KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
474
ĐẶC ĐIỂM MÔ BỆNH HỌC TUỶ XƯƠNG CỦA BỆNH NHÂN
XƠ TUỶ NGUYÊN PHÁT TẠI VIỆN HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
TRUNG ƯƠNG GIAI ĐOẠN 2016-2022
Phạm Thị Nguyệt1, Nguyễn Ngọc Dũng1,
Nguyễn Hà Thanh1, Lưu Thị Thu Hương1
TÓM TẮT55
Nghiên cứu hồi cứu, mô tả cắt ngang 86 bệnh
nhân đưc chẩn đoán mới xơ tuỷ nguyên phát
(PMF) tại viện Huyết học – Truyền máu Trung
ương từ tháng 1/2016 đến hết tháng 12/2022. Kết
quả: Tỉ lệ tiêu bản có mật độ tế bào tuỷ tăng,
bnh thưng và giảm lần lưt là 39,53%, 24,42%
và 36,05%, không có sự khác biệt ở các nhóm
đột biến gen (p>0,05). Tỉ lệ bệnh nhân có dòng
hồng cầu, bạch cầu giảm sinh là 63,95%,
32,56%. Tỉ lệ này ở nhóm tiền xơ tuỷ (Overt-
PMF) cao hơn nhóm xơ tuỷ thực sự (Pre-PMF)
(p<0.05). Dòng mẫu tiểu cầu đa dạng về kích
thước, đặc điểm nhân và phân bố. Nhân giảm
múi và bất thưng trưởng thành nhân là đặc điểm
hay gặp nhất. Trong đó, bất thưng trưởng thành
nhân và nhân trơ hay gặp ở nhóm Overt-PMF
hơn nhóm Pre-PMF. Mẫu tiểu cầu ở nhóm Overt-
PMF thưng phân bố thành cụm dày đặc và phân
bố thành cụm lỏng lẻo ở nhóm Pre-PMF. Nhuộm
xơ reticulin bằng phương pháp nhuộm Gomori
cho thấy tỉ lệ MF-0, MF-I, MF-II, MF-III lần lưt
là: 6,98%, 20,93%, 48,84%, 23,26%. Bệnh nhân
nhóm Pre-PMF trẻ tuổi hơn nhóm Overt-PMF. Tỉ
lệ lách to ở nhóm Overt-PMF cao hơn nhóm Pre-
1Viện Huyết học – Truyền máu Trung Ương
Chịu trách nhiệm chính: Phạm Thị Nguyệt
SĐT: 0941904200
Email: phamnguyethmu2012@gmail.com
Ngày nhận bài: 05/8/2024
Ngày phản biện khoa học: 05/8/2024
Ngày duyệt bài: 01/10/2024
PMF 5,7 lần (95%CI: 1,64-19,84). Mức độ xơ
tuỷ xương càng cao, tỉ lệ bệnh nhân thiếu máu
càng cao và tỉ lệ bệnh nhân tăng tiểu cầu càng
giảm, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (p<0,05).
Từ khoá: xơ tuỷ nguyên phát (PMF), mô
bệnh học tuỷ xương, xơ tuỷ xương, Pre-PMF,
Overt-PMF.
SUMMARY
BONE MARROW
HISTOPATHOLOGICAL FEATURES
OF PRIMARY MYELOFIBROSIS
PATIENTS AT THE NATIONAL
INSTITUTE OF HEMATOLOGY AND
BLOOD TRANSFUSION FROM 2016
TO 2022
This is a retrospective and cross-sectional
study on 86 patients with primary myelofibrosis
at the National Institute of Hematology and
Blood Transfusion from 2016 to 2022. Results:
The proportions of patients with increased,
normal and decreased marrow cell density were
39.53%, 24.42% and 36.05%, no difference in
gene mutation groups (p>0.05). The proportion
of patients with hypoplastic erythroid, leukocyte
lineage was 63.95%. It is higher in the Overt-
PMF group than in the Pre-PMF group (p<0.05).
The megakaryocyte was diverse in size, nuclear
characteristics and distribution. Hypolobated
nuclei and abnormal nuclear maturation were the
most common features. Of which, maturation
defects nuclear and naked nuclei were more
common in the Overt-PMF group than in the Pre-
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
475
PMF group. Megakaryocyte in the Overt-PMF
group was often distributed in dense clusters and
loose clusters in the Pre-PMF group. Reticulin
fiber was detected by Gomori staining method.
