Luận văn Thạc sĩ Khoa học lịch sử: Đảng bộ tỉnh Sơn La lãnh đạo kinh tế hợp tác xã (1996

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------***------

LẠI TRANG HUYỀN

Đảng bộ tỉnh sơn la lãnh đạo kinh tế hợp tác xã (1996 - 2006)

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC LỊCH SỬ

Hà NộI, tháng 10 - 2008

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------***------

LẠI TRANG HUYỀN

ĐẢNG BỘ TỈNH SƠN LA

LÃNH ĐẠO KINH TẾ HỢP TÁC XÃ (1996 - 2006)

CHUYÊN NGÀNH LỊCH SỬ ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM

MÃ SỐ: 60 22 56

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC LỊCH SỬ

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Vũ Quang Hiển

Hà Nội, tháng 10 – 2008

BẢNG CHỮ VIẾT TẮT

BCĐ: Ban chỉ đạo

CT: Chỉ thị

HĐND: Hội đồng nhân dân

HTX: Hợp tác xã

KTHT: Kinh tế hợp tác

NQ: Nghị quyết

QĐ: Quyết định

UB: Uỷ ban

UBND: Uỷ ban nhân dân

TU: Tỉnh uỷ

TW: Trung ương

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ................................................................................................... 1

Chương 1: LÃNH ĐẠO XÂY DỰNG KINH TẾ HỢP TÁC XÃ

TRONG NHỮNG NĂM 1996 - 2000 ....................................................... 7

1.1. Những điều kiện ảnh hưởng đến sự lãnh đạp của Đảng bộ tỉnh Sơn

La trong xây dựng kinh tế Hợp tác xã .................................................... 7

1.1.1. Điều kiện tự nhiên và xã hội ............................................................. 7

1.1.2. Chủ trương của Đảng về xây dựng và phát triển kinh tế Hợp tác xã

trong thời kì đổi mới................................................................................. 12

1.1.3. Tình hình kinh tế hợp tác xã ở Sơn La trước năm 1996 .................. 23

1.2. Những chủ trương và biện pháp lớn của Đảng bộ ......................... 28

1.3. Sự chỉ đạo xây dựng kinh tế hợp tác xã.......................................... 35

1.3.1. Quá trình chỉ đạo xây dựng kinh tế hợp tác xã ................................ 35

1.3.2. Kết quả thực hiện............................................................................ 49

Tiểu kết chương 1 ................................................................................... 49

Chương 2. LÃNH ĐẠO XÂY DỰNG KINH TẾ HỢP TÁC XÃ

TRONG NHỮNG NĂM 2001 - 2006 ..................................................... 50

2.1. Hoàn cảnh lịch sử mới và yêu cầu đối với việc phát triển kinh tế

HTX......................................................................................................... 50

2.1.1. Hoàn cảnh lịch sử mới .................................................................... 50

2.1.2. Những yêu cầu đối với việc phát triển HTX trong thời kỳ mới ....... 51

2.2. Chủ trương và biện pháp mới của Đảng bộ ................................... 55

2.3. Sự chỉ đạo phát triển kinh tế HTX ................................................. 57

2.3.1. Phương hướng mới của Đảng bộ tỉnh ............................................. 57

2.3.2. Kết quả thực hiện............................................................................ 64

Chương 3: MỘT SỐ NHẬN XÉT VÀ KINH NGHIỆM ...................... 83

3.1. Một số nhận xét ............................................................................... 83

3.1.1. Ưu điểm của Đảng bộ tỉnh Sơn La trong quá trình lãnh đạp xây dựng

kinh tế HTX (1996 - 2006) ....................................................................... 83

3.1.2. Hạn chế của Đảng bộ tỉnh Sơn La trong quá trình lãnh đạo xây dựng

kinh tế HTX (1996 - 2006) ....................................................................... 92

3.1.3. Nguyên nhân của thành tựu ............................................................ 97

3.1.4. Nguyên nhận hạn chế của quá trình xây dựng kinh tế hợp tác xã ở

Sơn La trong những năm 1996 - 2006 ...................................................... 99

3.2. Một số kinh nghiệm lịch sử ........................................................... 101

KẾT LUẬN ........................................................................................... 107

TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................... 109

PHỤ LỤC

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Đi lên chủ nghĩa xã hội là con đường tất yếu khách quan của cách mạng

Việt Nam. Nhận thức đúng đắn hơn về quy luật của sự phát triển trong điều

kiện cụ thể của Việt Nam, từ năm 1986 Đảng ta đã khởi xướng công cuộc đổi

mới, tiến hành chuyển đổi nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung sang nền kinh tế

thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa là nhiệm vụ vô cùng quan trọng,

trong đó kinh tế nhà nước và kinh tế tập thể giữ vai trò nền tảng trong nền

kinh tế quốc dân. Sự tồn tại và phát triển của kinh tế tập thể và kinh tế nhà

nước quyết định và đảm bảo sự thắng lợi của công cuộc đổi mới đất nước

theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

Nước ta đi lên chủ nghĩa xã hội với xuất phát điểm thấp, kinh tế nghèo

nàn, lạc hậu, sản xuất nông nghiệp là chủ yếu. Xây dựng và phát triển kinh tế

tập thể với nòng cốt là hợp tác xã đã được Đảng ta tiến hành từ những năm 60

của thế kỷ trước. Phong trào HTX đã góp phần xây dựng các công trình thuỷ

lợi, cải tạo diện tích canh tác, đưa kỹ thuật mới vào sản xuất, góp phần đưa

miền Bắc trở thành hậu phương lớn chi viện cho miền Nam đánh thắng đế

quốc Mỹ. Khi cả nước thống nhất đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội, cơ chế

quản lý kinh tế tập trung quan liêu bao cấp, đánh đồng tập thể hoá với hợp tác

hoá làm cho phong trào hợp tác xã lâm vào khủng hoảng trong bối cảnh khó

khăn chung của đất nước. Với đường lối đổi mới của Đảng, kinh tế hợp tác xã

đã có những khởi sắc, đặc biệt là khi nền kinh tế đất nước bước vào thời kỳ

công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Cùng với sự đi lên của nền kinh tế đất nước,

kinh tế hợp tác xã với tư cách là loại hình kinh tế, tổ chức kinh tế cộng đồng

đang góp phần giải quyết những vấn đề kinh tế - xã hội nảy sinh trong quá

trình phát triển của đất nước.

Sơn La, một tỉnh miền núi nhiều tộc người cùng sinh sống, nền kinh tế

xã hội chưa thực sự phát triển, vẫn thuộc diện là một tỉnh đặc biệt khó khăn.

Việc định hướng phát triển nền kinh tế của tỉnh theo hướng công nghiệp hoá,

hiện đại hoá có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối việc ổn định đời sống nhân

dân, chuyển hướng sản xuất trong nông nghiệp và nông thôn miền núi. Sự

chuyển đổi mô hình hợp tác xã đã mở rộng sản xuất hàng hoá, tiếp cận với

nền kinh tế thị trường, nâng cao hiệu quả kinh tế của tỉnh.

Năm 1996, Đảng và Nhà nước ta ban hành Luật Hợp tác xã, kinh tế

hợp tác mà nòng cốt là hợp tác xã được tạo điều kiện pháp lý để phát

triển. Đảng bộ tỉnh Sơn La đã có những nghị quyết, chính sách, biện phá p

quan trọng để thúc đẩy kinh tế hợp tác và hợp tác xã phát triển, góp phần

phát triển kinh tế xã hội, giữ vững an ninh chính trị, cải thiện đời sống và

củng cố niềm tin của nhân dân các dân tộc tỉnh Sơn La đối với sự lãnh

đạo của Đảng. Chủ trương phát triển kinh tế hợp tác xã của Đảng trong

thời kỳ đổi mới đã đáp ứng nhu cầu khách quan phát triển kinh tế đất

nước, tạo nên một luồng gió mới trong kinh tế hợp tác xã. Trong đó sự

lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Sơn La đối với phát triển hợp tác xã tỉnh đã và

đang góp phần vào sự nghiệp xây dựng đất nước trong thời kỳ đổi mới.

Giai đoạn 1996 - 2006 kinh tế hợp tác xã cả nước nói chung và kinh

tế hợp tác xã ở Sơn La nói riêng đã đạt được những thành tựu to lớn,

khẳng định sự lựa chọn đúng đắn về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội

của đất nước ta. Mặc dù vậy những khó khăn, bất cập là không nhỏ, kinh

tế hợp tác xã còn gặp nhiều trở ngại trên bước đường phát triển. Nhưng

dưới sự lãnh đạo của Đảng và sự đoàn kết toàn dân tin chắc kinh tế HTX

sẽ phát triển và trở thành một trong những thành phần kinh tế chủ lực của

đất nước.

Với ý nghĩa khoa học và thực tiễn như vậy, tôi chọn đề tài “Đảng bộ

tỉnh Sơn La lãnh đạo kinh tế hợp tác xã (1996 - 2006)” làm đề tài luận văn

thạc sĩ khoa học lịch sử.

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

Phát triển kinh tế hợp tác, hợp tác xã là nhu cầu tất yếu cần thiết đối với

sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội của nước ta. Kinh tế hợp tác xã có vai

trò to lớn trong sự nghiệp kháng chiến chống Mỹ cứu nước và xây dựng chủ

nghĩa xã hội. Vì vậy đã có nhiều công trình nghiên cứu về kinh tế hợp tác xã.

Phần lớn các công trình nghiên cứu đều đề cập đến lịch sử, vai trò, vị trí và

tầm quan trọng của việc xây dựng kinh tế hợp tác xã trong thời kỳ đổi mới.

Có thể kể tên một số công trình nghiên cứu như sau:

“Phát triển và đổi mới hợp tác xã theo luật hợp tác xã” của Nguyễn Văn Bích.

“Đảng Cộng sản Việt Nam với phong trào hợp tác xã” do Liên minh

Hợp tác xã Việt Nam phối hợp với nhà xuất bản Chính trị quốc gia xuất bản.

Hội đồng nghiên cứu khoa học và tổng kết thực tiễn Tỉnh uỷ Sơn La đã

nghiên cứu đề tài: “Kinh tế hợp tác trong nông nghiệp và vai trò của nó đối

với chiến lược phát triển kinh tế của tỉnh đến năm 2010”.

Bên cạnh đó có một số luận văn, luận án nghiên cứu về đề tài hợp tác

xã như: luận văn “Kinh tế hợp tác xã ở Hà Nội Thực trạng và giải pháp” của

Hoàng Thuý Quỳnh; luận văn “Đổi mới hợp tác xã nông nghiệp ở Hà Tây

Thực trạng và giải pháp” của Hoàng Thị Ngọc Lan; luận văn “Lý luận Mác

xít về hợp tác xã và thực tiễn chuyển đổi hợp tác xã nông nghiệp ở Việt Nam

hiện nay” của Đào Đăng Măng; luận án Tiến sĩ Khoa học Kinh tế “Xu hướng

biến đổi hợp tác xã nông nghiệp trong quá trình đổi mới kinh tế ở nước ta”

của Nguyễn Đình Hợi…

Ngoài ra còn có một số bài viết của các tác giả đã đăng trên một số báo

và tạp chí như: “Cộng sản”, “Xây dựng Đảng”, “Lý luận Chính trị”…

Những công trình nghiên cứu trên đã làm sáng tỏ một số khía cạnh về

lý luận và thực tiễn của phong trào hợp tác xã ở nước ta trong những năm

trước và sau đổi mới, những thành tựu và hạn chế của phong trào, rút ra một

số bài học kinh nghiệm về xây dựng và phát triển kinh tế hợp tác xã… Tuy nhiên

chưa có công trình nào nghiên cứu về sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Sơn La đối

với kinh tế hợp tác xã trong những năm trước và sau khi Đảng ta tiến hành công

cuộc đổi mới. Vì thế chưa có sự đánh giá, tổng kết một cách toàn diện về những

thuận lợi, khó khăn, thành tựu cũng như hạn chế của phong trào hợp tác xã tỉnh

Sơn La dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh để góp phần thúc đẩy việc thực hiện

chiến lược kinh tế và đẩy mạnh công nghiệp hoá nông nghiệp, hiện đại hoá nông

thôn tỉnh Sơn La. Vì vậy, việc nghiên cứu quá trình Đảng bộ tỉnh Sơn La lãnh

đạo phát triển kinh tế hợp tác xã là cần thiết trong giai đoạn hiện nay.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

Về mục đích, đề tài nhằm làm sáng tỏ sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Sơn

La trong việc xây dựng kinh tế HTX ở địa phương. Mặt khác đề tài trình bày quá

trình xây dựng HTX ở Sơn La giai đoạn 1996 - 2006 để khẳng định tính tất yếu

khách quan và vai trò của kinh tế HTX trong việc chuyển đổi cơ cấu sản xuất từ

một nền kinh tế sản xuất nhỏ lên nền sản xuất tập trung có sự hợp tác, liên minh

giữa nhiều thành phần kinh tế, đặc biệt với kinh tế HTX. Trên cơ sở đánh giá

đúng đắn thực trạng kinh tế HTX ở Sơn La để tổng kết những kết quả đạt được

và rút ra kinh nghiệm lịch sử về sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Sơn La trong việc

lãnh đạo xây dựng và phát triển kinh tế HTX ở địa phương.

Nhiệm vụ của luận văn là:

Tập hợp, xử lý, hệ thống hoá các tư liệu có liên quan đến sự lãnh đạo

của Đảng bộ tỉnh Sơn La trong việc xây dựng kinh tế HTX ở địa phương.

Mô tả rõ nét những chủ trương, biện pháp của đảng bộ địa phương và

việc thực hiện chủ trương, biện pháp đó để xây dựng kinh tế HTX.

Trình bày việc thực hiện và diễn biến của phong trào xây dựng kinh tế

HTX từ hoạt động của các cấp, các ngành, chính quyền, đoàn thể, quần chúng

nhân dân ở tỉnh Sơn La.

Đánh giá, nhận xét những kết quả của quá trình xây dựng kinh tế HTX

ở Sơn La giai đoạn 1996 - 2006. Từ đó rút ra thành tựu, hạn chế trong xây

dựng và phát triển kinh tế HTX và rút ra một số bài học kinh nghiệm.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của đề tài là những chủ trương, đường lối, chính

sách của Đảng và Nhà nước đối với kinh tế HTX và sự thể chế hoá, cụ thể hoá

của Đảng bộ tỉnh Sơn La để đưa chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng

và Nhà nước vào xây dựng và phát triển kinh tế HTX ở địa phương.

Về phạm vi nghiên cứu:

Đề tài nghiên cứu kinh tế HTX trên phạm vi tỉnh Sơn La, đi vào tìm hiểu

tình hình kinh tế HTX ở Sơn La trước năm 1996 và giai đoạn 1996 - 2006.

Những điều kiện lịch sử chi phối sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Sơn La

trong việc xây dựng kinh tế HTX.

Kết quả của quá trình xây dựng kinh tế HTX ở Sơn La, những thành

tựu và hạn chế, bài học kinh nghiệm về sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Sơn La

đối với quá trình xây dựng kinh tế HTX ở địa phương.

5. Nguồn tài liệu và phương pháp nghiên cứu

Đề tài thực hiện dựa trên những tài liệu đã được xuất bản có liên quan

đến đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước ta, quan điểm

của Chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về HTX.

Các văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng, văn kiện Đại hội đại biểu

Đảng bộ tỉnh Sơn La, các báo cáo của các ban, ngành, đoàn thể tỉnh Sơn La

về thực hiện xây dựng kinh tế HTX.

Đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu cần thiết như phương pháp

lịch sử kết hợp với phương pháp thống kê, phương pháp phân tích. Đồng thời

tác giả của đề tài tiến hành khảo sát thực tế một số HTX trên địa bàn tỉnh.

6. Cấu trúc của luận văn

Ngoài các phần: mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, nội

dung của luận văn gồm ba chương:

Chương 1: Đảng bộ tỉnh Sơn La lãnh đạo xây dựng kinh tế hợp tác xã

trong những năm 1996 - 2000.

Chương 2: Đảng bộ tỉnh Sơn La lãnh đạo xây dựng kinh tế hợp tác xã

trong những năm 2001 - 2006.

Chương 3: Một số nhận xét và kinh nghiệm lịch sử.

Chương 1

LÃNH ĐẠO XÂY DỰNG KINH TẾ HỢP TÁC XÃ

TRONG NHỮNG NĂM 1996 - 2000

1.1. Những điều kiện ảnh hưởng đến sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh

Sơn La trong xây dựng kinh tế Hợp tác xã

1.1.1. Điều kiện tự nhiên và xã hội

Điều kiện tự nhiên là yếu tố quan trọng có ảnh hưởng không nhỏ đến sự

phát triển của kinh tế xã hội của mỗi vùng miền, nói rộng hơn là đối với quốc

gia, dân tộc. Chiến lược phát triển kinh tế xã hội đúng đắn phải phù hợp với

những điều kiện tự nhiên và đặc điểm dân cư của mỗi vùng. Do đó những

thuận lợi và khó khăn về điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội của địa phương

sẽ tác động đến sự lựa chọn hướng phát triển cơ cấu kinh tế phù hợp, trong đó

việc xây dựng mô hình kinh tế hợp tác xã phải dựa trên những điều kiện thuận

lợi, tiềm năng, thế mạnh về tự nhiên và kinh tế xã hội của địa phương.

Về vị trí địa lý: Sơn La là một tỉnh miền núi cao biên giới, nằm ở phía tây bắc của Việt Nam, nằm trong vị trí từ 200 39’ đến 220 5’ vĩ bắc và 1030 15’ đến 1050 15' kinh đông. Phía bắc giáp tỉnh Lào Cai, Yên Bái. Phía đông và

đông nam giáp tỉnh Phú Thọ, Hoà Bình, Thanh Hoá. Phía tây giáp tỉnh Lai

Châu. Phía nam giáp nước Cộng hoà dân chủ nhân dân Lào. Sơn La có hai

cửa khẩu quốc gia là Pa Háng (thuộc huyện Mộc Châu) và Chiềng Khương

(thuộc huyện Sông Mã) và nằm trên trục đường quốc lộ 6: Hà Nội - Hoà Bình

- Sơn La - Điện Biên - Lai Châu, cách Hà Nội 300km. Các đường giao thông

quan trọng trên địa bàn tỉnh gồm có 4 tuyến chính nối Sơn La với thủ đô Hà

Nội: đường quốc lộ 6, quốc lộ 37, quốc lộ 43, quốc lộ 279. Ngoài ra, còn có

đường không và đường sông như sân bay Nà Sản và cảng đường sông Tà

Hộc, Vạn Yên. Các con sông chính chảy qua địa bàn tỉnh Sơn La như sông

Ðà, Sông Mã và rất nhiều con suối nhỏ phân bổ đều trên địa bàn tỉnh. Sông

Ðà chảy qua địa phận Sơn La dài 150 km, sông Mã chảy qua địa phận Sơn La

dài 95 km, có độ dốc lớn, nhiều thác ghềnh, đem đến cho Sơn La nguồn thuỷ

điện to lớn và giao thông đường thuỷ. Tuy nhiên với địa hình rộng và phức

tạp, giao thông đi lại từ trung tâm thị xã, thị trấn đến các xã, bản còn khó

khăn, có những xã còn chưa có đường ôtô đến trung tâm xã. Những xã có

đường ôtô nhưng đến mùa mưa giao thông cũng gặp rất nhiều khó khăn, ảnh

hưởng đến sản xuất, sinh hoạt của đồng bào.

Ðịa hình tỉnh Sơn La phức tạp bị chia cắt bởi núi cao, suối sâu, có

nhiều núi đá vôi xen lẫn đồi, thung lũng, lòng chảo, bồn địa và cao nguyên.

Vùng núi chiếm trên 85% diện tích tự nhiên toàn tỉnh, các dãy núi cao hầu hết

đều tập trung ở vùng giáp ranh giữa Sơn La - Lào Cai - Yên Bái, phía đông

bắc có dải phía tây Hoàng Liên Sơn án ngữ, phía tây nam cũng có những dãy

núi cao hiểm trở dọc biên giới Việt - Lào. Sơn La có hai cao nguyên tương

đối bằng phẳng: cao nguyên Mộc Châu và cao nguyên Nà Sản còn lại là các

bãi bằng nhỏ hẹp xen kẽ núi cao. Ðộ cao trung bình 600 - 700m so với mặt

biển, điểm cao nhất là 2.879m so với mặt biển, điểm thấp nhất là 70m so với

mặt biển. Cao nguyên Mộc Châu đất đai màu mỡ, phì nhiêu mang đặc trưng

của vùng khí hậu nhiệt đới với độ cao trung bình 1.050m so với mặt nước

biển là điều kiện thuận lợi để phát triển cây công nghiệp như chè, cây ăn quả

các loại. Cao nguyên Nà Sản chạy dài theo trục Quốc lộ 6, vùng đất phì nhiêu

là điều kiện thuận lợi cho việc phát triển các loại cây cây công nghiệp như:

nứa, cà phê, dâu tằm... và các loại cây ăn quả đa dạng như xoài, nhãn, dứa,

chuối vải...

Khí hậu Sơn La thuộc vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, chia làm hai

mùa: mùa mưa và mùa khô. Mùa mưa kéo dài từ tháng 4 đến tháng 9. có mưa

nhiều, độ ẩm cao, lượng mưa trung bình từ 1400mm - 1800mm. Mùa khô kéo

dài từ tháng 19 đến tháng 3 năm sau, thường lạnh, ít mưa, khô hanh. Nhìn

chung khí hậu Sơn La mát mẻ, nhiệt độ trung bình từ 200C đến 250C , vùng núi cao có thể dưới 50C. Khí hậu Sơn La đa dạng và đất đai màu mỡ là điều kiện

thuận lợi để phát triển ngành nông nghiệp như trồng trọt và chăn nuôi, chế biến

thực phẩm. Mặc dù vậy vào mùa khô trùng với mùa đông thường có gió lào

khô hanh và sương muối ở một số vùng gây khó khăn cho việc trồng trọt.

Tỉnh Sơn La có 1.405.500 ha diện tích đất tự nhiên. Trong đó diện tích

đất nông nghiệp là 190.070 ha, chiếm 13,52%; diện tích đất lâm nghiệp có

rừng là 331.120 ha, chiếm 23,55%; diện tích đất chuyên dùng là 22.327 ha,

chiếm 1,53%; diện tích đất ở là 5.756 ha, chiếm 0,39%; diện tích đất chưa sử

dụng và sông suối là 856.227 ha, chiếm 59,02%.

Trong đất nông nghiệp, diện tích đất trồng cây hàng năm là 161.266 ha,

chiếm 84,48%, trong đó lúa 2 vụ chiếm 0,8% diện tích; diện tích đất trồng cây

lâu năm là 16.426 ha, chiếm 8,64%.

Diện tích đất trống, đồi núi trọc cần phủ xanh là 734.018 ha; đất bằng

chưa sử dụng là 380 ha; đất có mặt nước chưa được khai thác sử dụng là 59

ha; đất sông suối là 9.793 ha; đất núi đá không có cây là 64.376 ha; đất chưa

sử dụng khác là 47.601 ha.

Tính đến năm 2002, tỉnh Sơn La có 310.135 ha rừng hiện có, tỷ lệ che

phủ rừng đạt 22,1%. Trong đó rừng tự nhiên là 287.161 ha, rừng trồng là

22.974 ha. Sơn La có 4 rừng đặc dụng bảo tồn thiên nhiên là Xuân Nha (Mộc

Châu) rộng 38.000 ha, Sốp Cộp (Sông Mã) rộng 27.700 ha, Côpia (Thuận

Châu) rộng 9.000 ha, Tà Xùa (Bắc Yên) rộng 16.000 ha. Rừng Sơn La có

nhiều lâm, thổ sản quý hiếm, cung cấp vật liệu cho xây dựng, sản xuất công

nghiệp và nhiều dược liệu quý hiếm.

Sơn La có 2 nguồn nguyên, vật liệu xây dựng chủ yếu là đá vôi và đất

sét với trữ lượng khá lớn phân bố tương đối rộng trên địa bàn toàn tỉnh, hiện

đang được khai thác mạnh để sản xuất xi măng, gạch, ngói phục vụ nhu cầu

xây dựng trong tỉnh và công trình thuỷ điện Sơn La; mỏ sét Nà Pó trữ lượng

16 triệu tấn, mỏ sét xi măng Chiềng Sinh trữ lượng khoảng 760 ngàn tấn.

Ngoài ra Sơn La còn có một số mỏ khoáng sản nhưng trữ lượng không lớn

như niken, đồng, có 8 điểm quặng và mỏ, đáng kể là mỏ bản Phúc (huyện Bắc

Yên) có trữ lượng hàng triệu tấn quặng với hàm lượng 3,55% niken; 1,3%

đồng; vàng có 4 sa khoáng và 3 điểm vàng gốc, trong đó có triển vọng là sa

khoáng Pi Toong (huyện Mường La), Mu Nu (huyện Mai Sơn); mỏ than Tà

Phù (huyện Mộc Châu) có trữ lượng khoảng 23 vạn tấn; than đá có ở các mỏ

than (huyện Quỳnh Nhai) trữ lượng khoảng 578 ngàn tấn; mỏ than Mường

Lựm, trữ lượng trên 80 ngàn tấn. Đây là điều kiện thuận lợi để Sơn La thu hút

đầu tư, phát triển công nghiệp khai khoáng. Tuy nhiên do kinh tế chậm phát

triển, thiếu vốn và nguồn nhân lực có trình độ nên ngành công nghiệp ở Sơn

La chưa phát huy được tiềm năng vốn có. Kinh tế HTX chủ yếu hoạt động

trong lĩnh vực nông nghiệp và một số lĩnh vực phi nông nghiệp, sự hợp tác

với các thành phần kinh tế khác do đó chưa phát triển mạnh.

Như vậy đặc điểm về điều kiện tự nhiên của Sơn La có ảnh hưởng lớn

đối với việc phát triển kinh tế xã hội, trong đó có kinh tế HTX. Ở những vùng

có điệu kiện tự nhiên về đất đai, khí hậu, tài nguyên, giao thông vận tải thì

thuận lợi cho việc thiết lập và phát triển các HTX nông nghiệp, thương mại -

dịch vụ, HTX giao thông vận tải… Còn ở những vùng sâu, vùng xa do địa

hình phức tạp, giao thông không thuận lợi, các HTX nông nghiệp được xây

dựng nhưng khó có thể tổ chức được HTX toàn xã mà chỉ thiết lập được các

HTX quy mô bản, cụm bản. Hơn nữa đất canh tác nông nghiệp của Sơn La

chủ yếu là phân tán, manh mún, độ dốc lớn nên khó hình thành những vùng

sản xuất tập trung làm hạn chế đến việc xây dựng các HTX quy mô lớn.

Theo số liệu thống kê năm 1999 tỉnh Sơn La có 882.077 người, đến

năm 2006 dân số tăng lên 1.007.511 người, trong đó số dân thành thị chiếm

khoảng 25%. Tỉnh có 12 dân tộc chủ yếu cùng sinh sống, đông nhất là dân tộc

Thái chiếm 54% dân số, dân tộc Kinh chiếm 18%, dân tộc H’mông chiếm

12%, dân tộc Mường chiếm 8,4%, dân tộc Dao chiếm 2,5% và các dân tộc

Tày, Xinh mun, La ha, Kháng, Lào, Hoa, Khơ mú. Ở vùng cao chủ yếu là

người H’mông, vùng giữa là người Dao, Xinh mun, Khơ mú, vùng thấp là

người Thái, Mường, Kinh… sinh sống.

Với địa hình miền núi phức tạp, dân cư ở Sơn La phân bố không đồng

đều, mật độ dân cư thấp, phân bố chủ yếu ở thị xã, thị trấn, thị tứ và đặc biệt

là cư dân ở vùng cao, vùng sâu, biên giới rất thưa thớt, có bản chỉ trên dưới 10

hộ và cách nhau cả chục cây số.

Đặc điểm cư trú của các đồng bào dân tộc ở Sơn La là sống xen kẽ và

tập trung ở các bản mường, dù vậy có nơi tập trung thuần tuý là bản người

Thái, H’mông, Mường, Dao…

Sơn La là địa bàn sinh sống lâu đời của các dân tộc thiểu số. Mỗi dân

tộc có lịch sử, truyền thống văn hoá, phong tục tập quán riêng nhưng luôn hoà

hợp, đoàn kết, chân thật, cần cù trong lao động và tin tưởng vào sự lãnh đạo

của Đảng. Đây được xem là một trong những động lực thúc đẩy quá trình phát

triển kinh tế xã hội của tỉnh trong sự nghiệp chung của đất nước. Tuy nhiên

do mỗi dân tộc có phong tục, tập quán, phương thức canh tác và địa bàn cư

trú riêng, trình độ dân trí nói chung còn thấp, địa hình Sơn La lại phức tạp nên

rất khó khăn trong tổ chức đời sống và sản xuất, ảnh hưởng lớn đến việc

tuyên truyền, phổ biến các chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng về xây

dựng và phát triển kinh tế HTX. Việc xây dựng các HTX phải đảm bảo được

sự phù hợp và hài hoà giữa phong tục tập quán, văn hoá của các dân tộc, tìm

được nét tương đồng về văn hoá, sự đoàn kết của các dân tộc. Nếu không, xây

dựng và phát triển kinh tế HTX sẽ gặp rất nhiều khó khăn.

1.1.2. Chủ trương của Đảng về xây dựng và phát triển kinh tế Hợp tác

xã trong thời kỳ đổi mới

Trên thực tế, HTX ra đời ở các nước tư bản. Cho đến nay mặc dù nền

kinh tế của các nước tư bản rất phát triển và xây dựng kinh tế HTX được xem

như là con đường để đi lên chủ nghĩa xã hội nhưng ở các nước như Pháp,

Đức… mô hình HTX, liên minh HTX vẫn rất phát triển. Ở Châu Âu có những

Liên minh HTX xuyên quốc gia như tập đoàn Coop Norden hoạt động trên

các lĩnh vực phân phối hàng hoá trên khắp 3 nước: Đan Mạch, Thuỵ Điển,

Thuỵ Sỹ với 4 hình thức kinh doanh là cửa hàng, siêu thị, siêu siêu thị và bách

hoá. Như vậy kinh tế HTX có khả năng phát triển và phát triển mạnh mẽ. Ở

Việt Nam, phong trào HTX lâm vào khủng hoảng khi cơ chế quản lý cũ bộc

lộ ngày ngày rõ những khuyết tật của nó. Và khi bước sang cơ chế quản lý

mới thì vai trò của HTX, liên minh HTX dường như bị lãng quên. Bởi vì với

nền tảng cơ sở kinh tế và cơ sở xã hội của HTX thì việc đổi mới và vực dậy

nó không phải là việc một sớm một chiều.

Đại hội VI của Đảng (12/1986), đại hội đầu tiên hoạch định đường lối

đổi mới đất nước, đã chỉ ra khuyết điểm và cũng là nguyên nhân dẫn đến tình

trạng khủng hoảng kinh tế - xã hội của đất nước sau năm 1975. Đó là do quan

hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa chậm được củng cố, vai trò chỉ đạo của nền kinh

tế quốc doanh suy yếu, các thành phần kinh tế phi xã hội chủ nghĩa chưa được

sử dụng và cải tạo tốt cùng với việc chậm trễ sắp xếp cơ cấu kinh tế và duy trì

quá lâu cơ chế tập trung quan liêu bao cấp đã làm suy yếu vai trò của các

thành phần kinh tế xã hội chủ nghĩa, hạn chế sử dụng và cải tạo các thành

phần kinh tế khác. Trong đó kinh tế hợp tác với HTX giữ vai trò nòng cốt đã

có đóng góp không nhỏ đối với quá trình xây dựng kinh tế xã hội chủ nghĩa ở

miền Bắc sau năm 1954, tạo tiền đề cho sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội

của cả nước sau này và xây dựng miền Bắc thành hậu phương lớn chi viện

cho miền Nam đánh thắng giặc Mỹ xâm lược, thống nhất đất nước.

Tuy nhiên bước sang thập kỷ 70 của thế kỷ XX, phong trào HTX có

biểu hiện đi xuống, suy thoái, nhiều HTX tự giải thể. Sự thích ứng của mô

hình hợp tác hoá, tập thể hoá trong điều kiện chiến tranh đã bắt đầu giảm sút.

Phương thức tổ chức quản lý theo kiểu tập trung, phân phối theo nguyên tắc

bình quân làm cho các HTX huy động được tối đa sức người sức của để phục

vụ kháng chiến. Mặc dù vậy những điều đó cũng không che giấu được những

hạn chế của mô hình HTX. Trong đó, có thể thấy hiệu quả kinh tế của sản

xuất nông nghiệp trong thời kỳ 1965 - 1975 giảm dần: “thu nhập bình quân

của các HTX tăng 23,7%, trong khi đó chi phí sản xuất tăng 75%. Chăn nuôi

thua lỗ 10%. Mức lương thực sản xuất tính trên đầu người giảm từ 309,9 kg

(1961 - 1965) xuống 252,8 kg (1966- 1975)” [44; tr 32]. Do phải đóng góp

nghĩa vụ cho HTX tăng, nên xã viên không còn hăng hái với HTX như trước

nữa. Số HTX bị giải thể tăng, “năm 1973 toàn miền Bắc có 1.098 HTX tan

vỡ” [44; tr 32], một số HTX tồn tại chỉ là hình thức. Mặc dù sau đó Đảng và

Nhà nước đã cố gắng cải tiến cơ chế quản lý HTX, mở rộng mô hình tổ chức

và quản lý HTX nông nghiệp nhưng phong trào HTX vẫn lâm vào khủng

hoảng. Năm 1980 miền Bắc “chỉ còn lại 3.732 tập đoàn sản xuất và 173 hợp

tác xã quy mô vừa” [44; tr 49]. Như vậy HTX với những yếu tố phi kinh tế

của nó được cơ chế quản lý cũ chấp nhận đã dần dần không phù hợp với cơ

chế quản lý kinh tế trong thời kỳ mới nên đã nhanh chóng rơi vào khủng

hoảng.

