Suy tuyến yên (Phần 2)
Chẩn đoán
Một khi chẩn đoán thiếu hụt một loại hormone được nghĩ tới, thì nên làm
thêm xét nghiệm những hormone khác vì cũng có thể bị thiếu hụt.
Thiếu hormone tăng trưởng
Phát hiện mức hormone hướng sinh dục ở mức thấp bằng xét nghiệm đo
lượng LH và FSH trong máu đồng thời với hormone steroid sinh dục. Từ kết quả
này giúp bác sĩ chẩn đoán suy tuyến yên. Việc chẩn đoán sẽ khác nhau giữa nam
và nữ.
Thiếu hormone kích thích tuyến giáp
Xét nghiệm đo chức năng tuyến giáp có thể giúp xác định chẩn đoán thiếu
TSH . Xét nghiệm thường làm nhất là đo đồng thời T4 và TSH .
Thiếu hormone kích thích vỏ thượng thận
Xét nghiệm dung nạp insulin được thực hiện để xác định xem lượng
cortisol tăng có gây hạ đường huyết hay không. Nếu cortisol không tăng, chứng tỏ
nguồn dự trữ cortisol bị thiếu hụt, điều này nói lên thiếu ACTH. Nếu thử nghiệm
dung nạp insulin không an toàn, thì xét nghiệm glucagon cũng cho kết quả tương
tự. Xét nghiệm CRH (corticotropin-releasing hormone) cũng có thể được thực
hiện. Bằng cách tiêm CRH, sau đó lấy máu đo lượng ACTH và cortisol thấy chất
này trong máu tăng. Các thử nghiệm khác kích thích tiết ACTH cũng có thể được
thực hiện.
Thiếu hormone tăng trưởng
Thiếu hormone tăng trưởng được xác định bằng cách làm thử nghiệm yếu
tố tăng trưởng 1 giống insulin, các yếu tố tăng trưởng này phụ thuộc vào hormone
tăng trưởng. Đo lượng hormone tăng trưởng khi ngủ và khi hoạt động cũng có thể
sử dụng để đánh giá sự thiếu hụt hormone này, vì cả hai hoạt động này được biết
đều kích thích bài tiết hormone tăng trưởng. Một số thuốc cũng gây bài tiết
hormone tăng trưởng, và cũng cò thể dùng để đo sự đáp ứng của hormone. Xét
nghiệm chuẩn để xác định sự thiếu hụt hormone tăng trưởng là thử nghiệm gây hạ
đường huyết bằng insulin. Thử nghiệm này cũng có những nguy cơ của nó do hạ
đường huyết. Một số thử nghiệm khác như truyền arginine, clonidine và thử
nghiệm gây phóng thích GH.
Khiếm khuyết các hormone khác
Nếu như mức prolactin trong máu bình thường, thì chẩn đoán sự khiếm
khuyết hormone được loại trừ. Thử nghiệm kích thích TRH (thyrotropin-releasing
hormone) cũng có thể giúp xác định mức prolactin. Có nhiều thử nghiệm có giá trị
để đo lượng ADH và chẩn đoán xác dịnh bệnh đái tháo nhạt.
Thử nghiệm toàn thể về suy tuyến yên.
Bác sĩ cũng khó có thể chẩn đoán được bệnh suy tuyến yên vì triệu chứng
lâm sàng không đặc hiệu vì có thể chỉ thiếu một hoặc vài hormone. Thường thì
việc chẩn đoán suy tuyến yên cần phải có sự kết hợp với các thử nghiệm động và
đơn giản là làm xét nghiệm máu, tốt nhất là xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh. Một
trong những xét nghiệm thường dùng nhất là chụp cộng hưởng từ nhân(MRI),chụp
có cản quang, giúp quan sát vùng tuyến yên và dưới đồi. Khi chụp MRI không
thực hiện được, thì lúc đó có thể thay thế bằng chụp cắt lớp điện toán (CT Scan).
Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh này có thể cho thấy khối u hay khối choáng
chổ vùng tuyến yên, và qua đó có thể phần nào giải thích được chức năng tuyến
yên.
Suy toàn bộ tuyến yên
Gây hạ đường huyết bằng insulin, hay còn gọi là thử nghiệm dung nạp bằng
insulin, nhằm giúp xác định sự khiếm khuyết hormone đặc hiệu, và là một thử
nghiệm tuyệt vời để chẩn đoán suy toàn bộ tuyến yên. Xét nghiệm này có thể giúp
phát hiện thiếu hụt hormone tăng trưởng, ACTH (cortisol) và prolactin. Khi có
thiếu hụt tất cả những hormone này là chỉ điểm chẩn đóan chắc chắn của suy tuyến
yên. Các chẩn đoán về hình ảnh và bệnh sử cũng rất quan trọng.
