T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 1 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
451
ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ NGOẠI KIỂM PHẾT MÁU NGOẠI BIÊN
TẠI KHOA HUYẾT HỌC - BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
Cao Thị Bích Như1, Nguyễn Thị Thảo1, Nguyễn Văn Thạo1,
Trần Thanh Tùng1, Quách Châu Tài1, Phạm Thị Kim Vân1,
Nguyễn Thị Thoa1, Lương Trần Minh Tiến1,
Từ Thị Thanh Trúc1,Võ Thị Hồng Hạnh1
TÓM TẮT54
Mục tiêu: Phân tích kết quả ngoại kiểm phết
máu ngoại biên (PMNB) từ đó đưa ra các thông
số có tỷ lệ đạt thấp hay có nguy cơ sai số tiềm ẩn,
khắc phục và đánh giá hiệu suất phòng xét
nghiệm (PXN).
Đối tượng và phương pháp: Hồi cứu mô tả
cắt ngang, có can thiệp/điều chỉnh. PXN nhận
mẫu ngoại kiểm dạng PMNB từ Trung tâm kiểm
chuẩn Chất lượng xét nghiệm y học - Đại học Y
Dược thành phố Hồ Chí Minh mỗi năm 6 đợt,
mỗi đợt 2 mẫu lame phết máu từ 2019 đến 2023,
thực hiện phân tích và gửi kết quả về đơn vị
ngoại kiểm, bảng đánh giá kết quả mỗi đợt được
gửi lại sau 10 ngày. PXN xem xét, đánh giá kết
quả không phù hợp hay chấp nhận nhưng cần
theo dõi, tìm nguyên nhân ảnh hưởng, đề ra hành
động can thiệp để khắc phục sai số, theo dõi đánh
giá hiệu suất sau khi khắc phục qua các năm tiếp
theo.
Kết quả: Kết quả xếp loại PXN luôn ở mức
cao với tỷ lệ “rất tốt” tăng từ 66,67%-100%; tỷ lệ
xếp loại “tốt” giảm từ 16,67%-0%; tỷ lệ xếp loại
“đạt” được khắc phục hoàn toàn từ 16,67%-0%.
1Khoa Huyết Học - Bệnh viện Chợ Rẫy
Chịu trách nhiệm chính: Cao Thị Bích Như
SĐT: 0945846768
Email: bichnhu18889@gmail.com
Ngày nhận bài: 16/8/2024
Ngày phản biện khoa học: 16/8/2024
Ngày duyệt bài: 30/9/2024
Đánh giá dòng bạch cầu, tỷ lệ bách phân sai lệch
ở lymphocyte chiếm 33,33%, neutrophil chiếm
16,67%. Đánh giá dòng hồng cầu, tỷ lệ không
phù hợp đối với hồng cầu hình oval chiếm
3,33%, hồng cầu hình bia chiếm 6,67%, mảnh vỡ
hồng cầu chiếm 10%. Đánh giá dòng tiểu cầu, tỷ
lệ không phù hợp đối với tiểu cầu kết chụm
chiếm 6,67%, tiểu cầu khổng lồ chiếm 10%.
Kết luận: Sau can thiệp, tỷ lệ xếp loại “rất
tốt” tăng cao (tăng thêm 33,34%), tỷ lệ xếp loại
“tốt” giảm dần (còn 0%), tỷ lệ xếp loại “đạt”
được khắc phục hoàn toàn ở năm 2019 (còn 0%).
Từ khoá: phòng xét nghiệm, chương trình
ngoại kiểm tra chất lượng, phết máu ngoại biên.
SUMMARY
EFFECTIVENESS OF QUALITY
ASSESSMENT PROGRAM FOR
BLOOD SMEAR EXAMINATION OF
THE HEMATOLOGY DEPARTMENT
IN CHO RAY HOSPITAL
Objective: Evaluate the results of blood
smear proficiency testing, thereby providing
parameters with low pass rates or potential risks
of errors, correcting and evaluating laboratory
performance.
Subject and method: Cross-sectional
retrospective review with intervention/
adjustment. The laboratory receives external
control samples in the form of blood smear from
the Center for Medical Testing Quality Control -
University of Medicine and Pharmacy in Ho Chi
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
452
Minh City 6 times a year, each time 2 blood
smear samples from 2019 to 2023, performs
analysis and Send the results to the external
control unit, the results evaluation sheet for each
batch will be sent back after 10 days. The
laboratory reviews and evaluates the results as
inappropriate or acceptable, but needs to monitor,
find the causes, propose intervention actions to
correct errors, and monitor and evaluate
performance after correction over the years. next
and make recommendations to prevent potential
risks.