Sự khủng hoảng của phong trào HTX cũng nằm trong tình hình khó

khăn chung của đất nước lúc bấy giờ. Trước nguy cơ khủng hoảng kinh tế - xã

hội ngày càng trầm trọng, đe dọa sự sống còn của con đường đi lên chủ nghĩa

xã hội, tại Đại hội VI (12/1986), Đảng ta đã quyết tâm “nhìn thẳng sự thật,

nói rõ sự thật” và “kiểm điểm những mặt yếu kém, phân tích sâu sắc những

sai lầm và khuyết điểm, vạch rõ nguyên nhân, nêu ra biện pháp khắc phục,

xác định nhiệm vụ và tiêu chuẩn phấn đấu trong những năm còn lại của chặng

đường đầu tiên” [8; tr 12]. Trên cơ sở đó Đảng ta đã đề ra đường lối đổi mới

đất nước, lấy đổi mới kinh tế làm trọng tâm, trước hết là đổi mới tư duy kinh

tế. Đường lối đó đã có tác dụng nâng cao vai trò của thành phần kinh tế nhà

nước và kinh tế tập thể, đồng thời sử dụng có hiệu quả các thành phần kinh tế

khác. Để có được quan điểm đúng đắn về vai trò và vị trí của các thành phần

kinh tế, hướng đến xây dựng nền kinh tế nhiều thành phần hoạt động theo cơ

chế thị trường có sự quản lý của nhà nước, Đảng ta đã dựa trên những cơ sở

lý luận và thực tiễn có giá trị to lớn, phù hợp với thực tiễn đất nước.

Trong nhiều tác phẩm, các nhà lý luận Mácxít đã bàn nhiều về vấn đề

HTX, coi HTX là một vấn đề quan trọng. Vì theo các ông, giai cấp vô sản có

mối quan hệ mật thiết với quần chúng nhân dân lao động, đặc biệt là giai cấp

nông dân. Khi giai cấp vô sản thiết lập được nền chuyên chính của mình và đi

lên xây dựng chủ nghĩa xã hội, vấn đề nông dân và giải quyết quyền lợi kinh

tế - xã hội của họ sẽ chiếm một vị trí vô cùng quan trọng. Các Mác và

Ăngghen đã nhận thức được vai trò và ý nghĩa của kinh tế hợp tác và tổ chức

HTX trong việc đưa nền sản xuất nhỏ đi lên nền sản xuất lớn, tạo ra những

tiền đề căn bản cho nền kinh tế chủ nghĩa xã hội. Ănghgen khẳng định: “trong

bước quá độ lên nền kinh tế cộng sản chủ nghĩa đầy đủ, chúng ta sẽ phải áp

dụng trên quy mô lớn nền sản xuất hợp tác xã với đầy đủ tính cách là một

khâu trung gian - điều đó cả Mác và tôi không bao giờ hoài nghi cả” [39; tr

568]. Trong cuốn “Vấn đề nông dân Pháp - Đức” Ăngghen viết: “Nông dân

mọi nơi đều là nhân tố vô cùng quan trọng về nhân khẩu, sản xuất và lực

lượng chính trị. Nông dân là người lao động, lại là người tư hữu nhỏ, vừa có

khuynh hướng chủ nghĩa xã hội vừa có thể đi theo giai cấp tư sản. Với tư cách

là người tư hữu nhỏ họ giữ thái độ chống đối lại những tuyên truyền kêu gọi

họ đem quyền sở hữu những mảnh ruộng đất nhỏ đem nộp cho toàn bộ xã hội,

chính đảng của giai cấp vô sản vừa không thể vi phạm ý chí của tiểu nông,

vừa không thể khoan nhượng tâm lý tư hữu của tiểu nông. Nếu họ vĩnh viễn

bảo tồn khoảnh ruộng đất nhỏ và khi chúng ta đã nắm được chính quyền,

nhiệm vụ của chúng ta đối với tiểu nông trước tiên là chuyển sản xuất tư nhân

và chiếm hữu tư nhân của họ thành sản xuất và chiếm hữu của hợp tác xã.

Nhiệm vụ chủ yếu ở đây là làm cho nông dân hiểu rõ rằng chúng ta muốn cứu

vãn và bảo toàn nhà cửa, ruộng đất của họ, nhưng chỉ có thể thực hiện bằng

cách chuyển biến chúng thành chiếm hữu hợp tác xã và sản xuất của hợp tác

xã” [38; tr 310]. Như vậy Ăngghen cho chúng ta thấy tại sao phải lôi cuốn

nông dân đi vào hợp tác xã và việc tiến hành phải dựa trên các nguyên tắc tự

nguyện, từng bước và phải có sự giúp đỡ của nhà nước vô sản. Giai cấp vô

sản phải dựa trên lợi ích của giai cấp nông dân và giai cấp mình để lôi cuốn

họ vào hợp tác xã. Sự gia nhập hợp tác xã phải dựa trên tinh thần tự nguyện

khi nông dân thấy được tính ưu việt, hiệu quả của sản xuất hợp tác xã.

Mác và Ăngghen đã đưa ra lý luận về sự phát triển của hợp tác xã, về

vai trò không thể thiếu của kinh tế hợp tác. Các ông coi đây là sự phát triển tất

yếu của lực lượng sản xuất. Hợp tác xã với vai trò là một hoạt động sản xuất

và một thành phần kinh tế, là hình thức đảm bảo cho quyền lợi và lợi ích của

người nông dân và tất nhiên cũng là đảm bảo cho nền kinh tế của chuyên

chính vô sản.

Đến thời Lênin, ông đã phát triển lý luận của Các Mác và Ăngghen về

kinh tế hợp tác và hợp tác xã trong bối cảnh của nước Nga lúc bấy giờ.

“Chính sách cộng sản thời chiến” được thay thế bởi “Chính sách kinh tế mới”,

do nó không còn phù hợp và không phát huy tác dụng tích cực đối với kinh tế

nước Nga lúc đó. Nhà nước thay thuế trưng thu lương thực thừa bằng thuế

lương thực, tự do buôn bán, phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần.

Trong đó Lênin đặc biệt quan tâm tới kinh tế hợp tác xã, Người cho rằng phải

thông qua nó để phát triển kinh tế hàng hoá, phát triển sức sản xuất. Bởi vì:

“một trong những cái cần thiết và đầy đủ để tiến hành xây dựng chủ nghĩa xã

hội, vì với quốc gia mà còn phổ biến sản xuất nhỏ, lạc hậu, thành phần giai

cấp nông dân là chủ yếu, trong khi Nhà nước vẫn chi phối những tư liệu sản

xuất là chủ yếu, giai cấp vô sản nắm chính quyền, thì giai cấp vô sản có thể

liên minh, giúp đỡ hàng triệu tiểu nông, tiểu thương, lãnh đạo tiểu nông, tiểu

thương vào hợp tác xã. Mà khi nhân dân đã vào hợp tác xã tới một mức đông

nhất thì chủ nghĩa xã hội - tự nó sẽ được thực hiện” [36; tr 8]. Như vậy việc

hướng người nông dân và những người tiểu sản xuất vào hợp tác xã là vấn đề

hết sức quan trọng trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Hợp tác xã có

thể trở thành tổ chức kinh tế hoạt động hiệu quả khi trao đổi hàng hoá, ký kết

hợp đồng kinh tế với nhà nước và các tổ chức kinh tế khác. Lênin cũng thấy

được vai trò to lớn của hợp tác xã khi giai cấp vô sản lên nắm chính quyền.

Lúc này quyền lợi của người nông dân được nhà nước đảm bảo và mức độ kết

hợp với lợi ích tư nhân, kiểm tra, kiểm soát lợi ích đó làm cho lợi ích tư nhân

phải phục tùng lợi ích chung. Lênin khẳng định rằng đất đai phải thuộc sở hữu

nhà nước chứ không phải của cá nhân nhà tư bản nào cả. Tính chất của hợp

tác xã xã hội chủ nghĩa được thể hiện ở nguyên tắc tổ chức, hoạt động của

hợp tác xã: tự nguyện, bình đẳng, dân chủ, cùng có lợi. Nó là sở hữu tập thể,

sở hữu của nhà nước và sở hữu của giai cấp công nhân. Trong đó sự điều

hành, quản lý và giúp đỡ của Nhà nước đối với hợp tác xã là vô cùng quan

trọng “một chế độ xã hội chỉ nảy sinh ra nếu được giai cấp nhất định nào đó

giúp đỡ về mặt tài chính. Chủ nghĩa tư bản tự do cũng đã tốn hàng trăm năm,

hàng trăm triệu rúp” [36; tr 10]. Điều quan trọng là Lênin cho rằng phong trào

hợp tác xã là phù hợp với các nước nông nghiệp, là bước quá độ sang một chế

độ xã hội mới bằng con đường đơn giản nhất, dễ dàng nhất, dễ tiếp thu nhất

đối với nông dân. Hợp tác xã phải thực hiện từng bước chuyển đổi để phù hợp

với sự phát triển của lực lượng sản xuất và nâng cao trình độ cho người nông

dân. Nhưng Lênin chỉ ra rằng nông dân sẽ tham gia vào hợp tác xã một cách

tự nguyện nếu như hợp tác xã lấy lợi ích của họ làm nền tảng.

Những quan điểm chủ yếu trên về hợp tác xã của chủ nghĩa Mác -

Lênin là cơ sở lý luận soi sáng cho con đường quá độ lên chủ nghĩa xã hội của

đất nước ta, được chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp thu một cách đầy đủ và sáng tạo

trong điều kiện thực tiễn cách mạng Việt Nam. Người đã nhận thấy vai trò to

lớn của phong trào hợp tác xã trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở

một nước với hơn 90% dân số là nông dân và luôn dành sự quan tâm đối với

hợp tác xã. Người dành nhiều thời gian để nghiên cứu vấn đề này. Vì thế tư

tưởng Hồ Chí Minh về hợp tác xã cũng là cơ sở lý luận đối với việc hình

thành hệ thống chủ trương của Đảng ta về con đường xây dựng phong trào

hợp tác xã.

Trong tác phẩm Đường Kách Mệnh xuất bản năm 1927, Người liên hệ

lý luận hợp tác xã với truyền thống của dân tộc “nhóm lại thành giầu, chia

nhau thành khó” và “một cây làm chẳng nên non, nhiều cây chụm lại thành

hòn núi cao”, “Lý luận hợp tác xã đều ở trong những điều ấy” [40; tr 314].

Người còn nói về tính chất hợp tác xã là tổ chức kinh tế xã hội, nó không

thuần tuý là kinh tế và cũng không thuần tuý xã hội, nó khác hội buôn và khác

hội từ thiện. Theo Hồ Chí Minh loại hình hợp tác xã rất đa dạng như: hợp tác

xã tiền bạc, hợp tác xã mua, hợp tác xã bán, hợp tác xã sinh sản.

Trong những năm 50 của thế kỷ XX, khi miền Bắc được giải phóng và

đi lên chủ nghĩa xã hội, Hồ Chí Minh đã nói: “Kinh nghiệm lịch sử đã ghi rõ,

nông thôn phải kinh qua cuộc cách mạng, cải cách ruộng đất là một cuộc, thứ

hai là từ chỗ thực hiện tổ đổi công, hợp tác xã, nông trường, tập thể đến chỗ

xã hội hoá nông nghiệp” [41; tr 577]. Như vậy chúng ta đã thực hiện đường

lối cải tạo xã hội chủ nghĩa đối với nông nghiệp là đưa nông dân từ làm ăn

riêng lẻ đi dần từ tổ đổi công, tiến dần lên hợp tác xã cấp thấp, rồi tiến lên hợp

tác xã cấp cao. Điều này cũng thể hiện quan điểm của Hồ Chí Minh về chủ

nghĩa xã hội là chế độ xã hội không ngừng nâng cao đời sống vật chất và văn

hoá cho nhân dân do nhân dân tự xây dựng lấy, đảm bảo cho nhân dân cuộc

sống ấm no, tự do hạnh phúc, được làm chủ vận mệnh của mình. Vì thế Chủ

tịch Hồ Chí Minh đã khái quát và xây dựng một hệ thống các nguyên tắc để

tiến hành quá trình hợp tác hoá, phát triển kinh tế hợp tác. Năm nguyên tắc

cho đến nay vẫn còn nguyên giá trị, đó là: tự nguyện, tuần tự, bình đẳng, cùng

có lợi, thiết thực, dân chủ, có sự lãnh đạo tổ chức hợp tác xã với sự hướng

dẫn, giúp đỡ về tài chính của Nhà nước. Có như vậy, xã viên mới hiểu rõ về

hợp tác xã, được nâng cao ý thức trách nhiệm coi “hợp tác xã là nhà, xã viên

là chủ”. Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng nhận rõ vai trò của hợp tác xã đối với sự

nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa, vì nó không chỉ góp phần quá độ lên chủ

nghĩa xã hội với tư cách là một loại hình kinh tế thuộc thành phần kinh tế hợp

tác (hợp tác xã là nòng cốt), thể hiện sự phát triển một bước của quan hệ sản

xuất phù hợp với tính chất và trình độ của lực lượng sản xuất mà còn là con

đường để giải phóng sức lao động sản xuất của người nông dân.

Sau năm 1954, chúng ta tiến hành cải tạo xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc

đồng thời kháng chiến chống Mỹ, cứu nước ở miền Nam với xuất phát điểm

thấp: cơ sở vật chất, trình độ khoa học kỹ thuật lạc hậu, hậu quả do chiến

tranh để lại trong cuộc kháng chiến chống Pháp còn nặng nề, nhưng những

khó khăn đó không thể ngăn cản được nguyện vọng hiện thực hoá lý tưởng

của chúng ta. Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh: trước khi mở rộng quy mô

hợp tác xã phải chuẩn bị tư tưởng và vật chất tuyệt đối, không nên nóng vội,

xây dựng hợp tác xã gắn với chủ nghĩa xã hội phải không ngừng nghiên cứu,

tổng kết, bám sát tình hình thực tế để kịp thời điều chỉnh. Việc học tập mô

hình hợp tác xã sẽ hết sức khó khăn vì chưa có tiền lệ nào. Hồ Chí Minh đã

rút ra một nguyên nhân làm hợp tác xã phát triển chậm, kém hiệu quả là do:

những tri thức phổ thông chưa được phổ cập ở thôn quê như tri thức về hợp

tác xã, cách thức tổ chức hợp tác xã, lợi ích đem lại từ hợp tác xã cho người

lao động… và do thiếu cán bộ dẫn dắt hợp tác xã, có cán bộ hợp tác xã không

gương mẫu, không dân chủ công khai. Trên thực tế, Hồ Chí Minh luôn quan

tâm đến hoạt động của hợp tác xã, bám sát thực tiễn để bổ sung, hoàn chỉnh lý

luận. Vì vậy đối với Đảng ta, việc nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về hợp

tác xã kết hợp với đánh giá thực trạng kinh tế hợp tác qua từng giai đoạn là

yêu cầu, nhiệm vụ cấp bách để tiến đến xây dựng kinh tế hợp tác xã thật sự ổn

định và vững mạnh.

Như vậy lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh

về hợp tác xã là nền tảng và cơ sở để Đảng ta tiếp tục con đường hợp tác hoá,

phát triển kinh tế hợp tác mà nòng cốt là hợp tác xã.

Đảng ta nhận thấy Hợp tác xã là con đường đem lại lợi ích thiết thực, đảm

bảo cho cuộc sống của người lao động và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội. Sau

khi miền Bắc được giải phóng, Đảng ta đã lãnh đạo xây dựng kinh tế hợp tác với

loại hình hợp tác xã bậc thấp và bậc cao, đã góp phần khôi phục và phát triển

kinh tế đất nước, góp phần giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Quá trình xây dựng kinh tế hợp tác được đánh dấu bởi sự ra đời của

Nghị quyết Trung ương 8 (khoá II) tháng 8/1955. Nghị quyết đã đề ra chủ

trương xây dựng thí điểm các hợp tác xã ở miền Bắc. Hội nghị lần thứ 14 của

BCH TW Đảng tháng 11/1958 chỉ rõ: phong trào hợp tác xã cần đi từ thấp

đến cao, từ tổ vần công, tổ đổi công đến hợp tác xã bậc thấp rồi hợp tác xã

bậc cao… Nghị quyết Trung ương lần thứ 16 tháng 4/1959 đã đưa ra các căn

cứ để khẳng định hợp tác hoá nông nghiệp là khâu chính trong toàn bộ sợi dây

chuyền cải tạo xã hội chủ nghĩa… Nghị quyết đã chỉ ra những quy định cơ

bản để tiến hành xây dựng hợp tác xã, cải tạo quan hệ sản xuất ở nông thôn…

đã tạo ra phong trào xây dựng hợp tác xã hết sức sôi nổi. Cùng đó là Hiến

pháp sửa đổi năm 1959 và điều lệ hợp tác xã nông nghiệp năm 1969 đã tạo

điều kiện cho phong trào ngày càng mở rộng. Năm 1975 có 97% hộ nông dân

tham gia hợp tác xã, trong đó 88% tham gia hợp tác xã bậc cao.

Trong hai thập kỷ 60 và 70 của thế kỷ trước, nét nổi bật của nền kinh tế

Việt Nam là sự ra đời của rất nhiều hợp tác xã với những điển hình tiên tiến

như Hợp tác xã Đại Phong (Quảng Bình), Hợp tác xã Định Công (Thanh

Hoá)…. Sau năm 1975 phong trào hợp tác xã lâm vào khủng hoảng, bế tắc,

sản xuất bắt đầu trì trệ, đình đốn, làm ăn kém hiệu quả chủ yếu là do sự chi

phối của cơ chế quản lý kinh tế cũ. Phong trào phát triển nặng về hình thức,

chú trọng tính chính trị, xã hội hơn tính kinh tế. Hoạt động của hợp tác xã

theo kiểu “đánh trống ghi điểm” dẫn đến tình trạng ruộng đất bị bỏ hoang, đời

sống xã viên khó khăn, bức bối do không phát huy được sức sáng tạo trong

lao động và các nguồn lực trong nông nghiệp, nông thôn.

Ngày 11/1/1981 Ban Bí thư Trung ương Đảng đã ra Chỉ thị 100

CT/TW, chủ trương khoán sản phẩm đến nhóm và người lao động có tác dụng

hạn chế và giải quyết khó khăn trước mắt, mở ra hướng đi mới về đổi mới cơ

chế quản lý kinh tế trong nông nghiệp.

Với đường lối đổi mới được đưa ra trong Đại hội Đảng toàn quốc lần

thứ VI, Đảng ta xác định kinh tế hợp tác mà nòng cốt là hợp tác xã là một

trong hai thành phần kinh tế giữ vai trò chủ đạo, là nền tảng của nền kinh tế

quốc dân. Đại hội đánh giá: kinh tế hợp tác chưa được tạo điều kiện để phát

triển và chưa phát huy được khả năng của mình nhưng lại giữ vai trò quyết

định trong nền kinh tế quốc dân và chi phối các thành phần kinh tế khác.

Ngày 5/4/1988 Bộ Chính trị (khoá IV) đã ra Nghị quyết 10 NQ/TW về

đổi mới cơ chế quản lý trong nông nghiệp, khẳng định hợp tác xã là đơn vị tự

chủ, tự quản, hộ gia đình, xã viên là đơn vị nhận khoán của hợp tác xã. Nghị

quyết đã tạo điều kiện cho hợp tác xã phát triển, mở ra triển vọng mới cho

hợp tác xã nông nghiệp.

Ngày 20/3/1996 Quốc hội nước ta thông qua Luật hợp tác xã. Đây là

bước tiến mới trong nhận thức về kinh tế hợp tác xã, việc thành lập, chuyển

đổi và hoạt động của hợp tác xã dựa trên những quy định cụ thể. Hợp tác xã

trở nên đa dạng và năng động hơn để thích ứng với nền kinh tế thị trường.

Dựa trên Thông báo số 142 - TB/TW ngày 2/2/1996 về việc xác định

quan điểm, tư tưởng chỉ đạo đổi mới kinh tế hợp tác, hợp tác xã, ngày

24/5/1996 Ban Bí thư Trung ương Đảng đã ra Chỉ thị số 68 - CT/TW về phát

triển kinh tế hợp tác trong các ngành, các lĩnh vực kinh tế. Ban Bí thư yêu cầu

các cấp uỷ đảng phải: nhận thức rõ kinh tế hợp tác là yêu cầu và xu thế tất yếu

khách quan trong quá trình phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần

theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Chỉ thị ra đời đã có tác dụng nâng cao nhận

thức của các cấp uỷ đảng về kinh tế hợp tác và hợp tác xã, vạch ra hướng phát

triển mới của các hợp tác trong các ngành, các lĩnh vực kinh tế.

Đến Đại hội IX (tháng 4/2001), Đảng ta đã chủ trương: “kinh tế tập thể

phát triển với nhiều hình thức hợp tác đa dạng, trong đó hợp tác xã là nòng

cốt” [11; tr 98]. Tiếp đó Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung

ương Đảng (khoá IX) số 13 - NQ/TW ngày 18/3/2002 đã khẳng định: “kinh tế

tập thể với nhiều hình thức đa dạng, mà nòng cốt là hợp tác xã dựa trên sở

hữu của các thành viên và sở hữu tập thể, liên kết rộng rãi những người lao

động, các hộ sản xuất kinh doanh, các doanh nghiệp nhỏ và vừa thuộc các

thành phần kinh tế, không giới hạn quy mô, lĩnh vực, địa bàn (trừ một số lĩnh

vực có quy định riêng); phân phối theo lao động, theo vốn góp và mức độ

tham gia dịch vụ, hoạt động theo nguyên tắc tự chủ, tự chịu trách nhiệm.

Thành viên kinh tế tập thể bao gồm cả thể nhân và pháp nhân, cả người có ít

vốn và người có nhiều vốn, cùng góp vốn và góp sức trên cơ sở tôn trọng

nguyên tắc tự nguyện, bình đẳng cùng có lợi và quản lý dân chủ” [14; tr 646].

Mục tiêu đến năm 2010 là “đưa kinh tế tập thể thoát khỏi những yếu kém hiện

nay, phấn đấu đạt tốc độ tăng trưởng cao hơn, tiến tới có tỷ trọng ngày càng

lớn hơn trong GDP của nền kinh tế” [14; tr 646].

Ngày 17/11/2003 kỳ họp thứ 4 Quốc hội khoá IX đã thông qua Dự án

Luật hợp tác xã (sửa đổi) có những điểm mới như: cho phép hợp tác xã được

vay vốn ngân hàng, huy động vốn bằng các hình thức theo quy định của pháp

luật, nguyên tắc tự chủ trong hoạt động của hợp tác xã đã cụ thể hơn… để tạo

ra môi trường pháp lý phù hợp cho hợp tác xã.

Ngày 8/9/2003 Ban Bí thư đã ra Chỉ thị số 43 - CT/TW về lãnh đạo Đại

hội III Liên minh hợp tác xã Việt Nam (nhiệm kỳ 2005 - 2009) để tiếp tục

thực hiện Nghị quyết 13 Hội nghị Trung ương 5 (khoá IX) về đổi mới, phát

triển nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể và triển khai thi hành Luật hợp tác xã

sửa đổi năm 2003. Chính phủ cũng đã ban hành các nghị định hướng dẫn thi

hành Luật hợp tác xã và hoạch định phát triển kinh tế tập thể (2005 - 2010).

Với những nỗ lực của Đảng và Nhà nước ta, năm 2005 kinh tế tập thể

có những chuyển biến tích cực. Nhiều hợp tác xã mới được thành lập và duy

trì ở mức cao, hoạt động theo Luật hợp tác xã. Các hợp tác xã chuyển dịch

theo hướng phi nông nghiệp. Nhiều mô hình tổ hợp tác, hợp tác xã mới phát

triển đa dạng ở các địa phương nên đã phát triển vốn điều lệ, đổi mới công

nghệ, kỹ thuật… Cùng với xu thế phát triển nói chung của nền kinh tế Việt

Nam, hợp tác xã đã liên kết với các cơ quan nghiên cứu khoa học, các thành

phần kinh tế khác… Tuy nhiên phải thừa nhận rằng hoạt động của các hợp tác

xã ở miền núi, vùng cao, vùng dân tộc thiểu số còn nhiều khó khăn, vướng

mắc, các hợp tác xã điển hình, tiên tiến còn ít.

Cuối năm 2005 cả nước ta có trên 17.000 hợp tác xã, trong đó có

khoảng 8.500 hợp tác xã nông nghiệp, 2.150 hợp tác xã công nghiệp - tiểu thủ

công nghiệp, trên 600 hợp tác xã dịch vụ - thương mại, trên 500 hợp tác xã

xây dựng, gần 500 hợp tác xã thuỷ sản, trên 1.100 hợp tác xã giao thông vận

tải, trên 2.600 hợp tác xã dịch vụ điện năng, 50 hợp tác xã môi trường… và

trên 500 quỹ tín dụng nhân dân, tạo việc làm cho trên 10 triệu lao động.

Mục tiêu của Đảng ta là đến năm 2010 là đưa số lượng hợp tác xã tăng

bình quân 7,2%/năm, số lượng xã viên tăng khoảng 7,3%, tỷ trọng tổng sản

phẩm khu vực kinh tế tập thể chiếm bình quân khoảng 13,8% GDP cả nước.

Như vậy phát triển kinh tế hợp tác xã là một trong những nội dung quan trọng

của chiến lược phát triển kinh tế xã hội nhưng đòi hỏi phải tiếp tục tìm tòi, đổi

mới hướng đi và cách thức thực hiện để đạt được mục tiêu, nhiệm vụ đặt ra.

1.1.3. Tình hình kinh tế hợp tác xã ở Sơn La trước năm 1996

Quá trình ra đời và hoạt động của các hợp tác xã ở Sơn La bắt nguồn từ

đường lối của Đảng ta và được sự chỉ đạo, lãnh đạo trực tiếp của Đảng bộ tỉnh

Sơn La. Phong trào hợp tác xã được bắt đầu trong các ngành nông lâm

nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, vận tải thô sơ, hợp tác xã mua bán, hợp tác xã

tín dụng từ cuối thập kỷ 50 của thế kỷ trước. Trong suốt quá trình ấy, hợp tác

xã đã trải qua những giai đoạn phát triển, nhiều cuộc vận động, điều chỉnh và

đổi mới quan trọng, từ hợp tác xã cấp thấp lên hợp tác xã cấp cao, hợp tác xã

quy mô nhỏ lên hợp tác xã quy mô lớn dựa trên khẩu hiệu là: tiến lên sản xuất

lớn xã hội chủ nghĩa. Trước năm 1988, toàn tỉnh Sơn La có 979 hợp tác xã

nông nghiệp. Thực hiện Nghị quyết 10 của Bộ Chính trị ngày 5/4/1988, số

lượng hợp tác xã tăng lên thành 1.300 hợp tác xã. Trong đó có 305 hợp tác xã

ở vùng thấp, 503 hợp tác xã ở vùng giữa, 465 hợp tác xã vùng cao chủ yếu

quy mô 1 bản.

Kinh tế hợp tác xã của Sơn La đã góp phần vào sự phát triển kinh tế -

xã hội của tỉnh nhằm huy động sức người sức của, xây dựng cơ sở vật chất kỹ

thuật, áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, ổn định tình hình chính trị, an

ninh quốc phòng và đặc biệt là phục vụ cho cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu

nước và xây dựng chủ nghĩa xã hội trên đất nước ta. Trong báo cáo số 02/BC

của Ban chỉ đạo 68 tỉnh Sơn La (được thành lập để triển khai thực hiện chỉ thị

số 68/CT của Ban Bí thư Trung ương Đảng) về tình hình hợp tác xã ở Sơn La

trước năm 1993 đã khẳng định: “Trải qua những năm tháng, hợp tác xã Sơn

La đã có vai trò vị trí xứng đáng trong lịch sử nước nhà. Trong phong trào

hợp tác hoá ở Sơn La đã xuất hiện nhiều cá nhân, đơn vị tiên tiến trong nông

lâm nghiệp, tiểu thủ công nghiệp; phong trào 5 tấn thóc/ 1ha; thực hiện theo

lời Bác dạy: “hợp tác xã là nhà, xã viên là chủ”. Bước vào cuộc kháng chiến

chống Mỹ cứu nước, hợp tác xã là hậu phương lớn… Cùng với nhân dân cả

nước, nhân dân tỉnh Sơn La đã có nhiều đóng góp cho công cuộc xây dựng

chủ nghĩa xã hội, giải phóng miền Nam…” [46; tr 3] và trong cuộc kháng

chiến chống Mỹ cứu nước “nông dân, thợ thủ công Sơn La thông qua phong

trào hợp tác hoá đã đóng góp không nhỏ vào việc huy động sức người sức của

cho tiền tuyến, thực hiện chính sách hậu phương” [46; tr 4].

Tuy nhiên mô hình hợp tác xã lúc đó mà điển hình là hợp tác xã nông

nghiệp đã dần dần bộc lộ những hạn chế là đồng nhất hợp tác hoá với tập thể

hoá triệt để “đã làm thui chột kinh tế hộ nông dân” [46; tr 5], kìm hãm tính

tích cực, sáng tạo của người lao động, xã viên trở thành người làm thuê cho

hợp tác xã, lợi ích người lao động bị vi phạm, xã viên không thiết tha với hợp

tác xã nữa, hiệu quả của hợp tác xã rất thấp do tổ chức quản lý cồng kềnh,

quan liêu, xã viên là người gánh chịu nặng nề nhất, lợi ích của nhà nước cũng

giảm sút, kinh tế hợp tác xã không phát triển.

Khi đất nước đi vào thời kỳ đổi mới, cơ chế quản lý kinh tế được thay

đổi, chuyển sang cơ chế quản lý kinh tế theo phương thức hạch toán kinh

doanh xã hội chủ nghĩa. Các hợp tác xã gặp nhiều khó khăn do cách quản lý

cũ không phù hợp với cơ chế mới. Chất lượng, hiệu quả của hợp tác xã giảm

sút rõ rệt, chưa đáp ứng được nhu cầu đi lên và đổi mới của đất nước. Trước

nhu cầu tất yếu của việc chuyển đổi mô hình, cách thức quản lý hợp tác xã

cho phù hợp, Đảng và Chính phủ đã ra nhiều nghị quyết, nghị định nhằm từng

bước tháo gỡ khó khăn.

Thực hiện thông báo số 207/TB ngày 27/7/1993 của Văn phòng Chính

phủ, ngày 19/10/1993 UBND tỉnh ra quyết định số 620/QĐ - UB về việc công

nhận thành lập Hội đồng lâm thời liên minh các hợp tác xã tỉnh Sơn La. Ngày

13/4/1994 UBND tỉnh ra thông báo số 28/TB về chức năng nhiệm vụ của Hội

đồng lâm thời Liên minh các hợp tác xã tỉnh và các sở, ban, ngành, đoàn thể

của tỉnh có trách nhiệm phối hợp, giúp đỡ Hội đồng hoàn thành nhiệm vụ.

Đây là sự cụ thể hoá chủ trương của Nhà nước, thể hiện sự quan tâm đến khu

vực kinh tế hợp tác của tỉnh Sơn La.

Ngày 3/3/1994 Thủ tướng Chính phủ ra Chỉ thị số 84/TTg về chấn

chỉnh tổ chức quản lý sản xuất và kinh doanh của khu vực kinh tế hợp tác xã

và quyết định số 763/TTg ngày 19/12/1994 về một số chính sách đối với kinh

tế hợp tác xã (tiểu thủ công nghiệp, xây dựng, vận tải, thương mại và dịch

vụ). Việc phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần trong đó có thành phần

kinh tế hợp tác xã là chiến lược về kinh tế xã hội cơ bản nhất quán của Đảng

và Nhà nước ta.

Hệ thống hợp tác xã ở Sơn La sau nhiều năm hoạt động yếu kém, nay

từng bước được khôi phục và củng cố. Nhưng khả năng về tài chính, năng lực kỹ

thuật, quản lý còn nhiều hạn chế nên rất cần sự quan tâm, giúp đỡ của Nhà nước.

Để định hướng phát triển sản xuất và kinh doanh cho khu vực kinh tế

hợp tác xã gắn với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, thích ứng

được với cơ chế thị trường, khả năng, điều kiện, năng lực của hợp tác xã, khai

thác có hiệu quả các tiềm năng, thế mạnh về tài nguyên, con người và chuyển

dịch cơ cấu kinh tế của tỉnh, UBND tỉnh ra chỉ thị số 15 CT/UB về việc chấn

chỉnh tổ chức và quản lý sản xuất, chính sách khuyến khích khu vực kinh tế

hợp tác xã. Chỉ thị nêu rõ các sở, ban, ngành, UBND các huyện thị “chú trọng

đúng mức công tác lãnh đạo, chỉ đạo kinh tế hợp tác xã lĩnh vực ngành quản

lý, tạo mọi điều kiện thuận lợi để khôi phục và khuyến khích phát triển các

hình thức hợp tác xã đa dạng” [51; tr 1]. Cụ thể là giao nhiệm vụ cho Sở Giao

thông vận tải, Sở Thương mại - Du lịch, Sở Công nghiệp, Sở Tài chính vật

giá, Cục thuế, Hội đồng Liên minh các HTX tỉnh tiến hành đánh giá, khảo sát

để khẩn trương tiến hành chấn chỉnh, đổi mới hợp tác xã. Những HTX có điều

kiện, triển vọng thì phải khôi phục, củng cố và phát triển theo hướng đa dạng.

Hợp tác xã nào không có khả năng khôi phục và phát triển thì chuyển đổi

thành tổ hợp tác hoặc giải thể. Trong năm 1995, mỗi huyện thị được xây dựng

3 HTX mới thuộc các lĩnh vực kinh tế: vận tải, xây dựng và mua bán. Nội

dung quan trọng của Chỉ thị là: các HTX, hiệp hội, liên hiệp HTX… trong các

lĩnh vực tiểu thủ công nghiệp, xây dựng, vận tải, thương mại và dịch vụ có

đầy đủ các điều kiện theo các quy định hiện hành đều được UBND huyện thị

công nhận việc thành lập, công nhận điều lệ và cấp đăng ký kinh doanh, là

một tổ chức kinh tế xã hội có tư cách pháp nhân, có con dấu và tài khoản

riêng, bình đẳng với các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác và

hoạt động theo quy định pháp luật hiện hành. Với những nội dung như trên

Chỉ thị 15/CT của UBND tỉnh Sơn La có tác dụng định hướng phát triển phù

hợp cho các HTX, thể hiện quan điểm mới của Đảng ta đối với kinh tế HTX.

