HỘI NGHỊ KHOA HỌC KỸ THUẬT - HỘI Y HỌC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
180
ĐẶC ĐIỂM TÂM LÝ BỆNH NHÂN NHIỄM KHUẨN LÂY QUA TÌNH DỤC
TẠI BỆNH VIỆN DA LIỄU THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Nguyễn Thị Phan Thúy1, Bùi Minh Tân1,
Phạm Thị Uyển Nhi1, Nguyễn Trọng Hào1,2
TÓM TẮT22
Đặt vấn đề: Bệnh nhiễm khuẩn lây qua tình
dục (NKLQTD) có xu hướng trẻ hóa và đa dạng
hóa cùng với tỉ lệ mắc ngày càng gia tăng, ảnh
hưởng đến ngoài sức khỏe thể chất, còn tác động
đến sức khỏe tâm lý. Mục tiêu: Khảo sát đặc
điểm tâm lý bệnh nhân đến khám và điều trị
nhiễm khuẩn lây qua tình dục tại Bệnh viện Da
Liễu Thành phố Hồ Chí Minh. Xác định một số
yếu tố liên quan đến những đặc điểm tâm lý này.
Đối tượng và phương pháp: Nghiên cứu mô tả
cắt ngang ca trên 416 bệnh nhân đến khám bệnh
NKLQTD tại Bệnh viện Da Liễu Thành phố Hồ
Chí Minh, từ 06/2023 đến 09/2023. Bệnh nhân
đồng thuận tham gia nghiên cứu được phỏng vấn
theo bộ câu hỏi khảo sát. Kết quả: Tỉ lệ nhóm
tâm lý lo lắng bất thường là 55,7% và tâm lý xấu
hổ (XH) cao là 64,6%. Nhóm mụn cơm hoa liễu
có tỉ lệ tâm lý XH cao và ít nhận được hỗ trợ xã
hội (HTXH) so với các nhóm khác (p < 0,05).
Đặc điểm tâm lý có liên quan đến tình trạng kinh
tế, hôn nhân, xu hướng tình dục, từng được tư
vấn NKLQTD, tuổi, tuổi quan hệ lần đầu, tần
suất dùng bao cao su, số bạn tình, và mức độ
HTXH (p < 0,05). Kết luận: Bệnh nhân
1Bệnh viện Da Liễu Thành phố Hồ Chí Minh
2Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch
Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Trọng Hào
Email: bshao312@yahoo.com
Ngày nhận bài: 22/7/2024
Ngày phản biện khoa học: 6/8/2024
Ngày duyệt bài: 12/8/2024
NKQLTD có nhiều rối loạn tâm lý và mức độ
được HTXH còn chưa cao.
Từ khóa: nhiễm khuẩn lây qua tình dục, đặc
điểm tâm lý.
SUMMARY
PSYCHOLOGICAL
CHARACTERISTICS IN PATIENTS
WITH SEXUALLY TRANSMITTED
INFECTIONS AT HO CHI MINH CITY
HOSPITAL OF DERMATO -
VENEREOLOGY
Background: Demographics of sexually
transmitted infections (STIs) are getting younger
and more heterogeneous, as well as its
prevalence is on the rise. Conditions related to
STIs not only affect physical health but also
impact mental well-being. Therefore, studying
specific psychological characteristics affected by
STIs can guide psychological counseling, care,
and mental health support for this patient group.
Objective: To investigate the psychological
characteristics of patients seeking screening and
treatment for STIs at the Ho Chi Minh City
Hospital of Dermato-Venereology. Identify
factors related to these psychological traits.
