Ngày nhận bài: 24-07-2024 / Ngày chấp nhận đăng bài: 29-08-2024 / Ngày đăng bài: 31-08-2024
*Tác giả liên hệ: Trần Minh Bảo Luân. Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam.
E-mail: tranminhbaoluan@ump.edu.vn
© 2024 Bản quyền thuộc về Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh.
130 https://www.tapchiyhoctphcm.vnISSN: 1859-1779 Nghiên cứu Y học
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh;27(3):130-138
https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2024.03.18
Đặc điểm lâm sàng và phẫu thuật nội soi điều trị các loại
u lành tính vùng trung thất sau
Lưu Hoài Nam1, Trần Minh Bảo Luân2,*, Nguyễn Hoàng Bình1
1Khoa Ngoại Lồng ngực, Bệnh viện Chợ Rẫy, Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam
2Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam
Tóm tắt
Đặt vấn đề: U trung thất sau chiếm khoảng 23-27% các loại u trung thất, chủ yếu là u có nguồn gốc thần kinh, các tổn
thương khác ít gặp hơn gồm có u mạch máu, u trung mô và u bạch huyết. Triệu chứng thường mơ hồ và không đặc hiệu,
thường khó phát hiện ở giai đoạn sớm.
Mục tiêu: Tổng kết những kinh nghiệm trong chẩn đoán lý u vùng trung thất sau và kết quả phẫu thuật nội soi lồng ngực
trong điều trị tại bệnh viện Chợ Rẫy.
Đối tượng - Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu hồi cứu mô tả loạt ca, 45 trường hợp u lành tính vùng trung thất sau
được chẩn đoán và điều trị tại bệnh viện Chợ Rẫy từ tháng 10/2016 đến tháng 10/2021.
Kết quả: Trong thời gian 5 năm, chúng tôi đã điều trị 45 trường hợp. Giới: 21 nam, 24 nữ. Tuổi trung bình là 46,96 (82 -
19). Trong đó gồm: 34 trường hợp u thần kinh và 11 trường hợp u nang trung thất sau. Triệu chứng lâm sàng thường gặp
nhất là đau ngực. X-quang ngực thẳng phát hiện được hầu hết trường hợp u trung thất sau với hình ảnh tổn thương trung
thất lệch về một phía, chụp cắt lớp vi tính phát hiện được tất cả trường hợp, các loại u nang đều cho hình ảnh dạng nang
rõ trong khi u thần kinh cho hình ảnh cả dạng nang và dạng đặc. Thời gian phẫu thuật trung bình 120 phút, không có
trường hợp nào chuyển phẫu thuật mở ngực; 2 trường hợp (4,44%) có biến chứng sau mổ: 1 trường hợp chảy máu sau
mổ phải phẫu thuật nội soi cầm máu và 1 trường hợp rò khí kéo dài tự ổn định sau 10 ngày.
Kết luận: U trung thất sau hiếm gặp, triệu chứng lâm sàng thường gặp là đau ngực, X-quang ngực có thể phát hiện đa
số các trường hợp với hình ảnh tổn thương trung thất lệch về một phía. Chẩn đoán lâm sàng kết hợp với hình ảnh CT
scan ngực giúp làm sáng tỏ đặc điểm khối u và đưa ra kế hoạch phẫu thuật phù hợp. Hầu hết u trung thất sau được điều
trị thành công bằng phẫu thuật nội soi.
Từ khóa: u thần kinh; u trung thất sau; nang trung thất sau
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 27 * Số 3 * 2024
https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2024.03.18 https://www.tapchiyhoctphcm.vn| 131 Abstract
CLINICAL FEATURES AND VIDEO-ASSISTED THORACIC SURGERY IN
TREATMENT OF BENIGN POSTERIOR MEDIASTINAL TUMORS
Luu Hoai Nam, Tran Minh Bao Luan, Nguyen Hoang Binh
Background: Posterior mediastinal tumors accounted for about 23-27% of all types of mediastinal tumors, most of them
were tumors of neurological origin. Most clinical features are often vague and non-specific, therefore difficult to detect
in the early stages.
Objectives: Evaluate experiences in diagnosis benign posterior mediatinal tumors and the result of video-assisted
thoracic surgery (VATS) in treatment at Cho Ray hospital.
Methods: Retrosprospective study of 45 patients with benign posterior mediastinal tumors underwent VATS in
treatment at Cho Ray hospital from 2016 to 2021.