Kinh tế HTX của Sơn La trước năm 1996 đã được khảo sát, đánh giá và

trình bày trong Đại hội đại biểu Hội đồng Liên minh các HTX lần thứ nhất

tháng 3/1995 có thể khái quát thành những điểm sau:

Trong lĩnh vực tiểu thủ công nghiệp: năm 1963, có 53 hợp tác xã với

577 xã viên hoạt động chuyên nghiệp ở thị trấn, thị xã và huyện lị, năm cao

nhất có 1.110 tổ với trên 10 nghìn lao động tham gia hoạt động bán chuyên

nghiệp ở các HTX. Tuy nhiên cho đến năm 1989, còn có 20 HTX với 800 xã

viên, đến năm 1993 còn có 15 hợp tác xã với 430 xã viên, giảm 25%.

Trong lĩnh vực HTX mua bán, năm cao nhất có 174 HTX với 1650 xã

viên tăng 13 lần so với năm 1960 [18; tr 2].

Trong lĩnh vực giao thông vận tải, năm 1989 có 2 HTX, năm 1993

không còn HTX nào [18; tr 2].

Lĩnh vực thương mại, năm 1983, có 174 HTX, đến năm 1993 còn 5

HTX nhưng chỉ còn 3 HTX còn hoạt động [18; tr 2].

Như vậy phong trào hợp tác xã ở Sơn La trước năm 1996 đã có biểu

hiện đi xuống, thậm chí tan rã. Trong khi Đảng chủ trương phát triển nền kinh

tế hàng hoá nhiều thành phần, các thành phần kinh tế ngoài quốc doanh phát

triển mạnh, thì HTX ở các lĩnh vực lại gặp khó khăn, phát triển chậm và giảm

sút nghiêm trọng. Nguyên nhân của thực trạng trên ở Sơn La là do khu vực

kinh tế HTX hình thành và phát triển trong cơ chế bao cấp và “nền kinh tế

miền núi chậm phát triển, quy mô HTX quá lớn không hợp lý vượt quá khả

năng của cán bộ quản lý HTX” [18; tr 3]; bên cạnh đó sự giảm sút của phong

trào HTX đã gây sự thiếu thiếu tin tưởng đối với các cấp uỷ, “sự lãnh đạo của

các cấp uỷ, sự quản lý hỗ trợ của nhà nước đối với khu vực kinh tế HTX bị

buông lỏng, coi nhẹ, kéo dài nhiều năm” [18; tr 3]; các chế độ chính sách của

Đảng để khuyến khích phát triển kinh tế HTX chưa được tổ chức triển khai

kịp thời, phù hợp với một tỉnh miền núi còn nhiều khó khăn như: Chỉ thị

154/CT ngày 15/5/1991 của Chủ tịch Hội đồng bộ trưởng, Chỉ thị 08/CT - UB

ngày 3/7/1993 của Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La và Chỉ thị 84/TTg ngày

03/03/1993 của Thủ tướng Chính phủ về chấn chỉnh tổ chức và quản lý sản

xuất kinh doanh. Sự giảm sút của khu vực kinh tế HTX là do nhiều nguyên

nhân chủ quan và khách quan nhưng không phải do bản chất của thành phần

kinh tế HTX.

Đánh giá thực trạng kinh tế HTX của tỉnh và chỉ rõ những nguyên nhân

là việc làm cần thiết, nhưng từ đó phải tìm ra những giải pháp đúng đắn để

kịp thời chấn chỉnh sản xuất kinh doanh và đổi mới quản lý. Những giải pháp

đó bao gồm: định hướng về kinh tế HTX dựa trên chủ trương Nghị quyết Đại

hội VII: “tiếp tục đổi mới và kiện toàn kinh tế tập thể theo nguyên tắc tự

nguyện, dân chủ, bình đẳng, phát huy và kết hợp hài hoà sức mạnh của tập thể

và sức mạnh của xã viên. Phát triển các hình thức hợp tác đa dạng và mở rộng

các hình thức kinh tế tập thể trong nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, mua

bán, tín dụng…” [9; tr 17], để củng cố niểm tin của quần chúng nhân dân đối

với sự lãnh đạo của Đảng; đổi mới về hình thức và quy mô tổ chức, phương

thức hoạt động theo hướng đa dạng hoá, hợp tác hoá; đổi mới quyền sở hữu tài

sản, vốn quỹ của HTX; đổi mới về cơ chế tổ chức quản lý và cán bộ và đổi mới

phân phối thu nhập. Những phương hướng trên nhằm giải quyết khó khăn, từng

bước làm thay đổi bộ mặt kinh tế HTX của tỉnh trong những năm tới.

Những nội dung trên gắn với hoạt động của Hội đồng Liên minh các

HTX tỉnh Sơn La, là cơ quan trực tiếp theo dõi và triển khai, đánh giá kết quả

thực hiện chủ trương, chính sách đối với khu vực kinh tế HTX của tỉnh. Theo

Báo cáo của Hội đồng Liên minh các HTX tỉnh Sơn La ngày 23/12/1995, kết

quả thực hiện phương hướng nhiệm vụ năm 1995 là: 1 HTX được củng cố

theo nội dung đổi mới, 9 HTX được củng cố theo nội dung xác định lại

phương hướng sản xuất và kiện toàn ban quản lý, thành lập 3 HTX mới.

Như vậy kinh tế hợp tác xã ở Sơn La đã bắt đầu có chuyển biến tích

cực. Tuy số HTX đạt được phương hướng đặt ra còn ít nhưng có tác dụng

định hướng cho các HTX còn lại.

1.2. Những chủ trương và biện pháp lớn của Đảng bộ

Ngày 25/1/1997 Ban chỉ đạo 68 có tờ trình Ban thường vụ Tỉnh uỷ số

04TT/BCĐ về chủ trương phát triển kinh tế hợp tác, hợp tác xã ở Sơn La. Tờ

trình đã đánh giá thực trạng kinh tế hợp tác xã, nêu phương hướng phát triển

kinh tế hợp tác xã. Nhìn chung hợp tác xã được xây dựng và phát triển rộng

rãi trong các lĩnh vực từ những năm 60 đến đầu những năm 90 của thế kỷ

trước nhưng khi bước sang thời kỳ đổi mới “các HTX trong tất cả các lĩnh

vực, các ngành đều gặp rất nhiều khó khăn, lúng túng, thậm chí khủng hoảng”

[45; tr 2]. Các hợp tác xã nông nghiệp được giao quyền sử dụng đất đai, trở

thành đơn vị kinh tế tự chủ, không còn trực tiếp điều hành toàn bộ quá trình

sản xuất, chuyển đổi sang làm tư vấn và dịch vụ hỗ trợ cho kinh tế hộ “nhưng

ở mức độ hạn chế, tuyệt đại đa số các HTX tồn tại chỉ là hình thức… lẫn lộn

chức năng quản lý sản xuất, kinh doanh của tổ chức kinh tế với chức năng

hành chính của chính quyền” [45; tr 2]; hợp tác xã trong lĩnh vực tiểu thủ công

nghiệp, xây dựng, vận tải phần lớn bị giải thể, số còn lại tuy bước đầu được

củng cố song còn gặp nhiều khó khăn, mức độ hợp tác còn hạn chế cả bề rộng

và bề sâu. Nguyên nhân của thực trạng này là sự bất hợp lý của mô hình HTX

kiểu cũ, các HTX không có đủ điều kiện về vốn, cơ sở vật chất kỹ thuật, trình

độ của đội ngũ cán bộ, ngoài ra nền kinh tế Sơn La vốn chủ yếu là kinh tế tự

cấp, tự túc do phong tục tập quán của các dân tộc thiểu số, trình độ sản xuất

hàng hóa thấp, thị trường hạn chế và phân tán; các cấp uỷ đảng ở Sơn La chưa

thấy hết được vai trò của kinh tế HTX, chậm có chủ trương, giải pháp, cơ chế,

chính sách cụ thể để củng cố, đổi mới và phát triển kinh tế HTX.

Như vậy có thể thấy, trong giai đoạn này, kinh tế hợp tác và HTX sẽ có

những biến động lớn. Với Sơn La, việc chuyển từ nền kinh tế tự cấp, tự túc sang

nền kinh tế hoá nhiều thành phần có ý nghĩa vô cùng quan trọng, thực hiện đường

lối đổi mới và tăng cường vai trò kinh tế tập thể không thể thiếu vai trò của khu

vực kinh tế HTX. Vì đây là thành phần kinh tế gắn bó và giúp đỡ người nông dân

và người lao động phát triển sản xuất theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

Ban chỉ đạo 68 của tỉnh thấy rằng, hợp tác xã “là một hình thức phát

triển cao của kinh tế hợp tác, có tư cách pháp nhân, có tài khoản, có đăng ký

sản xuất kinh doanh, có đóng góp cổ phần, lao động, và phân phối theo vốn

và lao động đóng góp, hoạt động theo luật hợp tác xã” [45; tr 5]; đổi mới và

phát triển các hình thức kinh tế hợp tác và hợp tác xã, những nơi có điều kiện

sẽ tổ chức hợp tác xã theo nguyên tắc tự nguyện, cùng có lợi trước hết là

trong lĩnh vực nông nghiệp, dịch vụ vận tải, mua bán, tín dụng, hợp tác xã

tiêu thụ, hợp tác xã tiểu thủ công nghiệp… trên cơ sở sự phát triển của kinh tế

hộ gia đình; đồng thời duy trì các HTX hiện có để từng bước tiếp tục chuyển

đổi hợp tác xã trong các ngành, các lĩnh vực.

Thực hiện Chỉ thị số 68 CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng

(khoá VII), Nghị định 16 cuả Chính phủ và đề xuất của Ban chỉ đạo 68 trong

tờ trình số 04 TT/BCĐ, Ban thường vụ tỉnh Sơn La đã ra Nghị quyết số

02/NQ ngày 10/5/1997 về tiếp tục đổi mới và phát triển kinh tế hợp tác, hợp

tác xã trong các ngành, các lĩnh vực kinh tế.

Nghị quyết đã khái quát tình hình kinh tế hợp tác xã trong các ngành và

lĩnh vực kinh tế năm 1997: các hợp tác xã nông nghiệp được giao quyền sử

dụng đất đai, trở thành đơn vị kinh tế tự chủ, không còn trực tiếp điều hành

toàn bộ quá trình sản xuất, chuyển đổi sang làm tư vấn và dịch vụ hỗ trợ cho

kinh tế hộ “nhưng ở mức độ hạn chế, tuyệt đại đa số các HTX tồn tại chỉ là

hình thức… lẫn lộn chức năng quản lý sản xuất, kinh doanh cuả tổ chức kinh

tế với chức năng hành chính của chính quyền” [51; tr 2]; trong lĩnh vực tiểu

thủ công nghiệp phần lớn các HTX bị giải thể, đã được củng cố một số HTX,

còn lĩnh vực tín dụng - thương mại bị đổ vỡ hoàn toàn và đang được xây dựng

thí điểm.

Với thực trạng kinh tế HTX như trên, Nghị quyết đã đưa ra quan điểm:

“hợp tác xã là tổ chức kinh tế được xây dựng trên nguyên tắc tự nguyện, dân

chủ, cùng có lợi, mục đích hoạt động của hợp tác xã là hiệu quả kinh tế của

mỗi thành viên và hợp tác để phát triển cộng đồng” [51; tr 4]; Kinh tế hợp tác

và hợp tác xã phải “tham gia tích cực và có hiệu quả trong quá trình chuyển

dịch cơ cấu kinh tế theo quy hoạch vùng sản xuất, quy hoạch phát triển cây

con ngành nghề theo hướng công nghiệp hoá hiện đại hoá, hướng mạnh về

xuất khẩu” [51; tr 4].

Nghị quyết 02/NQ của Tỉnh uỷ Sơn La là sự cụ thể hoá chủ trương của

Đảng theo tinh thần Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 của Ban Chấp hành Trung

ương Đảng (khoá VI), tiếp tục thực hiện nhất quán và lâu dài chính sách kinh

tế nhiều thành phần trong nông nghiệp và kinh tế nông thôn theo định hướng

xã hội chủ nghĩa.

Theo tinh thần của Nghị quyết số 02/NQ, Tỉnh uỷ đã thành lập Ban chỉ

đạo chuyển đổi hợp tác xã theo luật do đồng chí phó Chủ tịch UBND tỉnh làm

trưởng ban, Chủ tịch Hội đồng Liên minh các HTX tỉnh làm phó ban thường

trực, các ngành có liên quan là thành viên.

Nghị quyết đã chỉ ra phương hướng phát triển đúng đắn cho khu vực

kinh tế HTX ở Sơn La, là sự vận dụng Chỉ thị 68/CT của Ban Bí thư Trung

ương Đảng, Luật HTX, các Nghị định số 02, 15, 16 của Chính phủ về hợp tác

xã và Nghị quyết Đại hội VIII, Nghị quyết Đại hội tỉnh đảng bộ Sơn La lần

thứ X. Nghị quyết đã khẳng định quyết tâm đổi mới và phát triển kinh tế HTX

một cách mạnh mẽ từ thấp đến cao, đa dạng nhưng thống nhất theo đúng Luật

HTX, mỗi HTX phải có điều lệ riêng dựa trên mẫu điều lệ do Chính phủ ban

hành. Đặc biệt phải phát huy vai trò của kinh tế hộ gia đình, các doanh nghiệp

nhà nước nông lâm nghiệp, công nghiệp, xây dựng, giao thông vận tải, giúp

cho hợp tác xã… về kỹ thuật sản xuất, chuyển giao công nghệ, dịch vụ vật tư,

đào tạo nghề… để nhanh chóng thoát khỏi khó khăn, định hướng phát triển

đúng đắn.

Năm 1997 là năm thứ hai thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế xã hội

(1996 - 2000) theo tinh thần Nghị quyết Đại hội VIII của Đảng. Trong khu

vực kinh tế HTX là năm đầu thực hiện Luật HTX. Chính phủ ra 9 nghị định

về thực hiện Luật HTX, 5 thông tư của Bộ, ngành Trung ương hướng dẫn

thực hiện nghị định của Chính phủ. Ở Sơn La, sau Nghị quyết số 02/NQ của

Ban thường vụ Tỉnh uỷ về việc tiếp tục đổi mới và phát triển kinh tế hợp tác

và hợp tác xã trong các ngành, các lĩnh vực kinh tế, UBND tỉnh đã có Quyết

định số 1025/QĐ - UB ngày 22/7/1997 theo tinh thần của Nghị định 16/CP

ngày 21/5/1997 của Chính phủ. Quyết định số 1025/QĐ - UB đã ban hành

quy định về chuyển đổi và đăng ký hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã theo Luật

HTX, đối với các HTX làm thí điểm trên các lĩnh vực kinh tế và quỹ tín dụng

nhân dân trong toàn tỉnh.

UBND tỉnh ban hành kế hoạch số 442/KH về tiến hành mở đợt thí điểm

chuyển đổi, đăng ký một số HTX tiểu thủ công nghiệp, nông nghiệp, xây

dựng và vận tải, đồng thời ban hành quy chế hoạt động của Hội đồng Liên

minh các HTX tỉnh.

Sau gần 2 năm thực hiện các nghị quyết, quyết định và kế hoạch,

UBND tỉnh ra quyết định số 297/QĐ - UB ngày 03/03/1999 về việc ban hành

quy định thực hiện chính sách khuyến khích phát triển HTX trên địa bàn tỉnh.

Quyết định của UBND tỉnh dựa trên Nghị định số 15/CP ngày 21/2/1997,

Luật HTX và các nghị định khác của Chính phủ đối với hợp tác xã. Mục đích

của Quyết định số 297/QĐ - UB là thúc đẩy việc chuyển đổi, thành lập mới

HTX trên lĩnh vực kinh tế, hoạt động theo Luật HTX, khuyến khích các tổ,

nhóm HTX phát triển thành HTX và triển khai chính sách phù hợp với điều

kiện cụ thể của tỉnh.

Chính sách khuyến khích phát triển HTX trong Quyết định bao gồm

những nội dung như sau:

Các HTX được ưu đãi về đất: HTX nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi

trồng thủy sản được Nhà nước giao đất không phải trả tiền sử dụng đất, các

HTX kinh doanh ở xã vùng 3 thì được miễn thuế thuê đất, kinh doanh ở xã

vùng 2 thì được miễn tiền thuê đất trong 5 năm kể từ ngày được cấp giấy

chứng nhận kinh doanh và được giảm tiền thuê đất trong 5 tiếp theo. Đối với

các HTX hoạt động trước ngày Luật HTX ban hành đã thực hiện chuyển đổi

và đăng ký kinh doanh lại, được xem xét theo quy định của Luật Đất đai và

Luật Đất đai sửa đổi, bổ sung.

Các HTX được ưu đãi về thuế: HTX nông lâm ngư nghiệp có sản phẩm

chưa qua chế biến hoặc mới sơ chế thì được miễn thuế giá trị gia tăng và thuế

thu nhập doanh nghiệp. Về thuế giá trị gia tăng thì các HTX sản xuất kinh

doanh hàng hoá, dịch vụ không thuộc diện nộp thuế. Các HTX có cơ sở sản

xuất, xây dựng, vận tải hoạt động sản xuất kinh doanh bị lỗ do nguyên nhân

số thuế giá trị gia tăng phải nộp của các hoạt động này lớn hơn số thuế theo

mức doanh thu trước đây thì được phép giảm thuế.

Các HTX sản xuất kinh doanh có dự án đầu tư vào các lĩnh vực ngành

nghề được ưu đãi đầu tư theo danh mục A Nghị định số 07 - 1998/NĐ - CP

ngày 15/01/1998 của Chính phủ thì được ưu đãi về thuế như sau: đầu tư ở xã

vùng 3 được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong 4 năm đầu và được giảm

50% số thuế phải nộp trong 9 năm tiếp theo; đầu tư ở xã vùng 2 được miễn

thuế thu nhập doanh nghiệp trong 4 năm đầu và được giảm 50% số thuế phải

nộp trong 7 năm tiếp theo; đầu tư ở xã vùng 1 thì được miễn thuế thu nhập

doanh nghiệp trong 3 năm đầu và được giảm số thuế trong 5 năm tiếp theo.

Tuy nhiên chính sách này áp dụng đối với các HTX sản xuất kinh doanh đã

được cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh theo Luật HTX và được ưu đãi

về thuế kể từ khi có thu nhập chịu thuế.

Với các HTX kinh doanh dịch vụ thuộc ngành nghề ưu đãi đầu tư theo

quy định của Chính phủ thì được ưu đãi như sau: kinh doanh ở xã vùng 3 thì

được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong 2 năm và được giảm 50% số

thuế phải thu nhập trong 5 năm tiếp theo; kinh doanh ở xã vùng 2 thì được

miến thuế thu nhập doanh nghiệp trong 1 năm và được giảm 50% số thuế

trong 4 năm tiếp theo; kinh doanh ở xã vùng 1 thì được miến thuế thu nhập

doanh nghiệp trong 1 năm và giảm 50% số thuế trong 3 năm tiếp theo.

Các HTX được ưu tiên về vốn sản xuất kinh doanh: được vay vốn kinh

doanh của hệ thống ngân hàng thương mại và được giảm lãi xuất tín dụng

50% khi kinh doanh ở vùng 3, giảm 15% nếu kinh doanh ở vùng 2. Ngoài ra

HTX còn được vay vốn từ các chương trình, dự án phát triển kinh tế xã hội

của Chính phủ, quỹ quốc gia nhằm giải quyết việc làm, quỹ hỗ trợ đầu tưu

phát triển của Nhà nước. Những HTX sản xuất các loại cây chủ lực, cây công

nghiệp, chăn nuôi theo hướng phát triển kinh tế hàng hoá thuộc các vùng quy

hoạch được UBND tỉnh phê duyệt được áp dụng chính sách 413/QĐ - UB

ngày 03/4/1996 của UBND tỉnh, được Nhà nước hỗ trợ lãi suất bằng cách vay

vốn lãi xuất thấp và được tiếp nhận các dự án đầu tư của Nhà nước, các tổ

chức quốc tế, được bố trí vốn đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, tham gia đấu

thầu để kinh doanh một số mặt hàng chính sách xã hội có trợ cước trợ giá của

Nhà nước.

HTX được ưu đãi về xuất khẩu nếu có thị trường tiêu thụ ở nước ngoài

và do HTX trực tiếp sản xuất. Vì thế HTX cũng được quyền liên doanh, liên

kết quan hệ kinh tế với các doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp khác và các

tổ chức cá nhân để giúp HTX tạo thị trường, đào tạo tay nghề, đổi mới và

chuyển giao công nghệ.

Việc bồi dưỡng, đào tạo cán bộ cũng được quan tâm, cán bộ điều hành,

quản lý HTX được giảm 50% học phí nếu đi học ở các cơ sở của Nhà nước và

hệ thống thuộc Liên minh HTX Việt Nam. Nếu học tại tỉnh thì được miễn

100% học phí, giảm 50% nếu học ngoài tỉnh và được trợ cấp tiền ăn, sinh hoạt

phí trong thời gian đào tạo tại cơ sở.

Các HTX hoạt động theo Luật HTX được đóng bảo hiểm xã hội cho xã

viên HTX theo quy định hiện hành của pháp luật.

Như vậy chính sách khuyến khích phát triển kinh tế hợp tác xã của

UBND tỉnh tại quyết định số 297 và các nghị quyết trên đã bám sát thực trạng

kinh tế HTX Sơn La, nắm rõ chính sách của Đảng và đưa ra chính sách

khuyến khích phát triển HTX, tạo điều kiện giúp HTX mở rộng hoạt động,

vươn lên phát triển cả chiều rộng và chiều sâu.

1.3. Sự chỉ đạo xây dựng kinh tế hợp tác xã

1.3.1. Quá trình chỉ đạo xây dựng kinh tế hợp tác xã

Sự đổi mới về nhận thức đối với khu vực kinh tế hợp tác xã, tích cực

xây dựng kinh tế HTX phải dựa trên cơ sở nắm vững và quán triệt chủ trương,

chính sách của Đảng và Nhà nước. Đảng bộ tỉnh Sơn La đã đưa ra quan điểm

về đặc trưng cơ bản của kinh tế HTX, về phát triển kinh tế hợp tác với nhiều

hình thức từ thấp đến cao với quy mô và mức độ khác nhau, xác định phương

hướng nhiệm vụ đổi mới HTX. Nội dung đổi mới là đổi mới về hình thức và

quy mô tổ chức, phương hướng hoạt động theo hướng đa dạng hoá, hợp tác

hóa, đổi mới về quyền sở hữu tài sản, vốn quỹ của hợp tác xã, đổi mới về cơ

chế tổ chức quản lý và cán bộ tạo điều kiện tốt để đổi mới thu nhập của cán

bộ, xã viên HTX.

Đổi mới HTX là yêu cầu khách quan trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa

xã hội và trước hết là đối với công cuộc đổi mới của đất nước ta. Đảng bộ tỉnh

Sơn La cũng như các đảng bộ địa phương khác đã nhận thấy đổi mới để phát

triển hợp tác xã là một bước ngoặt mang tính lịch sử. Đổi mới HTX nhằm

nâng cao và phát huy vai trò, vị trí của kinh tế HTX trong nền kinh tế hàng

hoá nhiều thành phần. Năm 1996 là năm có ý nghĩa đối với khu vực kinh tế

hợp tác xã, Luật Hợp tác xã ra đời đã mở đầu cho sự chuyển biến mạnh mẽ

của HTX trong thời kỳ đổi mới. Ở Sơn La, năm 1996 cũng là năm tiếp tục

đẩy mạnh việc thực hiện chủ trương của Đảng, các nghị quyết, quyết định, chỉ

thị của Đảng bộ tỉnh và UBND tỉnh, kinh tế HTX đã bước đầu có những

chuyển biến theo hướng tích cực. Song song với những điều kiện đó, các hợp

tác xã phải quyết tâm chủ động đổi mới.

Đảng bộ tỉnh Sơn La đã chỉ đạo tiến hành khảo sát tình hình kinh tế

HTX trên địa bàn tỉnh để đưa ra những kết luận về thực trạng kinh tế HTX,

những nguyên nhân của thực trạng và trên cơ sở đó tìm ra phương thức hoạt

động có hiệu quả cho HTX. Xã viên, hộ gia đình, hộ cá thể có thể lựa chọn

một trong các loại hình hợp tác để tham gia phát triển sản xuất.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, công cuộc đổi mới trong 10 năm (1986 -

1996) đã đạt được những thành tựu to lớn trên nhiều lĩnh vực. Kinh tế HTX

cũng vì thế mà có những chuyển biến tích cực. Ở Sơn La, nền kinh tế giữ

vững thế ổn định và đang tìm tòi, thử nghiệm hướng phát triển mới với sự

giúp đỡ của Trung ương. Đời sống của nhân dân các dân tộc trong tỉnh từng

bước được cải thiện .

Đối với khu vực kinh tế HTX, Đảng bộ tỉnh đã giao nhiệm vụ cho cơ

quan chuyên trách là Hội đồng liên minh các HTX tỉnh Sơn La về việc theo

dõi, giúp đỡ các HTX hoạt động trên cơ sở sự chỉ đạo trực tiếp của Đảng bộ

Sơn La. Hội đồng Liên minh các HTX đã có công văn báo cáo hằng năm về

kết quả hoạt động của HTX và phương hướng nhiệm vụ đặt ra đối với các đơn

vị thành viên. Đồng thời Ban thường trực Hội đồng liên minh đã tham mưu

cho UBND tỉnh, Tỉnh uỷ về các chính sách đối với HTX như: Chỉ thị 15/CT

của UBND tỉnh về việc chấn chỉnh tổ chức và quản lý sản xuất, chính sách

khuyến khích khu vực kinh tế HTX…

Phương hướng hoạt động của HTX được đưa ra trên cơ sở khảo sát

đánh giá kết quả hoạt động của các HTX, sự cụ thể hoá chủ trương, chính

sách của Đảng của Đảng bộ Sơn La qua từng giai đoạn.

Năm 1996, tỉnh Sơn La đạt được những chỉ tiêu kinh tế xã hội quan

trọng: nhịp độ tăng trưởng GDP đạt 10,1%, sản lượng lương thực đạt 21 vạn

tấn, công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp tăng 13%, xuất khẩu đạt 3 triệu đôla,

thu thuế đạt 115% kế hoạch, giảm 5 nghìn hộ đói và 2.560 hộ nghèo. Vì thế

nền kinh tế từ tự cấp tự túc đang từng bước chuyển dịch về phía nền kinh tế

hàng hoá nhiều thành phần. Đây là nhân tố khách quan kích thích HTX phát

triển. Phương hướng, nhiệm vụ đặt ra cũng phải xuất phát từ những điều kiện

kinh tế xã hội của địa phương.

Phương hướng, nhiệm vụ chủ yếu và xuyên suốt các năm từ năm 1996

đến năm 2000 là tiếp tục củng cố HTX hiện có, phát triển thêm nhiều HTX

mới: loại hình kinh tế hợp tác trong thời gian này chủ yếu là loại hình HTX

theo phương thức hoạt động dịch vụ hỗ trợ, khoảng 20% số HTX tổ chức theo

mô hình sản xuất tập trung. Những HTX và tổ hợp tác xã tồn tại từ trước đều

được củng cố duy trì, tiến tới đạt được một số HTX phát triển khá. Từ khi

Luật HTX có hiệu lực từ tháng 1/1997, nhiệm vụ đổi mới và phát triển các

HTX càng được đẩy mạnh thực hiện, đồng thời phát triển thêm nhiều HTX

mới, huy động mọi năng lực của các thành viên trong toàn ngành, đẩy mạnh

sản xuất kinh doanh có hiệu quả; gắn chuyển đổi và phát triển HTX, đẩy

mạnh sản xuất kinh doanh có hiệu quả với nhiệm vụ công nghiệp hoá - hiện

đại hoá nền kinh tế của tỉnh. Để đạt được mục tiêu này, trước hết phải triển

khai thực hiện Luật HTX để xã viên, người lao động hiểu được ý nghĩa và lợi

ích khi tham gia HTX. Quá trình đổi mới và phát triển, chuyển đổi HTX, đăng

ký lại HTX dựa trên tinh thần tự nguyện, quyền tự chủ, tự quyết, tự chịu trách

nhiệm của HTX và xã viên theo đúng quy định của Luật HTX. Cụ thể là

chuyển đổi toàn diện đối với HTX cũ, bổ sung, điều chỉnh những phần nào

chưa phù hợp đối với HTX thành lập mới trong năm 1995, 1996. Giải thể

hoặc xây dựng HTX khác đối với HTX không thể chuyển đổi được.

Về nhiệm vụ củng cố HTX: các HTX phải được củng cố trên mọi lĩnh

vực như tiểu thủ công nghiệp, vận tải, xây dựng, thương mại dịch vụ, nông

nghiệp, quỹ tín dụng nhân dân. Mục đích của củng cố và phát triển HTX là

xây dựng được hệ thống các HTX hoạt động đa dạng trên nhiều lĩnh vực, đẩy

mạnh sản xuất kinh doanh theo chiều sâu. Mỗi HTX phải có phương án sản

xuất kinh doanh theo phương thức hoạt động đa dạng, kinh doanh tổng hợp

với mô hình dịch vụ hỗ trợ là chính, tổ chức sản xuất tập trung hoặc kết hợp

cả hai hình thức. Về nhiệm vụ này, các HTX được hướng dẫn lập các phương

án sản xuất kinh doanh phù hợp với cơ chế mới, đáp ứng nhu cầu phục vụ thị

trường, góp phần thực hiện các mục tiêu kinh tế xã hội của tỉnh. Những mặt

hàng, ngành nghề nào sản xuất kinh doanh có triển vọng ổn định thì đầu tư

phát triển mạnh, mở mang địa điểm, mạng lưới tiêu thụ, phục vụ đưa hàng

hoá tiêu dùng cho nhân dân. Ngược lại, mặt hàng, ngành nghề nào không phù

hợp thì chuyển sang mặt hàng mà thị trường có nhu cầu trước mắt và lâu dài,

phát huy tính năng động, sáng tạo, xoay nghề giỏi, chuyển nghề nhanh.

Qua điều tra khảo sát của Hội đồng Liên minh các HTX tỉnh, có thể

thấy rằng khó khăn nhất của HTX là thiếu vốn. Vì vậy mỗi năm, tỉnh có văn

bản hướng dẫn các cơ sở lập dự án phát triển ngành nghề, xin vay vốn lãi xuất

thấp. Đảng bộ cũng chỉ đạo Hội đồng Liên minh các HTX tỉnh liên kết với

các trường dạy nghề để mở các lớp đào tạo thợ kỹ thuật tại tỉnh và cử người đi

học tại các tỉnh khác.

Năm 1999 là năm đưa ra nhiệm vụ là hoàn thiện chuyển đổi HTX, phát

triển thêm từ 10 đến 20 HTX mới. Nâng cao năng suất, sản lượng, chất lượng,

đảm bảo giá cả để tạo uy tín cho các cơ sở sản xuất kinh doanh.

Tiếp tục tăng cường củng cố kiện toàn tổ chức và đẩy mạnh hoạt động của

Hội đồng Liên minh HTX tỉnh để đảm bảo nâng cao được hiệu quả công tác, sâu

sát cơ sở, thúc đẩy phong trào kinh tế hợp tác và HTX phát triển. Đồng thời đưa ra

phướng hướng phát triển thành viên của Hội đồng Liên minh các HTX tỉnh.

Tăng cường hoạt động kiểm tra, kiểm soát để đảm bảo cho các HTX

hoạt động đúng luật và điều lệ HTX. Công tác kiểm tra và kiểm soát phải

được thông qua bầu cử, đảm bảo nguyên tắc giữa ban quản trị, ban kiểm soát

và kế toán tài vụ, công khai về tài chính, công bằng trong phân phối thu nhập

và công việc. Công tác này phải thật sự đóng vai trò là bảo vệ và bênh vực

cho quyền lợi chính đáng của HTX và xã viên, bảo vệ thành quả và sự phát

triển của HTX.

Nhiệm vụ về công tác thi đua khen thưởng nhằm khuyến khích phong

trào HTX phát triển được xác định là thi đua: triển khai luật HTX, chuyển đổi

và đăng ký lại HTX, phát triển HTX và xã viên, ổn định tổ chức HTX, sản

xuất kinh doanh có hiệu quả và hoàn thành nghĩa vụ với Nhà nước, các tổ

chức đảng, đoàn thể hoạt động tốt.

Để phát triển HTX không thể thiếu công tác xây dựng Đảng và các tổ

chức đoàn thể khác như công đoàn, đoàn thanh niên cộng sản, hội phụ nữ.

Đây là nhiệm vụ quan trọng để giữ vững, nâng cao nhận thức và niểm tin của

xã viên, người lao động đối với sự đi lên của phong trào HTX, lãnh đạo các

cơ sở đi đúng định hướng xã hội chủ nghĩa mà Đảng ta đã vạch ra.

Những phương hướng nhiệm vụ nêu trên nhằm khuyến khích phát triển

HTX, tạo môi trường thuận lợi để các HTX lựa chọn phương thức hoạt động,

tận dụng các chính sách ưu đãi của Nhà nước cho kinh tế HTX để vươn lên

thoát khỏi khó khăn và trở thành khu vực kinh tế mạnh, góp phần to lớn làm

cho kinh tế tập thể đóng vai trò nền tảng trong nền kinh tế quốc dân. Điều

quan trọng là Đảng bộ đã đánh giá thực trạng, những khó khăn còn vướng

mắc của HTX để triển khai thực hiện chủ trương phát triển HTX của Đảng,

đưa ra những biện pháp thích hợp để xây dựng và phát triển HTX ở Sơn La.