Methods: A cross-sectional descriptive study
was conducted on 416 patients attending for
screening, examination, and treatment of STIs at
the Ho Chi Minh City Hospital of Dermato-
Venereology from 6/2023 to 9/2023. All patients
were informed about the study and consented to
participate. They were then interviewed using a
pre-prepared survey questionnaire. Results:
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
181
Abnormal anxiety was observed in 55.7% of the
study population, and high levels of shame were
reported by 64.6%. Patients with genital warts
had higher shame levels and received less social
support compared to other disease groups (p <
0.05). Statistically significant correlations were
found between psychological characteristics,
economic status, marital status, sexual
orientations, prior counseling on STIs, age, age at
first sexual encounter, frequency of condom use,
number of sexual partners, and social support
level (p < 0.05). Conclusion: Patients with STIs
often experience psychological disturbances, and
their social support is still inadequate. Healthcare
professionals and social workers should focus
more on understanding abnormal psychological
states in these patients, raising awareness, and
minimizing risky behaviors.
Keywords: sexually transmitted infections,
psychological characteristics.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Các nhiễm khuẩn lây qua tình dục
(NKLQTD) với xu hướng ngày càng gia tăng
theo hàng năm là vấn đề sức khỏe không chỉ
ảnh hưởng đến mặt thể chất đơn thuần mà hệ
lụy của nó còn ảnh hưởng nhiều đến khía
cạnh tâm lý, tâm thần của sức khỏe. Mối
quan hệ tác động qua lại, ảnh hưỡng lẫn nhau
giữa sức khỏe tình dục và sức khỏe tâm sinh
lý luôn diễn ra trong mọi lứa tuổi và hành vi
tính dục. Tác động này còn có thể mang tính
hiệp đồng, tác động cộng hưởng giữa bệnh lý
và tâm lý mắc phải của bệnh nhân làm nặng
hơn diễn tiến của bệnh, đặc biệt đã được
chứng minh trên nhóm bệnh nhân HIV cũng
như nhóm bệnh nhân NKLQTD khác.1,2 Các
đặc điểm tâm lý ở nhóm bệnh nhân
NKLQTD cũng cho thấy có ảnh hưởng đến
hành vi tình dục an toàn và thái độ của họ
với việc tầm soát và điều trị bệnh, khi nhóm
bệnh nhân này có rối loạn tâm lý bốc đồng,
tâm lý hổ thẹn song song với hành vi ít sử
dụng bao cao su khi quan hệ hơn.3 Việc khảo
sát các đặc điểm tâm lý ở bệnh nhân
NKLQTD giúp nhận định những rối loạn về
tâm lý bản thân, tâm lý xã hội, qua đó góp
phần định hướng nhân viên y tế, nhân viên
công tác xã hội xây dựng mô hình, chiến
lược tham vấn, tư vấn giáo dục sức khỏe tình
dục, thay đổi hành vi, lối sống tình dục nguy
cơ với từng nhóm tác nhân NKLQTD, từng
nhóm đối tượng riêng biệt. Chúng tôi tiến
hành nghiên cứu một số đặc điểm của bệnh
nhân đến khám và điều trị NKLQTD tại
Bệnh viện Da Liễu Thành phố Hồ Chí Minh
với mục tiêu: (i) Khảo sát một số đặc điểm
tâm lý bệnh nhân khám và điều trị
NKLQTD, (ii) Khảo sát mối liên quan giữa
các đặc điểm về tác nhân NKLQTD và xã
hội của bệnh nhân với các đặc điểm tâm lý.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu
Dân số mục tiêu: Bệnh nhân khám và
điều trị nhiễm khuẩn lây qua tình dục.
Dân số chọn mẫu: Bệnh nhân đến khám
NKLQTD tại Bệnh viện Da Liễu Thành phố
Hồ Chí Minh từ tháng 03/2023 đến tháng
09/2023.
Tiêu chuẩn lựa chọn: Bệnh nhân độ tuổi
18 trở lên và đồng ý tham gia nghiên cứu.
Tiêu chuẩn loại trừ: Bệnh nhân mắc các
bệnh tâm thần, không có khả năng trả lời câu
hỏi. Bệnh nhân không hoàn thành bảng số
liệu.
Phương pháp nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả
cắt ngang.
