TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
309
MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG VÀ SIÊU ÂM CỦA BỆNH NHÂN POLYP
BUỒNG TỬ CUNG TẠI BỆNH VIỆN SẢN NHI PHÚ THỌ
Nguyễn Thị Hồng1, Nguyễn Phương Sinh1, Hoàng Quốc Huy1
TÓM TẮT38
Mục tiêu: Mô tả các đặc điểm lâm sàng và
siêu âm của những bệnh nhân polyp buồng tử
cung được chẩn đoán và điều trị bằng soi buồng
tử cung tại Bệnh viện Sản Nhi Phú Thọ từ tháng
3 năm 2019 đến tháng 01 năm 2023.
Phương pháp: Nghiên cứu mô tả cắt ngang,
thu thập số liệu hồi cứu và tiến cứu trên 68 bệnh
nhân được chẩn đoán polyp buồng tử cung.
Kết quả và kết luận: Nhóm tuổi có polyp
buồng tử cung nhiều nhất là 30 – 39 với 36,8%;
thấp nhất là < 20 tuổi với 4,4%. Tỷ lệ polyp
buồng tử cung trên bệnh nhân đã sinh con là
89,7%; đã từng nạo phá thai là 58,8%. Triệu
chứng lâm sàng chính của polyp buồng tử cung
là: Chảy máu âm đạo bất thường 55,9%. Đặc
điểm hình ảnh siêu âm tử cung tăng kích thước
chiếm 33,8%. Kích thước polyp buồng tử cung >
10mm chiếm 83,8%; kích thước chân polyp >
5mm chiếm 45,6%.
Từ khóa: Polyp buồng tử cung, vô sinh, ra
máu âm đạo bất thường.
SUMMARY
CHARACTERISTICS OF UTERINE
POLYPS DIAGNOSED AND TREATED
BY HYSTEROSCOPY AT PHU THO
OBSTETRICS AND PEDIATRICS
HOSPITAL
1Trường Đại học Y Dược – Đại học Thái Nguyên
Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Thị Hồng
Email: drnguyenthihong77@gmail.com
Ngày nhận bài: 13/8/2024
Ngày phản biện: 30/8/2024
Ngày chấp nhận đăng: 03/10/2024
Objective: To describe the clinical and
paraclinical characteristics of patients with
uterine polyps diagnosed and treated by
hysteroscopy at Phu Tho Obstetrics and
Pediatrics Hospital from March 2019 to October
2023.
Methods: Cross-sectional descriptive study,
retrospective, and prospective data collection on
68 patients diagnosed with uterine polyps.
Results and conclusions: Clinical
characteristics: 36.8% were diagnosed in group
30 - 39 age; the lowest is < 20 years old with
4.4%; 89.7% were multiparous; 58.8% have ever
had an abortion. The main clinical symptoms of
uterine polyps are: Abnormal vaginal bleeding:
55.9%. Paraclinical characteristics: 33,8% had
increased uterine size ultrasound images. Image
of sonohysterography: uterine polyp size >
10mm accounts for 83.8%; polyp base size >
5mm accounts for 45.6%.
Keywords: Uterine polyps, infertility,
abnormal vaginal bleeding.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Polyp buồng tử cung chiếm tỉ lệ 10 - 40%
số phụ nữ bị ra máu âm đạo bất thường,
khoảng 32% số phụ nữ vô sinh cần tìm đến
các biện pháp hỗ trợ sinh sản và 1 - 12% số
phụ nữ đi khám phụ khoa định kì mà không
có triệu chứng bất thường[6]. Polyp buồng tử
cung là sự tăng sản quá mức cục bộ của các
tuyến nội mạc tử cung và mô đệm xung
quanh tạo thành một phần nhô ra có cuống
hoặc không có cuống vào buồng tử cung, có
thể gặp ở phụ nữ cả trong tuổi sinh sản và
HỘI THẢO HÀNG NĂM PHÒNG CHỐNG UNG THƯ TP. HỒ CHÍ MINH - LẦN THỨ 27
310
sau mãn kinh, phổ biến nhất ở độ tuổi từ 40
đến 49. Triệu chứng lâm sàng của polyp
buồng tử cung thường ít và không đặc hiệu,
chẩn đoán chủ yếu dựa vào các kết quả cận
lâm sàng như siêu âm đầu dò âm đạo, siêu
âm bơm nước buồng tử cung, chụp tử cung -
vòi trứng có bơm thuốc cản quang, chụp
cộng hưởng từ và nội soi buồng tử cung.