1.3.2. Kết quả thực hiện

Những chủ trương và biện pháp của Đảng bộ tỉnh Sơn La đối với việc

xây dựng và phát triển kinh tế HTX từ năm 1996 đến năm 2000 đã được nỗ

lực thực hiện với sự phối hợp của các cấp, ngành, chính quyền và đoàn thể

các cấp, trên hết là nguyện vọng và sự tham gia của xã viên và bà con nhân

dân lao động. Dựa trên các báo cáo tổng kết hoạt động của các HTX và

phương hướng nhiệm vụ trong các năm kế tiếp của Hội đồng Liên minh các

HTX tỉnh Sơn La, có thể thấy kết các quả đạt được trong giai đoạn này thể

hiện ở những nội dung sau:

* Công tác chuyển đổi hợp tác xã được đẩy mạnh: Hội đồng Liên minh

các HTX tỉnh là cơ quan thường trực của Ban chỉ đạo chuyển đổi HTX đã

kiểm tra đôn đốc việc chuyển đổi tại các huyện, thị xã, hướng dẫn, giúp đỡ,

tháo gỡ những khó khăn vướng mắc trong quá trình thực hiện. Các cán bộ của

cơ quan thường trực đã trực tiếp đi cơ sở vận động, tuyên truyền, hướng dẫn

các HTX chuyển đổi nên công tác chuyển đổi đã được triển khai nhằm quán

triệt Nghị quyết 02/NQ của Ban thường vụ Tỉnh uỷ, Luật HTX, Nghị định

16/CP của Chính phủ, Quyết định 1025 của UBND tỉnh. Trước khi chuyển

đổi toàn tỉnh có 1.546 HTX, trong đó có 1.506 HTX nông nghiệp và 40 HTX

phi nông nghiệp. Với sự cố gắng, nỗ lực thực hiện, từ tháng 6/1997 đến tháng

2/1998, tỉnh đã mở đợt chuyển đổi thí điểm và đã chuyển đổi được 33 HTX,

trong đó có:

21 HTX nông nghiệp

4 HTX tiểu - thủ công nghiệp

2 HTX vận tải

1 HTX xây dựng

và 5 quỹ tín dụng nhân dân

Sau khi tổng kết đợt thí điểm, tỉnh đã bước vào mở rộng diện chuyển

đổi. Các huyện, thị xã đã đăng ký chuyển đổi là 1.117 HTX trong các lĩnh vực

kinh tế. Hết năm 1998, đã có 38 cơ sở kinh tế tập thể được chuyển đổi đăng

ký hoạt động theo Luật HTX trên tổng số 1.554 HTX, trong đó:

20 HTX nông nghiệp

5 HTX tiểu - thủ công nghiệp

5 HTX vận tải

1 HTX xây dựng

5 quỹ tín dụng nhân dân và 2 HTX mua bán

Năm 2000 chuyển đổi HTX đạt kết quả là: 170 HTX. Trong đó hợp tác

xã nông lâm nghiệp theo số liệu cũ có 1.506 HTX, đã có 1.272 HTX tự giải

thể hoặc coi như đã giải thể chuyển sang hình thức quản lý hành chính bản,

các hộ xã viên chuyển sang hình thức hộ kinh tế gia đình, hiện còn 234 HTX

nông nghiệp có đủ điều kiện chuyển đổi theo Luật và đã chuyển đổi được 120

HTX; HTX phi nông nghiệp có 53 HTX, chuyển đổi được 50 HTX, 3 HTX

không đủ điều kiện chuyển đổi đã tự giải thể. Đồng thời các HTX chuyển đổi

được củng cố để hoàn thiện các thủ tục, cấp giấy phép kinh doanh cho 113

HTX, khắc dấu, đăng ký tài khoản ở Ngân hàng; các HTX cũng bắt tay vào

xây dựng phương án sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên số các HTX chưa hoàn

thiện thủ tục là 57 HTX do phương án sản xuất kinh doanh chưa khả thi cũng

như một số HTX có phương án sản xuất kinh doanh nhưng không đạt hiệu

quả như đã đề ra.

* Bên cạnh công tác chuyển đổi, củng cố HTX, việc phát triển, thành

lập mới HTX cũng được đẩy mạnh:

Năm 1996: thành lập mới được 18 HTX (thị xã 7 HTX, huyện Mộc

Châu 5 HTX, huyện Mai Sơn 3 HTX, huyện Yên Châu 1, huyện Thuận Châu

1, huyện Sông Mã 1), các huyện Quỳnh Nhai, Mường La, Bắc Yên vẫn là

“huyện trắng” về HTX. Trong lĩnh vực nông - lâm nghiệp, tỉnh có 1.488

HTX, trong đó có 2 HTX thực sự hoạt động điều hành tập trung, gần 300

HTX chuyển sang làm dịch vụ cho các hộ xã viên, các HTX còn lại tồn tại chỉ

là hình thức.

Năm 1997: thành lập mới được 5 HTX (1 HTX tiểu - thủ công nghiệp,

2 HTX vận tải, 2 HTX xây dựng, chưa phát triển thêm HTX thương mại -

dịch vụ và quỹ tín dụng nhân dân nào); có 1.492 HTX nông nghiệp, tăng 4

HTX là do chia HTX lớn thành HTX nhỏ theo mô hình bản là chủ yếu.

Năm 1998: thành lập mới được 5 HTX mới (2 HTX tiểu - thủ công

nghiệp, 1 HTX vận tải, 1 HTX xây dựng, 1 HTX trồng và chế biến chè).

Năm 1999: thành lập mới được 7 HTX (2 HTX nông nghiệp và 5 HTX

phi nông nghiệp).

Năm 2000: thành lập mới 5 HTX (2 HTX dịch vụ nông nghiệp và 3

HTX phi nông nghiệp).

Như vậy trong 5 năm (1996 - 2000), tỉnh Sơn La đã vận động phát triển,

thành lập mới được thêm 40 HTX. Trong đó chủ yếu là các HTX phi nông nghiệp

hoạt động trong các lĩnh vực: tiểu thủ công nghiệp, vận tải, xây dựng, thương mại

- dịch vụ, quỹ tín dụng nhân dân. Tuy nhiên số HTX thành lập ở các lĩnh vực chưa

đồng đều, một số huyện vẫn còn là “huyện trắng” về HTX.

* Về kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh - dịch vụ của các HTX qua

từng năm:

Năm 1996: Mặc dù còn nhiều khó khăn như thiếu vốn, thiếu thị trường,

năng lực quản lý điều hành nhưng các HTX đã cố gắng tổ chức sản xuất kinh

doanh, đảm bảo thu hồi vốn, có lãi nhất định. Nhiều HTX đã nêu cao tinh

thần chủ động, sáng tạo, nhanh nhạy nắm bắt thị trường, tổ chức giao khoán

cho tổ xã viên để phát huy tính chủ động. Vì thế hoạt động sản xuất kinh

doanh - dịch vụ của các HTX năm 1996 đạt kết quả như sau:

Tổng doanh thu đạt 14,6 tỷ đồng tăng 275,95% so với năm 1995

(doanh thu năm 1995 là 6,276 tỷ đồng), trong đó:

Thu về sản xuất : 2,8 tỷ đồng

Thu về thương mại - dịch vụ : 1,6 tỷ đồng

Thu về xây dựng cơ bản : 3,2 tỷ đồng

Thu về vận tải : 8 tỷ đồng

Thu nhập bình quân (người/ tháng) : 400 nghìn đồng

Năm 1997: Các HTX, tổ hợp tác, trên 4 lĩnh vực đạt doanh thu như sau:

tiểu thủ công nghiệp, xây dựng, giao thông vận tải, thương mại - dịch vụ; hoạt

động sản xuất kinh doanh đạt doanh thu là 17,5 tỷ đồng, tăng 115,67% so với

năm 1996, trong đó:

Thu về sản xuất : 3,846 tỷ đồng

Thu về thương mại - dịch vụ : 3,851 tỷ đồng

Thu về xây dựng : 2,6 tỷ đồng

Thu về vận tải : 9,803 tỷ đồng

Nộp thuế cho Nhà nước : 638,46 triệu đồng

Vốn lưu động có : 3,2 tỷ đồng

Vốn cố định : 13,4 tỷ đồng

Thu nhập bình quân (người/tháng): 490 nghìn đồng

So với kế hoạch doanh thu vượt 17%, so với năm 1996 tăng 38%.

Năm 1998: Tổng doanh thu đạt được của các HTX thành viên của Liên

minh các HTX Sơn La là 32,5 tỷ đồng tăng 197,8% so với năm 1997, trong đó:

Thu về sản xuất : 5,5 tỷ đồng

Thu về dịch vụ : 27 tỷ đồng

Nộp thuế cho Nhà nước : 638,46 triệu đồng

Thu nhập bình quân (người/tháng) : 518 nghìn đồng

Vốn cố định : 38,360 tỷ đồng

Vốn lưu động. : 28,673 tỷ đồng

Các HTX chuyển đổi là thành viên của liên minh các HTX tỉnh hoạt động

bước đầu có hiệu quả chiếm 56,5% (26 HTX). Cụ thể là đã: trả đủ nợ tiền vay cả

gốc lẫn lãi, trả lãi vốn góp chiếm từ 35% đến 40% thu nhập, chi lương cán bộ

chiếm từ 40% đến 50% thu nhập, lập các quỹ từ 10% đến 20% thu nhập; 13 HTX

chiếm trên 28% hoạt động tích cực, có hiệu quả nhưng chưa cao, còn 7 HTX trên

15% thực sự khó khăn, kinh doanh chưa có hiệu quả.

Năm 1999: Tổng số doanh thu đạt 14,986 tỷ đồng, đạt 72,31% so với

năm trước, trong đó:

Thu về sản xuất : 5,46 tỷ đồng

Thu về dịch vụ : 9,256 tỷ đồng

Nộp thuế cho Nhà nước : 731,29 triệu đồng

Thu nhập bình quân (người/tháng): 475 nghìn đồng

Năm 2000: Là năm thứ 5 của giai đoạn 1996 - 2000. Theo số liệu báo

cáo và khảo sát 43 HTX:

Tổng doanh thu của năm 2000 là 24 tỷ đồng, trong đó:

Lãi : 819,390 triệu đồng

Trích lập các quỹ : 768,680 triệu đồng

Nộp thuế cho Nhà nước : 709,5 triệu

Thu nhập bình quân (người/tháng): 495 nghìn đồng

Vốn cố định : 25,2 tỷ đồng

Vốn lưu động : 5,2 tỷ đồng

Qua kết quả doanh thu của các HTX thành viên có thể thấy doanh thu tăng

qua các năm, cao nhất là năm 1998 nhưng lại giảm trong năm 1999 và tiếp tục

tăng trong năm 2000. Số HTX làm ăn khá tăng cao so với năm 1999, chiếm

73,33% tổng số HTX. Điều này chứng tỏ các HTX hoạt động theo đúng Luật

HTX, cấp uỷ, chính quyền địa phương nhận thức đúng về mô hình HTX kiểu mới.

Trước chuyển đổi, toàn tỉnh có 1.559 HTX, trong đó có 1.506 HTX

hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, 53 HTX hoạt động trong lĩnh vực phi

nông nghiệp. Khi tiến hành chuyển đổi có 1.117 HTX đăng ký chuyển đổi.

Đến năm 2000, tổng số HTX chuyển đổi và thành lập mới là 170 HTX, trong

đó có 120 HTX nông nghiệp (thành lập mới 6 HTX và chuyển đổi 114 HTX)

và 50 HTX phi nông nghiệp (chuyển đổi 38 HTX, thành lập mới 12 HTX).

Sau khi chuyển đổi các HTX được giúp đỡ để hoàn thiện thủ tục đăng ký kinh

doanh, nhận giấy phép đăng ký kinh doanh và lập phương án sản xuất kinh

doanh. Sau 3 năm có 37 HTX hoạt động có hiệu quả, chiếm 33% các HTX

đăng ký, trong đó có 14 HTX nông nghiệp và 23 HTX phi nông nghiệp.

Bên cạnh các HTX cũ thành lập từ trước và thực hiện chuyển đổi theo

luật, Liên minh các HTX tỉnh còn vận động thành lập được thêm 28 HTX.

Điều này chứng tỏ cơ chế mới đã có tác dụng đối với việc thành lập mới

HTX, xuất phát từ nhu cầu của xã viên, người lao động. Điển hình là HTX

Minh Hà (huyện Thuận Châu), HTX Xây dựng (huyện Bắc Yên)… Sự

chuyển đổi và thành lập mới HTX dựa trên các chính sách ưu đãi, khuyến

khích phát triển của Nhà nước thu hút sự đóng góp của nhân dân, bước đầu

xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật, phát huy, khai thác thế mạnh các nguồn lực,

góp phần thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế xã hội của tỉnh và thực hiện tốt

nghĩa vụ với Nhà nước và chính sách xã hội ở nông thôn miền núi.

Thành tựu nổi bật của quá trình xây dựng kinh tế HTX ở Sơn La trong

những năm 1996 - 2000 là tạo điều kiện cho lực lượng sản xuất trong lĩnh vực

nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, xây dựng, giao thông vận tải, thương mại -

dịch vụ có bước phát triển mới, cùng với kinh tế nhà nước đóng vai trò nền

tảng, định hướng cho các thành phần kinh tế khác của tỉnh phát triển, góp

phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, chuyển nền kinh tế từ tự cấp, tự túc sang nền

kinh tế hàng hoá nhiều thành phần. Các HTX đã sản xuất những mặt hàng

thiết yếu, phục vụ đời sống nhân dân, nhất là các HTX nông nghiệp đã chuyển

sang làm khâu dịch vụ, giúp đỡ cho hộ nông dân về dịch vụ sản xuất như:

chuyển giao kỹ thuật, phân bón, dịch vụ thuỷ lợi, giống… Bên cạnh đó, HTX

còn làm khâu trung gian liên kết giữa các doanh nghiệp nhà nước với các

thành phần kinh tế khác. Kinh tế HTX phát triển theo hướng đa dạng hoá

ngành nghề, phát huy các nguồn lực và thế mạnh của mỗi vùng.

Được sự quan tâm, giúp đỡ về cơ chế, về nguồn vật chất của Đảng, Nhà

nước và chính quyền tỉnh, kinh tế HTX ở Sơn La đã được đầu tư xây dựng cơ

sở vật chất kỹ thuật, máy móc thiết bị, nâng cao trình độ sản xuất kinh doanh

và năng lực quản lý HTX để HTX có thể tồn tại và phát triển trong nền kinh

tế thị trường. Doanh thu của các HTX tăng qua các năm đã phần nào tháo gỡ

khó khăn về vốn, tạo niềm tin, gắn bó giữa xã viên với HTX.

Kinh tế HTX còn giải quyết việc làm và nâng cao đời sống cho người

nông dân, xã viên, người lao động. Chủ trương xây dựng và phát triển HTX

đa dạng trên nhiều lĩnh vực tạo thêm công ăn việc làm và thu nhập cho người

lao động. Qua các hợp đồng, phương án sản xuất kinh doanh của HTX, xã

viên yên tâm sản xuất, nhiều hộ thoát khỏi đói nghèo. Các HTX cùng với

chính quyền, đoàn thể trên địa bàn hoạt động của mình giải quyết tốt các vấn

đề xã hội, tham gia các chương phát triển kinh tế xã hội của tỉnh như chương

trình 135, chương trình 133, chương trình 925…

Với những kết quả như trên, kinh tế HTX còn góp phần ổn định chính

trị xã hội. Sơn La chủ yếu có 4 thành phần kinh tế là: kinh tế nhà nước, kinh

tế tập thể, kinh tế tư bản tư nhân và kinh tế cá thể tiểu chủ. Các thành phần

kinh tế khác không có hoặc có không đáng kể. HTX với vai trò là nòng cốt

của kinh tế hợp tác đã thúc đẩy kinh tế hợp tác phát triển, tạo công ăn việc

làm, tăng thu nhập, vì thế ổn định xã hội, tạo cơ sở để ổn định chính trị trên

địa bàn toàn tỉnh. Đây cũng là vấn đề có ý nghĩa chiến lược đối với một tỉnh

vùng cao biên giới.

Trong các HTX chủ yếu là HTX nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp đã

góp phần bảo lưu, giữ gìn và phát huy các giá trị văn hoá tinh thần, truyền

thống đoàn kết cộng đồng của nhân dân các dân tộc ở Sơn La. HTX còn giúp

các hộ gia đình, xã viên tiếp cận với khoa học kỹ thuật, cách làm ăn mới theo

cơ chế thị trường. Nhiều HTX được thành lập trên phạm vi đơn vị bản nên

sinh hoạt văn hoá cộng đồng được duy trì, bộ mặt nông thôn miền núi có

nhiều khởi sắc.

Các HTX hoạt động theo Luật và thường xuyên được kiểm tra, giám sát

nên hạn chế được những tranh chấp của xã viên. Mô hình HTX kiểu cũ đã

được thay thế bằng mô hình HTX kiểu mới với hai loại hình sở hữu là sở hữu

của cá thể xã viên (cổ phần hoặc tài sản đóng góp) và sở hữu tập thể. Quyền

sở hữu tư liệu sản xuất của xã viên được đảm bảo, được hưởng lãi và các phúc

lợi khác từ hoạt động của HTX. Đây là sợi dây ràng buộc xã viên với HTX,

nâng cao trách nhiệm của xã viên đối với sự tồn tại và đi lên của HTX.

Bên cạnh những kết quả đạt được, HTX ở Sơn La còn tồn tại một số

mặt hạn chế, đó là:

Ngoài những HTX đã chuyển đổi thì phần lớn các HTX không đủ điều

kiện chuyển đổi đã giải thể theo Luật. Một số HTX chuyển đổi nhưng thuộc

diện yếu kém, khó khăn, lúng túng trong hoạt động, một số tự giải thể như

HTX vận tải hàng hoá 30/4 ở huyện Mai Sơn…

Phướng án sản xuất kinh doanh của một số HTX chưa có tính khả thi.

Một số chủ nhiệm HTX không xây dựng được phương án sản xuất kinh doanh

cho HTX. Người dân chưa thực sự hiểu rõ lợi ích của việc chuyển đổi HTX

sang loại hình mới, ngại đóng góp cổ phần.

Nhiều HTX khi chuyển đổi chưa được cấp đăng ký kinh doanh chiếm

33,33%, trong đó có 51 HTX nông nghiệp và 5 HTX phi nông nghiệp.

Tài sản, vốn quỹ của HTX nói chung còn nghèo nàn, vốn cổ phần ít,

máy móc cũ, cơ sở vật chất kỹ thuật, trình độ công nghệ lạc hậu. Thị trường

tiêu thụ sản phẩm còn hạn chế, mẫu mã, kiểu dáng, chất lượng sản phẩm còn

kém sức cạnh tranh.

Nhiều hợp tác xã hoạt động nhưng chưa hiệu quả, chưa thực sự sáng

tạo trong cách nghĩ, cách làm, còn tư tưởng trông chờ, ỷ lại vào sự giúp đỡ,

đầu tư của Nhà nước, trình độ quản lý HTX còn yếu kém nên dẫn đến kết quả

làm ăn yếu kém, chậm tiến bộ của các HTX.

Một trong những nhiệm vụ cần phải đặt ra và giải quyết trong giai đoạn

này là cần phải phát triển các tổ chức đoàn thể trong các HTX, đặc biệt là

nhiệm vụ tuyên truyền cho quần chúng, xã viên tham gia công tác xây dựng

Đảng, làm cho chi bộ Đảng phát huy vai trò trung tâm đoàn kết, hạt nhân lãnh

đạo thực hiện đường lối của Nhà nước, chủ trương, biện pháp của Đảng bộ

Sơn La về xây dựng và phát triển HTX, cụ thể là tiếp tục củng cố, đổi mới và

phát triển HTX. Tuy nhiên công tác xây dựng Đảng, phát triển cơ sở Đảng

trong HTX giai đoạn này chưa thực sự mở rộng, một số HTX chưa có cơ sở

Đảng. Trong phương hướng, nhiệm vụ của từng năm (trước 1999) đã chưa đề

cập đến vấn đề này. Vì thế, vai trò của tổ chức Đảng trong các HTX chưa

được phát huy.

Tiểu kết chương 1

Trong những năm 1996 - 2000, phong trào HTX ở Sơn La đã diễn ra

dưới ánh sáng của Nghị quyết Đại hội VIII của Đảng (1996), Luật HTX ban

hành năm 1996, các nghị định của Chính phủ, các thông tư của các Bộ, ngành

Trung ương về thực hiện luật HTX và hướng dẫn thực hiện các nghị định của

Chính phủ. Đảng bộ tỉnh Sơn La đã quán triệt thực hiện chủ trương, chính

sách của Đảng và Nhà nước, cụ thể hoá bằng nghị quyết của Tỉnh uỷ, chỉ thị,

quyết định của UBND tỉnh đối với việc khuyến khích, thúc đẩy phát triển

kinh tế HTX. Kết quả cho thấy cơ chế, chính sách là điều kiện thúc đẩy HTX

phát triển, hiệu quả hoạt động của HTX là động lực để động viên người lao

động tham gia, đóng góp hết sức mình đối với HTX.

Kinh tế HTX ở Sơn La tập trung ở hai khu vực: phi nông nghiệp và

nông nghiệp. Trong khu vực phi nông nghiệp có các ngành: tiểu thủ công

nghiệp, xây dựng, vận tải, mua bán - dịch vụ. Cả hai khu vực này đều tiến

hành chuyển đổi và thành lập mới các HTX, có sự chuyển biến về chất và

lượng, tạo nên diện mạo mới của phong trào HTX. Tuy nhiên xuất phát điểm

thấp, quy mô HTX nhỏ, vốn ít, sản phẩm thiếu thị trường và chưa có tính

cạnh tranh cao nên hiệu quả sản xuất kinh doanh còn thấp. Hơn nữa hệ thống

giao thông, cơ sở hạ tầng, phong tục tập quán của Sơn La ảnh hưởng không

nhỏ đến việc xây dựng HTX. Trên thực tế các mô hình HTX ở Sơn La còn

đơn điệu, chưa phát huy hết tiềm năng, thế mạnh của tỉnh.

Yêu cầu mới đối với kinh tế hợp tác xã là tiếp tục đẩy mạnh công tác

chuyển đổi, củng cố và phát triển HTX, nâng cao nội lực của HTX. Điều này

đòi hỏi Đảng bộ tỉnh Sơn La phải quan tâm hơn nữa đối với khu vực kinh tế

HTX về mọi mặt để nâng cao hơn nữa vai trò lãnh đạo của Đảng bộ về xây

dựng và phát triển kinh tế HTX trong giai đoạn mới.

Chương 2

LÃNH ĐẠO XÂY DỰNG KINH TẾ HỢP TÁC XÃ

TRONG NHỮNG NĂM 2001 - 2006

2.1. Hoàn cảnh lịch sử mới và yêu cầu đối với việc phát triển kinh

tế HTX

2.1.1. Hoàn cảnh lịch sử mới

Bước sang thế kỷ XXI tình hình trong nước và thế giới có những thay

đổi to lớn tác động đến sự phát triển của kinh tế hợp tác và HTX. Đại hội lần

thứ IX của Đảng (tháng 4/2001) nhận định: loài người bước sang thế kỷ XXI,

dân tộc ta đứng trước những thời cơ và thách thức lớn. Cuộc cách mạng khoa

học - công nghệ tiếp tục bùng nổ và đạt được những thành tựu có tính chất

nhảy vọt, trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp, có vai trò quan trọng đối với

sự phát triển kinh tế - xã hội của mỗi nước. Với các nước đang phát triển như

Việt Nam, việc nắm bắt các thành tựu khoa học công nghệ là cơ hội để cải

thiện vị thế của mình trong khu vực và thế giới, thu hẹp khoảng cách phát

triển so với các nước khác, nhưng cũng là thách thức, nguy cơ tụt hậu xa hơn

nếu không tranh thủ được cơ hội, khắc phục yếu kém để vươn lên. Vì vậy đối

với cuộc cách mạng khoa học - công nghệ đang diễn ra như vũ bão, trước mắt

chúng ta phải tranh thủ thời cơ để nắm bắt được các thành tựu khoa học công

nghệ và tiến tới chiếm lĩnh được các tri thức khoa học công nghệ.

Bên cạnh cuộc cách mạng khoa học công nghệ, toàn cầu hoá cũng đang

diễn ra mạnh mẽ. Đây là bối cảnh khách quan, ảnh hưởng và chi phối đến tất

cả các nước, trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.

Năm 2001, đất nước ta đã trải qua 15 năm tiến hành đổi mới và đạt

được nhiều thành tựu quan trọng trên nhiều lĩnh vực của đời sống kinh tế xã

hội, mục tiêu là thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá

đất nước. Trong quá trình đó, kinh tế nhà nước và kinh tế tập thể phải luôn

giữ vai trò chủ đạo để đảm bảo sự phát triển của nền kinh tế theo định hướng

xã hội chủ nghĩa. HTX với vai trò là nòng cốt của kinh tế tập thể khi bước

sang thế kỷ XXI cũng có những biến chuyển to lớn.

Đảng ta tiếp tục ban hành các chính sách đối với kinh tế tập thể. Tháng

2/2002 Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá IX đã thông qua Nghị

quyết về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể. Hội

nghị thống nhất các quan điểm về kinh tế tập thể là: hợp tác xã kiểu mới phải

thật sự được tổ chức trên tinh thần tự nguyện, tự chịu trách nhiệm và cùng có

lợi, quản lý dân chủ và bình đẳng cao hơn của những người lao động, hộ sản

xuất kinh doanh, các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Sự ra đời của Luật HTX năm 1996 là cơ sở pháp lý cho hoạt động của

HTX, mở ra triển vọng mới cho kinh tế hợp tác xã, đồng thời cũng đảm bảo

cho sự phát triển bền vững của nó. Thực tế phong trào HTX những năm 50

của thế kỷ XX đến đầu thế kỷ mới, có thể nói HTX có thể phát triển và phát

triển hơn nữa nhờ chính sách đúng đắn của Đảng. Những thời cơ và thách

thức sẽ là đòn bẩy để HTX tồn tại và thích ứng trong môi trường mới.

2.1.2. Những yêu cầu đối với việc phát triển HTX trong thời kỳ mới

Trong quá trình phát triển phong trào HTX, những nguyên tắc và mục

đích xây dựng HTX phải được giữ vững. Tuy nhiên trước những biến động

của thế giới, khu vực và trong nước đòi hỏi Đảng ta phải có chủ trương, biện

pháp phù hợp trong hoàn cành lịch sử mới.

Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đã chỉ ra cho nhân dân Việt Nam thấy

rằng HTX là con dường dễ tiếp thu nhất, phù hợp nhất đối với hàng triệu đồng

bào ta. Bước sang thế kỷ XXI, đời sống nhân dân đã không ngừng được cải

thiện, tình hình kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội của đất nước có nhiều

chuyển biến mạnh mẽ, HTX có còn là con đường dễ tiếp thu nhất và phù hợp

nhất đối với người lao động, người nông dân Việt Nam hay không, trước hết

phụ thuộc vào sự lãnh đạo của Đảng.

Kế thừa, học tập lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí

Minh về HTX, Đảng ta xác định kinh tế tập thể với nhiều hình thức hợp tác đa

dạng trong đó HTX giữ vai trò nòng cốt. Kinh tế HTX là hình thức tổ chức

kinh tế xã hội ra đời phát triển khách quan của nền kinh tế. Từ Đại hội IX,

Đảng ta đã thực sự quan tâm hơn để đầu tư và phát triển mô hình kinh tế này.

Tính đến tháng 6/2003 cả nước có 14.207 HTX. Theo Liên minh HTX

Việt Nam trong số này có khoảng 5.800 HTX mới thành lập, riêng trong lĩnh

vực nông nghiệp có 2.139 HTX, khoảng 8.400 HTX chuyển đổi từ mô hình

cũ sang. Về xã viên và người lao động, theo báo cáo của Ban chỉ đạo tổng kết

kinh tế hợp tác và hợp tác xã, năm 2001 số lượng xã viên của 4.876 HTX đã

chuyển đổi và thành lập mới là 3.171.576 người, chiếm khoảng 8% lao động

cả nước. Như vậy nếu tính số lượng của tất cả xã viên HTX của cả nước thì

đây là con số không nhỏ, chứng tỏ lực lượng lao động dồi dào của khu vực

kinh tế hợp tác và hợp tác xã.

Năm 2001, kết quả sản xuất kinh doanh của các HTX đã có sự tăng trưởng

đáng kể, ở các HTX chuyển đổi là 2,18 lần, các HTX mới thành lập là 1,3 lần, số

HTX làm ăn yếu kém còn nhiều và giảm không đáng kể. Tuy vậy đóng góp của

kinh tế HTX vào thu nhập GDP của cả nước là không nhỏ, khoảng 8%.

Trên thực tế, HTX trong lĩnh vực nông nghiệp vẫn tiếp tục khẳng định

vai trò của mình. Trong giai đoạn mới, HTX nông nghiệp chủ yếu làm dịch vụ

đầu vào, đầu ra cho các hộ nông dân, tạo thuận lợi cho các hộ gia tăng sản

lượng hàng hoá nông lâm, thuỷ sản.

Sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đã có tác dụng thúc đẩy kinh tế

HTX phát triển. Những vấn đề đặt ra đối với kinh tế HTX trong giai đoạn mới

biểu hiện ở những mặt sau:

1. Phát triển HTX phải lấy hiệu quả kinh tế - xã hội làm mục tiêu chính

đảm bảo cho sự phát triển bền vững, lâu dài của HTX, sự gắn bó của xã viên,

người lao động đối với HTX. Những nguyên tắc xây dựng và tổ chức HTX phải

được tôn trọng và thực hiện đúng dựa trên các điều khoản quy định của Luật

HTX 1996 và Luật HTX sửa đổi 2003. Có nghĩa là HTX phải dân chủ, bình

đẳng, tự nguyện, cùng có lợi của các thành viên tham gia, kết hợp hài hoà lợi ích

của xã viên với HTX và lợi ích của xã hội, thực hiện đúng các quy định của luật

về vốn góp, về bộ máy quản lý HTX, về đại hội xã viên…

2. Các HTX phải đảm bảo và phát huy tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm.

Thời kỳ trước HTX được sự bao cấp của Nhà nước nên hoạt động thụ động,

trông chờ, ỷ lại vào sự giúp đỡ của Nhà nước. Tính chủ động, tự chịu trách

nhiệm của HTX rất thấp nên chưa thấy được yêu cầu phải đặt mục tiêu kinh tế

lên hàng đầu dẫn đến hiệu quả kinh tế của khu vực kinh tế HTX thấp kém.

Tôn trọng và đảm bảo tính chủ động, tự chịu trách nhiệm trong hoạt động sản

xuất kinh doanh, dịch vụ của HTX là một yêu cầu và hướng hoạt động trong

thời gian tới để kích thích sự chuyển biến tích cực của HTX.

3. Theo Luật HTX, các HTX cũ nếu có đủ điều kiện sẽ tiến hành

chuyển đổi, Nhà nước khuyến khích thành lập mới các HTX hoạt động đa

dạng trong nhiều lĩnh vực. Vì vậy trong thời gian tới các HTX mới và các

HTX đã chuyển đổi phải phát triển vững chắc, coi trọng nâng cao chất lượng

sản phẩm, hàng hoá dịch vụ của các HTX. Các HTX tồn tại về mặt hình thức

hoặc thành lập để được hưởng các chính sách ưu đãi của Nhà nước sẽ tác

động tiêu cực đến bộ mặt và sự phát triển của phong trào HTX. Nhà nước

phải có những giải pháp đối với các kiểu HTX như vậy để cho chúng trở về

đúng bản chất của mình.

4. Thường xuyên đánh giá, tổng kết thực tiễn, tìm ra các HTX điển

hình, xuất sắc, làm ăn giỏi để rút kinh nghiệm, nghiên cứu mô hình HTX hoạt

động có hiệu quả để nhân rộng ra trên nhiều địa phương. Đồng thời phải có sự

liên kết, hợp tác, trao đổi kinh nghiệm giữa các HTX để giúp đỡ nhau cùng

phát triển. Các HTX điển hình, xuất sắc chính là tấm gương kích thích sự

hưởng ứng để phong trào HTX ngày càng sôi nổi.

5. Trong bối cảnh nền kinh tế đang có những chuyển biến mạnh mẽ,

các HTX cần hình thành và mở rộng mối quan hệ hợp tác với phong trào

HTX quốc tế để tranh thủ sự giúp đỡ, trao đổi về kinh nghiệm thực tế, về mô

hình HTX, chuyển giao kỹ thuật, công nghệ, mở rộng thị trường xuất khẩu…

Bước sang thế kỷ XXI, HTX vẫn còn nhiều khó khăn, yếu kém, phong

trào phát triển chưa đồng đều trên cả nước, nhất là HTX ở các tỉnh miền núi,

vùng sâu, vùng xa. Vì vậy HTX cần được sự hỗ trợ của Nhà nước, tạo cơ sở

pháp lý và môi trường thuận lợi, giúp đỡ về cơ chế chính sách, tài chính,

nguồn nhân lực. Nhà nước tiếp tục có chính sách khuyến khích phát triển

HTX đối với các tỉnh đặc biệt khó khăn để phong trào HTX trở thành chỗ dựa

vững chắc cho đồng bào các dân tộc thiểu số.

Ở Sơn La, kinh tế HTX còn nhiều khó khăn, chưa phát triển như các

địa phương khác. Sự đi lên nói chung của cả nước cũng tạo điều kiện thuận

lợi để kinh tế HTX phát triển, có cơ hội lựa chọn, tìm kiếm những giải pháp.

Là một tỉnh miền núi nghèo, Sơn La cũng không nằm ngoài ảnh hưởng của

những thách thức và thời cơ trong thời kỳ mới. Điều đó đòi hỏi sự nhạy bén,

sáng suốt của Đảng bộ tỉnh Sơn La, phải luôn nắm vững đường lối, chủ

trương các chính sách của Đảng và Nhà nước đối với kinh tế hợp tác và HTX

và vận dụng phù hợp với điều kiện của tỉnh, tôn trọng những điều kiện thực tế

và học hỏi kinh nghiệm của những mô hình HTX điển hình, tiên tiến. Phát

triển kinh tế HTX trong hoàn cảnh lịch sử mới trước hết phụ thuộc vào chủ

trương phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Đảng bộ tỉnh Sơn La đã và đang chú trọng nhiệm vụ phát triển HTX,

hướng vào giải quyết những nhu cầu về kinh tế, văn hoá, xã hội của đông đảo

quần chúng. Vì HTX là tổ chức kinh tế có thể giúp đỡ nhân dân các dân tộc

Sơn La đi lên thoát khỏi đói nghèo.