Cỡ mẫu:
Cỡ mẫu được tính theo công thức:
HỘI NGHỊ KHOA HỌC KỸ THUẬT - HỘI Y HỌC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
182
+ α là mức ý nghĩa thống kê với KTC
95%, α = 0,05
+ Z-score tương ứng với α= 0,05, Z-score
= 1,96
+ p = 0,5
+ q = 1 - p = 0,5
+ d là độ chính xác tuyệt đối mong muốn,
chọn d = 0,05
Tính được n = 384,16. Vậy cỡ mẫu tối
thiểu cho nghiên cứu là 385.
Phương php thu thập số liệu: Bệnh
nhân khám NKLQTD được tiếp cận, phỏng
vấn theo bộ câu hỏi.
Biến số - Chỉ số nghiên cứu:
Biến số nghiên cứu bao gồm các đặc
điểm chung về kinh tế - xã hội (tuổi, giới, địa
chỉ, tình trạng kinh tế).
Biến số về đặc điểm, hành vi quan hệ
tình dục (xu hướng tình dục, tuổi quan hệ
tình dục lần đầu, tần suất sử dụng bao cao su,
tiền căn nhiễm khuẩn lây qua tình dục, số
bạn tình trong 1 năm qua).
Biến số về các đặc điểm tâm lý:
+ Mức độ căng thẳng thần kinh (stress)
(Perceived Stress scale, gồm 10 câu hỏi, theo
thang đo Likert-5), tổng điểm 40 được phân
loại thành mức độ thấp (< 14 điểm), trung
bình (14 - 26 điểm), cao;
+ Mức độ lo lắng (Hospital Anxiety
Depression Score, gồm 7 câu hỏi, theo thang
đo Likert-4), được phân loại thành giới hạn
bất thường (> 11 điểm) và giới hạn bình
thường;
+ Mức độ nhận thức hỗ trợ xã hội
(HTXH) (The Multidimensional Scale of
Perceived Social Support, gồm 12 câu hỏi
theo thang đo Likert-7), tổng điểm 80 được
phân loại thành mức độ HTXH thấp, trung
bình, cao;
+ Tâm lý tự kì thị (KT) (gồm 6 câu hỏi
theo thang đo Likert-4), được phân loại thành
có tâm lí tự KT (điểm phân vị trên 50th) và
không có tâm lí tự KT (điểm phân vị dưới
50th);
+ Tâm lý xấu hổ (XH) (gồm 5 câu hỏi
theo thang đo Likert-4), được phân loại thành
có tâm lí XH (điểm phân vị trên 50th) và
không có tâm lí XH (điểm phân vị dưới 50th).
Phương php xử lý số liệu: Nhập và
phân tích số liệu bằng phần mềm Epidata
3.1, SPSS 20.0. Kết quả tính toán trình bày
dưới dạng bảng. Yếu tố liên quan được đưa
vào phân tích hồi quy logistic, hồi quy tuyến
tính. Phép kiểm được xem là có ý nghĩa
thống kê khi p < 0,05.
Y đức: Nghiên cứu có sự đồng thuận của
bệnh nhân và được thông qua Hội đồng y
đức của Bệnh viện Da Liễu Thành phố Hồ
Chí Minh. Trước khi nghiên cứu được tiến
hành, nghiên cứu viên đã trình đề cương
nghiên cứu và được xét duyệt.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Đặc điểm chung của đối tượng nghiên
cứu (n = 416)
Mẫu nghiên cứu có độ tuổi trung bình là
28,9 (± 9,2), trong đó nam chiếm 56,5%, nữ
43,3%, có một người chuyển giới nữ chiếm
0,24%. Chủ yếu bệnh nhân có địa chỉ tại
Thành phố Hồ Chí Minh (53,6%). Bệnh nhân
độc thân chiếm 56,3%. Phần lớn bệnh nhân
học hết cấp 3 (43,5%). Mức lương từ 6 đến
10 triệu đồng chiếm tỉ lệ cao nhất (64,9%).