The rates of MF-0, MF-I, MF-II, MF-III were:
6.98%, 20.93%, 48.84%, 23.26%, respectively.
The rate of patients with splenomegaly in the
Overt-PMF group was 5.7 times higher than Pre-
PMF group (95%CI: 1.64-19.84). The higher the
bone marrow fibrosis grade was, the higher the
rate of patients with anemia was and the lower
the rate of thrombocytosis was, the difference
was statistically significant (p<0.05).
Keywords: histopathological, primary
myelofibrosis (PMF), myelofibrosis, Pre-PMF,
Overt-PMF.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Xơ tuỷ nguyên phát đưc mô tả lần đầu
tiên vào năm 1879 bởi Gutsva Heuck [1].
Theo đó, WHO ứng dụng một cách chặt chẽ
các đặc điểm lâm sàng, hnh thái học tế bào,
mô học tủy xương kết hp với các đột biến
gen đặc trưng. Trong đó, xét nghiệm mô
bệnh học tuỷ xương là một trong những tiêu
chuẩn chnh để chẩn đoán xác định các thể
bệnh trong nhóm hội chứng tăng sinh tuỷ
mạn ác tnh nói chung cũng như bệnh xơ tuỷ
nguyên phát nói riêng và đặc biệt đưc nhấn
mạnh trong tiêu chuẩn chẩn đoán theo WHO
2016 [2]. Việc sinh thiết để đánh giá mô
bệnh học và mức độ xơ trong tuỷ xương là
yêu cầu thiết yếu trong việc chẩn đoán, tiên
lưng và theo di điều trị bệnh sớm nhằm đạt
hiệu quả cao nhất. Trên thế giới đã có một số
nghiên cứu về đặc điểm lâm sàng, xét
nghiệm và điều trị của bệnh nhân xơ tuỷ
nguyên phát. Tuy nhiên ở Việt Nam, do xơ
tuỷ nguyên phát là bệnh l hiếm gặp và chủ
yếu đưc chẩn đoán và điều trị tại các bệnh
viện lớn nên vẫn chưa có nhiều nghiên cứu
cụ thể về đặc điểm mô bệnh học tuỷ xương ở
nhóm bệnh nhân này. Chnh v vậy, chúng
tôi tiến hành nghiên cứu đề tài này với mục
tiêu: Mô tả đặc điểm mô bệnh học tuỷ xương
của bệnh nhân xơ tuỷ nguyên phát và mối
liên quan với một số đặc điểm lâm sàng, xét
nghiệm ở bệnh nhân xơ tuỷ nguyên phát tại
viện Huyết học - Truyền máu trung ương giai
đoạn 2016-2022
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Tất cả các bệnh nhân đưc chẩn đoán
mới xơ tuỷ nguyên phát tại viện Huyết học -
Truyền máu trung ương trong giai đoạn từ
năm 2016 - 2022.
Tiêu chuẩn lựa chọn người bnh
Bệnh nhân đưc chẩn đoán mới xơ tuỷ
nguyên phát theo tiêu chuẩn của WHO 2016
tại viện Huyết học - Truyền máu trung ương.
Tiêu chuẩn loi trừ
Bệnh nhân đưc chẩn đoán mới xơ tuỷ
nguyên phát theo tiêu chuẩn của WHO 2016,
nhưng đã nhận điều trị trước đó hoặc không
thể thu thập đưc đầy đủ thông tin, biến số
nghiên cứu. Bệnh nhân có mảnh sinh thiết
tuỷ xương không đạt yêu cầu.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Chọn mẫu thuận tiện, hồi cứu, mô tả cắt
ngang. Cỡ mẫu thực tế là 86.
Biến số nghiên cứu: đặc điểm chung
(tuổi, giới, chẩn đoán giai đoạn bệnh, đột
biến gen); đặc điểm mô bệnh học tuỷ xương
(mật độ tế bào; đặc điểm về mức độ sinh
dng hồng cầu, bạch cầu và mẫu tiểu cầu,
đặc điểm xơ tuỷ xương); đặc điểm xét
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
476
nghiệm, lâm sàng (Hb, SLBC, SLTC, đặc
điểm lách to, gan to, tắc mạch…).