Phát triển HTX phải gắn với liên kết rộng rãi các loại hình hợp tác. Đặc

biệt chú trọng xây dựng và phát triển HTX ở khu vực nông thôn, miền núi gắn

với các mục tiêu kinh tế, chính trị, văn hoá của tỉnh. Đây cũng là nhiệm vụ

trọng tâm trong chiến lược phát triển HTX ở nước ta.

Đường lối công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn của

Đảng mở đường cho lực lượng sản xuất của khu vực kinh tế hợp tác và HTX

phát triển. Trên hết, HTX phải ngày càng tiếp cận với khoa học kỹ thuật, công

nghệ và trình độ quản lý tiên tiến. Ở Sơn La, phải kết hợp với phát huy và giữ

gìn truyền thống và văn hoá của các dân tộc, đặc biệt là đối với các HTX

trong lĩnh vực nông nghiệp. Tiềm năng để phát triển kinh tế HTX ở Sơn La

còn rất lớn, trong giai đoạn 1996 - 2000 đã có đóng góp không nhỏ trong việc

thực hiện mục tiêu kinh tế HTX của tỉnh.

2.2. Chủ trương và biện pháp mới của của Đảng bộ

Ngay sau khi Đảng ban hành các nghị quyết của hội nghị lần thứ 5 Ban

Chấp hành Trung ương Đảng (khoá IX), đặc biệt là nghị quyết số 13 NQ/TW

ngày 18/3/2002 về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế

tập thể, Đảng bộ tỉnh Sơn La đã chỉ đạo triển khai thực hiện các nhiệm vụ,

giải pháp trong Nghị quyết của Đảng.

Ngày 08/04/2002 Ban bí thư Trung ương Đảng (khoá IX) ra chỉ thị số 11-

CT/TW về việc nghiên cứu, quán triệt và tổ chức thực hiện các nghị quyết Hội

nghị lần thứ 5 của BCH TW Đảng (khoá IX). Đảng bộ tỉnh Sơn La đã tổ chức Hội

nghị cán bộ toàn tỉnh để quán triệt nghị quyết, xây dựng dự thảo chương trình

hành động, tổ chức thực hiện và chỉ đạo các ban, ngành, đoàn thể tỉnh, các huyện

uỷ, thị uỷ, đảng uỷ trực thuộc, các xã phường, thị trấn tổ chức nghiên cứu, quán

triệt và triển khai thực hiện nghị quyết của Trung ương và của tỉnh.

Sau Hội nghị Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh khoá XI, Tỉnh uỷ Sơn La đã

ban hành Nghị quyết số 09 - NQ/TU ngày 10/7/2002 về Chương trình hành

động thực hiện nghị quyết của Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ương

Đảng (khoá IX), trọng tâm là triển khai thực hiện đề án xây dựng quan hệ sản

xuất phù hợp trong nông nghiệp và nông thôn của tỉnh. Đồng thời để triển

khai việc đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể; Ban thường

vụ Tỉnh uỷ đã thành lập Ban chỉ đạo phát triển kinh tế tập thể của tỉnh, do

đồng chí Phó Chủ tịch UBND tỉnh làm trưởng ban.

Thông qua việc nghiên cứu, quán triệt và tuyên truyền nghị quyết,

Đảng bộ tỉnh Sơn La đã nhận thức và xác định sắc nét hơn về nhiệm vụ trong

tổ chức, chỉ đạo, thực hiện phát triển kinh tế tập thể mà nòng cốt là HTX, tạo

ra bầu không khí sôi nổi trong quá trình thực hiện các chủ trương, chính sách

của Đảng về phát triển kinh tế tập thể.

Thực hiện nghị quyết của Trung ương, Luật HTX và các nghị định, quyết

định của Chính phủ về phát triển kinh tế tập thể, chính quyền tỉnh đã xây dựng và

ban hành các chính sách cụ thể hoá về phát triển kinh tế tập thể, đó là: quyết định

số 297/QĐ - UB ngày 03/03/1999 của UBND tỉnh về ban hành quy định chính

sách khuyến khích phát triển hợp tác xã trên địa bàn tỉnh Sơn La; cụ thể hoá và

ban hành chính sách xoá nợ trong các HTX nông nghiệp theo quyết định

146/2001/QĐ - TTg ngày 02/10/2001 của Thủ tướng Chính phủ về xử lý nợ tồn

đọng của các HTX nông nghiệp; quyết định 275/QĐ - UB ngày 31/01/2005 của

UBND tỉnh về chính sách khuyến khích phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hoá

trên địa bàn tỉnh Sơn La giai đoạn 2005 - 2010; nghị quyết số 93/2006/NQ -

HĐND ngày 13/03/2006 của Hội đồng nhân dân tỉnh về kế hoạch phát triển kinh

tế tập thể tỉnh Sơn La giai đoạn 2006 - 2010; quyết định số 1426/QĐ - UB ngày

23/5/2006 của UBND tỉnh về phê duyệt kế hoạch phát triển kinh tế tập thể ngành

nông nghiệp tỉnh Sơn La năm 2006.

Sự quán triệt Nghị quyết của Đảng, chính sách của Chính phủ của Đảng bộ

tỉnh Sơn La ngày càng sâu sắc, giúp cho đảng viên và nhân dân có sự chuyển biến

tích cực về nhận thức, các cấp, các ngành và chính quyền cơ sở xác định rõ hơn

nhiệm vụ về tổ chức, chỉ đạo phát triển kinh tế hợp tác và HTX.

2.3. Sự chỉ đạo phát triển kinh tế HTX

2.3.1. Phương hướng mới của Đảng bộ tỉnh

Để tiếp tục đường lối phát triển kinh tế HTX, Đảng bộ tỉnh Sơn La đã

triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội IX của Đảng, Nghị quyết số 13 của

Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khoá IX) và giao nhiệm vụ cho cơ quan

thường trực là Liên minh các HTX tỉnh; phương hướng, nhiệm vụ, mục tiêu

xây dựng và phát triển kinh tế HTX.

Về phương hướng trong những năm 2001- 2006 là:

Phát triển kinh tế hợp tác và HTX gắn liền với phát huy dân chủ ở cơ

sở, đảm bảo công tác kiểm tra, kiểm soát đi liền với thực hiện quy chế dân

chủ ở cơ sở. Xây dựng HTX thực sự là của dân, do dân và vì dân.

Tuyên truyền, vận động, phát triển, thành lập mới HTX ở những vùng

sản xuất tập trung, vùng chuyên canh cây công nghiệp, trục quốc lộ và tỉnh lộ.

Chú ý thành lập các HTX dịch vụ trồng, tiêu thụ mía, cà phê, dâu tằm, chè,

dịch vụ chăn nuôi bò sữa…

Mở rộng một số loại hình HTX mới như HTX quản lý điện, nước sinh

hoạt, HTX trường học, HTX môi trường, HTX xe ôm, HTX vận tải thuỷ…

Đối với HTX chuyển đổi mà chưa đăng ký kinh doanh cần tập trung

giải quyết các vướng mắc, hoàn thành các thủ tục để được cấp đăng ký kinh

doanh. Những HTX đã được cấp đăng ký kinh doanh cần kiện toàn và tăng

cường tổ chức nhân sự, kiện toàn ba chức danh: chủ nhiệm, kế toán trưởng và

kiểm soát. Xác định rõ hơn phương hướng sản xuất kinh doanh dịch vụ, từng

bước mở rộng đối tượng và phạm vi hoạt động, tiến hành huy động thêm vốn

từ xã viên và bên ngoài, đảm bảo sử dụng vốn sinh lời, an toàn và có lãi.

Đối với HTX chưa chuyển đổi: Nếu còn khả năng chuyển đổi và theo

nguyện vọng của xã viên thì tiếp tục hỗ trợ giải quyết khó khăn, hoàn thành

các thủ tục cần thiết chuyển đổi nhưng không dài quá năm 2003. Loại HTX

không còn khả năng chuyển đổi mà xã viên đồng tình giải thể thì hướng dẫn

làm thủ tục giải thể.

Đối với HTX thành lập mới: Những HTX yếu cần tập trung củng cố những

mặt còn yếu như trình độ của cán bộ, phương án sản xuất kinh doanh, quy mô sản

xuất kinh doanh, huy động vốn… Những HTX khá cần tiếp tục đổi mới công nghệ,

mở thêm ngành nghề, mở rộng liên kết kinh tế, mở rộng thị trường đầu ra…

Một số phương hướng phát triển kinh tế hợp tác và HTX theo ngành:

Trong lĩnh vực nông - lâm nghiệp: Hướng dẫn đăng ký, tạo điều kiện

phát triển HTX từ thấp đến cao. Phát triển một số loại hình HTX kiểu mới ở

nông thôn như HTX điện, nước sinh hoạt, HTX dịch vụ phát triển cây công

nghiệp, chăn nuôi…, mở thêm dịch vụ mới, mở rộng ngành nghề nông thôn

để thu hút thêm lao động, tích cực góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ

cấu cây trồng, vật nuôi trong nông nghiệp, nông thôn theo hướng công nghiệp

hoá, hiện đại hoá. Từng bước nâng cao chất lượng, mở rộng dịch vụ đầu ra để

có thể tham gia xuất khẩu hàng hoá nông - lâm sản. Phát triển HTX ở những

vùng sản xuất hàng hoá, vùng cây con chủ lực. Phấn đấu xây dựng HTX

thành cầu nối giữa doanh nghiệp Nhà nước với hộ nông dân. HTX phải làm

nòng cốt trong xây dựng và phát triển nông thôn mới, bảo vệ môi trường.

Trong lĩnh vực công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và xây dựng: Phát

triển các HTX chế biến nông lâm sản, chú trọng phát triển các HTX tiểu thủ

công nghiệp ở nông thôn về chế biến nông lâm sản, sản xuất cơ khí phục vụ

nông nghiệp, sản xuất vật liệu xây dựng… Hỗ trợ các HTX sản xuất chế biến

chè, cà phê, dâu tằm, tham gia xuất khẩu. Khuyến khích thành lập các HTX

thủ công mỹ nghệ, các HTX xây dựng tập trung xây dựng cơ sở hạ tầng ở

nông thôn, đặc biệt là chuẩn bị máy móc, thiết bị để có thể tham gia xây dựng

cơ sở hạ tầng và nhà ở cho chương trình di dân tái định cư thuỷ điện Sơn La.

Trong lĩnh vực giao thông vận tải: HTX vận tải hành khách cần mở

thêm luồng tuyến nội tỉnh và ngoại tỉnh, đẩy mạnh hoạt động xe taxi ở thị xã,

tiến tới cả thị trấn Mộc Châu và Hát Lót. HTX vận tải hàng hoá phải thực

hiện tốt dịch vụ cho xã viên như: dịch vụ bến bãi, xăng dầu, tìm nguồn hàng

cho xã viên… Khai thác thế mạnh vận tải đường sông. Các huyện Mường La,

Quỳnh Nhai, Phù Yên, Bắc Yên, Mai Sơn, Mộc Châu thành lập ở mỗi huyện

một số HTX thí điểm.

Trong lĩnh vực thương mại - dịch vụ: Nội dung chỉ đạo là phải chú

trọng phát triển HTX thương mại - dịch vụ ở những vùng mà thương nghiệp

quốc doanh chưa vươn tới được. Trước mắt xây dựng HTX thương mại - dịch

vụ nhận bán hàng đại lý cho thương nghiệp quốc doanh, các đơn vị vật tư nhà

nước, thu mua nông lâm sản hàng hoá cho nhân dân. Xây dựng các chợ trung

tâm cụm xã, chợ ven sông, chợ vùng cao phục vụ đời sống nhân dân.

Trong lĩnh vực quỹ tín dụng nhân dân: Tích cực huy động vốn nhàn rỗi

trong dân, thẩm định các dự án cho vay để giảm tối đa tỷ lệ rủi ro, nâng cao

hiệu quả sử dụng vốn vay, góp phần thực hiện xoá đói giảm nghèo, giải quyết

việc làm cho các thành viên của quỹ.

Về nhiệm vụ, mục tiêu chung:

Tuyên truyền vận động phát triển kinh tế hợp tác và HTX trong tất cả các

ngành, các lĩnh vực kinh tế trong tỉnh. Thu hút các hộ gia đình, cá nhân ở nông

thôn và một bộ phận dân cư đô thị tham gia các hoạt động kinh tế hợp tác, HTX.

Phấn đấu đưa kinh tế tập thể dần thoát khỏi tình trạng nhỏ bé và yếu

kém, vươn lên vị trí xứng đáng trong nền kinh tế của tỉnh, góp phần tăng

trưởng kinh tế, tăng sức cạnh tranh, tạo nhiều công ăn việc làm, cải thiện đời sống

nhân dân, góp phần xoá đói giảm nghèo, giữ vững ổn định chính trị xã hội.

Mục tiêu xây dựng và phát triển kinh tế hợp tác và HTX là phát triển

kinh tế HTX với nhiều hình thức từ thấp đến cao, từ tổ nhóm hợp tác đến

HTX tuân thủ nguyên tắc tự nguyện, bình đẳng cùng có lợi, quản lý dân chủ.

Nhiệm vụ tiếp theo là bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các thành

viên trên cơ sở quy định của pháp luật bằng cách tổ chức cho các đơn vị thành

viên học tập, tìm hiểu chính sách của Đảng, pháp luật Nhà nước. Phát triển

kinh tế hợp tác, HTX trên cơ sở mở rộng liên kết, liên doanh kinh tế giữa kinh

tế hộ với kinh tế tập thể, giữa kinh tế tập thể với các thành phần kinh tế khác,

đặc biệt với các doanh nghiệp Nhà nước. Tăng cường vai trò và vị thế của

HTX trên các lĩnh vực kinh tế - xã hội.

Phát triển kinh tế hợp tác, HTX theo hướng bền vững, hiệu quả cho cả

HTX và mọi thành viên trong cộng đồng, lấy tiêu chuẩn hiệu quả kinh tế - xã

hội làm mục tiêu và tiêu chuẩn để đánh giá sự mạnh yếu của HTX.

Củng cố xây dựng và phát triển kinh tế hợp tác, HTX trong đó tiếp tục củng

cố các HTX đã chuyển đổi bằng việc nắm bắt hoạt động sản xuất kinh doanh của

các HTX, tuyên truyền, hướng dẫn thực hiện các chính sách của Đảng và Nhà

nước về kinh tế hợp tác, HTX, các chính sách đầu tư khuyến khích HTX phát

triển. Củng cố kinh tế hợp tác, HTX trên các mặt: quan hệ sở hữu, phương thức

quản lý và phân phối. Việc củng cố các HTX phải tiến hành trên cơ sở luật HTX,

tôn trọng các nguyên tắc xây dựng HTX. Đồng thời phát triển HTX trên các lĩnh

vực, đặc biệt là trong lĩnh vực nông nghiệp để phát huy thế mạnh của từng vùng.

Như vậy nhiệm vụ củng cố HTX đi liền với phát triển HTX.

Phát triển các HTX mới trong các lĩnh vực: Trên cơ sở thế mạnh về

điều kiện tự nhiên của mỗi vùng, nhiệm vụ, mục tiêu giai đoạn này là vận

động thành lập mới các HTX tại các vùng cây công nghiệp ở các huyện Mai

Sơn, Yên Châu, Mộc Châu, thị xã Sơn La, Mường La, Sông Mã, Thuận Châu.

Đối với nhân dân vùng cao, vùng sâu, biên giới, vận động thành lập các HTX

chăn nuôi gia súc, gia cầm, nuôi ong, tổ hợp tác sản xuất, đặc biệt là HTX

dịch vụ lâm nghiệp để nhân dân tiếp cận được các mô hình sản xuất tiên tiến.

Khuyến khích nhân dân lập các trang trại để thành lập các HTX theo loại hình

sản xuất kinh doanh dịch vụ cho phù hợp với điều kiện của từng nơi. Đồng

thời thành lập thí điểm một số HTX để rút kinh nghiệm mở rộng thành lập

trong các năm sau.

Tổ chức tốt các hoạt động tư vấn dịch vụ hỗ trợ trên các lĩnh vực tín

dụng, hỗ trợ tìm kiếm thị trường, khoa học công nghệ. Đây là nội dung mới

trong công tác chỉ đạo phát triển kinh tế HTX.

Bên cạnh mục tiêu củng cố phát triển các HTX, mục tiêu nâng cao hiệu

quả hoạt động sản xuất - kinh doanh - dịch vụ của các HTX cũng không kém

phần quan trọng. Bởi hiệu quả sản xuất kinh doanh quyết định sự tồn tại và

phát triển của HTX, góp phần nâng cao vai trò của kinh tế tập thể trong nền

kinh tế nhiều thành phần, nâng cao thu nhập của xã viên và người lao động để

tạo niềm tin và sự gắn bó đối với HTX. Phát triển HTX lấy hiệu quả sản xuất

kinh doanh làm thước đo thể hiện đường lối phát triển kinh tế HTX của Đảng

là hoàn toàn đúng đắn, thể hiện vai trò tích cực của đảng bộ địa phương trong

quá trình thực hiện đường lối của Đảng.

Để thực hiện được các phương hướng, nhiệm vụ, mục tiêu như trên,

những biện pháp và cơ chế chính sách mà Tỉnh uỷ, Uỷ ban nhân dân đã ban

hành như sau:

Thực hiện chính sách khuyến khích phát triển kinh tế HTX tại quyết

định số 297/QĐ - UB của UBND vào trong cuộc sống của nhân dân. Tăng

cường nguồn lực cho kinh tế tập thể, nâng tỷ lệ đóng góp vào GDP của tỉnh,

tạo được năng lực sản xuất hàng hoá dịch vụ có chất lượng, được thị trường

trong nước chấp nhận. Thu hút thêm nhiều thành viên vào HTX, tăng tích luỹ

cho HTX và nộp ngân sách Nhà nước. Tạo ra nhiều việc làm cho nhân dân,

cải thiện đời sống xã viên và người lao động trong các HTX.

Phát triển rộng khắp các hình thức tổ hợp tác ở các vùng, các ngành

nghề. Hướng dẫn, giúp đỡ các tổ hợp tác có đủ điều kiện chuyển lên HTX.

Tạo môi trường thuận lợi về các mặt kinh tế, cơ chế chính sách, các thủ

tục hành chính, quản lý Nhà nước để kinh tế hợp tác và HTX phát triển.

Tăng cường công tác đào tạo cho đội ngũ cán bộ quản lý HTX và dạy

nghề cho xã viên, người lao động trong khu vực kinh tế HTX. Hàng năm tỉnh

trích một phần ngân sách cho công tác đào tạo nâng cao trình độ cho cán bộ

quản lý HTX để đến năm 2005 có 100% chủ nhiệm, phó chủ nhiệm, kế toán

và kiểm soát HTX được đào tạo và bồi dưỡng ngắn hạn.

Tiến hành công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ HTX kể cả cán bộ chủ

chốt xã về quản lý HTX.

Tập trung giải quyết chính sách tín dụng ưu đãi đối với HTX, hình

thành quỹ hỗ trợ HTX cho tỉnh.

Tổ chức cho cán bộ quản lý HTX đi học tập kinh nghiệm ở các mô hình

HTX tiên tiến trong và ngoài tỉnh.

Kiện toàn, nâng cao chất lượng của đội ngũ cán bộ của cơ quan quản lý

Nhà nước đối với HTX.

Tăng cường biên chế cán bộ chuyên trách theo dõi khu vực kinh tế HTX

trong các ngành: công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, xây dựng, giao thông vận tải,

thương mại - dịch vụ, nông nghiệp và Ngân hàng Nhà nước tỉnh.

Tăng cường và phát huy vai trò của đảng đoàn Liên minh HTX tỉnh,

nâng cao chất lượng tổ chức Liên minh HTX, đảm bảo thực hiện tốt vai trò

đại diện và hỗ trợ cho kinh tế hợp tác và HTX.

Ban Thường vụ Tỉnh uỷ Sơn La đã ban hành quyết định thành lập ban chỉ

đạo xây dựng chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 5 của Ban Chấp hành

Trung ương Đảng (khoá IX), trong đó Liên minh HTX tỉnh là thành viên Ban chỉ

đạo. Tỉnh uỷ xây dựng chương trình hành động thực hiện Nghị quyết và quán triệt

Nghị quyết đến các huyện thị, đồng thời chỉ đạo các huyện thị phải xây dựng

chương trình hành động thực hiện Nghị quyết của mình.

Đầu năm 2002, Liên minh HTX tỉnh đã xây dựng chương trình hành

động theo sự chỉ đạo của Tỉnh uỷ Sơn La, với 6 nội dung chính:

Triển khai tích cực công tác tuyên truyền, phổ biến, giới thiệu các nội

dung cơ bản của Nghị quyết tới các cấp, các ngành và nhân dân các dân tộc

trong tỉnh nhằm tạo ra sự thống nhất về nhận thức các quan điểm, định hướng

và giải pháp phát triển kinh tế thị trường.

Tập trung củng cố và nâng cao hiệu quả hoạt động của các HTX hiện

có thực hiện đúng luật HTX. Tích cực vận động phát triển kinh tế hợp tác,

HTX đa dạng và hoạt động có hiệu quả trong tất cả các ngành, các lĩnh vực.

Tham gia tích cực vào việc sửa đổi, bổ sung Luật HTX và hoàn thiện

khung khổ pháp lý, chính sách đối với kinh tế hợp tác và HTX mà Nghị quyết

Trung ương 5 đã khẳng định.

Tích cực triển khai các hoạt động hỗ trợ, tư vấn và dịch vụ cho khu vực

kinh tế hợp tác và HTX.

Coi trọng và đẩy mạnh các hoạt động bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp

của các cơ sở kinh tế hợp tác, HTX và xã viên HTX.

Không ngừng hoàn thiện tổ chức và nâng cao hiệu quả hoạt động của

Liên minh các HTX tỉnh.

Trong quá trình thực hiện nội dung chỉ đạo, xuất hiện một số vấn đề cần

được quan tâm, điều chỉnh tạo điều kiện cho chính sách phát triển kinh tế hợp tác

và HTX. Nhìn chung các vấn đề vướng mắc tập trung ở vấn đề kinh phí, việc thực

hiện các chính sách ưu đãi về đất, thuế, tín dụng, xuất nhập khẩu.

Như vậy nội dung chỉ đạo của Đảng bộ tỉnh Sơn La đối với việc phát

triển kinh tế HTX trong giai đoạn này chủ yếu tập trung thực hiện các Nghị

quyết, chỉ thị đã ban hành trước đó của tỉnh và triển khai thực hiện Nghị quyết

13 của Hội nghị Trung ương 5 (khoá IX) của Đảng. Tỉnh uỷ Sơn La đã có sự

quan tâm, chỉ đạo đối với khu vực kinh tế HTX, tạo điều kiện ưu đãi về chính

sách, môi trường khung khổ pháp lý để kinh tế HTX phát triển. Tập trung chỉ

đạo việc tìm hiểu, điều tra tình hình kinh tế HTX, phát hiện những khó khăn,

vướng mắc và nhu cầu phát triển xuất phát từ thực tế của HTX. Tiếp tục phân

cấp nhiệm vụ cụ thể cho từng địa phương, các cấp, các ngành, đặc biệt là

nhiệm vụ và chương trình hành động của Liên minh HTX tỉnh.

2.3.2. Kết quả thực hiện

Được sự chỉ đạo của Đảng bộ tỉnh Sơn La và sự hướng dẫn, giúp đỡ

trực tiếp của Liên minh các HTX tỉnh, phong trào HTX tỉnh Sơn La trong

những năm 2001 - 2006 đã đạt được những kết quả như sau:

Về công tác chuyển đổi, củng cố HTX:

Năm 2001: Toàn tỉnh đã chuyển đổi được 158 HTX, trong đó có 123

HTX nông nghiệp và 35 HTX phi nông nghiệp, năm 2001 chuyển đổi được 6

HTX nông nghiệp, củng cố 4 HTX: HTX Thuận Tiến, HTX Hợp Tiến, HTX

Đồng Tiến, HTX Quyết Thắng.

Năm 2002: Số lượng HTX chuyển đổi không tăng. Ngược lại trong số

123 HTX nông nghiệp chuyển đổi đã tự giải thể 10 HTX, 2 HTX phi nông

nghiệp tự giải thể trong số 35 HTX phi nông nghiệp đã chuyển đổi. Số lượng

các HTX chuyển đổi và đang hoạt động trong toàn tỉnh là 146 HTX.

Năm 2003: Chuyển đổi được 2 HTX là HTX dịch vụ nông nghiệp

Chiềng Thi và HTX nông nghiệp Na Xanh (xã Chiềng Pằn, huyện Yên Châu)

và có 4 HTX tự giải thể. Tính đến ngày 31/12/2003 số HTX chuyển đổi còn

lại đang hoạt động là 144 HTX.

Năm 2004: Số HTX trong toàn tỉnh giảm từ 144 HTX xuống còn 138

HTX. Có 6 HTX tự giải thể hoặc chuyển sang hình thức khác, do hoạt động

sản xuất kinh doanh không có hiệu quả.

Năm 2005 và năm 2006 không có HTX tiến hành chuyển đổi.

Kết quả về công tác thành lập mới HTX:

Năm 2001: Từ khi có Luật HTX đã thành lập mới được 24 HTX. Trong

đó năm 2001 thành lập được 10 HTX là: HTX cơ khí Thượng Hải (huyện

Thuận Châu), HTX Sản xuất vật liệu xây dựng Hợp Thành (Mộc Châu), HTX

Xây dựng Hợp tiến (Yên Châu), HTX Sản xuất vật liệu xây dựng Tường Phù

(Phù Yên), HTX Dịch vụ trồng chè Tô Múa và HTX Dịch vụ nông nghiệp

Chiềng Cang (Mộc Châu), HTX Xây dựng Đức Duy (Mộc Châu), HTX Xây

dựng Nam Sơn (Quỳnh Nhai), HTX Xây dựng Tiến Thành (Thuận Châu),

HTX Sản xuất vật liệu xây dựng Chiềng Khoi (Yên Châu).

So với chỉ tiêu đặt là chuyển đổi và thành lập mới được 12 HTX thì

năm 2001 công tác chuyển đổi và thành lập mới được 16 HTX, vượt chỉ tiêu

đặt ra là 133,33%.

Năm 2001, chuyển đổi và thành lập mới được 182 HTX chiếm 77, 78%

số HTX đủ điều kiện chuyển đổi. Trong đó 131 HTX nông nghiệp chiếm 56%

số HTX đủ điều kiện chuyển đổi, 51 HTX phi nông nghiệp vượt 27,5% số

HTX phi nông nghiệp dự kiến chuyển đổi. Sau khi chuyển đổi và thành lập

mới, một số HTX không làm ăn hiệu quả, không thực hiện phương án sản

xuất - kinh doanh - dịch vụ đặt ra, có HTX còn vi phạm Luật HTX nên tự giải

thể và bị buộc giải thể là 5 HTX (3 HTX tiểu thủ công nghiệp, 1 HTX vận tải

và 1 HTX dịch vụ nông nghiệp).

Năm 2002: Từ khi thực hiện Luật HTX đến năm 2002, toàn tỉnh thành

lập mới được 26 HTX (6 HTX dịch vụ nông nghiệp và 20 HTX phi nông

nghiệp). Riêng năm 2002 thành lập mới được 2 HTX là HTX Dịch vụ Lóng

Luông (Mộc Châu) và HTX Thương mại dịch vụ Phúc Thịnh (Bắc Yên).

Năm 2003: thành lập mới được 8 HTX, trong đó huyện Thuận Châu thành

lập được 3 HTX, huyện Mộc Châu 2 HTX, huyện Phù Yên 2 HTX, huyện Mai

Sơn 1 HTX. Tính cả 2 HTX chuyển đổi thì năm 2003 tăng 10 HTX, tuy nhiên

giảm 5 HTX trong đó 4 HTX giải thể và 1 HTX chuyển thành Công ty trách

nhiệm hữu hạn. Tính đến ngày 31/12/2003 toàn tỉnh có 176 HTX (123 HTX

Dịch vụ nông nghiệp, 17 HTX Tiểu thủ công nghiệp, 8 HTX Vận tải, 15 HTX

Xây dựng, 8 HTX Thương mại dịch vụ, 5 Quỹ tín dụng nhân dân).

Năm 2004: Không thành lập thêm HTX mới nào, ngược lại một số

HTX đã chuyển đổi, được cấp giấy phép kinh doanh nhưng do không thu

được vốn cổ phần của xã viên nên không có vốn hoạt động, trình độ quản lý

HTX yếu kém nên đã dẫn đến giải thể. Năm 2004 toàn tỉnh có 138 HTX (84

HTX nông nghiệp, 18 HTX tiểu thủ công nghiệp, 03 HTX vận tải, 12 HTX

xây dựng, 08 HTX thương mại, 05 quỹ tín dụng nhân dân, 08 HTX kinh

doanh điện), giảm 38 HTX so với năm 2003.

Năm 2005: thành lập mới được 17 HTX, tăng tổng số HTX trên toàn

tỉnh lên 155 HTX (84 HTX nông nghiệp, 22 HTX tiểu thủ công nghiệp, 05

HTX vận tải, 14 HTX xây dựng, 09 HTX thương mại, 05 quỹ tín dụng nhân

dân, 16 HTX kinh doanh điện). Đây là kết quả của sự phối hợp giữa Liên

minh các HTX tỉnh với các, ngành, các huyện tuyên truyền, hướng dẫn và

nắm bắt tình hình thành lập mới các HTX.

Năm 2006: thành lập mới được 19 HTX (10 HTX nông nghiệp, 08

HTX tiểu thủ công nghiệp, 01 HTX xây dựng) nâng tổng số HTX trong toàn

tỉnh lên 182 HTX (102 HTX nông nghiệp và 80 HTX phi nông nghiệp). Tuy

nhiên trong số 182 HTX có 75 HTX hoạt động cầm chừng, chủ yếu là các

HTX nông nghiệp (59/75 HTX). Nguyên nhân là do HTX chưa đủ điều kiện

về vốn, trình độ năng lực, phương án sản xuất - kinh doanh chưa hiệu quả…,

mặt khác các HTX chuyển đổi theo phong trào trong những năm 1998 - 2000

nên gặp nhiều khó khăn vướng mắc.

Như vậy từ năm 2001 đến năm 2006, số lượng HTX trên toàn tỉnh

không tăng, nhưng có sự thay đổi về chất. Nhiều HTX trong các lĩnh vực

được thành lập, được cấp giấy phép kinh doanh, có con dấu, có tư cách pháp

nhân, có phương án sản xuất - kinh doanh và hoạt động có hiệu quả. Những

HTX không giải quyết được khó khăn, vướng mắc hoặc vi phạm Luật HTX

thì tự giải thể hoặc bị buộc giải thể. Tỉnh Sơn La tạo điều kiện về mọi mặt, tạo

môi trường pháp lý thuận lợi để các HTX phát triển. Một số HTX chuyển

sang loại hình kinh tế hợp tác khác như doanh nghiệp tư nhân, công ty cổ

phần. Vì thế kết quả hoạt động sản xuất - kinh doanh - dịch vụ của các HTX

đã có sự chuyển biến tích cực trong giai đoạn này.

Về hoạt động sản xuất - kinh doanh - dịch vụ của các HTX, đơn vị

thành viên của Liên minh các HTX tỉnh Sơn La:

Bảng 1: BẢNG TỔNG HỢP KẾT QUẢ SẢN XUẤT - KINH DOANH - DỊCH VỤ CỦA CÁC HỢP TÁC XÃ

Tổng vốn tài sản (x 1.000 VNĐ)

Trích lập

Thu nhập

Tổng doanh

Lợi nhuận Nộp thuế

thu

Năm

các quỹ

bình quân

Vốn cố định Vốn lưu động Vốn cổ phần

2001 29.022.976 34.679.229 2.237.397 54.149.452 3.165.267 809.367 1.094.224 672,8

2002 29.100.500 37.047.560 3.974.850 75.494.495 2.586.340 938.276 1.052.050 673,8

2003 18.850.800 49.199.080 4.058620 78.887.260 2.728.600 1.015.910 1.389.610 691,2

2004 26.349.800 62.632.500 2.237.397 128.233.300 2.141.700 4.261.300 1.460.300 500

2005 14.667.660 72.249.480 5.251.790 143.233.000 5.658.000 5.114.110 1.378.815 840

2006 97.596.970 107.643.830 9.1215.830 139.965.000 3.639.830 577.640 1.835.340 509

Nguồn: Liên minh HTX tỉnh Sơn La

Dựa trên bảng tổng hợp kết quả sản xuất kinh doanh của các HTX có

thể thấy rằng, nhìn chung kết quả sản xuất - kinh doanh - dịch vụ của các

HTX tăng theo từng năm, chứng tỏ nội lực của các HTX đã có sự chuyển biến

theo hướng tích cực. Trong đó, những HTX có quy mô lớn và hoạt động có

hiệu quả là các Quỹ tín dụng nhân dân. Tổng vốn và tài sản bình quân của các

quỹ tín dụng nhân dân là 19,72 tỷ đồng/quỹ, lợi nhuận bình quân 320 triệu

đồng/quỹ/năm, nộp ngân sách bình quân 21,6 triệu đồng/quỹ/năm, lương cán

bộ quản lý bình quân 1,45 triệu đồng/tháng. Các HTX hoạt động trong lĩnh

vực nông nghiệp có quy mô nhỏ và hoạt động kém hiệu quả như: tổng vốn và

tài sản bình quân là 230,29 triệu đồng/HTX, lợi nhuận bình quân 23,11 triệu

đồng/năm, nộp ngân sách bình quân 3,48 triệu đồng/HTX/năm, lương cán bộ

quản lý bình quân 241 nghìn đồng/người/tháng. Sở dĩ có sự chênh lệch đó do

những nguyên nhân khách quan và chủ quan. Những HTX nào nhận thức tốt

về đổi mới hoạt động sản xuất - kinh doanh, xây dựng được phương án khả

thi, nắm rõ Luật HTX và chủ trương của Nhà nước, cán bộ quản lý có trách

nhiệm, trình độ, năng lực thì các HTX đó hoạt động rất hiệu quả không kể đến

đó là HTX trong lĩnh vực nào. Tuy nhiên các HTX nông nghiệp hoạt động

chủ yếu ở địa bàn nông thôn miền núi còn nhiều khó khăn về cơ sở vật chất

kỹ thuật, cơ sở hạ tầng, việc phổ biến chủ trương, chính sách đến đồng bào

dân tộc thiểu số còn gặp nhiều khó khăn, chưa xây dựng được những vùng

chuyên canh cây lương thực, cây công nghiệp rộng lớn tương xứng với thế

mạnh của vùng nên hiệu quả hoạt động của các HTX còn thấp kém hơn rất

nhiều so với các HTX phi nông nghiệp.