Đặc điểm về hành vi tình dục và
NKLQTD của đối tượng nghiên cứu (n =
416)
Nhóm có xu hướng dị giới chiếm tỉ lệ cao
nhất (78,6%), tuổi quan hệ lần đầu là 19 (14 -
28) tuổi, số bạn tình trung vị của nhóm đối
tượng nghiên cứu trong 1 năm qua là 1 (0 -
9). Phần lớn bệnh nhân hiếm khi hoặc không
bao giờ sử dụng bao cao su (49,5%). Phần
lớn chưa từng xét nghiệm HIV hoặc các bệnh
NKLQTD (83,2%) và không từng được tư
vấn về NKLQTD (79,8%) cũng như chưa
từng mắc bệnh NKLQTD trước đây (90,6%).
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
183
Nguyên nhân khiến bệnh nhân đến khám
nhiều nhất là mụn cơm hoa liễu (66,6%).
Đặc điểm tâm lý xã hội của nhóm bệnh
nhân mắc NKLQTD (n = 390)
Có 4 đặc điểm tâm lý xã hội đã được
khảo sát ở các bệnh nhân mắc NKLQTD bao
gồm: mức độ stress, mức độ lo lắng, tâm lý
KT và tâm lý XH.
Nhóm bệnh nhân NKLQTD có ba đặc
điểm tâm lý bất thường chiếm tỉ lệ cao là
mức độ stress trung bình - cao (89,7%), tâm
lý lo lắng bất thường (55,7%) và tâm lý XH
cao (64,6%). Tâm lý KT ở mức cao chiếm
48,2%. Mức độ HTXH của nhóm đối tượng
nghiên cứu cũng phần lớn nằm ở nhóm mức
hỗ trợ cao (59,8%).
Bảng 1. Đặc điểm tâm lý xã hội của bệnh nhân NKLQTD
Nhóm đặc điểm tâm lý
Chung
Mức độ căng thẳng thần kinh (PSS)
Thấp
Trung bình
Cao
20 (2 - 31)*
10,4%
86,3%
3,4%
Mức độ lo lắng (HADS)
Bình thường
Bất thường
8 (0 - 17)*
44,3%
55,7%
Tâm lý kì thị
Thấp
Cao
13 (6 - 24)*
51,8%
48,2%
Tâm lý xấu hổ
Thấp
Cao
8 (4 - 16)*
35,4%
64,6%
Mức độ hỗ trợ xã hội
Thấp
Trung bình
Cao
62 (21 - 84)*
1,4%
38,8%
59,8%
Chúng tôi cũng tiến hành so sánh đặc điểm tâm lý của nhóm bệnh nhân NKLQTD và
nhóm bệnh nhân tầm soát bệnh, nhận thấy: nhóm bệnh nhân mắc bệnh mụn cơm hoa liễu có
tâm lý XH cao hơn có ý nghĩa thống kê so với nhóm bệnh nhân tầm soát bệnh, nhóm bệnh
nhân này cũng có mức độ HTXH thấp hơn có ý nghĩa thống kê so với nhóm tầm soát bệnh.
Bảng 2. Sự khác biệt của đặc điểm tâm lý giữa cc nhóm NKLQTD và nhóm “tầm soát
bệnh”
Nhóm đặc điểm tâm lý
Viêm niệu
đạo/âm đạo
Giang mai
Mụn cơm
hoa liễu
Tầm soát
bệnh
p*
Căng thẳng thần kinh
19,2
18,3
19,5
20,0
0,202
Lo lắng
8,3
7,6
8,4
8,2
0,103
Kì thị
15,1
14,1
14,8
12,8
0,259
Xấu hổ
8,3
8,1
8,8
7,0
0,000
Hỗ trợ xã hội
62,7
63,0
54,9
63,2
0,001
* Kruskal - Wallis test
HỘI NGHỊ KHOA HỌC KỸ THUẬT - HỘI Y HỌC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
184
Mối liên quan giữa đặc điểm tâm lý và
một số đặc điểm của nhóm NKLQTD
Về tâm lý lo lắng: Kiểm định Chi -
square và Mann - Whitney cho thấy sự khác
biệt có ý nghĩa thống kê giữa các nhóm đặc
điểm về thu nhập, tuổi, điểm HTXH, điểm hỗ
trợ từ bạn bè, người đặc biệt. Xét tương quan
hồi quy logistic cho thấy nhóm thu nhập
không phụ thuộc người thân có khả năng có
điểm HADS bất thường cao hơn so với các
nhóm khác; tuổi đối tượng, tuổi quan hệ lần
đầu, điểm HTXH, điểm hỗ trợ từ bạn bè -
người đặc biệt càng lớn càng giảm khả năng
đối tượng có điểm HADS bất thường.