2.3. Các tiêu chuẩn sử dụng trong
nghiên cứu
a. Tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh xơ tuỷ
nguyên phát theo WHO 2016 [3]
b. Phân độ mức độ xơ trong tuỷ xương
theo WHO 2016 [4]
c. Nhận xét về tăng sinh xơ nền trên tiêu
bản nhuộm Hematoxylin – Eosin [5]
d. Các tiêu chuẩn về mật độ, hnh thái và
phân bố mẫu tiểu cầu [6].
2.4. Xử l số liệu
Xử lý và phân tích số liệu bằng phần
mềm SPSS 20.0: Biến định lưng đưc tính
giá trị trung bình, trung vị, độ lệch chuẩn, giá
trị min, max. Biến định tnh đưc tính tỷ lệ
%. So sánh các tỷ lệ và tìm mối quan hệ: Sử
dụng test χ2 các so sánh có ý nghĩa thống kê
khi p<0,05.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
Bảng 3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
Đặc điểm
n
%
Giới
Nam
48
55,81
Nữ
38
44,19
Độ tuổi
<50 tuổi
8
9,3
50-60 tuổi
16
18,6
>60 tuổi
62
72,1
Phân loại giai đoạn bệnh
Pre-PMF
24
27,91
Over-PMF
62
72,09
Đột biến gen
JAK2V617
57
66,28
MPL
3
3,49
CARL
9
10,47
Triple-negative
17
19,76
3.2. Đặc điểm mô bệnh học tuỷ xương của nhóm đối tượng nghiên cứu
3.2.1. Mật độ tế bào tuỷ xương
Bảng 3.2. Mật độ tế bào tuỷ trên tiêu bản mô bnh học tuỷ xương theo nhóm gen
Mật độ tuỷ
JAK2V617F (%)
n=57 (1)
CARL (%)
n=9 (2)
TN (%)
n=17 (3)
Tổng
n=86
Tăng
24 (42,11)
2 (22,22)
6 (35,29)
34 (39,53)
Bnh thưng
9 (15,79)
5 (55,56)
7 (41,18)
21 (24,42)
Giảm
24 (42,11)
2 (22,22)
4 (23,53)
31 (36,05)
P1,2,3=0,103
Nhận xét: Tỉ lệ tăng, giảm mật độ tế bào tuỷ theo nhóm đột biến gen (JAK2V617F,
CARL và TN) không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với p>0,05.
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
477
3.2.2. Đặc điểm dòng hồng cầu, bch cầu
Bảng 3.3. Mức độ sinh dòng hồng cầu, bch cầu ht trong khoang sinh máu
Dòng hồng cầu
Dòng bạch cầu hạt
Tăng sinh
n (%)
Bình thường
n (%)
Giảm sinh
n (%)
Tăng sinh
n (%)
Bình thường
n (%)
Giảm sinh
n (%)
Pre-PMF (n=24)(1)
1 (4,13)
13 (54,17)
10 (41,67)
16 (66,67)
6 (25)
2 (8,33)
Overt-PMF(n=62)(2)
3 (4,84)
14 (22,58)
45 (72,58)
5 (8,06)
31 (50)
26 (41,94)
Tổng
4 (4,65)
27 (31,4)
55 (63,95)
21 (24,42)
37 (43,02)
28 (32,56)
p 1-2
>0,05
0,004
0,007
0,000
0,035
0,002
Nhận xét: Tỉ lệ bệnh nhân có dng hồng
cầu giảm sinh ở nhóm Overt-PMF (72,58%),
cao hơn nhóm Pre-PMF (41,67%), sự khác
biệt có ý nghĩa thống kê với p<0,05. Tỉ lệ
bệnh nhân có dng bạch cầu tăng sinh ở
nhóm Pre-PMF (66,67%) cao hơn nhóm
Overt-PMF (8,06%). Ngưc lại, tỉ lệ bệnh
nhân có dng bạch cầu hạt giảm sinh ở nhóm
Overt-PMF cao hơn nhóm Pre-PMF, sự khác
biệt có ý nghĩa thống kê (p<0,05).