Tóm lại: Qua 6 năm thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà

nước kinh tế HTX ở Sơn La có sự phát triển mạnh mẽ. Năm 2006 so với năm

2000, tổng doanh thu tăng 119,7%, lợi nhuận tăng 545,8%, thu nhập bình

quân tăng 0,3%, làm nghĩa vụ với Nhà nước tăng. Tuy vậy có thể thấy thu

nhập bình quân của xã viên và người lao động tăng không nhiều, chứng tỏ hiệu

quả hoạt động sản xuất - kinh doanh - dịch vụ của các HTX trong các lĩnh vực

chưa đồng đều. Một số HTX trong lĩnh vực phi nông nghiệp như xây dựng, vận

tải, thương mại - dịch vụ đã nắm bắt được yêu cầu của thị trường, xây dựng

phương án sản xuất kinh doanh hợp lý, công tác quản lý tốt nên doanh thu và

lợi nhuận của HTX tăng. Các HTX dịch vụ nông nghiệp chuyển sang làm khâu

dịch vụ cho các hộ nông dân, xã viên, còn gặp nhiều khó khăn về vốn, trình độ

quản lý của ban quản lý HTX, tiếp cận khoa học kỹ thuật và thị trường nên làm

ăn còn kém hiệu quả, dẫn đến thu nhập bình quân của các HTX nói chung

trong lĩnh vực nông nghiệp và phi nông nghiệp tăng không cao. Mặc dù vậy,

kinh tế HTX trong những năm 2001 - 2006 đã có bước tăng trưởng khá, ổn

định trước những biến động của thị trường. Điều đó chứng tỏ đường lối đúng

đắn của Đảng về phát triển HTX và sự nắm bắt, tiếp cận của Đảng bộ tỉnh Sơn

La đã ngày một linh hoạt hơn.

Về kết quả phân loại các căn cứ trên kết quả sản xuất - kinh doanh -

dịch vụ của các HTX:

Liên minh HTX tỉnh đã dựa trên thông tư hướng dẫn tiêu chí đánh giá

và phân loại hợp tác xã của Bộ kế hoạch và đầu tư để xây dựng bản tiêu chí

đánh giá phân loại tổ hợp tác, hợp tác xã và quỹ tín dụng nhân dân với các chỉ

tiêu chấm điểm cụ thể. Với tổng điểm dựa trên thang điểm về mức độ thực

hiện chỉ tiêu: chấp hành các quy định của Nhà nước và của tỉnh, hoạt động

sản xuất kinh doanh, tổng lợi nhuận năm/ tổng vốn tự có, thu nhập ban quản

lý HTX, thực hiện các chỉ tiêu kế hoạch sản xuất kinh doanh đã đề ra, trích

lập các quỹ, chỉ tiêu các hoạt động đoàn thể, các HTX được phân loại như

sau: loại giỏi đạt từ 80 điểm đến 100 điểm, loại khá đạt từ 65 điểm đến 79

điểm, loại trung bình đạt từ 50 điểm đến 64 điểm, loại yếu đạt dưới 50 điểm.

Dựa trên tiêu chí này kết quả phân loại HTX qua từng năm như sau:

Bảng 2: BẢNG TỔNG HỢP PHÂN LOẠI KẾT QUẢ SẢN XUẤT - KINH DOANH - DỊCH VỤ CỦA CÁC HTX

Phân loại Loại giỏi Loại khá Loại trung bình Loại yếu kém

Năm Số HTX Tỷ lệ (%) Số HTX Tỷ lệ (%) Số HTX Tỷ lệ (%) Số HTX Tỷ lệ (%)

13,33 44,44 37,78 06 20 17 02 4,45 Năm 2001

02 22 3,6 28 01 5,4 51 40 Năm 2002

02 24 3,6 29 01 1,8 51,8 42,8 Năm 2003

02 22 3,1 36 05 7,8 55,4 33,8 Năm 2004

10 25 14,7 28 05 7,3 41 37 Năm 2005

07 16 10,2 36 05 7,3 52,9 23,5 Năm 2006

Nguồn: Liên minh HTX tỉnh Sơn La

Dựa trên bảng tổng hợp kết quả phân loại HTX có thể rút ra một số điểm sau:

Năm 2001: Nhiều HTX chủ động xây dựng phương án sản xuất kinh

doanh có hiệu quả, mở rộng ngành nghề kinh doanh tổng hợp nên số HTX

khá, giỏi tăng, HTX yếu kém giảm:

Các HTX điển hình, tiên tiến trong các lĩnh vực kinh tế là:

Lĩnh vực xây dựng có HTX Thịnh Thành (Yên Châu), HTX Xây dựng

Bình Minh (Mộc Châu).

Lĩnh vực vận tải có HTX Vận tải 19/5 ở Thị xã xếp loại khá.

Lĩnh vực quỹ tín dụng nhân dân có Quỹ tín dụng nhân dân Nông

trường (Mộc Châu) xếp loại giỏi.

Lĩnh vực tiểu thủ công nghiệp có HTX Minh Hà (Thuận Châu) xếp loại khá.

Lĩnh vực nông nghiệp có HTX Cò Nòi (Mai Sơn), HTX Te Nở (thị xã),

HTX Nang Phai, HTX Mường Bú (Mường La) xếp loại khá.

Lĩnh vực thương mại - dịch vụ có HTX Thương binh 27/7 Hát Lót (Mai

Sơn) xếp loại khá.

Năm 2002, 2003, 2004, số lượng HTX làm ăn giỏi giảm và không tăng

chiếm tỷ lệ thấp, trong khi đó số HTX xếp loại trung bình và yếu kém lại

tăng. Tuy nhiên trong khu vực kinh tế HTX vẫn xuất hiện các điển hình HTX

trong các lĩnh vực như:

Lĩnh vực nông nghiệp: HTX dịch vụ phát triển nông nghiệp 19/5 (Thị

trấn nông trường Mộc Châu), HTX Bản Tông (thị xã Sơn La), HTX Bản Bắt

(Yên Châu).

Lĩnh vực tiểu thủ công nghiệp: HTX Thuận Tiến, HTX Nậm Muổi

(Thuận Châu).

Quỹ tín dụng nhân dân: Quỹ tín dụng nhân dân Thị trấn nông trường Mộc

Châu, Quỹ tín dụng nhân dân liên phường xã Quyết Thắng (thị xã Sơn La).

Lĩnh vực thương mại - dịch vụ: HTX Thương mại - dịch vụ Hua La (thị

xã Sơn La), HTX Thương binh 27/7 (Mai Sơn).

Lĩnh vực vận tải: HTX Vận tải 19/5 (thị xã Sơn La).

Bước sang năm 2005 và 2006, số HTX giỏi khá tăng, trung bình giảm,

số HTX yếu kém vẫn chưa cải thiện được tình hình sản xuất kinh doanh nên

vẫn giữ nguyên. Điều này chứng tỏ kinh tế HTX phát triển nhưng chưa đồng

đều ở các lĩnh vực, một số HTX chưa thoát ra khỏi khó khăn.

Tuy vậy xét trong cả giai đoạn 2001 - 2006 thì kinh tế HTX ngày càng

xuất hiện những điển hình, tiên tiến về sản xuất - kinh doanh - dịch vụ, chất

lượng hoạt động của các HTX được nâng lên, có bước phát triển theo chiều sâu.

Những HTX được xếp loại khá, giỏi theo tiêu chí của Liên minh HTX

Tỉnh là những HTX điển hình, tiên tiến. Đây là những mô hình HTX hoạt

động hiệu quả ở một số lĩnh vực. Việc đánh giá và phân loại HTX nhằm tổng

kết, nâng cao hình ảnh, thương hiệu và rút ra bài học kinh nghiệm về xây

dựng và mở rộng các mô hình HTX điển hình, tiên tiến, góp phần thúc đẩy

HTX phát triển theo chiều sâu. Trong những năm 2001 - 2006, phong trào

HTX tỉnh Sơn La xuất hiện một số HTX điển hình, tiên tiến tiêu biểu như sau:

HTX Dịch vụ phát triển nông nghiệp 19/5 thị trấn nông trường Mộc

Châu: HTX được thành lập vào tháng 3/2000 tại tiểu khu Chè Đen II, thị trấn

nông trường Mộc Châu. Tổng vốn và giá trị tài sản của HTX là 15 tỷ đồng,

vốn hoạt động thường xuyên là 3 tỷ đồng, vốn điều lệ là 590 triệu đồng, tổng

số xã viên là 45 người. Ngành nghề kinh doanh của HTX là sản xuất, chế

biến, tiêu thụ nông sản, rau, hoa quả sạch; chế biến rượu, đồ uống từ mận,

ngô; chuyển giao khoa học, kỹ thuật công nghệ, cung cấp phân bón, giống cây

trồng, vật nuôi, thuốc trừ sâu, nhân giống cây trồng; sản xuất phân bón hữu

cơ, phân vi sinh. Khi bước vào hoạt động, HTX đã mạnh dạn đầu tư thiết bị

và thử nghiệm, sản xuất thành công dây chuyền công nghệ sản xuất rượu từ

quả mận hậu, ngô, được thị trường trong và ngoài tỉnh rất ưa chuộng. Đặc biệt

rượu của HTX đã được giới thiệu tại thị trường Pháp, được khách hàng Pháp

và tổ chức ASODIA đánh giá cao về chất lượng vì vậy HTX đã được sử dụng

logo sản xuất rượu nổi tiếng của Pháp là Midi pyrene trên nhãn xủa sản phẩm

rượu và được trưng bày tại quầy hàng tầng hai của tháp Éphen ở thủ đô Paris,

Pháp. HTX còn sản xuất rau sạch cao cấp trái vụ như su hào, bắp cải, cà

chua…, sản xuất phân bón vi sinh từ bã thải củ dong giềng. Để ổn định sản

xuất lâu dài, HTX đã vận động dồn điền, đổi thửa thành khu sản xuất tập

trung rộng 20 ha, đầu tư phát triển thương hiệu sản phẩm như nhãn mác, logo

độc quyền, mã số vạch… Đồng thời xây dựng được mối quan hệ tốt với tổ

chức trong và ngoài nước như: tổ chức ASODIA của Pháp, Viện bảo vệ thực

vật, Viện chăn nuôi, Công ty rượu bia nước giải khát Hà Nội, các doanh

nghiệp và các tổ chức kinh tế khác ở Hà Nội và các tỉnh… Với những điều

kiện như trên, năm 2005 doanh thu của HTX đạt 1,2 tỷ đồng, năm 2006 đạt

1,5 tỷ đồng, lương bình quân xã viên năm 2005 đạt 850.000 đồng/ tháng, năm

2006 đạt 1,2 triệu đồng/ tháng. Để không ngừng mở rộng, nâng cao hiệu quả

sản xuất - kinh doanh, HTX đã đầu tư, đổi mới công nghệ, cơ sở vật chất như: mở rộng 5.000m2 hệ thống nhà kính, đầu tư phương tiện vận tải, hệ thống cây

trồng ăn quả ôn đới, hệ thống nhà xưởng chế biến nông sản và máy móc thiết

bị chuyên dùng trị giá khoảng trên 6 tỷ đồng. Với hoạt động sản xuất - kinh

doanh - dịch vụ đa dạng như trên, HTX đã chấp hành tốt các chế độ, chính

sách pháp luật của Đảng và Nhà nước, tuân thủ đúng các quy định của Luật

kế toán, nộp thuế cho Nhà nước, thực hiện tốt các hoạt động xã hội như tham

gia đóng góp ủng hộ các quỹ từ thiện do huyện, thị trấn phát động. Về công

tác xây dựng tổ chức HTX, hàng năm HTX tổ chức Đại hội thường niên theo

đúng quy định. Năm 2006 HTX có 12 đảng viên, song do đặc điểm cán bộ, xã

viên của HTX hoạt động phân tán theo địa bàn thôn bản, xã khác nhau nên

các đảng viên sinh hoạt tại nơi cư trú. Hiện nay HTX đang đề nghị Đảng uỷ

cấp trên cho thành lập Chi bộ Đảng. Từ khi thành lập cho đến năm 2006 HTX

dịch vụ phát triển nông nghiệp 19/5 ở thị trấn nông trường Mộc Châu đã vươn

lên trở thành HTX điển hình, tiên tiến, sản xuất kinh doanh giỏi của tỉnh, là

mô hình HTX cần được nhân rộng và đã góp phần không nhỏ vào việc xoá

đói giảm nghèo, tạo việc làm, thu nhập ổn định cho xã viên và người lao

động, các hộ nông dân ở huyện Mộc Châu. Vì thế trong suốt thời gian hoạt

động, HTX luôn được UBND tỉnh Sơn La công nhận danh hiệu “tập thể lao

động xuất sắc”, năm 2004, 2005 được Bộ trưởng Bộ nông nghiệp và phát

triển nông thôn tặng bằng khen, năm 2005 được UBND tỉnh tặng cờ thi đua

dẫn đầu Liên minh HTX tỉnh, nhận Huy chương vàng của Cục vệ sinh an toàn

thực phẩm - Bộ y tế cho sản phẩm “Rượu Mận hậu Mộc Châu” và “Rau sạch

an toàn”, “Cúp vàng thương hiệu an toàn vì sức khoẻ cộng đồng” năm 2007.

Quỹ tín dụng nhân dân thị trấn nông trường huyện Mộc Châu: Quỹ

được thành lập ngày 01/8/1996 tại thị trấn nông trường Mộc Châu và chuyển

đổi theo Luật HTX ngày 05/12/1998. Ngành nghề kinh doanh là tiền tệ, thuộc

lĩnh vực ngân hàng với quy mô tổng số vốn và trị giá tài sản là 90 tỷ đồng,

vốn hoạt động thường xuyên là 85 tỷ đồng, vốn điều lệ là 2 tỷ đồng; tổng số

cán bộ, công nhân viên gồm 14 người, tổng số thành viên gồm 3.980 thành

viên. Về kết quả sản xuất kinh doanh của Quỹ, năm 2005 doanh thu đạt 3,6 tỷ

đồng, năm 2006 đạt 5,1 tỷ đồng, năm 2007 đạt 7,6 tỷ đồng; lợi nhuận sau thuế

năm 2005 đạt 556 triệu đồng, năm 2006 đạt 681 triệu đồng, năm 2007 đạt 1,1

tỷ đồng; nộp ngân sách năm 2005 đạt 61 triệu, năm 2006 đạt 75 triệu, năm

2007 đạt 115 triệu. Lương bình quân cán bộ, công nhân viên năm 2005 đạt

1,7 triệu đồng/ tháng, năm 2006 đạt 2 triệu đồng/ tháng, năm 2007 đạt 2,5

triệu đồng/ tháng. Trong quá trình hoạt động, Quỹ tín dụng nhân dân thị trấn

nông trường Mộc Châu đã chấp hành tốt các chủ trương, chính sách pháp luật

của Đảng và Nhà nước, có thái độ hoà nhã, tận tình, chu đáo, thực hiện nếp

sống có văn hoá, văn minh lịch sự, tổ chức quản lý hạch toán theo đúng quy

định của pháp luật. Hoạt động kinh doanh của Quỹ đã phục vụ cho quá trình

chuyển dịch cơ cấu kinh tế của địa phương, góp phần đẩy lùi tệ cho vay nặng

lãi, giảm tình trạng nông dân nghèo thiếu vốn phải bán non sản phẩm nông

nghiệp chưa đến vụ thu hoạch, giảm tỷ lệ đói nghèo của khu vực thị trấn nông

trường Mộc Châu từ 17% (năm 2005) xuống 11% (năm 2006). Ngoài hoạt

động kinh doanh, Quỹ hưởng ứng tích cực ủng hộ các quỹ từ thiện xã hội:

năm 2005 đóng góp 15 triệu đồng, năm 2006 đóng góp 20 triệu đồng, năm

2007 đóng góp 30 triệu đồng cho các quỹ như quỹ bảo trợ người tàn tật, trẻ

mồ côi, phòng chống thiên tai, xây dựng nhà tình thương. Quỹ tổ chức Đại

hội thường niên đúng quy định, có Hội đồng quản trị, Ban giám đốc điều

hành, các bộ phận nghiệp vụ như kế toán, tín dụng, ban kiểm soát gọn nhẹ

theo đúng quy định của Luật HTX và quy định của ngành Ngân hàng. Quỹ có

tổ chức Chi bộ Đảng, Công đoàn cơ sở, Chi đoàn thanh niên, Chi hội phụ nữ,

Chi hội khuyến học. Từ năm 2000 trở đi quỹ liên tục được công nhận danh

hiệu “trong sạch, vững mạnh tiêu biểu”, được Nhà nước trao tặng huân

chương lao động hạng Ba, được UBND tặng cờ thi đua xuất sắc và nhiều

bằng khen.

Những mô tả ngắn gọn như trên là một vài nét cơ bản về hoạt động của

hai HTX tiêu biểu cho lĩnh vực nông nghiệp và quỹ tín dụng nhân dân ở

huyện Mộc Châu. Đó là hai HTX điển hình, tiên tiến trong số những HTX

hoạt động sản xuất - kinh doanh - dịch vụ có hiệu quả đã góp phần không nhỏ

vào sự phát triển của phong trào HTX ở Sơn La trong những năm đầu của thế

kỷ XXI, mở ra triển vọng mới cho các HTX trong nhiều lĩnh vực.

Kết quả của một số hoạt động khác:

Về công tác xây dựng và phát triển tổ chức đảng: Năm 2006 toàn tỉnh

có 132/182 HTX có có đảng viên và tổ chức đảng với 1.187 đảng viên; trong

đó lĩnh vực nông nghiệp có 86/102 HTX với 1.007 đảng viên, lĩnh vực phi

nông nghiệp có 46/82 HTX có 180 đảng viên, 10 HTX đã thành lập chi bộ

trực thuộc đảng uỷ cơ sở độc lập với chi bộ bản, tiểu khu, tổ dân phố với 244

đảng viên (trong đó 1 chi bộ HTX nông nghiệp với 31 xã viên, 9 chi bộ HTX

phi nông nghiệp với 213 xã viên); có 122/132 HTX có đảng viên sinh hoạt

với chi bộ bản, tiểu khu, tổ dân phố; còn 52/182 HTX chưa có đảng viên,

trong đó có 16 HTX nông nghiệp và 36 HTX phi nông nghiệp.

Bên cạnh nhiệm vụ thực hiện các mục tiêu của một tổ chức kinh tế,

trong những năm 2001 - 2006 hầu hết các HTX đều trích lập quỹ phúc lợi,

công ích để giải quyết các nhu cầu trong nội bộ HTX và cùng địa phương giải

quyết các vấn đề xã hội. Các HTX đã tạo được nhiều công ăn việc làm cho xã

viên và người lao động. Năm 2001 có gần 9.500 xã viên và người lao động,

đến năm 2006 tổng số xã viên và người lao động tăng thành 14.740 người,

trong 76 HTX là thành viên của Liên minh các HTX tỉnh đang hoạt động,

thực hiện tốt các chính sách xã hội và phúc lợi công cộng. Nhiều HTX đã tích

cực tham gia các chương trình kinh - tế xã hội của Chính phủ như chương

trình 120, 133, 135 và chương trình 925 của tỉnh. Như vậy ngoài chức năng

phát triển kinh tế, HTX còn làm tốt chức năng xã hội, nâng cao tính cộng

đồng trong HTX và địa bàn dân cư.

Hầu hết các HTX đã tiến hành chuyển đều đổi đăng ký sản xuất kinh

doanh dịch vụ và xây dựng phương án sản xuất, chủ động mở rộng ngành

nghề, quy mô sản xuất, giúp đỡ xã viên và người lao động tăng thu nhập, cải

thiện đời sống, góp phần xoá đói giảm nghèo.

Kết quả triển khai thực hiện luật HTX đã tạo chuyển biến bước đầu

trong nhận thức của cán bộ và nhân dân về mô hình HTX kiểu mới. Các HTX

làm ăn khá giỏi ngày càng nhiều đã củng cố niềm tin của nhân dân về xây

dựng mô hình HTX kiểu mới. Một số đã thấy được quyền lợi, trách nhiệm và

nghĩa vụ của mình trong xây dựng, phát triển HTX.

Những kết quả đạt được như trên là nhờ những đóng góp không nhỏ

của Liên minh HTX tỉnh Sơn La, cơ quan thường thực của Ban chỉ đạo thực

hiện Nghị quyết 13 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Trong những năm

2001 - 2006, Liên minh HTX tỉnh Sơn La đã thu được những kết quả như sau:

Công tác tổ chức bộ máy và cán bộ: Giai đoạn 2001 - 2006 Liên minh

HTX tỉnh đã kiện toàn, sắp xếp lại các phòng, ban, xây dựng quy chế làm việc

cho từng phòng, ban, văn phòng, phân công trách nhiệm cho từng người.

Hàng năm chế độ báo cáo trong hệ thống Liên minh từ tỉnh đến cơ sở

được đổi mới và đạt chất lượng tốt. Đổi mới và cải tiến phương pháp quản lý

và công tác trong cơ quan, phân công cán bộ theo dõi kinh tế hợp tác và HTX

ở các huyện, thị. Thường xuyên đi cơ sở nắm bắt tình hình, trực tiếp giúp đỡ

HTX yếu kém và trung bình yếu, tập trung xây dựng các mô hình điểm trên

các lĩnh vực kinh tế.

Thực hiện cải cách hành chính, quy hoạch, đào tạo cán bộ để không

ngừng nâng cao trình độ cho cán bộ, công chức, viên chức của cơ quan.

Ban Chấp hành và cán bộ Liên minh HTX tỉnh thực hiện nghiêm túc

quy chế hoạt động của Liên minh HTX Tỉnh khoá II nhiệm kỳ (2000 - 2005).

Trong năm 2004, kiện toàn Ban Chấp hành, bầu bổ sung Ban Chấp hành, Ban

Thường trực, tổ chức Hội nghị Ban chấp hành lần thứ 8, lần thứ 9 và kiện

toàn Uỷ ban Liên minh HTX Tỉnh.

Thực hiện báo cáo của Ban thường vụ Tỉnh uỷ và quyết định của Uỷ ban

nhân dân tỉnh về việc sắp xếp, bố trí cán bộ lãnh đạo Liên minh HTX Tỉnh.

Thực hiện quy chế tổ chức, hoạt động của Liên minh HTX Tỉnh Sơn La

khoá II và điều lệ Liên minh HTX Tỉnh Sơn La khoá III (2005 - 2010). Năm

2005 đã tổ chức ba Hội nghị Ban chấp hành để chuẩn bị nội dung tổ chức đại

hội III nhiệm kỳ (2005 - 2010). Tháng 8/2005 tổ chức thành công đại hội

nhiệm kỳ III.

Về hoạt động tư vấn, hỗ trợ, dịch vụ đối với các HTX thành viên: Liên

minh HTX Tỉnh đã hướng dẫn các HTX lập dự án vay vốn 120, quỹ hỗ trợ

đơn vị thành viên. Kết quả là năm 2006 có 16 đơn vị đang thực hiện dự án

Chương trình 120 với tổng số vốn là 1.508 triệu đồng. Có 17 đơn vị thực hiện

dự án vay vốn từ quỹ hỗ trợ đơn vị thành viên với số vốn là 601 triệu đồng đã

tháo gỡ khó khăn về vốn, tạo việc làm cho xã viên, nhằm thu hút lao động.

Liên minh HTX Tỉnh thường xuyên kiểm tra các dự án vay vốn, đôn đốc sử

dụng đúng mục đích, có hiệu quả, trả nợ vốn đúng hạn, luân chuyển vốn kịp

thời và chú trọng công tác xây dựng quỹ hỗ trợ.

Liên minh HTX tỉnh cùng với trung tâm dịch vụ việc làm của Liên

minh HTX Việt Nam xây dựng chương trình phối hợp về tư vấn dịch vụ hỗ

trợ các HTX thành viên và doanh nghiệp vừa và nhỏ. Năm 2002, ký hợp đồng

với Công ty xuất nhập khẩu tiểu thủ công nghiệp phía Nam (công ty

Coopimex), gửi thông báo tuyển sinh nguồn lao động xuất khẩu đi Malaysia

cho công ty Coopimex.

Tích cực vận động các đơn vị thành viên tham gia Hội chợ thương mại

Việt Nam - Lào - Trung Quốc vào tháng 10/2004. Kết quả là có 6 đơn vị

thành viên đưa hàng đến hội chợ và được đánh giá cao, giúp các thành viên

quảng bá, giới thiệu và xúc tiến thương mại với khách hàng, đối tác trong và

ngoài nước.

Về công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ: lãnh đạo Liên minh

HTX Tỉnh đã sắp xếp dẫn đoàn cán bộ HTX và doanh nghiệp vừa và nhỏ đi

học tập và nghiên cứu ở các tỉnh Nghệ An, Thanh Hoá và đã học hỏi được

những kinh nghiệm cần thiết về tổ chức mô hình HTX phù hợp, tiếp cận với

các nhu cầu của thị trường, về kinh nghiệm quản lý HTX, đào tạo cán bộ…;

cùng với trường Cán bộ HTX và Doanh nghiệp vừa và nhỏ thuộc Liên minh

HTX Việt Nam mở lớp tập huấn cho cán bộ Liên minh, cán bộ theo dõi HTX

của các huyện, thị, chủ nhiệm, phó chủ nhiệm, kế toán HTX; chiêu sinh học

sinh đi học lớp tại trường Trung cấp Nông - Lâm của tỉnh và Trung cấp kinh

tế kỹ thuật bán công Gia Lâm, Hà Nội gồm 37 học sinh là con em xã viên và

người lao động trong HTX; tổ chức lớp tập huấn nghiệp vụ kế toán cho 50

cán bộ quản lý HTX, chủ doanh nghiệp ngoài quốc doanh, kế toán các HTX

trong các năm; cử cán bộ theo học lớp tại chức đại học của Liên minh HTX

trong năm 2002, 2003 gồm các ngành Cử nhân chính trị, Luật, Quản lý kinh

tế, Cao đẳng ngân hàng và Trung cấp chính trị.

Giai đoạn 2003 - 2005 cơ quan thường trực Liên minh HTX tỉnh đã tổ

chức được 4 lớp bồi dưỡng nghiệp vụ kế toán HTX và kiểm soát HTX cho

hơn 100 cán bộ HTX, kết hợp với tham quan học tập kinh nghiệm các đơn vị

điển hình tiên tiến của tỉnh bạn. Tuyển sinh con em xã viên, người lao động,

xã viên trong các HTX đi học tại trường trung học quản lý và công nghệ của

Liên minh HTX Việt Nam, tổng số hơn 40 người.

Về công tác kiểm tra: Uỷ ban kiểm tra Liên minh HTX Tỉnh có nhiệm

vụ tổng kết công tác qua từng năm, phối hợp với các cơ quan có chức năng

giải quyết tranh chấp của một số đơn vị thành viên, HTX. Đề nghị cơ quan

thuế xem xét và giải quyết về việc tính thuế đối với một số đơn vị thành viên

của Liên minh. Với chức năng kiểm tra và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các

HTX, đơn vị thành viên của Liên minh thực hiện chủ trương chính sách của

Đảng, pháp luật của Nhà nước, Điều lệ Liên minh HTX Việt Nam, điều lệ

HTX. Qua kiểm tra phát hiện kịp thời những lệch lạc trong thực hiện Luật

HTX, điều lệ HTX, phát hiện tồn tại, yếu kém của các đơn vị thành viên,

kiểm tra, kiểm soát công tác tài chính kế toán để có những biện pháp củng cố,

uốn nắn kịp thời. Đồng thời bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các đơn vị

thành viên.

Về công tác thi đua khen thưởng: Liên minh HTX Tỉnh đăng ký các

danh hiệu thi đua khen thưởng ngay đầu các năm và chú trọng phát động thi

đua toàn ngành lập thành tích cao để chào mừng thành tích Đại hội Đảng toàn

quốc lần thứ IX, X, các Đại hội tỉnh Đảng bộ Sơn La, kỷ niệm “ngày HTX

quốc tế” và những ngày lễ lớn của đất nước.

Công tác tuyên truyền, vận động, phát triển kinh tế hợp tác, HTX đạt

hiệu quả thiết thực nhờ có sự phối hợp với báo Sơn La để tuyên truyền Nghị

quyết Trung ương 5 (khoá IX) về kinh tế tập thể, kinh tế hợp tác, HTX; giới

thiệu về chính sách, giải pháp phát triển kinh tế tập thể ở địa phương, phối hợp

với đài phát thanh truyền hình tỉnh Sơn La xây dựng phóng sự về các mô hình

HTX tiên tiến.

Tổ chức nghiên cứu, quán triệt các Nghị quyết của Đảng cho uỷ viên

Ban chấp hành Liên minh HTX Tỉnh, cán bộ của Liên minh, chủ nhiệm, phó

chủ nhiệm HTX, chủ doanh nghiệp, giám đốc các doanh nghiệp ngoài quốc

doanh để nâng cao nhận thức về kinh tế hợp tác, HTX, kinh tế tư nhân trong

nền kinh tế nhiều thành phần có sự quản lý của Nhà nước.

Liên minh HTX tỉnh đã chủ động, tích cực tham gia đề xuất, kiến nghị

với Tỉnh uỷ, Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân tỉnh trong việc hoàn thiện

thể chế và chính sách đối với kinh tế hợp tác, HTX ở Sơn La.

Thực hiện tốt các nội dung khác được Tỉnh và Liên minh HTX Việt

Nam giao như: thực hiện chương trình giao ban 6 tháng, đóng góp tham luận

tại các Hội nghị giao ban Liên minh HTX các tỉnh miền núi phía Bắc lần thứ

III, lần thứ IV tại Liên minh HTX tỉnh Thái Nguyên, Yên Bái về các giải pháp

phát triển kinh tế tập thể, hoạt động của Liên minh HTX các tỉnh miền núi

phía Bắc.

Thực hiện tốt các quyết định, công văn của Uỷ ban nhân dân Tỉnh như

Quyết định 1169/QB - UB ngày 7/5/2002 của Uỷ ban nhân dân tỉnh, Nghị

quyết số 231 ngày 04/04/2002 của Uỷ ban nhân dân tỉnh…

Những kết quả không nhỏ nói trên là nhờ sự chỉ đạo của Đảng bộ tỉnh

Sơn La, sự quyết tâm phấn đấu thực hiện tốt các nhiệm vụ được giao của Liên

minh HTX tỉnh. Việc thực hiện đúng đắn đường lối, chủ trương, chính sách,

pháp luật của Đảng và Nhà nước là nhân tố thúc đẩy hoạt động và sự phát

triển của kinh tế HTX. Đồng thời cùng với sự đi lên của kinh tế HTX trên cả

nước, dù còn nhiều khó khăn, phức tạp nhưng phần đông xã viên và người lao

động ở Sơn La đã nhận thức đúng đắn hơn về mô hình HTX kiểu mới, về luật

HTX, điều lệ HTX để cùng với Ban quản lý HTX thực hiện tốt các phương án

sản xuất kinh doanh dịch vụ của HTX. Xuất hiện một số HTX làm ăn, sản

xuất kinh doanh dịch vụ khá giỏi ở Sơn La, số HTX hoạt động yếu kém giảm

chứng tỏ vai trò lãnh đạo của Đảng bộ Sơn La có vị trí quan trọng, tuy nhiên

số HTX hoạt động hình thức và chưa có hiệu quả vẫn còn tồn tại, nhiều HTX

chưa có đảng viên và tổ chức đảng ảnh hưởng đến nhận thức của xã viên và

nhất là ban quản lý đối với đổi mới và phát triển HTX. Trên thực tế, kinh tế

HTX cũng như một số thành phần kinh tế khác còn gặp nhiều khó khăn vì thế

giải quyết những tồn đọng, vướng mắc vẫn là nhiệm vụ quan trọng để thúc

đẩy kinh tế hợp tác và hợp tác xã phát triển.

Chương 3

MỘT SỐ NHẬN XÉT VÀ KINH NGHIỆM

3.1. Một số nhận xét

3.1.1. Ưu điểm của Đảng bộ tỉnh Sơn La trong quá trình lãnh đạo xây

dựng kinh tế HTX (1996 - 2006)

1. Chuyển biến tích cực về nhận thức: Sau một thời gian dài phong trào

HTX trên cả nước lâm vào thời kỳ khủng hoảng, Đảng ta đã nghiên cứu và đưa

ra đường lối, chủ trương mới để khôi phục và phát triển kinh tế HTX. Đường lối,

chủ trương của Đảng có ý nghĩa to lớn đối với hoạt động của các cấp uỷ đảng,

vạch ra hướng chỉ đạo mới trong khi các cấp uỷ đảng, nhất là các đảng bộ địa

phương đang lúng túng trong việc đưa ra mục tiêu và nhiệm vụ phát triển kinh tế

của tỉnh.

Sau khi Quốc hội nước ta ban hành Luật HTX và chỉ thị số 68 - CT/TW

(1996), Đảng bộ tỉnh Sơn La đã tổ chức nghiên cứu, quán triệt và thực hiện

đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước.

Đảng bộ đã dựa trên điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, phân tích

nguồn lực, tiềm năng của tỉnh để cụ thể hoá, thể chế hoá, tổ chức chỉ đạo thực

hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Nhận thức đúng đắn

hơn về vai trò của kinh tế hợp tác, HTX, là thành phần kinh tế quan trọng, là

một trong hai thành phần kinh tế nền tảng của nền kinh tế quốc dân.

Ngay sau khi Chỉ thị số 68 - TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng ra

đời, Ban thường vụ Tỉnh uỷ đã chỉ đạo các cấp, ngành, huyện, thị tổ chức

khảo sát kinh tế hợp tác và kinh tế HTX trong các ngành. Và trên cơ sở kết

quả khảo sát, Đảng bộ đã chỉ rõ những mặt tích cực và hạn chế của mô hình

HTX kiểu cũ, những vấn đề đáng quan tâm về tình hình hợp tác xã của tỉnh.