Hiện nay, sinh thiết polyp dưới hướng dẫn
của nội soi được coi là tiêu chuẩn vàng để
chẩn đoán polyp buồng tử cung với độ nhạy,
độ đặc hiệu cao[8]. Bệnh viện Sản Nhi tỉnh
Phú Thọ đã áp dụng nội soi buồng tử cung để
chẩn đoán và điều trị polyp buồng tử cung từ
nhiều năm nay. Để có thêm dữ liệu và bằng
chứng giúp chẩn đoán và điều trị, chúng tôi
tiến hành nghiên cứu đề tài: “Một số đặc
điểm lâm sàng và siêu âm của những bệnh
nhân polyp buồng tử cung được chẩn đoán
và điều trị bằng soi buồng tử cung tại Bệnh
viện Sản Nhi Phú Thọ” vì mục tiêu: “Mô tả
đặc điểm lâm sàng và siêu âm của những
bệnh nhân polyp buồng tử cung được chẩn
đoán và điều trị bằng nội soi buồng tử cung
tại Bệnh viện Sản nhi tỉnh Phú Thọ từ
tháng 3 năm 2019 đến tháng 01 năm 2023”.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng, thời gian và địa điểm
nghiên cứu: 68 bệnh nhân được chẩn đoán
polyp BTC bằng siêu âm đầu dò âm đạo, nội
soi BTC tại Bệnh viện Sản Nhi tỉnh Phú Thọ
từ tháng 3/2019 đến tháng 01/2023.
- Tiêu chuẩn lựa chọn:
+ Bệnh nhân chẩn đoán xác định Polyp
BTC dựa vào lâm sàng: Ra máu bất thường
âm đạo, nghi ngờ có Polyp BTC và cận lâm
sàng: Nội soi BTC có một hoặc nhiều khối
treo trong BTC, kích thước thường nhỏ,
cuống ngắn, khá mềm, màu sắc và mạch máu
giống niêm mạc xung quanh[3].
+ Bệnh nhân có kết quả giải phẫu bệnh
sau phẫu thuật là polip buồng tử cung.
- Tiêu chuẩn loại trừ: Bệnh nhân có
polip nhưng chống chỉ định soi BTC.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Thời gian và địa điểm nghiên
cứu:
- Thời gian: Từ tháng 3/2019 đến tháng
01/2023. Trong đó, hồi cứu từ tháng 3/2019
đến tháng 11/2022 và tiến cứu từ tháng
12/2022 đến tháng 01/2023.
- Địa điểm: Bệnh viện Sản Nhi tỉnh Phú
Thọ.
2.2.2. Thiết kế nghiên cứu:
Nghiên cứu mô tả cắt ngang, thu thập số
liệu hồi cứu và tiến cứu.
2.2.3. Phương pháp chọn mẫu:
Chọn mẫu thuận tiện, chọn toàn bộ các
bệnh nhân đủ tiêu chuẩn đưa vào nghiên cứu.
2.3. Các chỉ số và biến số nghiên cứu
* Đặc điểm chung: Tuổi của bệnh nhân,
tiền sử sản phụ khoa, tình trạng vô sinh (nếu
có).
* Đặc điểm lâm sàng: Ra máu âm đạo bất
thường; đau bụng khi có kinh; khám vô sinh;
ra máu âm đạo bất thường kèm vô sinh,
khám phụ khoa định kỳ; tình trạng cổ tử
cung.