Điều trị
Có nhiều phương pháp điều trị, tuỳ thuộc vào tuổi tác, giới tính của người
bệnh, mức độ nặng của suy tuyến yên, số lượng hormone bị thiếu hụt và kể cả
những nguyên nhân tiềm tàng của suy tuyến yên. Thay thế hormone bị thiếu
thường dành cho những trường hợp thiếu hụt loại hormone đặc hiệu. Khuyến và
giáo dục người bệnh dùng hormone bị thiếu hàng ngày. Chẳng hạn, một số bệnh,
tai nạn hay do phẫu thuật cũng có thể gây ra suy tuyến yên .
Thiếu hormone GH
Thay thế bằng hormone LH và FSH . Dùng Estrogen cho nữ và testosterone
cho nam giới được chỉ định dùng ở liều thấp nhất có hiệu quả, và cũng có thể có
những biến chứng của cách điều trị này. Để chữa trị sự giảm ham muốn tình dục ở
nữ, có thể dùng androgens liều thấp. Để phục hồi khả năng có con ở nam giới thì
cần phải chích hormone này thường xuyên. Bệnh nhân nam và nữ bị suy tuyến yên
do bệnh lý của vùng dưới đồi cũng có thể điều trị thành công bằng hormone
GnRH, vì nó có khả năng phục hồi lại khả năng sinh dục và sinh sản.
Thiếu hormone kích thích tuyến giáp
Ở những bệnh nhân bị suy tuyến yên, cần phải làm xét nghiệm chức năng
tuyến thượng thận và điều trị bằng steroid trước khi điều trị bằng hormone tuyến
giáp thay thế.
Thiếu hormone kích thích vỏ thượng thận
Hydrocortisone hay cortisone được dùng để thay thế sự thiếu hụt hormone
này. Bệnh nhân thường dùng liều hydrocortisone dưới 20 mg mỗi ngày.
Thiếu hormone tăng trưởng
Chủ yếu là điều trị ở trẻ chậm tăng trưởng do thiếu hormone này. Hiệu quả
điều trị bằng hormone tăng trưởng ở người lớn và người trẻ trưởng thành chưa có
bằng chứng cho thấy hiệu quả. Hormone tăng trưởng còn giúp phục hồi tỉ lệ cơ và
mở về mức bình thường. Hormone tăng trưởng rất đắt và cần phải thận trọng khi
dùng.
Điều trị thiếu hụt nhiều hormone do suy toàn bộ tuyến yên.
Điều trị suy tuyến yên thường rất dễ dàng, nhưng đòi hỏi người bệnh phải
điều trị liên tục suốt đời. Một số bệnh nhân được điều trị bằng GnRH, là một loại
hormone của vùng dưới đồi. Trong nhiều trường hợp, việc điều trị bằng cách dựa
trên hormone bị thiếu hụt. Bệnh nhân bị suy tuyến yên phải được điều trị thường
xuyên, tránh dùng quá liều hormone. Nếu nguyên nhân gây suy tuyến yên được
điều trị thì sẽ hết suy tuyến yên. Nếu nguyên nhâ gây suy tuyến yên là do khối u,
hay do tổn thương thì điều trị bằng phẫu thuật hay xạ trị được chọn lựa. Khi lấy đi
khối u thì suy tuyến yên sẽ hồi phục. Tuy nhiên, sau khi cắt khối u cần phải điều
trị bằng hormone thay thế.
Tiên lượng
Tiên lượng bệnh nhân suy tuyến yên nói chung là tốt. Điều trị phải liên tục
và suốt đời. Tuy nhiên, suy tuyến yên là một bệnh dai dẳng, tiên lượng phụ thuộc
vào nguyên nhân ban đầu. Suy tuyến yên có thể đe doạ tính mạng, đặc biệt nếu
suy tuyến yên cấp tính xảy ra do khối u to ở tuyến yên . Tỉ lệ tử vong do bệnh suy
tuyến yên gia tăng, mặc dù không rõ nguyên nhân Cũng có thể tăng tỉ lệ tử vong
là do dùng quá liều hormone. Muốn hồi phục chức năng tuyến yên cần phải điều
trị thay thế bằng hormone trong thời gian lâu dài.
Phòng ngừa
Vẫn chưa có cách phòng ngừa suy tuyến yên, ngoại trừ phòng ngừa chấn
thương tuyến yên và vùng dưới đồi.