Từ đó chỉ ra những nguyên nhân của những tồn tại, trong đó Đảng bộ thẳng

thắn vạch ra rằng: nhiều cán bộ chưa nhận thức đầy đủ về bản chất, đặc trưng

của HTX, cho rằng HTX tự thân vận động là đổi mới được, không cần chỉ

đạo, tạo điều kiện nên đã buông trôi, thả nổi HTX, không tôn trọng nguyên

tắc HTX… Đảng bộ khẳng định nền kinh tế Sơn La chủ yếu vẫn là tự túc tự

cấp, trình độ sản xuất hàng hoá thấp, thị trường hạn chế, phân tán, vì thế yêu

cầu việc tổ chức các HTX phải theo mức độ từ thấp đến cao; HTX vẫn là nhu

cầu của nhân dân các dân tộc tỉnh Sơn La, là tổ chức kinh tế tự chủ do những

người lao động có nhu cầu, lợi ích chung, tự nguyện cùng góp vốn, góp sức

lập ra theo quy định của pháp luật để phát huy sức mạnh của tập thể và của

từng xã viên nhằm giúp nhau thực hiện có hiệu quả hơn các hoạt động sản

xuất, kinh doanh, dịch vụ và cải thiện đời sống góp phần phát triển kinh tế -

xã hội của đất nước. Đồng thời, Đảng bộ xác định phương hướng đổi mới và

phát triển kinh tế hợp tác, HTX trong các ngành và các lĩnh vực.

Trong quá trình lãnh đạo xây dựng kinh tế HTX, Đảng bộ tỉnh Sơn La

đã có vai trò không nhỏ đối với sự phát triển của phong trào HTX của tỉnh

nhà, tạo điều kiện cho kinh tế HTX trong những năm 1996 - 2006 đạt được

những thành tựu đáng kể. Tuy nhiên, xuất phát từ tình hình kinh tế của tỉnh

nói chung và kinh tế HTX nói riêng, Đảng bộ tiếp tục thẳng thắn vạch ra

khuyết điểm là: các cấp uỷ đảng, chính quyền chưa nhận thức đầy đủ về kinh

tế hợp tác, hợp tác xã, chậm có những chủ trương, giải pháp, cơ chế, chính

sách cụ thể để đổi mới và phát triển kinh tế hợp tác trong điều kiện mới. Vì

vậy Đảng bộ đã bám sát đường lối của Đảng để đưa ra nhận thức mới về kinh

tế hợp tác và hợp tác xã, xác định phương hướng chung và yêu cầu đổi mới và

phát triển HTX. Nhận thức mới của Đảng bộ được thể hiện rất rõ nét trong

Nghị quyết số 02 - NQ/TU ngày 10/5/1997. Đồng thời tích cực chỉ đạo tuyên

truyền, tổ chức, thực hiện nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên thuộc các

cấp ngành, đoàn thể về kinh tế hợp tác và HTX, về nhiệm vụ trong việc thực

hiện chủ trương, chính sách cụ thể của Đảng bộ. Quan trọng hơn là đã tạo

được không khí phấn khởi, tin tưởng của nhân dân vào đường lối, chính sách

của Đảng và Nhà nước. Nông dân, xã viên, cán bộ HTX nhận thức được sự

quan tâm của Nhà nước đối với khu vực kinh tế hợp tác, HTX và sự hỗ trợ

của Nhà nước giúp HTX trong các lĩnh vực kinh tế còn khó khăn, tồn đọng

lâu nay chưa được giải quyết. Thông qua tuyên truyền, phổ biến, vận động

thực hiện Luật HTX năm 1996, Luật HTX sửa đổi năm 2003 xã viên, cán bộ

HTX đã có nhận thức, hiểu biết hơn về mô hình HTX kiểu mới, thấy được lợi

ích, nghĩa vụ của mình từ đó hăng hái tham gia xây dựng kinh tế HTX.

Cấp uỷ, chính quyền các cấp từ đó đã chú trọng, quan tâm hơn đến việc

lãnh đạo, chỉ đạo kinh tế HTX, bước đầu đề ra một số chính sách và giải pháp

thiết thực hỗ trợ kinh tế HTX.

2. Đảng bộ tỉnh Sơn La đã cụ thể hoá đường lối, chủ trương, chính sách

của Đảng và Nhà nước, ban hành một số chính sách để khuyến khích phát

triển kinh tế HTX, phân công nhiệm vụ cho các cấp, các ngành, các đơn vị có

liên quan cùng phối hợp thực hiện. Đó là các chỉ thị, nghị quyết, quyết định

về khuyến khích phát triển HTX và quán triệt, tổ chức, thực hiện các nghị

quyết, các chỉ thị, nghị định của Đảng và Nhà nước ta.

Trong quá trình lãnh đạo phát triển kinh tế HTX, thực hiện chủ trương,

đường lối của Đảng. Đảng bộ Sơn La đã chỉ đạo, phân công nhiệm vụ và tạo

điều kiện cho các, cơ quan, ban, ngành, đoàn thể củng cố và nâng cao hiệu

quả hoạt động, trong đó cơ quan thường trực Liên minh HTX Tỉnh.

Cơ chế chính sách mà Đảng bộ Sơn La ban hành dựa trên các Nghị quyết

của Đảng khá đồng bộ và cụ thể do nắm vững đường lối và được tham mưu của

các cấp, ngành tạo nên mối quan hệ hợp tác giữa các thành phần kinh tế.

Thực tế đã chứng minh rằng, vai trò của các đảng bộ địa phương trong

việc tiếp thu, cụ thể hoá đường lối, chính sách của Đảng là vô cùng quan

trọng, góp phần quyết định đến sự thắng lợi của của đường lối. Bởi vì, Đảng

bộ có vai trò cầu nối, đưa đường lối của Đảng đến với quần chúng nhân dân, để

nhân dân hiểu, tin tưởng và làm theo. Do đó, cụ thể hoá, thể chế hoá phải có tính

chủ động, sáng tạo, nắm bắt được nguyện vọng của nhân dân để đưa ra những

chính sách phù hợp với điều kiện cụ thể của địa phương và của từng vùng, đồng

thời phát huy được tiềm năng và thế mạnh, từng bước khắc phục khó khăn.

3. Trong quá trình chỉ đạo xây dựng kinh tế HTX, Đảng bộ Sơn La

luôn thể hiện sự quan tâm đối với khu vực kinh tế HTX, tổ chức nghiên cứu,

triển khai thực hiện các Nghị quyết của Đảng, chỉ đạo các cơ quan, ban

ngành, đoàn thể các cấp có liên quan kiểm tra việc thực hiện chính sách về

phát triển kinh tế HTX, xây dựng các báo cáo về tình hình phát triển HTX, rút

ra những nguyên nhân của thành tựu và hạn chế, bài học kinh nghiệm để tiếp

tục đưa kinh tế HTX trở thành thế mạnh của nền kinh tế tỉnh nhà.

Đảng bộ tỉnh đã chỉ đạo Uỷ ban nhân dân tỉnh kiện toàn nâng cao hiệu

quả hoạt động của các cơ quan thực hiện chức năng tham mưu, quản lý nhà

nước về kinh tế tập thể, Luật HTX và các nghị định của Chính phủ, thành lập

Chi cục HTX và phát triển nông thôn, bổ sung chức năng nhiệm vụ theo dõi và

quản lý nhà nước về phát triển kinh tế tập thể cho các huyện, thị; trọng tâm là

kiện toàn cơ quan Liên minh HTX tỉnh. Liên minh HTX tỉnh là cơ quan chuyên

trách có nhiệm vụ tham gia và chấp hành quy định, hoạt động của Liên minh

HTX Việt Nam trong từng nhiệm kỳ, thực hiện đúng đắn những nhiệm vụ mà

Liên Minh HTX Việt Nam đã đặt ra là quyết tâm xây dựng kinh tế HTX phát

triển tốt, góp phần đưa ra những giải pháp về phát triển kinh tế HTX trong các

giai đoạn tiếp theo.

Những quyết sách của Đảng bộ tỉnh đã tạo tạo môi trường pháp lý

thuận lợi để từng bước tháo gỡ những khó khăn cho kinh tế HTX. Các chủ

trương, chính sách đối với kinh tế HTX chủ yếu tập trung trên lĩnh vực kinh tế

nhằm lấy mục tiêu kinh tế đặt lên hàng đầu, đồng thời quan tâm giải quyết các

vấn đề trong khu vực kinh tế HTX.

Đảng bộ đã xác định rõ mục tiêu phấn đấu đưa kinh tế HTX cùng với

kinh tế hợp tác trở thành nền tảng của nền kinh tế quốc dân, trước hết là đưa

kinh tế HTX trở thành thế mạnh của nền kinh tế xã hội tỉnh Sơn La. Chính vì

vậy trong giai đoạn 1996 - 2006, kinh tế HTX tỉnh Sơn La được sự quan tâm

đặc biệt của Đảng và Nhà nước, ưu tiên về cơ chế, chính sách nên đã có

những chuyển biến rõ rệt theo hướng tiến bộ.

4. Trong quá trình xây dựng kinh tế HTX, Đảng bộ tỉnh Sơn La đã chỉ đạo

các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể tổ chức triển khai thực hiện tốt các chủ

trương, chính sách mà Đảng bộ tỉnh đã cụ thể hoá trên cơ sở đường lối, chủ

trương của Đảng và Nhà nước. Vì thế, nhìn chung các cấp, ngành, chính quyền,

đoàn thể từ tỉnh đến đông đảo quần chúng, nhân dân các dân tộc trong tỉnh đều

phấn khởi, nhận thức được tính quan trọng và cấp thiết của các nghị quyết về

phát triển kinh tế hợp tác và hợp tác xã, thống nhất cao những nhận định của

Trung ương, thấy được sự quan tâm của đảng và Nhà nước đối với kinh tế tập

thể, từ đó quyết tâm đoàn kết thực hiện.

Quá trình này đã đạt được những thành tựu trên các mặt sau:

Về kinh tế: Năm 2006 là năm đánh dấu 10 năm thực hiện Luật HTX

của tỉnh Sơn La nói riêng và cả nước nói chung. Đảng bộ tỉnh đã chỉ đạo triển

khai thực hiện làm cho lực lượng sản xuất trong khu vực kinh tế hợp tác xã

phát triển thêm một bước. Về quy mô và hiệu quả hoạt động của các HTX đã

có những chuyển biến tích cực nhờ các chính sách ưu đãi về vốn, khoa học

công nghệ, đào tạo đội ngũ cán bộ… Các HTX trước đây chủ yếu hoạt động

trong lĩnh vực nông nghiệp, sau khi có luật HTX và đường lối phát triển kinh

tế tập thể của Đảng đã tiến hành chuyển đổi và thành lập mới HTX ở nhiều

lĩnh vực, để củng cố và phát huy nội lực của các HTX.

Quá trình củng cố, nâng cao chất lượng HTX đã chuyển đổi và thành

lập mới theo Luật đã đạt được những thành tựu đáng kể. Những HTX không

thể duy trì hoạt động thì giải thể hoặc chuyển sang hình thức khác. Tính đến

hết ngày 31/12/2006 toàn tỉnh có 182 HTX, trong đó có 102 HTX nông

nghiệp và 80 HTX phi nông nghiệp. Năm 2006, HTX đã mở rộng ngành nghề

như thành lập HTX kinh doanh điện, nước, vệ sinh môi trường... để mở rộng

thị trường, nâng cao hiệu quả kinh tế của HTX.

Nhiều HTX mới thành lập, chủ yếu là các HTX phi nông nghiệp đã

đóng góp không nhỏ vào sự phát triển kinh tế xã hội của tỉnh như các HTX

vận tải, thương mại - dịch vụ, quỹ tín dụng nhân dân… Đây là các HTX hoạt

động có hiệu quả do đã nắm bắt được chủ trương của Nhà nước và của tỉnh,

xây dựng phương án sản xuất kinh doanh hợp lý, phát huy nội lực và ngoại

lực, thực hiện đúng quy định pháp luật hiện hành và nhất là đã tiếp cận với

nền kinh tế hàng hoá để phát triển sản xuất, mở rộng hoạt động sản xuất -

kinh doanh - dịch vụ trên địa bàn nội tỉnh và ngoại tỉnh. Do đó ngày càng rút

ngắn khoảng cách với các thành phần kinh tế khác, tiếp cận khoa học kỹ

thuật, cách thức quản lý tiên tiến và phát triển mối quan hệ hợp tác.

Nhiều HTX đã củng cố, tạo nguồn lực từ nội bộ để duy trì và tiếp tục ổn

định hoạt động sản xuất - kinh doanh - dịch vụ và phát triển lâu dài. Được sự giúp

đỡ, hướng dẫn của Liên minh HTX tỉnh, các HTX chủ động học hỏi, xây dựng

phương án sản xuất kinh doanh, làm đơn xin vay vốn và được hưởng các chính

sách ưu đãi về đất, về thuế của các chính sách của tỉnh và Trung ương nên giải

quyết phần nào khó khăn, nhờ đó nâng cao cơ sở vật chất kỹ thuật, đầu tư mua

sắm thiết bị sản xuất mới, hiện đại, mở mang ngành nghề, mở rộng sản xuất kinh

doanh. Trong các lĩnh vực đã xuất hiện các HTX điển hình, tiên tiến. Riêng HTX

nông nghiệp từ những khó khăn nay đã chuyển hẳn sang làm dịch vụ cho xã viên

và người lao động như: chuyển giao kỹ thuật, dịch vụ thuỷ lợi, phân bón, giống

mới… Ở những vùng cây công nghiệp tập trung, HTX làm vệ tinh cho các doanh

nghiệp, các doanh nghiệp thông qua các HTX cung ứng vật tư, giống cho các hộ

nông dân, thu mua sản phẩm cho nông dân, vì thế HTX còn là cầu nối giữa hộ

nông dân với doanh nghiệp nhà nước.

Bên cạnh đó, sự tác động qua lại giữa kinh tế HTX với kinh tế hộ và

các Doanh nghiệp Nhà nước là không nhỏ, thúc đẩy nhau phát triển. Các hộ

nông dân liên kết với Doanh nghiệp Nhà nước thông qua các hợp đồng kinh tế

như: trồng dâu nuôi tằm, chè, cà phê, mía, đậu tương, ngô…. Đây là hình thức

kinh tế hợp tác hiệu quả, tạo công ăn việc làm cho hàng ngàn hộ nông dân.

Nông dân được giúp đỡ, tư vấn về phương án sản xuất, vốn, kỹ thuật sản xuất,

sơ chế sản phẩm, tiêu thụ sản phẩm… Nhiều hộ nông dân đã đổi đời như

nông dân ở xã Chiềng Sung, Cò Nòi, Hát Lót (huyện Mai Sơn); Mô Cổng,

Phổng Lái (huyện Thuận Châu); Chiềng Khoi (huyện Yên Châu)… Đây là

hình thức tổ chức sản xuất mới trong nông nghiệp được tỉnh Sơn La quan tâm

khuyến khích phát triển. Do phát triển hình thức hợp tác kinh tế mới nên Sơn

La đã xây dựng được những vùng cây chuyên canh cây công nghiệp. Các hộ

nông dân trở thành vệ tinh xung quanh Doanh nghiệp Nhà nước. Các Doanh

nghiệp Nhà nước lại là “bà đỡ” cho các HTX. Giữa các HTX với nhau và với

các doanh nghiệp nhà nước, các thành phần kinh tế khác có sự liên doanh,

liên kết với nhau. Tính cộng đồng trong các HTX được phát huy mạnh mẽ để

thực hiện các nhiệm vụ kinh tế, chính trị, xã hội. Do dó đây là động lực trong

phát triển sản xuất nông nghiệp ở Sơn La, góp phần tích cực vào việc xoá đói,

giảm nghèo ở nông thôn.

Với tốc độ tăng trưởng hàng năm của kinh tế HTX đã góp phần không

nhỏ vào thực hiện mục tiêu kinh tế xã hội của tỉnh, khẳng định sự đi lên tất

yếu của HTX. Sự đi lên của các HTX đồng nghĩa với quá trình chuyển dịch

cơ cấu kinh tế theo hướng sản xuất hàng hoá và từng bước thực hiện công

nghiệp hoá nông nghiệp, hiện đại hoá nông thôn miền núi. Trong nông

nghiệp, các hộ nông dân đang từng bước chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi

theo hướng sản xuất hàng hoá, ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản

xuất, một số ngành nghề tiểu thủ công nghiệp ở nông thôn được khôi phục. Vì

thế đời sống của xã viên và người lao động ở nông thôn miền núi đã từng

bước đi vào ổn định và phát triển theo hướng chuyên canh, sản xuất hàng hoá,

sản phẩm làm ra nói chung đã được đảm bảo về đầu vào và đầu ra.

Thông qua hoạt động tuyên truyền và chương trình hoạt động của Liên

minh HTX tỉnh, phối hợp cùng các ban, ngành, đoàn thể và Liên minh HTX

Việt Nam đã mở các lớp nâng cao năng lực quản lý cho các chức danh HTX

như chủ nhiệm HTX, kế toán, kiểm soát viên HTX. Hoạt động này nhằm mục

tiêu giúp các HTX đổi mới trong cách nghĩ, cách làm, chủ động, khoa học

trong xây dựng và thực hiện các phương án sản xuất kinh doanh, nắm bắt

được tình hình hoạt động theo Luật của HTX.

Về chính trị, văn hoá - xã hội: Các HTX đã chuyển đổi, thành lập mới

đang hoạt động và hoạt động có hiệu quả đã góp phần xoá đói giảm nghèo,

thực hiện mục tiêu kinh tế xã hội của tỉnh. Nhiều HTX đã thực hiện tốt các

chính sách xã hội và phúc lợi công cộng, lập các quỹ công ích để giải quyết

nhu cầu của xã viên và cùng chính quyền địa phương giải quyết các vấn đề xã

hội, tham gia các chương trình kinh tế xã hội của tỉnh, tham gia ủng hộ các

quỹ như quỹ vì người nghèo, quỹ ủng hộ đồng bào bị thiên tai, quỹ bảo trợ

người tàn tật và trẻ mồ côi, quỹ ủng hộ chương trình kiên cố hoá trường học

của Chính phủ… HTX không chỉ là một tổ chức kinh tế mà còn là một tổ

chức xã hội, đảm bảo được lợi ích chung của cộng đồng và lợi ích của xã

viên, người lao động. Với một tỉnh miền núi cao biên giới, đông đảo các dân

tộc anh em cùng sinh sống như Sơn La, HTX còn có nhiệm vụ là đoàn kết

nhân dân các dân tộc, đảm bảo hài hoà lợi ích các dân tộc mà vẫn giữ gìn và

phát huy được bản sắc văn hoá của mỗi dân tộc. Vì thế mục tiêu phát triển

kinh tế có mối quan hệ chặt chẽ với mục tiêu giữ vững an ninh, chính trị.

Trong quá trình phát triển, kinh tế HTX đã góp phần ổn định an ninh

chính trị. Chủ trương thành lập mới và tạo môi trường pháp lý thuận lợi cho các

HTX đã thu hút đông đảo người lao động tham gia vào HTX. Sự hoạt động ổn

định, đảm bảo thu nhập cho xã viên và người lao động góp phần làm giảm các

tệ nạn xã hội, ở nông thôn hạn chế được tình trạng di dịch cư tự do, tình trạng

đốt nương làm rẫy, xã viên và người lao động tin tưởng vào sự lãnh đạo của

Đảng, không bị các thế lực phản động lôi kéo, tạo nên sự ổn định chính trị xã

hội trên địa bàn tỉnh.

Sự đi lên phong trào HTX không chỉ nâng cao đời sống vật chất mà đời

sống văn hoá tinh thần của bà con xã viên và người lao động cũng được cải

thiện rõ rệt về thông tin nghe, nhìn, về các hình thức giải trí... Ở các bản, làng,

khu dân cư, các hoạt động văn hoá tinh thần được đa dạng hoá, hiện đại hoá

nhưng vẫn giữ gìn và phát huy truyền thống văn hoá, phong tục tập quán tốt

đẹp của các dân tộc thiểu số. Vào những dịp lễ, tết của dân tộc, tỉnh Sơn La đã

phối hợp với các HTX tổ chức các hoạt động vui chơi, các cuộc thi để phục vụ

nhu cầu của quần chúng nhân dân.

Về công tác phát triển tổ chức đảng: năm 2006 có 132/182 HTX có

đảng viên và tổ chức đảng. Đây là kết quả của sự tăng cường và phát huy vai

trò của Đảng đoàn Liên minh HTX tỉnh, nâng cao chất lượng tổ chức Liên

Minh HTX đảm bảo thực hiện tốt vai trò đại diện và hỗ trợ cho kinh tế hợp

tác và HTX. Vì vậy công tác phát triển đảng đã có sự tiến bộ, số lượng đảng

viên trong các HTX chiếm số lượng không nhỏ. Việc nâng cao vai trò tổ chức

đảng trong các HTX giúp các HTX làm tốt hơn công tác tuyên truyền, thực

hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, thực hiện tốt hơn nguyên

tắc tổ chức và hoạt động của HTX, tổ chức sản xuất kinh doanh có hiệu quả.

Điều này chứng tỏ nơi nào HTX có tổ chức đảng hoạt động mạnh thì nơi đó

kinh tế HTX sẽ có điều kiện phát triển hơn.

Trong những năm qua những chủ trương, đường lối, chính sách pháp

luật của Đảng và Nhà nước về kinh tế tập thể trong đó kinh tế HTX giữ vai trò

nòng cốt đã và đang đi vào cuộc sống tạo nên sự chuyển biến tích cực về kinh

tế xã hội ở Sơn La. Phong trào HTX ở Sơn La tuy còn nhiều khó khăn và yếu

kém nhưng trong những năm qua đã thực sự vươn lên, kinh tế HTX có sự

thay đổi về chất và lượng và đang ngày càng đi lên cùng với sự quan tâm chỉ

đạo của Đảng bộ tỉnh Sơn La.

3.1.2. Hạn chế của Đảng bộ tỉnh Sơn La trong quá trình lãnh đạo xây

dựng kinh tế HTX (1996 - 2006)

Với sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Sơn La, quá trình xây dựng kinh tế

HTX ở Sơn La trong những năm 1996 - 2006 đã đạt được những thành tựu đáng

kể trên nhiều lĩnh vực nhưng bên cạnh đó còn tồn tại một số hạn chế cơ bản:

1. Tuy Đảng bộ tỉnh đã ban hành một số nghị quyết quan trọng về xây

dựng và phát triển kinh tế HTX nhưng số lượng các nghị quyết đưa ra chưa

nhiều, chưa đáp ứng được nhu cầu củng cố và phát triển HTX một cách bền

vững trước những thách thức của nền kinh tế thị trường. Trong những năm

cuối của thế kỷ XX và trong những năm gần đây, nền kinh tế thị trường trên

thế giới nói chung đã có những biến động phức tạp, ngay cả nền kinh tế của

các nước tư bản phát triển cũng đứng trước những nguy cơ và rủi ro không

tránh khỏi. Vì thế nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa của

nước ta chắc chắn sẽ có những ảnh hưởng nhất định nhưng sẽ được giảm

thiểu nếu như Đảng và Nhà nước có đường lối phát triển kinh tế đúng đắn,

các đảng bộ địa phương thực hiện một cách chủ động, sáng tạo đường lối,

chính sách của Đảng.

Đảng bộ tỉnh Sơn La chấp hành tốt chủ trương, đường lối của Đảng

nhưng cũng chưa thật sự sáng tạo, chủ động để đưa ra những chính sách cụ

thể, đáp ứng nhu cầu cần thiết về chỉ đạo xây dựng và phát triển kinh tế HTX.

Trên thực tế, những nghị quyết của đảng bộ mới chỉ dừng lại ở mực độ chấp

hành đường lối của Đảng, đưa ra phương hướng chung về phát triển kinh tế

HTX chứ chưa cụ thể hoá, thể chế hoá một cách triệt để. Vì thế nhiều HTX

trong các ngành, lĩnh vực rất lúng túng trong việc xác định bước đi và thực

hiện các quy định của Nhà nước, dẫn đến khó khăn trong duy trì và phát triển

sản xuất.

Ví dụ, Đảng bộ tỉnh đã có chương trình hành động để thực hiện Nghị

quyết 13 của BCHTW (khoá IX) nhưng còn chung chung, chưa cụ thể. Tỉnh

cũng đã xây dựng hai đề án thực hiện nhưng chưa nêu ra công việc phải làm,

nội dung cụ thể để tổ chức thực hiện nghị quyết.

Đảng và Nhà nước ban hành nhiều chủ trương, cơ chế, chính sách

khuyến khích HTX phát triển, đặc biệt là Nghị quyết 13 của Đảng, nhưng các

chủ trương, chính sách này chưa tới dân, nhiều HTX chưa được hưởng các

chính sách ưu đãi của Nhà nước cũng là do việc cụ thể hoá, thể chế hoá chủ

trương, chính sách của Đảng bộ chưa triệt để. Những vướng mắc về cơ chế

chính sách xảy ra thường xuyên đối với các HTX, ví dụ: các HTX khó tiếp

cận với nguồn vốn của ngân hàng, một số chính sách ưu đãi về thuế chưa

được thực hiện (quyết định 297/QĐ - UB của UBND tỉnh ra ngày 03/03/1999

mà cho đến năm 2003, chính sách về thuế và đất đai nhiều HTX chưa được

hưởng).

Ở Sơn La, kinh tế HTX trong những năm 1996 - 2006 đã vượt ra những

khó khăn của thời kỳ trước khi đổi mới nhưng trong quá trình xây dựng và phát

triển, khu vực kinh tế HTX chưa được quan tâm bằng một số lĩnh vực kinh tế xã

hội khác. Nếu so sánh có thể thấy rằng, vấn đề được quan tâm hàng đầu là công

tác di dân, tái định cư thuỷ điện Sơn La, vấn đề phòng chống ma tuý… Tất nhiên

không thể phủ nhận tầm quan trọng của những công tác đó nhưng sự lãnh đạo

của đảng là phải toàn diện về mọi mặt, phải có sự quan tâm đúng mức, đúng lúc

nhất là đối với chiến lược phát triển kinh tế xã hội của cả nước nói chung và sự

lãnh đạo của đảng bộ địa phương về chiến lược phát triển kinh tế xã hội của tỉnh

nói riêng.

2. Đảng bộ tỉnh Sơn La còn thiếu quan tâm đối với việc chỉ đạo thực hiện

các nghị quyết, quyết định đã ban hành, đối với công tác thường xuyên kiểm tra,

giám sát thực hiện, chỉ đạo cho các cấp, ngành tổng kết việc thực hiện nhiệm vụ

phát triển kinh tế HTX. Việc triển khai thực hiện ở các huyện, thị nhìn chung

còn lúng túng, chưa nghiêm túc thiếu các nội dung triển khai cụ thể.

Đảng bộ cũng chưa thường xuyên tổng kết việc hiện hiện các nghị

quyết, chỉ thị của Đảng, các nghị định của Chính phủ cũng như việc thực hiện

các nghị quyết của Đảng bộ. Vì thế trong tổ chức triển khai thực hiện, các

cấp, ngành, các cơ quan, đoàn thể còn thiếu chủ động, chưa có sự phối kết

hợp chặt chẽ, chưa vào cuộc. Một ví dụ tiêu biểu là từ khi có Luật HTX

(1996) và Luật HTX sửa đổi (2003), Tỉnh uỷ Sơn La chưa có một hội nghị

tổng kết nào về việc thực hiện Luật, việc tổng kết chỉ diễn ra đơn thuần là

nhiệm vụ của Liên minh HTX Tỉnh, sau đó gửi báo cáo lên Tỉnh uỷ, UBND

và HĐND Tỉnh. Cũng phải thấy rằng, công tác tổng kết thực hiện các chỉ thị,

nghị quyết của Đảng và đảng bộ địa phương chưa được nhận thức đúng mức,

chưa thấy được tác dụng của việc thường xuyên tổng kết, đánh giá nhiệm vụ

xây dựng kinh tế HTX trong từng giai đoạn và kết quả thực hiện các nghị

quyết, chương trình cụ thể. Đồng thời phải thông qua khảo sát để phát hiện

những tồn tại, tìm ra nguyên nhân và giải pháp khắc phục, đáp ứng được tối

đa yêu cầu, nhiệm vụ của các nghị quyết.

Việc thiếu quan tâm đối với việc thực hiện các chủ trương, chính sách của

Đảng và Nhà nước dẫn đến việc một số cấp uỷ, chính quyền chưa nhận thức hết vai

trò của HTX nên đã buông lỏng quản lý ở lĩnh vực này, không phân công người

theo dõi, không nắm bắt được tình hình của HTX. Quan trọng hơn nữa là công tác

tuyên truyền các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về kinh tế tập thể

chưa đúng mức, hiệu quả thấp. Một mặt, một bộ phận đảng viên, cán bộ và nhân

dân thiếu tin tưởng đối với hoạt động của kinh tế tập thể và mô hình HTX kiểu mới.

Mặt khác, một số cán bộ chủ chốt HTX chưa nắm rõ được chủ trương, đường lối

của Đảng, thậm chí là nội dung của các nghị quyết, dẫn đến việc nhân dân các dân

tộc ở vùng cao, vùng sâu, vùng xa không nắm được là điều dễ hiểu.

Hạn chế trên đã dẫn đến nhận thức của một số cấp uỷ, chính quyền về

kinh tế HTX còn chưa đúng mức, thiếu quan tâm, đầu tư và tạo điều kiện cho

kinh tế HTX phát triển. Hơn nữa có thể thấy rằng, nguồn nhân lực, cán bộ

chuyên trách theo dõi, hướng dẫn cho khu vực kinh tế HTX còn chưa được

quan tâm, đầu tư. Ở các huyện, thị việc thiếu cán bộ theo dõi mảng kinh tế

HTX đang là thực trạng chung dẫn đến việc triển khai, giám sát việc thực hiện

các chủ trương, chính sách bị buông lỏng.

Nhiều cán bộ HTX còn chưa hiểu hết luật HTX, chưa hiểu thế nào là

HTX kiểu mới nên khi chuyển đổi xong Ban quản lý HTX còn lúng túng, có

khi vi phạm luật HTX và bị buộc phải giải thể như HTX Đồng Tiến, HTX

Quyết Thắng (Thị xã) và tự giải thể như HTX Công nghiệp 99 (Bắc Yên) và

một số HTX nông nghiệp khác. Nhiều HTX nông nghiệp nhận thức không

đúng nên đã chuyển đổi theo phong trào xã viên không có nhu cầu HTX cũng

chuyển đổi nên chuyển đổi xong. Ban quản lý không biết làm gì, không hoạt

động, không thu được vốn cổ phần xã viên, thậm chí có HTX chuyển đổi

xong vẫn hoạt động theo kiểu cũ, vẫn thu tỷ lệ phần trăm sản lượng để chi phí

cho ban quản lý.

Việc thiếu quan tâm đối với quá trình thực hiện đường lối của Đảng và

các chính sách cụ thể của tỉnh ảnh hưởng đến kết quả thực hiện, không

thường xuyên đánh giá tình hình phát triển của HTX thì cũng không rút ra

được hạn chế và bài học kinh nghiệm cần thiết đối với phát triển kinh tế HTX

trong mỗi điều kiện cụ thể và đối với HTX trong mỗi ngành, lĩnh vực nhất

định. Vì vậy, trong những năm qua, dù đã xuất hiện những mô hình HTX điển

hình, tiên tiến, sản xuất kinh doanh mạnh nhưng sự phát triển của khu vực

HTX nói chung chưa đồng đều và ổn định. Nếu so với cả nước thì kinh tế

HTX ở Sơn La chưa có nhiều nổi bật và vẫn là một trong những tỉnh còn gặp

nhiều khó khăn. Vì thế, phát triển kinh tế HTX ở Sơn La trong giai đoạn tiếp

theo cần được sự quan tâm hơn nữa của Đảng bộ tỉnh và các cấp uỷ, chính

quyền, đoàn thể.

3. Đối với công tác phát triển tổ chức cơ sở đảng trong các HTX, Đảng

bộ tỉnh Sơn La chưa có sự quan tâm, thể hiện ở việc thiếu cơ chế, nghị quyết

đối với vấn đề này. Trên thực tế, Đảng bộ tỉnh chưa ban hành được một nghị

quyết nào về việc xây dựng và phát triển tổ chức cơ sở đảng trong các HTX,

chứng tỏ công tác này chưa được nhận thức và quan tâm đúng mức. Nguyên

nhân có thể là vì phát triển tổ chức đảng trong các HTX còn gặp nhiều khó

khăn. Ở các HTX nông nghiệp, quy mô HTX chủ yếu là theo đơn vị bản hoặc

cụm bản, đường xá giao thông không thuận tiện, hiệu quả sản xuất - kinh

doanh - dịch vụ chưa cao, trình độ của ban quản lý HTX còn thấp. Qua khảo

sát các thành viên của Liên minh HTX năm 2003, còn 7% chủ nhiệm HTX có

trình độ văn hoá cấp I, 82,6% cán bộ HTX nông nghiệp và 55% cán bộ HTX phi

nông nghiệpchưa qua đào tạo. Một số chủ nhiệm HTX chưa viết được báo cáo

kết quả sản xuất kinh doanh của HTX mình, nhất là HTX nông nghiệp. Ở các

HTX phi nông nghiệp chỉ chú trọng vào hoạt động sản xuất kinh doanh, nhu cầu

có tổ chức đảng còn thấp nên hầu như không có kiến nghị, đề xuất nào đối với

các cấp, ngành. Trong khi đó, Đảng bộ tỉnh lại chưa xây dựng được chủ trương,

biện pháp cụ thể để phát triển tổ chức trong các HTX, một vấn đề có tầm quan

trọng không nhỏ đối với tương lai phát triển lâu dài của HTX.

4. Mặc dù kinh tế HTX ở Sơn La đã thoát ra khỏi khủng hoảng của những

100

năm trước khi đổi mới nhưng phát triển chậm chưa tương xứng với điều kiện và

tiềm năng. Việc chuyển đổi và thành lập HTX theo Luật còn khó khăn, phần lớn

các HTX có quy mô nhỏ, nhất là các HTX trong lĩnh vực nông nghiệp.

Phạm vi hoạt động của các HTX chưa cân đối cả về ngành nghề và địa

bàn hoạt động, mới chủ yếu phát triển tại các vùng và các địa bàn thuận lợi,

chưa chú trọng tới vùng cao, vùng sâu, biên giới.