Results: There are 45 patients who were treated by VATS in 5 years and among of them: 21 (46,7%) were male. The
meandian age was 46,96 years (range 19-82). Neurogenic tumors: 34 patients; posterior mediastinal cyst: 11 patients.
The most frequently sign is chest pain. Chest X ray can identify almost cases with deviation mediastinal lesion. CT scan
can identify all cases with characteristic: density, microcalcification, border and invasion of the tumor. The mean
operation time is 120 mins and no case of conversion to thoracotomy; post-operative complications in 2 cases (4.44%),
in which 1 case of post-operative bleeding requiring redo VATS to hemostate and 1 case of prolonged air leak that
stabilized on its own after 10 days.
Conclusions: Posterior mediastinal tumor is uncommon disease, chest pain is the most common symptom. Chest X ray
can identify almost cases with deviation mediastinal lesion. Clinical diagnosis combined with image of CT scan help to
elucidate tumor characteristics and to make suitable surgical planning. Almost posterior mediastinal tumors were
successfullly treated by VATS.
Keywords: neurogenic tumor; posterior mediastinum tumor; posterior mediastinum cyst
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Trung thất sau là một vùng giải phẫu với các cấu trúc đa
dạng về mạch máu và các cấu trúc thần kinh, đặc biệt là hệ
thống mạch bạch huyết. U trung thất sau chiếm khoảng 23-
27% các loại u trung thất, chủ yếu là u có nguồn gốc thần
kinh, các tổn thương khác ít gặp hơn gồm có u mạch máu, u
trung mô và u bạch huyết. Triệu chứng thường mơ hồ và
không đặc hiệu, do đó thường khó phát hiện ở giai đoạn sớm.
Hiện nay, phẫu thuật nội soi ngày càng tiến bộ và có nhiều
ứng dụng trong phẫu thuật lồng ngực nói chung và phẫu
thuật bệnh lý u trung thất nói riêng. Kết quả phẫu thuật không
chỉ phụ thuộc vào trình độ, kinh nghiệm của phẫu thuật viên,
các dụng cụ, trang thiết bị của cơ sở mà còn phụ thuộc rất
nhiều vào việc chỉ định đúng lựa chọn bệnh nhân hợp lý. Sự
phát triển của các phương tiện chẩn đoán cũng như dụng cụ
phẫu thuật nội soi tạo thuận lợi cho việc thực hiện những ca
phẫu thuật khó hơn và phức tạp hơn một cách an toàn và hiệu
quả. Trong nghiên cứu này, chúng tôi tập trung mô tả lại các
triệu chứng cũng như đặc điểm về hình ảnh học các khối u
trung thất sau lành tính và kết quả phẫu thuật nội soi lồng
ngực điều trị tại khoa Ngoại Lồng Ngực bệnh viện Chợ Rẫy.
Mục tiêu
Nghiên cứu này nhằm tổng kết, đánh giá những kinh nghiệm
trong chẩn đoán và điều trị bệnh lý u vùng trung thất sau.
2. ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 27 * Số 2* 2024
132 | https://www.tapchiyhoctphcm.vn https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2024.03.18
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Tất cả những bệnh nhân được chẩn đoán u trung thất sau
và điều trị bằng phẫu thuật nội soi lồng ngực tại khoa Ngoại
Lồng Ngực bệnh viện Chợ Rẫy từ tháng 10/2016 đến tháng
10/2021.
2.1.1. Tiêu chuẩn chọn
Tất cà những trường hợp u trung thất sau có phẫu thuật tại
khoa Ngoại Lồng Ngực bệnh viện Chợ Rẫy có đầy đủ bệnh
án, lâm sàng, hình ảnh học, phương pháp phẫu thuật và kết
quả giải phẫu bệnh.
2.1.2. Tiêu chuẩn loại
Bệnh nhân có bệnh lý khác cần phẫu thuật đồng thời.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu
Nghiên cứu hồi cứu mô tả loạt ca.
2.2.2. Thu thập số liệu
Dựa vào hồ sơ bệnh án và hình ảnh X-quang, CT scan
được lưu trữ.
2.2.3. Thống kê mô tả
Các biến liên tục được tính giá trị trung bình và độ lệch
chuẩn, các biến định tính được trình bày tần suất và tỉ lệ phần
trăm (%).
