo sát đột biến gen,
chúng tôi ghi nhận 13 TH (39,39%) có đột biến tái sắp xếp của 11q23 với một NST khác,
trong đó 3 ca là BCCDT và 10 ca là BCCDL - B.
Biểu đồ 3: Tỷ lđột biến trong BCCDL – B