Bảng 3.4. Đặc điểm dòng mẫu tiểu cầu
Pre-PMF (n=24)
Overt-PMF
(n=62)
Tổng
p
n
%
n
%
n
%
Mức độ
sinh
Tăng sinh rất mạnh
9
37,5
1
1,61
10
11,63
0,000
Tăng sinh
15
62,5
14
22,58
29
33,72
0,031
Giảm sinh
0
0
15
24,29
15
17,44
Bnh thưng
0
0
32
51,62
32
37,21
Kích
thước
Nhỏ
7
29,17
25
40,32
32
37,21
0,337
Lớn
19
79,17
34
54,84
53
61,63
0,037
Khổng lồ
10
41,67
15
24,19
25
29,07
0,109
Đặc
điểm
về nhân
Giảm múi
18
75
45
72,58
63
73,26
0,82
Tăng múi
5
20,83
12
19,35
17
19,77
0,877
Bất thưng trưởng
thành nhân
20
83,33
60
96,77
80
93,02
0,028
Nhân trơ
15
62,5
60
96,77
75
87,21
0,00
Đặc
điểm
phân bố
Cụm nhỏ
14
58,33
27
43,55
41
47,67
0,218
Cụm lớn
10
41,67
35
56,45
45
52,33
0,218
Cụm lỏng lẻo
16
66,67
10
16,13
26
30,23
0,00
Cụm dày đặc
8
33,33
52
83,87
60
69,77
0,00
Nhận xét: Mẫu tiểu cầu có kch thước đa
dạng. Tỉ lệ tiêu bản có mẫu tiểu cầu kch
thước lớn ở nhóm Pre-PMF cao hơn so với
nhóm Overt-PMF (p<0,05). Đặc điểm bất
thưng nhân hay gặp nhất là: nhân giảm múi
(73,26%), bất thưng trưởng thành nhân
(93,02%) và nhân trơ (87,21%). Trong đó tỉ
lệ tiêu bản có bất thưng trưởng thành nhân
và nhân trơ gặp ở nhóm Overt-PMF cao hơn
r rệt so với nhóm Pre-PMF (p<0,05). Ở
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
478
nhóm Pre-PMF, mẫu tiểu cầu chủ yếu phân
bố thành cụm lỏng lẻo (66,67%) trong khi ở
nhóm Overt-PMF, mẫu tiểu cầu phân bố chủ
yếu dạng cụm dày đặc (83,87%). Sự khác
biệt này có ý nghĩa thống kê với p<0,05.
3.3. Đặc điểm xơ tuỷ xương và mối liên
quan giữa mức độ xơ tuỷ xương với đặc
điểm lâm sàng, xét nghiệm
Bảng 3.5. Mức độ xơ tuỷ xương trên tiêu bản nhuộm HE và Gomori
n
%
Mức độ xơ trên tiêu bản
nhuộm HE
Tăng rất mạnh
25
17,44
Tăng mạnh
23
26,75
Tăng nhẹ
23
26,75
Không tăng
15
29,06
Mức độ xơ trên tiêu bản
nhuộm Gomori
Độ III
20
23,25
Độ II
42
48,84
Độ I
18
20,93
Độ 0
6
6,98
Bảng 3.6. Mối liên quan giữa mức độ xơ tuỷ xương và độ tuổi bnh nhân
Độ tuổi
Mức độ xơ
≤60 tuổi
>60 tuổi
n
%
n
%
Pre-PMF (độ 0, độ I) n=24
14
58,33
10
41,67
Overt-PMF (Độ II, III) n=62
20
32,26
42
67,74
Tổng (n=86)
34
39,53
52
60,47
p=0,027
Nhận xét: Tỉ lệ bệnh nhân ≤60 tuổi ở nhóm Pre-PMF (58,33%) cao hơn nhóm Overt-
PMF (41,67%), sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (p>0,05).
Bảng 3.7. Mối liên quan giữa mức độ xơ tuỷ xương với đột biến gen
Đột biến
Độ xơ
JAK (1)
CARL (2)
MPL
Triple-negative (3)
n
%
n
%
n
%
n
%
MF-0 (n=6)
4
7,02
2
22,22
0
0
0
0
MF-I (n=18)
13
22,81
0
0
1
33,33
4
23,53
MF-II (n=42)
29
50,88
4
44,44
1
33,33
8
47,06
MF-III (n=20)
11
19,29
3
33,34
1
33,33
5
29,41
Tổng
57
100
9
100
3
100
17
0
p1,2,3=0,535
Nhận xét: Sự phân bố mức độ xơ tuỷ xương ở nhóm mang đột biến gen (JAK, CARL và
nhóm Triple-negative) không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (p>0,05).