* Đặc điểm cận lâm sàng: Tử cung đo
trên siêu âm đầu dò âm đạo, hai phần phụ
trên siêu âm 2D, Độ dày niêm mạc tử cung
sau sạch kinh, số lượng polyp BTC, kích
thước polyp BTC, kích thước chân polyp
BTC.
Thời điểm siêu âm bơm nước buồng tử
cung lý tưởng nên được thực hiện sớm trong
giai đoạn nang trứng của chu kỳ kinh nguyệt
(sau khi ngừng chảy máu kinh) trước ngày
thứ 10. Vì đây là thời điểm nội mạc tử cung
là mỏng nhất. Nội mạc tử cung mỏng là rất
quan trọng để nước muối có thể dễ dàng làm
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
311
căng khoang tử cung hơn để bộc lộ rõ các
bệnh lý nội mạc tử cung tốt hơn.
Thời điểm tốt nhất để soi BTC là nữa
trước của chu kỳ kinh nguyệt, khoảng ngày
thứ 6 đến ngày thứ 10, chưa quan hệ hoặc
trước thời điểm rụng trứng để đảm bảo
không có thai khi soi.
Đặt thuốc làm mềm cổ tử cung khoảng 4
đến 6 tiếng trước khi soi để cổ tử cung hé mở
giúp việc đưa ống soi dễ dàng hơn. Sử dụng
dẫn xuất prostaglandin là misoprotol.
Bệnh nhân nằm tư thế phụ khoa, được
gây mê toàn thân, tuy nhiên trong những
trường hợp nếu chỉ làm nội soi BTC chẩn
đoán hoặc phẫu thuật trong thời gian ngắn
không kèm soi ổ bụng thì có thể tiến hành
tiền mê kết hợp gây tê tại chỗ vùng cổ tử
cung hoặc gây tê tủy sống.
Phương pháp siêu âm, soi buồng tử cung
được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa Phụ
Sản và được đào tạo có chứng chỉ.
2.4. Phương pháp thu thập số liệu
- Đối với các bệnh nhân hồi cứu, nghiên
cứu viên thu thập số liệu lâm sàng và cận
lâm sàng từ hồ sơ bệnh án của bệnh nhân lưu
trữ tại Bệnh viện Sản Nhi tỉnh Phú Thọ.
- Đối với các bệnh nhân tiến cứu, nghiên
cứu viên trực tiếp hỏi, khám bệnh nhân để
thu thập số liệu về đặc điểm chung và đặc
điểm lâm sàng; kết hợp với thu thập số liệu
cận lâm sàng và kĩ thuật nội soi BTC từ hồ
sơ bệnh án.
2.5. Phương pháp xử lý số liệu
- Sử dụng chương trình xử lý số liệu
thống kê SPSS 22.0.
2.6. Đạo đức trong nghiên cứu
Nghiên cứu được sự thông qua của Hội
đồng Y đức trường Đại học Y Dược - Đại
học Thái Nguyên và Bệnh viện Sản Nhi tỉnh
Phú Thọ.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Các kết quả chính thu được từ 68 bệnh nhân nghiên cứu như sau:
Biểu đồ 1. Phân bố tuổi của bệnh nhân polyp BTC
Tỷ lệ bệnh nhân Polyp BTC cao nhất là nhóm 30 – 39 tuổi với 36,8%; tiếp theo là nhóm
từ 40 – 49 tuổi với 32,4%. Tỷ lệ bệnh nhân từ 50 tuổi trở lên chiếm 8,8%. Thấp nhất là nhóm
< 20 tuổi với 4,4%.