3. KẾT QUẢ
Trong thời gian từ 10/2016 – 10/2021, có 45 bệnh nhân u
trung thất sau được điều trị bằng phẫu thuật nội soi lồng ngực.
Giới: Nam: 21 (46,7%); Nữ: 24 (53,9%).
Tuổi trung bình: 46,96 ± 16,5 (19 – 82).
Bảng 1. Các loại u lành tính trung thất sau
Loại tế bào N %
U nang
U nang phế quản
U nang thực quản
U máu
11
9
1
1
23,4
20
2,2
2,2
U thần kinh
U hạch thần kinh
U sợi thần kinh
U tế bào Schwann
34
8
3
23
75,6
17,8
6,7
51,1
Hình 1. Các triệu chứng thường gặp khi đi thăm khám
Bảng 2. Đặc điểm về hình ảnh X-quang ngực của từng loại u
Nang phế
quản
N (%)
Nang thực
quản
N (%)
U máu
N (%)
U hạch thần
kinh
N (%)
U sợi thần
kinh
N (%)
U tế bào
Schwann
N (%)
Tổng
N (%)
Không phát hiện 3 (33) 1 (100) 0 1 (12,5) 1 (33,3) 12 (52,2) 18 (40)
Trung thất rộng 1 (11,1) 0 0 0 0 1 (4,3) 2 (4,4)
U lệch phải 3 (33,3) 0 1 (100) 4 (50) 2 (66,7) 8 (34,8) 18 (40)
U lệch trái 2 (22,2) 0 0 3 (37,5) 0 2 (8,7) 7 (15,6)
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18
Đau ngực
Đau lưng
Khó thở
Ho
Không triệu chứng
Triệu chứng lâm sàng của u trung thất sau
U thần kinh U nang
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 27 * Số 3 * 2024
https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2024.03.18 https://www.tapchiyhoctphcm.vn| 133 Bảng 3. Đặc điểm về hình ảnh Cắt lớp vi tính ngực của từng loại u thần kinh
U hạch thần kinh
N = 8 (%)
U sợi thần kinh
N = 3 (%)
U tế bào Schwann
N = 23 (%)
Vị trí:
Trái
Phải
4 (50)
4 (50)
1 (33,3)
2 (66,7)
5 (21,7)
18 (78,3)
Mức tổn thương
Trên
Giữa
Dưới
4 (50)
2 (25)
2 (25)
0
0
3 (100)
12 (52,2)
10 (43,5)
1 (4,3)
Tỉ trọng mô mềm 8 (100) 3 (100) 23 (100)
Đặc điểm u
Nang
Đặc
Hỗn hợp
2 (25)
3 (37,5)
3 (37,5)
0
3 (100)
0
1 (4,3)
22 (95,7)
0
Vôi hóa 1 (12,5) 1 (33,3) 2 (8,7)
Tăng quang 3 (37,5) 2 (66,7) 4 (17,4)
Bờ rõ 8 (100) 3 (100) 23 (100)
Liên quan mô xung quanh
Không xâm lấn, chén ép
Xâm lấn
Chèn ép
5 (62,5)
0
3 (37,5)
3 (100)
0
0
20 (87)
0
3 (13)
Bảng 4. Đặc điểm về hình ảnh Cắt lớp vi tính ngực của từng loại u nang
Nang phế quản
N = 9 (%)
Nang thực quản
N = 1 (%)
U máu
N = 1 (%)
Vị trí
Trái
Phải
3 (33,3)
6 (66,7)
0
1 (100)
0
1 (100)
Mức tổn thương
Trên
Giữa
Dưới
9 (100)
0
0
1 (100)
0
0
1 (100)
0
0
Tỉ trọng mô mềm 9 (100) 1 (100) 1 (100)
Đặc điểm u
Nang
Đặc
Hỗn hợp
9 (100)
0
0
1 (100)
0
0
1 (100)
0
0
Vôi hóa 0 0 0
Tăng quang 0 0 1 (100)
Bờ rõ 9 (100) 1 (100) 1 (100)
Liên quan mô xung quanh
Không xâm lấn, chén ép
Xâm lấn
Chèn ép
3 (33,3)
0
6 (66,7)
1 (100)
0
0
1 (100)
0
0
Tạp chí Y học Thành phố Hồ Chí Minh * Tập 27 * Số 2* 2024
134 | https://www.tapchiyhoctphcm.vn https://doi.org/10.32895/hcjm.m.2024.03.18
Hình 2. Phân bố kích thước của các loại u trung thất sau
Bảng 5. Đặc điểm phẫu thuật nội soi lồng ngực điều trị của