Về tâm lý stress: Kiểm định ANOVA khi
so sánh sự khác biệt điểm tâm lý stress cho
thấy sự khác biệt có ý nghĩa thống kê ở một
số nhóm đặc điểm, trong đó, nhóm có thu
nhập “Phụ thuộc”, nhóm “Không được tư
vấn về bệnh”, nhóm có “Hỗ trợ thấp”, nhóm
“Đồng giới - lưỡng giới” có điểm stress cao
hơn so với các nhóm còn lại.
Về tâm lý KT: Kiểm định ANOVA khi
so sánh sự khác biệt điểm tâm lý KT cho
thấy sự khác biệt có ý nghĩa thống kê ở một
số nhóm đặc điểm, trong đó, nhóm có thu
nhập “Phụ thuộc”, nhóm “Không được tư
vấn về bệnh”, nhóm “Đồng giới - lưỡng
giới” có điểm KT cao hơn so với các nhóm
còn lại. Mối tương quan hồi quy có ý nghĩa
thống kê ở đặc điểm tuổi, với hệ số hồi quy
tác động nghịch.
Về tâm lý XH: Kiểm định ANOVA khi
so sánh sự khác biệt điểm tâm lý XH cho
thấy sự khác biệt có ý nghĩa tống kê ở một số
đặc điểm, trong đó, nhóm có thu nhập “Phụ
thuộc”, nhóm “Không được tư vấn về bệnh”,
nhóm có “Hỗ trợ thấp”, nhóm “Đồng giới -
lưỡng giới” có điểm XH cao hơn so với các
nhóm còn lại. Mối tương quan hồi quy có ý
nghĩa thống kê ở đặc điểm tuổi và mức độ
thường xuyên sử dụng bao cao su của đối
tượng nghiên cứu, với hệ số hồi quy tác động
nghịch.
Về mức độ HTXH: Kiểm định ANOVA
khi so sánh sự khác biệt điểm HTXH cho
thấy sự khác biệt có ý nghĩa thống kê ở một
số đặc điểm, trong đó, nhóm “Độc thân”,
nhóm có thu nhập “Phụ thuộc” có điểm
HTXH thấp hơn so với các nhóm còn lại.
Mối tương quan hồi quy có ý nghĩa thống kê
ở đặc điểm số bạn tình trong vòng 1 năm
qua, với hệ số hồi quy tác động nghịch.
Bảng 3. Mối liên quan giữa đặc điểm tâm lý và một số đặc điểm của nhóm NKLQTD
Đặc điểm
Mức
độ lo
lắng
bất
thường
p
Điểm
căng
thẳng
thần
kinh
p
Điểm
tâm
lý kì
thị
p
Điểm
tâm
lý
xấu
hổ
p
Điểm
hỗ
trợ
xã
hội
p
Nam
58,3%
0,217
17,45
0,662
15,59
0,575
9,12
0,858
63,3
0,071
Nữ
52,2%
18,67
15,80
9,18
61,6
Độc thân
31,6%
0,087
19,28
0,955
14,62
0,899
8,48
0,406
61,0
0,000
Đã có gia đình
24,0%
19,25
14,57
8,22
64,6
Tp.HCM
48,0%
0,107
18,21
0,145
15,61
0,607
8,98
0,272
63,2
0,077
Khác
40,1%
18,91
15,89
9,32
61,6
Cấp I-II
48,5%
0,643
18,81
0,751
15,64
0,191
9,45
0,440
61,5
0,233