HỘI THẢO HÀNG NĂM PHÒNG CHỐNG UNG THƯ TP. HỒ CHÍ MINH - LẦN THỨ 27
312
Bảng 1. Tiền sử sản phụ khoa
Tiền sử sản phụ khoa
n
Tỷ lệ %
Số lần sinh con
Chưa sinh
7
10,3
1
21
30,9
2
26
38,2
≥ 3
14
20,6
Tổng
68
100
Số lần nạo hút thai
Chưa nạo hút
28
41,2
1
20
29,4
2
11
16,2
≥ 3
9
13,2
Tổng
68
100
Có 89,7% số bệnh nhân polyp BTC đã sinh đẻ, trong đó sinh con 1 lần chiếm 30,9%; 2
lần chiếm 38,2% và 3 lần trở lên chiếm 20,6%. Tỷ lệ bệnh nhân đã từng nạo hút thai chiếm
58,8%; trong đó nạo hút thai 1 lần chiếm 29,4%; 2 lần chiếm 16,2% và 3 lần trở lên chiếm
13,2%.
Bảng 2. Lý do chính vào viện
Lý do chính vào viện
Tỷ lệ %
Ra máu âm đạo bất thường
38
55,9
Vô sinh
20,6
Đau bụng khi hành kinh
17,6
Khám phụ khoa định kỳ
5,9
Tổng
100
Trong các lý do chính vào viện của bệnh nhân polyp BTC, chúng tôi hay gặp nhất là ra
máu âm đạo bất thường với 55,9%; tiếp theo là vô sinh với 20,6%; đau bụng khi hành kinh
với 17,6% và có 5,9% số trường hợp đi khám phụ khoa định kì.
Bảng 3. Triệu chứng ra máu âm đạo bất thường của polyp BTC
Triệu chứng
n
Tỷ lệ %
Rong kinh, rong huyết
24
63,1
Ra máu giữa chu kỳ kinh
4
10,5
Cường kinh
1
2,6
Ra máu sau mãn kinh
9
23,7
Tổng
38
100
Trong nhóm ra máu âm đạo bất thường, triệu chứng rong kinh, rong huyết là hay gặp nhất
với 63,1%; tỷ lệ ra máu bất thường giữa chu kì kinh chiếm 10,5%; cường kinh chiếm 2,6% và
ra máu sau mãn kinh chiếm 23,7%.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
313
Biểu đồ 2. Đặc điểm vô sinh ở bệnh nhân polyp BTC
Trong nhóm bệnh nhân polyp BTC bị vô sinh, tỷ lệ vô sinh I chiếm 13,2% và vô sinh II
chiếm 7,4%.
Bảng 4. Triệu chứng thực thể của polyp BTC
Triệu chứng thực thể
n
Tỷ lệ %
Thiếu máu
Có
12
17,6
Không
56
82,4
Tổng
68
100
Cổ tử cung
Viêm
13
19,1
Polyp
18
26,5
Bình thường
37
54,4
Tổng
68
100
Tỷ lệ bệnh nhân polyp BTC có thiếu máu chiếm 17,6%; viêm cổ tử cung là 19,1% và có
polyp cổ tử cung kết hợp chiếm 26,5%.
Bảng 5. Hình thái tử cung, phần phụ trên siêu âm đầu dò âm đạo
Đặc điểm tử cung, phần phụ
n
Tỷ lệ %
Kích thước tử cung
To hơn bình thường
23
33,8
Bình thường
45
66,2
Tổng
68
100
U phần phụ
Có
2
2,9
Không
66
97,1
Tổng
68
100
Tỷ lệ bệnh nhân polyp BTC có sự gia tăng về kích thước tử cung chiếm 33,8%; có đồng
thời cả khối u phần phụ và polyp BTC chiếm 2,9%.
Bảng 6. Độ dày niêm mạc tử cung trên siêu âm
Độ dày niêm mạc tử cung
n
Tỷ lệ %
< 5mm
7
10,3
5 – 12mm
57
83,8
> 12mm
4
5,9
Tổng
68
100
Độ dày niêm mạc tử cung trên siêu âm đa số nằm trong nhóm từ 5 - 12mm, chiếm 83,8%.
Tỷ lệ độ dày niêm mạc tử cung > 12mm là 5,9%.