Một số HTX làm ăn có hiệu quả do thực hiện đúng Luật, nhanh nhạy

trong việc nắm bắt, tìm hiểu thị trường. Một số còn thiếu chủ động, chưa xây

dựng được phương án sản xuất kinh doanh phù hợp, nói chung là trông chờ

vào cơ chế, chính sách ưu đãi của Nhà nước nên kết quả sản xuất - kinh doanh

- dịch vụ còn thấp, nộp ngân sách chưa nhiều, tích luỹ trong HTX còn hạn

chế, các hình thức hoạt động chưa đa dạng, cơ sở vật chất kỹ thuật còn nhỏ

bé, thiết bị công nghệ còn lạc hậu. Khó khăn lớn nhất của các HTX là thiếu

vốn, thiếu thông tin thị trường, chất lượng sản phẩm còn thiếu sức cạnh tranh.

Nhiều HTX tồn tại chỉ là hình thức, nhất là HTX trong lĩnh vực nông nghiệp,

một số không tồn tại được đã chuyển sang loại hình kinh tế khác như công ty

trách nhiệm hữu hạn hoặc doanh nghiệp tư nhân. Vì thế đã có một số HTX

làm ăn khá chuyển sang thành lập doanh nghiệp tư nhân hay công ty trách

nhiệm hữu hạn. Điều này chứng tỏ rằng, các chính sách của Đảng bộ chưa

kích thích HTX phát huy cao độ nội lực của mình. HTX muốn phát triển lâu

dài và ở đúng vị trí của nó trong nền kinh tế quốc dân thì phải phát huy được

sức mạnh nội lực.

Tóm lại, quá trình lãnh đạo xây dựng kinh tế HTX của Đảng bộ tỉnh

Sơn La đã đạt được những thắng lợi không nhỏ, góp phần thực hiện chiến

lược phát triển kinh tế xã hội của tỉnh nói riêng và với phong trào HTX nói

chung của cả nước, nhưng trong quá trình đó vẫn còn tồn tại những khó khăn

101

và hạn chế cơ bản đã và đang ảnh hưởng đến sự phát triển lâu dài của HTX.

3.1.3. Nguyên nhân của thành tựu

Một là: Đảng và Nhà nước đã có chủ trương, chính sách đúng đắn về

phát triển kinh tế HTX, là điều kiện tiên quyết để Đảng bộ và nhân dân các

dân tộc Sơn La thực hiện và noi theo.

Sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đã đem lại niềm tin cho xã viên và

người lao động, mang lại công ăn việc làm, thu nhập và ổn định đời sống

nhân dân, thu hút ngày càng lớn lao động vào khu vực kinh tế HTX. Đó là:

Chỉ thị 100 của Ban Bí thư Trung ương Đảng, Nghị quyết 10 của Bộ Chính trị

(khoá IV), Nghị quyết Trung ương 5 (khoá VII), nghị quyết Trung ương 5

(khoá IX) và Luật HTX năm 1996, Luật HTX sửa đổi năm 2003… về đổi mới

và phát triển kinh tế tập thể, mà nòng cốt là HTX để đáp ứng yêu cầu của sự

nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hoá đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ

nghĩa xã hội.

Trên cơ sở các nghị quyết và chỉ thị của Trung ương, các nghị định của

Chính phủ, Đảng bộ tỉnh Sơn La đã cụ thể hoá bằng các nghị quyết với nội

dung tiếp tục đổi mới và phát triển kinh tế hợp tác, hợp tác xã trong các ngành

và các lĩnh vực kinh tế, về chính sách khuyến khích phát triển HTX trên địa

bàn tỉnh và các chương trình hành động thực hiện nghị quyết Trung ương.

Đảng bộ tỉnh Sơn La đã chỉ đạo cho các cấp uỷ, chính quyền, đoàn thể,

các sở, ban, ngành có liên quan thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng và

Nhà nước, chủ trương, biện pháp của Đảng bộ tỉnh, giúp đỡ, tạo điều kiện cho

kinh tế HTX phát triển. Đồng thời phải kể đến vai trò của Liên minh HTX

Tỉnh, cơ quan chuyên trách về hướng dẫn, tổng kết việc thực hiện các chủ

trương, biện pháp của Đảng bộ tỉnh Sơn La trong những năm qua.

Hai là: Những kết quả đạt được không thể thiếu bàn tay, công sức, tiền

của của xã viên, người lao động và nhân dân các dân tộc tỉnh Sơn La. Chính

họ là những người phát huy nội lực của HTX, biến đường lối của Đảng thành

102

hiện thực và làm nên thắng lợi của công cuộc đổi mới đất nước. Với sự ra đời

của Luật HTX, quá trình đổi mới HTX được đẩy mạnh và đạt được những kết

quả to lớn. Nhân dân, xã viên HTX tỉnh Sơn La đã hăng hái đóng góp sức

mình vào sự nghiệp kháng chiến chống Mỹ cứu nước, nay dưới ánh sáng của

Đảng tiếp tục đóng góp vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc.

3.1.4. Nguyên nhân hạn chế của quá trình xây dựng kinh tế hợp tác xã

ở Sơn La trong những năm 1996 - 2006

Về nguyên nhân khách quan: Sơn La là một trong những tỉnh miền núi

đặc biệt khó khăn, nền kinh tế thị hàng hoá nhìn chung còn phát triển chậm so

với các khu vực khác, lực lượng sản xuất chậm phát triển và còn bị chi phối

bởi điều kiện tự nhiên - xã hội, nhất là phong tục tập quán của các dân tộc;

chưa tạo ra nhu cầu cấp thiết về xây dựng và phát triển kinh tế hợp tác và

HTX trong nhân dân. Những nơi có nhu cầu HTX thì có nhiều thành phần

kinh tế khác cũng cung ứng dịch vụ cho nông dân, trong khi HTX lại không

đủ sức cạnh tranh nên rất khó duy trì hoạt động. Các quy luật của kinh tế thị

trường như: cung, cầu, cạnh tranh, giá trị chưa bộc lộ rõ nét trong nền kinh tế

ở Sơn La nên đã ảnh hưởng tới nhu cầu, tiến độ và các nguyên tắc của quá

trình hình thành các HTX theo Luật HTX.

Cơ chế, chính sách, khuyến khích phát triển HTX chưa thực sự đồng

bộ, chưa cân dối với ngân sách và các điều kiện cần thiết để thực hiện chính

sách. Trong khi đó, kinh tế HTX hoạt động cho cả hai mục tiêu kinh tế và xã

hội nên rất khó cạnh tranh với kinh tế tư nhân trong nền kinh tế thị trường.

Địa hình Sơn La rộng lớn, bị chia cắt mạnh bởi nhiều núi cao, vực sâu,

giao thông gặp nhiều khó khăn nhất là vào mùa mưa, diện tích đất canh tác

không tập trung, địa bàn nông thôn miền núi rộng nên các chủ trương, chính

sách của Đảng chậm được thực hiện, chưa đi sâu vào đời sống đồng bào các

dân tộc thiểu số vùng sâu, vùng xa.

Bên cạnh đó, một số cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển HTX

103

của Chính phủ chưa đồng bộ, thiếu thông tư cụ thể để hướng dẫn thực hiện.

Chính sách đề ra nhưng không cân đối được với ngân sách và các điều kiện để

thực hiện chính sách nên cơ chế, chính sách khó đến được với nhân dân như

chính sách ưu đãi về thuế, về đất đai, vay vốn ngân hàng… Vì vậy trên thực

tế, chính sách ưu đãi nhiều nhưng không thực hiện được là bao. Thế nhưng các

thành phần kinh tế khác lại cho rằng, HTX được Nhà nước ưu đãi quá nhiều

nhưng hiệu quả kinh tế lại thấp, dẫn đến sức ép về tâm lý đối với HTX. Trong

khi đó, những hậu quả của mô hình HTX kiểu cũ để lại vẫn chưa được giải quyết

triệt để, in đậm trong nếp nghĩ của nhiều người, là một trong những lý do cản trở

sự phát triển của kinh tế HTX.

Về nguyên nhân chủ quan:

Nhận thức của một số cấp uỷ, chính quyền các cấp, của một số cán bộ

đảng viên và nhân dân, của các ban, ngành, đoàn thể chưa đúng, chưa thấy được

tầm quan trọng của kinh tế HTX, thiếu tin tưởng vào mô hình HTX kiểu mới,

chưa coi HTX là một tổ chức kinh tế có vị trí ngang hàng với các tổ chức kinh tế

khác. Công tác tuyên truyền, phổ biến Luật HTX chưa được triển khai đồng bộ,

sâu sắc, triệt để. Công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ chưa được đầu tư thoả đáng.

Trình độ văn hoá, chuyên môn nghiệp vụ, năng lực điều hành và tính

năng động, chủ động trong tổ chức sản xuất kinh doanh, dịch vụ của ban quản

lý HTX còn nhiều hạn chế. Do đó nhiều cán bộ quản lý HTX chưa nắm rõ

được Luật HTX, phương án sản xuất kinh doanh của HTX chưa hiệu quả,

lúng túng trong tìm kiếm thị trường, mặt hàng kinh doanh…

Nhiều HTX thiếu vốn hoạt động, thiếu địa bàn để mở rộng sản xuất

kinh doanh, mua sắm trang thiết bị, xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật. Nhiều

HTX không có đủ tài sản để thế chấp, vay vốn ngân hàng nên phải dựa vào tài

sản của cán bộ quản lý và sự bảo lãnh của uỷ ban nhân dân xã (tín chấp), vì

vậy số vốn hoạt động của HTX không nhiều, cản trở hoạt động sản xuất kinh

104

doanh, dịch vụ của HTX.

Hoạt động của Ban chỉ đạo chuyển đổi, thành lập và thực hiện nghị

quyết Trung ương 5 (khoá IX) chưa thật chủ động, hiệu quả, tích cực, chưa xây

dựng rõ nét mô hình HTX kiểu mới do biên chế ít, kiêm nhiệm nhiều. Sự quan

tâm chỉ đạo của cấp uỷ, chính quyền một số huyện chưa thường xuyên, liên tục

nên chưa phát hiện kịp thời việc vi phạm của các HTX, khi phát hiện thì việc

xử lý cũng chưa kiên quyết. Đó là do các HTX mới thành lập đi vào hoạt động

tạo ra phong trào, niềm tin với xã viên nên việc kiểm tra có phần buông lỏng.

Từ khi có Luật HTX, nhiều HTX kiểu cũ không chuyển đổi thì tự giải thể, lại ít

có HTX thành lập mới nên dẫn đến một số HTX tồn tại dưới dạng hình thức

hay một số thành lập để được hưởng các chính sách ưu đãi của Nhà nước.

Từ tỉnh đến huyện chưa thành lập Ban chỉ đạo triển khai thực hiện Nghị

quyết 13 về kinh tế tập thể nên hiệu quả thực hiện Nghị quyết chưa cao và còn

tồn tại nhiều khó khăn, vướng mắc.

Tính cạnh tranh, chớp thời cơ, chủ động trên thị trường của các HTX so

với các thành phần kinh tế khác còn có phần hạn chế do mất nhiều thời gian

bàn bạc, thống nhất trong ban quản lý HTX.

Hệ thống bộ máy quản lý Nhà nước về kinh tế HTX ở các cấp chính

quyền còn yếu và buông lỏng, phân công nhiệm vụ chưa rõ ràng. Đội ngũ cán

bộ trong hệ thống quản lý Nhà nước chuyên lo về HTX vừa thiếu số lượng, vừa

yếu về chất lượng. Trong khi đó các chính sách khuyến khích phát triển HTX

còn thiếu và chưa đồng bộ nên rất khó khăn khi xử lý các vấn đề nảy sinh trong

quá trình thực hiện. Vì vậy các cấp, ngành từ tỉnh đến huyện chưa xây dựng

được quy hoạch, kế hoạch củng cố và phát triển HTX, chưa xây dựng được

chiến lược phát triển kinh tế tập thể ở địa phương và ở ngành mình.

3.2. Một số kinh nghiệm lịch sử

Trong quá trình nghiên cứu sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Sơn La đối

105

với việc xây dựng kinh tế HTX từ năm 1996 đến năm 2006, có thể rút ra một

số bài học kinh nghiệm cơ bản. Những bài học kinh nghiệm này xuất phát từ

cơ sở tổng kết những thành tựu và hạn chế của quá trình xây dựng kinh tế

HTX ở Sơn La:

1. Tăng cường vai trò lãnh đạo toàn diện của Đảng bộ tỉnh Sơn La và

các cấp uỷ Đảng đối với lĩnh vực kinh tế hợp tác và hợp tác xã. Đặc biệt là sự

thể chế hoá và triển khai tổ chức thực hiện các chủ trương, chính sách, các

nghị định về kinh tế hợp tác, HTX của Đảng bộ tỉnh.

Đây là bài học kinh nghiệm có tầm quan trọng đối với quá trình xây

dựng và phát triển lâu dài của HTX. Trước hết là phải có sự đổi mới về nhận

thức về vai trò của kinh tế HTX, quan tâm tạo điều kiện về cơ chế, chính sách

đối với HTX để các cấp uỷ đảng, chính quyền phối hợp thực hiện đồng bộ và

sâu sắc hơn. Sự lãnh đạo toàn diện của Đảng bộ tỉnh đối với kinh tế HTX sẽ

rút ngắn khoảng cách và vị trí của kinh tế HTX với các thành phần kinh tế

khác, là động lực để thúc đẩy kinh tế HTX phát triển. Sự thiếu quan tâm của

các cấp uỷ đảng cũng sẽ tạo ra sự buông lỏng quản lý trong quá trình triển

khai thực hiện các chính sách cũng như tâm lý trễ nải, trông chờ, ỷ lại, không

chịu học hỏi, vươn lên của một số HTX. Hơn lúc nào hết, bài học về tăng

cường sự lãnh đạo của Đảng bộ, sự quản lý của chính quyền các cấp luôn có

tính thời sự trong công cuộc xây dựng và phát triển kinh tế HTX nói riêng và

đổi mới đất nước nói chung.

2. Thường xuyên đổi mới nhận thức về công tác quản lý, phương thức

hoạt động của HTX.

Xuất phát từ nhu cầu phát triển của mỗi HTX trong các lĩnh vực, chính

sách đào tạo đội ngũ cán bộ cho các HTX cần được đẩy mạnh. Trọng tâm là

ban quản lý HTX phải có trình độ, năng lực quản lý điều hành, năng động,

dám nghĩ, dám làm, tâm huyết với HTX. Cần đi trước một bước về đào tạo

cán bộ quản lý HTX như phương pháp quản lý, nghiệp vụ kiểm soát, kế toán,

kỹ thuật cơ bản và nhất là cán bộ HTX phải nắm vững Luật HTX, các chủ

106

trương, chính sách của Đảng và Nhà nước.

Đây là yêu cầu cấp thiết đối với sự phát triển của phong trào HTX, đòi

hỏi sự phối hợp của các cấp uỷ, chính quyền, đoàn thể dựa trên chính sách

đào tạo đội ngũ cán bộ HTX của Trung ương và của tỉnh. Trong đó phải nâng

cao vai trò, nhiệm vụ của Liên minh HTX tỉnh, kiện toàn hơn nữa bộ máy

nhân sự của Liên minh để nâng cao sự phối hợp của Liên minh các HTX tỉnh

Sơn La với các cấp, ngành ở trong và ngoài địa phương về phương hướng

nâng cao hiệu quả quản lý, phương thức hoạt động của HTX.

3. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động để nâng cao nhận thức của

cán bộ đảng viên và nhân dân về vai trò của kinh tế hợp tác và hợp tác xã.

Những hạn chế và tồn tại của quá trình xây dựng và phát triển kinh tế

HTX ở Sơn La trong những năm qua xuất phát từ nhận thức chưa đầy đủ, sâu

sắc về vai trò của kinh tế HTX của một bộ phận cán bộ đảng viên. Từ đó dẫn

đến việc chưa nắm vững chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, làm

cho công tác tuyên truyền, vận động thực hiện chủ trương, chính sách phát

triển kinh tế HTX bị coi nhẹ, buông lỏng.

Đây vẫn là bài học cần thiết trong thời gian tới. Bài học này liên quan tới

sự tăng cường vai trò lãnh đạo của các cấp uỷ đảng, sự quản lý của Nhà nước,

nói phải đi đôi với làm, tạo ra hiệu quả thiết thực thì mới tạo được niềm tin đối

với kinh tế HTX.

4. Học tập các mô hình HTX điển hình, tiên tiến ở trong và ngoài tỉnh.

Từ khi Luật HTX ra đời cho đến 10 năm sau, phong trào HTX trên cả

nước đã xuất hiện những HTX điển hình tiên tiến, sản xuất, kinh doanh mạnh. Ở

tất cả các lĩnh vực, vùng, miền trên cả nước đều có những HTX điển hình, tiên

tiến. Vì thế, cần phát huy sức mạnh tổng hợp của các cấp, ngành, các đoàn thể

liên quan trong phong trào kinh tế hợp tác, xây dựng và nhân rộng các hợp tác xã

điển hình tiên tiến.

Để tạo ra những bước tiến mới trong phong trào HTX thì các HTX điển

107

hình, tiên tiến phải là động lực thúc đẩy toàn bộ phong trào HTX. Các HTX

này sẽ là tấm gương, vừa phát triển, vừa phải tạo ra sức ảnh hưởng lớn để thu

hút các HTX khác học hỏi và làm theo.

Các HTX điển hình, tiên tiến phải tham gia tích cực vào phong trào

HTX của địa phương, tích cực trao đổi, chia sẻ và giúp đỡ các HTX yếu hơn

về kinh nghiệm phát huy sức mạnh của tập thể và sức mạnh của từng xã viên

trong HTX. Điều này sẽ giúp ích rất nhiều cho các HTX yếu hơn trong việc

học tập, tham khảo kinh nghiệm của những HTX tiên tiến để tìm hướng phát

triển thành công cho mình và cho phong trào HTX của cả nước.

Phải nhận thấy rõ vai trò quan trọng của vấn đề này trong phát triển và

nâng cao hiệu quả kinh tế hợp tác và hợp tác xã, gắn việc xây dựng và nhân rộng

các hợp tác xã điển hình tiên tiến với các phong trào thi đua của Liên minh HTX

Tỉnh, quan tâm hỗ trợ xây dựng đội ngũ cán bộ giỏi cho các hợp tác xã.

Nếu có điều kiện thì tổ chức nghiên cứu, học hỏi các mô hình HTX ở các

nước bạn có kinh tế HTX phát triển, mạnh dạn xây dựng thí điểm các mô hình

HTX mới nhằm mở rộng ngành nghề, đa dạng hoá các mô hình HTX ở Sơn La.

5. Mở rộng sự liên kết, hợp tác giữa các hình thức kinh tế hợp tác và

các thành phần kinh tế khác nhằm khai thác về vốn, khoa học kỹ thuật, thị

trường, sản phẩm hàng hoá… để nâng cao hiệu quả kinh tế của HTX, tăng

thu nhập cho xã viên và người lao động.

Muốn phát triển HTX lâu dài và bền vững trong bối cảnh quốc tế và

trong nước hiện nay, phải thật sự coi trọng mối quan hệ hợp tác giữa kinh tế

HTX với các thành phần kinh tế khác. Trong đó, tăng cường mối quan hệ giữa

HTX với các doanh nghiệp quốc doanh, bởi các doanh nghiệp nhà nước được

coi là bà đỡ cho kinh tế hộ, kinh tế hợp tác và HTX phát triển.

Mở rộng quan hệ hợp tác giữa HTX với phong trào HTX quốc tế để

tranh thủ được ngoại lực, phát huy nội lực. Việc tranh thủ ngoại lực sẽ tạo ra

108

môi trường thuận lợi để các HTX phát huy nội lực, phạm vi hoạt động của

HTX cũng không bị bó hẹp trong khuôn khổ nhất định. Bước đầu, các HTX

sẽ không tránh khỏi một số khó khăn nhưng đó sẽ là những cọ xát cần thiết để

kinh tế HTX dần dần thích ứng với môi trường mới.

Ở Sơn La, do điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn, việc

mở rộng quan hệ hợp tác của HTX phải được tiến hành từng bước chắc chắn, có

sự quan tâm của Đảng bộ, sự dẫn dắt của Liên minh HTX Tỉnh, tích cực phát

huy tinh thần học hỏi, đóng góp vào sự phát triển chung của phong trào HTX

trên cả nước.

6. Xây dựng và phát triển kinh tế HTX phải luôn xuất phát từ điều kiện

thực tế, phù hợp điều kiện tự nhiên, điều kiện - kinh tế xã hội của tỉnh.

Sơn La là một tỉnh miền núi cao biên giới, nền kinh tế hàng hoá chậm

phát triển so với các địa phương khác trên cả nước. Chấp hành tốt chủ trương,

chính sách của Đảng và Nhà nước là cơ sở để kinh tế HTX ở Sơn La ngày

càng phát triển. Tuy nhiên, dựa trên điều kiện của mỗi vùng mà có chiến lược

xây dựng mô hình HTX phù hợp để phát huy được thế mạnh, đa dạng hoá

ngành nghề, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động, phấn đấu góp phần vào

mục tiêu công nghiệp hoá nông nghiệp, hiện đại hoá nông thôn của tỉnh.

7. Thực hiện đúng nguyên tắc xây dựng HTX.

Luật HTX năm 1996 đã nêu định nghĩa về HTX: “Hợp tác xã là tổ chức

kinh tế tự chủ do những người lao động có nhu cầu, lợi ích chung tự nguyện

cùng góp vốn, góp sức lập ra theo quy định của pháp luật để phát huy sức

mạnh của tập thể và của từng xã viên nhằm giúp nhau thực hiện có hiệu quả

hơn các hoạt động sản xuất kinh doanh dịch vụ và cải thiện đời sống, góp

phần phát triển kinh tế xã hội của đất nước...”.

Định nghĩa này đã thể hiện sự đổi mới tư duy về HTX, khẳng định

những người lao động có nhu cầu và tự nguyện tuân thủ các nguyên tắc HTX

109

đều có thể thành lập và tham gia HTX. Các nguyên tắc cơ bản để thành lập và

phát triển HTX là: tự nguyện gia nhập HTX, quản lý dân chủ và bình đẳng, tự

chịu trách nhiệm và cùng có lợi, hợp tác và phát triển cộng đồng. Điều này

cũng có nghĩa là các HTX phải phát huy, nâng cao tinh thần tự chủ, tự chịu

trách nhiệm đối với sự tồn tại và phát triển của mình, để thoát khỏi hoàn toàn

mô hình HTX kiểu cũ thời cơ chế quản lý cũ còn sót lại.

Đảm bảo mục tiêu kinh tế gắn với mục tiêu chính trị, đổi mới hoạt động

của HTX cho phù hợp với yêu cầu khách quan, kiên định mục tiêu đưa kinh tế

hợp tác mà nòng cốt là HTX trở thành nền tảng của nền kinh tế quốc dân.

8. Khôi phục hoạt động của Ban chỉ đạo chuyển đổi HTX và thành lập Ban

chỉ đạo triển khai thực hiện các Nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương Đảng.

Trên thực tế, muốn thúc đẩy quá trình phát triển của kinh tế HTX thì

phải có bộ phận hướng dẫn, kiểm tra, giám sát việc triển khai các chỉ thị, nghị

quyết của Đảng và Đảng bộ.

Mặc dù ở tỉnh còn nhiều HTX chưa chuyển đổi nhưng Ban chỉ đạo

chuyển đổi không còn hoạt động làm ảnh hưởng đến việc thực hiện Luật HTX.

Các HTX muốn thành lập mới cũng cần có sự hướng dẫn cụ thể. Nhất là đối với

việc triển khai thực hiện các nghị quyết Trung ương thì việc thành lập Ban chỉ

đạo vừa thể hiện sự quan tâm, chấp hành tốt chính sách của Đảng, vừa là nhiệm

vụ của tỉnh để luôn nắm bắt được tình hình thực hiện, kết quả, những tồn tại,

vướng mắc nảy sinh trong quá trình thực hiện để kịp thời đưa ra những giải pháp

khắc phục hoặc có kiến nghị đối với tỉnh và Trung ương xem xét.

Đối với hoạt động của Ban chỉ đạo phải được quán triệt trên tinh thần

nghiêm túc thực hiện vai trò, nhiệm vụ của mình, thường xuyên tiến hành

công tác khảo sát, đánh giá, tổng kết việc triển khai thực hiện chủ trương,

chính sách của Đảng và Nhà nước để rút ra những nguyên nhân của thành tựu

110

và hạn chế, bài học kinh nghiệm trong quá trình chỉ đạo triển khai thực hiện.

KẾT LUẬN

Trong những năm đất nước ta tiến hành đổi mới, xây dựng nền kinh tế

theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá để thực hiện tốt nhiệm vụ chiến

lược là xây dựng và bảo vệ thành công tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa,

thực hiện công bằng, dân chủ và tiến bộ xã hội, Đảng và Nhà nước ta đã

không ngừng nghiên cứu, tìm tòi, đổi mới cách nghĩ, cách làm, phát huy nội

lực và tranh thủ ngoại lực để đạt được những bước tiến nhanh và vững chắc

trên con đường mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã lựa chọn cho dân tộc.

Trong quá trình đổi mới từ năm 1986, Đảng và Nhà nước đã ban hành

nhiều chính sách quan trọng để đổi mới toàn diện đất nước. Xuất phát từ lý

luận và thực tiễn về xây dựng và phát triển kinh tế HTX, Đảng ta khẳng định

kinh tế hợp tác mà nòng cốt là hợp tác xã phải trở thành nền tảng quan trọng

của nền kinh tế quốc dân. Kinh tế HTX trong những năm đổi mới đã từng

bước thoát ra khỏi khủng hoảng kéo dài trong gần hai thập kỷ do được sự

quan tâm, khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi để phát triển. Thực tế cho

thấy đường lối phát triển kinh tế HTX của Đảng ta là hoàn toàn đúng đắn.

Thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, kinh tế HTX ở Sơn La

trong những năm 1996 - 2006 đã có những tiến bộ nhất định. Đảng bộ tỉnh

Sơn La đã không ngừng tiếp thu chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng

và Nhà nước dựa trên điều kiện thực tiễn của tỉnh. Đời sống vật chất và tinh

thần của bà con xã viên, người lao động được cải thiện, niềm tin đối với sự

lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước được củng cố.

Phát triển kinh tế HTX là một tất yếu khách quan của thời kỳ quá độ

lên chủ nghĩa xã hội ở một nước có nền nông nghiệp lạc hậu như Việt Nam và

có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với các tỉnh miền núi cao biên giới còn

nhiều khó khăn như Sơn La. Từ thực tế có thể thấy, phát triển kinh tế HTX

111

góp phần đưa Sơn La thoát khỏi tình trạng có nền kinh tế chậm phát triển,

hướng tới xây dựng nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo định hướng

xã hội chủ nghĩa, ổn định chính trị xã hội và củng cố an ninh quốc phòng, tiến

tới phát triển HTX theo chiều sâu.

Xuất phát từ vai trò của HTX trong quá trình đổi mới nền kinh tế đất

nước, trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp và nông

thôn miền núi, trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế của tỉnh, phát triển HTX

được coi là nhiệm vụ, yêu cầu có tính chiến lược, lâu dài và cần được sự quan

tâm, khuyến khích phát triển hơn nữa trong thời gian tới.

Những năm 1996 - 2006, với sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Sơn La và

sự đoàn kết nhất trí của nhân dân các dân tộc trong tỉnh, kinh tế HTX đã đạt

được những thành tựu có ý nghĩa to lớn đối với quá trình xây dựng kinh tế

HTX tỉnh Sơn La nói riêng và phong trào HTX trên cả nước nói chung.

Những thành tựu này khẳng định đường lối đúng đắn của Đảng ta về phát

triển kinh tế HTX với mục đích đem lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho nhân

dân, khơi dậy tinh thần đoàn kết, tính cộng đồng, trí tuệ và truyền thống văn

hoá tốt đẹp của các dân tộc Việt Nam, giương cao ngọn cờ độc lập dân tộc và

112

chủ nghĩa xã hội trong suốt chiều dài lịch sử dân tộc ta từ nay về sau.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Sơn La (2002), Lịch sử Đảng bộ tỉnh

Sơn La, tập 1, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.

2. Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Sơn La (2002), Lịch sử Đảng bộ tỉnh

Sơn La, tập 2, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.

3. Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Sơn La (2002), Lịch sử Đảng bộ tỉnh

Sơn La, tập 3, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.

4. Nguyễn Sinh Cúc (2003), Nông nghiệp nông thôn Việt Nam thời kỳ

đổi mới 1986 – 2002, Nxb Thống kê, Hà Nội.

5. Đảng bộ tỉnh Sơn La (1996), Văn kiện Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh

Sơn La khoá X, Sơn La.

6. Đảng bộ tỉnh Sơn La (2001), Văn kiện Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh

Sơn La khoá XI, Sơn La.

7. Đảng bộ tỉnh Sơn La (2006), Văn kiện Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh

Sơn La khoá XII, Sơn La.

8. Đảng Cộng sản Việt Nam (1986), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn

quốc lần thứ VI, Nxb Sự thật, Hà Nội.

9. Đảng Cộng sản Việt Nam (1991), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn

quốc lần thứ VII, Nxb Sự thật, Hà Nội.

10. Đảng Cộng sản Việt Nam (1996), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn

quốc lần thứ VIII, Nxb Sự thật, Hà Nội.

11. Đảng Cộng sản Việt Nam (2001), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn

quốc lần thứ IX, Nxb Chính trị quốc gia Hà Nội, Hà Nội.

12. Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn

113

quốc lần thứ X, Nxb Chính trị quốc gia Hà Nội, Hà Nội.

13. Đảng Cộng sản Việt Nam với phong trào hợp tác xã, tập 1 (2005),

Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.

14. Đảng Cộng sản Việt Nam với phong trào hợp tác xã, tập 2 (2005),

Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.

15. Hội đồng lâm thời Liên minh các HTX tỉnh Sơn La (1995), Báo cáo

tình hình hoạt động tình hình hoạt động năm 1994 và Chương trình công tác

năm 1995 của Hội đồng lâm thời Liên minh các HTX tỉnh Sơn La, Ngày

16/2/1995, Tại kho lưu trữ Liên minh HTX tỉnh Sơn La.

16. Hội đồng lâm thời Liên minh các HTX tỉnh Sơn La (1995), Báo cáo

đánh giá tình hình kinh tế HTX trong những năm qua và phương hướng đổi

mới, phát triển phong trào HTX trong những năm 1995-1999, Ngày

30/3/1995, Tại kho lưu trữ Liên minh HTX tỉnh Sơn La.

17. Hội đồng lâm thời Liên minh các HTX tỉnh Sơn La (1995), Báo cáo

tình hình kinh tế HTX năm 1995, Ngày 23/12/1995, Tại kho lưu trữ Liên minh

HTX tỉnh Sơn La.

18. Hội đồng Liên minh các HTX tỉnh Sơn La (1995), Báo cáo của Ban

Chấp hành lâm thời Liên minh các HTX tỉnh Sơn La, Tháng 3/1995, Tại kho

lưu trữ Liên minh HTX tỉnh Sơn La.

19. Hội đồng Liên minh các HTX tỉnh Sơn La (1996), Báo cáo tình hình

hoạt động năm 1995 và phương hướng hoạt động năm 1996 của Hội đồng Liên

minh các HTX tỉnh Sơn La, Ngày 24/4/1996, Tại kho lưu trữ Liên minh HTX

tỉnh Sơn La.

20. Hội đồng Liên minh các HTX tỉnh Sơn La (1997), Báo cáo tình hình

hoạt động năm 1996 và phương hướng hoạt động năm 1997 của Hội đồng Liên

minh các HTX tỉnh Sơn La, Ngày 07/3/1997, Tại kho lưu trữ Liên minh HTX

114

tỉnh Sơn La.

21. Hội đồng Liên minh các HTX tỉnh Sơn La (1998), Báo cáo tình

hình hoạt động năm 1997 và phương hướng hoạt động năm 1998 của Hội

đồng Liên minh các HTX tỉnh Sơn La, Ngày 04/02/1998, Tại kho lưu trữ Liên

minh HTX tỉnh Sơn La.

22. Hội đồng Liên minh các HTX tỉnh Sơn La (1999), Báo cáo tình

hình hoạt động năm 1998 và phương hướng hoạt động năm 1999 của Hội

đồng Liên minh các HTX tỉnh Sơn La, Ngày 20/12/1998, Tại kho lưu trữ Liên

minh HTX tỉnh Sơn La.

23. Hội đồng Liên minh các HTX tỉnh Sơn La (1999), Báo cáo tình hình

kinh tế HTX và hoạt động của Hội đồng Liên minh các HTX tỉnh từ khi thành

lập đến nay, Ngày 10/3/1999, Tại kho lưu trữ Liên minh HTX tỉnh Sơn La.

24. Hội đồng Liên minh các HTX tỉnh Sơn La (2000), Báo cáo tổng kết

nhiệm kỳ thứ nhất (1995 - 2000), phương hướng nhiệm vụ nhiệm kỳ thứ hai

(2000 - 2005), Ngày 01/8/2000, Tại kho lưu trữ Liên minh HTX tỉnh Sơn La.

25. Hội đồng Liên minh các HTX tỉnh Sơn La (2000), Báo cáo tình hình

hoạt động năm 1999 và phương hướng hoạt động năm 2000 của Hội đồng Liên

minh các HTX tỉnh Sơn La, Ngày 25/2/2000, Tại kho lưu trữ Liên minh HTX

tỉnh Sơn La.

26. Hội đồng Liên minh các HTX tỉnh Sơn La (2001), Báo cáo tổng kết

năm 2000 và phương hướng, nhiệm vụ năm 2001, Ngày 18/1/2001, Tại kho

lưu trữ Liên minh HTX tỉnh Sơn La.

27. Hội đồng Liên minh các HTX tỉnh Sơn La (2002), Báo cáo tổng kết

năm 2001 và phương hướng, nhiệm vụ năm 2002, Ngày 18/1/2002, Tại kho

lưu trữ Liên minh HTX tỉnh Sơn La.

28. Hội đồng Liên minh các HTX tỉnh Sơn La (2002), Báo cáo tổng kết

năm 2002 và phương hướng nhiệm vụ công tác năm 2003, Ngày 28/12/2002,

115