nhóm nghiên cứu
U nang
(N = 11)
U thần kinh
(N = 34)
Vị trí phẫu thuật
Phải 8 (72,7) 24 (70,6)
Trái 3 (27,3) 10 (29,4)
Nội soi hoàn toàn 11 (100) 34 (100)
Kích thước 68,18 ± 18,34 56,62 ± 23,89
Không xâm lấn 11 (100) 34 (100)
Thời gian phẫu
thuật
142,73 ± 38,23
(90 – 220)
125,59 ± 40,67 (50
– 240)
Lượng máu mất 35,45 ± 26,21
(10 – 100)
56,76 ± 55,25 (10 –
300)
Thời gian hậu phẫu 4,18 ± 5,72
(3 – 9)
3,74 ± 1,1
(2 – 7)
Đau sau mổ 3,45 ± 0,68
(3 – 5)
3,12 ± 0,68
(2 – 4)
Thời gian dẫn lưu
màng phổi
2,64 ± 1,62
(1 – 7)
2,21 ± 0,41
(2 – 3)
Bảng 6. Biến chứng sau mổ
U nang N (%) U thần kinh N (%)
Không biến chứng 10 (90,9) 33 (97,1)
Chảy máu 0 (0) 1 (2,9)
Rò khí kéo dài 1 (9,1) 0 (0)
4. BÀN LUẬN
U vùng trung thất sau là loại u hiếm gặp, chủ yếu là các
loại u thần kinh, đặc biệt là ở người trẻ. Tỉ lệ Nam:Nữ gần
như nhau, tỉ lệ này cũng tương tự như các nghiên cứu của tác
giả Shen T, Kocaturk CI [1,2]. Khác nhau giữa nghiên cứu
của chúng tôi so với các nghiên cứu khác là tỉ lệ bệnh nhân
có triệu chứng gặp nhiều hơn. Theo nghiên cứu của chúng
tôi, đa số bệnh nhân đều có triệu chứng lâm sàng ở cả nhóm
u nang và u thần kinh (75,6%). Triệu chứng thường gặp nhất
là đau ngực (46,7%), kế đến là khó thở (15,6%). Đối với
nhóm bệnh nhân u nang trung thất, triệu chứng thường gặp
liên quan tới đường hô hấp nhiều hơn. Bệnh nhân không triệu
chứng thường phát hiện do khám sức khỏe định kỳ chiếm
24,4%. Trong khi nghiên cứu của tác giả Liu HP (2000) tỉ lệ
bệnh nhân không triệu chứng lên tới 73%, và tác giả Li Y
(2012) cũng báo cáo tỉ lệ không triệu chứng là 72,4% [3,4].
Sự khác biệt này một phần là do việc tầm soát các bệnh lý ở
nước ngoài được triển khai rộng rãi, bên cạnh đó, tại nơi
nghiên cứu của chúng tôi thường là các bệnh nhân được
chuyển tuyến điều trị, nên đa số là các trường hợp u đã tiến
triển nên bệnh nhân thường đến khám trong tình trạng có
triệu chứng hoặc là với tổn thương đã lớn. Triệu chứng
thường gặp nhất là đau ngực (50%) cũng tương tự như các
nghiên cứu khác. Do u phát triển kích thước gây chèn ép các
cơ quan lân cận cũng như làm tăng áp lực lên màng phổi, gây
ra triệu chứng đau tức ngực. Dù vậy, triệu chứng này không
đặc hiệu cho u trung thất sau vì cơn đau thường mơ hồ,
không phân biệt được đau do nguyên nhân khác. Triệu chứng
của nhóm u nang đa số là do liên quan tới chèn ép các cấu
trúc đường hô hấp, gây ra các triệu chứng ho kéo dài, khó
thở, khò khè… Điều này đã được mô tả trong y văn. Tuy
nhiên tỉ lệ có triệu chứng lại thay đổi từ 9% - 67% khác nhau
ở nhiều nghiên cứu [5-7]. Các loại u nang hoặc u thần kinh
thường có triệu chứng khi kích thước lớn hơn 4 cm, cũng gần
0 2 4 6 8 10 12 14
< 2 cm
2 - 4 cm
4 - 6 cm
6- 8 cm
>8 cm
U thần kinh U nang