Results: Evaluate of laboratory is always at
the high level with the "very good" rate
increasing from 66.67%-100%; The rate rated
"good" decreased from 16.67% - 0%; The "pass"
rating rate was completely overcome from
16.67% - 0%. Evaluating the white blood cell
flow, the differential percentage of lymphocytes
accounts for 33.33%, neutrophil accounts for
16.67%. Evaluating red blood cell lines, the
unsuitable rate for oval red blood cells accounts
for 3.33%, target-shaped red blood cells account
for 6.67%, and red blood cell fragments account
for 10%. Evaluating platelet flow, the unsuitable
rate for clumped platelets accounts for 6.67%,
and giant platelets accounts for 10%.
Conclusions: After intervention, the rate of
"very good" ratings increased (increased to
33.34%), the rate of "good" ratings decreased
(down to 0%), the rate of "satisfactory" ratings.
Completely resolved in 2019 (0%).
Keywords: laboratory proficiency, external
quality assessment scheme, peripheral blood
smears.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Để thực hiện tốt công tác đảm bảo chất
lượng xét nghiệm, Bộ Y tế đã ban hành
những qui định bắt buộc đối với các PXN
hướng theo tiêu chí đánh giá mức chất lượng
của các PXN y học (quyết định 2429, quyết
định 3148, quyết định 5588), phải kiểm soát
chất lượng thông qua hoạt động nội kiểm tra
và ngoại kiểm tra, đồng thời thực hiện các
hoạt động duy trì và cải tiến liên tục để đảm
bảo kết quả chính xác, kịp thời cũng như
chuẩn hoá làm cơ sở liên thông, công nhận
kết quả xét nghiệm, giảm chi phí, tiết kiệm
nguồn nhân lực để làm cơ sở hội nhập hệ
thống kiểm soát chất lượng trong khu vực và
trên thế giới [1], [2], [3].
Hiện nay, xét riêng về huyết học, các hệ
thống máy phân tích huyết học từ cơ bản đến
nâng cao đang được sử dụng rộng rãi để rút
ngắn thời gian trả kết quả tổng phân tích tế
bào máu. Tuy nhiên, khi kết quả công thức
máu bất thường thì xét nghiệm phết máu
ngoại biên (PMNB) để đánh giá các thành
phần tế bào đặc biệt trong trường hợp khẩn
cấp các bệnh lý ác tính về huyết học vẫn là
công cụ đánh giá quan trọng. Qua đó cung
cấp thông tin cần thiết hỗ trợ huyết học lâm
sàng chẩn đoán sớm bệnh lý liên quan[6].
Kết quả đánh giá hình thái phụ thuộc chủ yếu
vào kiến thức, kĩ năng và kinh nghiệm của
kỹ thuật viên. Để kết quả hình thái trên phết
máu chính xác và tin cậy, PXN phải đảm bảo
đủ các tiêu chí về năng lực trong đánh giá
hình thái tế bào. Do đó, để nâng cao tính
chính xác và rút ngắn thời gian chẩn đoán
cho huyết học lâm sàng, cũng như xác định
các thành phần tế bào cần cải thiện, chuẩn
hoá xét nghiệm thành hệ thống từ trung ương
đến địa phương thì đánh giá hiệu quả ngoại
kiểm PMNB là kim chỉ nam trong việc đảm
bảo hiệu suất PXN [10],[4]. Vì vậy, chúng
tôi tiến hành nghiên cứu này với 2 mục tiêu:
1. Đánh giá hiệu quả đạt được khi tham
gia ngoại kiểm phết máu ngoại biên, lọc ra
các thành phần chiếm tỷ lệ đạt thấp, hay có
nguy cơ sai số tiềm ẩn.
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 1 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
453
2. Xem xét các yếu tố ảnh hưởng chủ
quan hay khách quan tại PXN, đưa ra hành
động khắc phục và ngăn ngừa rủi ro tiềm ẩn.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Ngoại kiểm xét nghiệm phết máu ngoại
biên từ năm 2019 đến 2023.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu: Hồi cứu mô tả cắt
ngang có can thiệp/ điều chỉnh.
Thời gian nghiên cứu: PXN nhận mẫu
ngoại kiểm dạng PMNB từ Trung tâm kiểm
chuẩn Chất lượng xét nghiệm Y học- Đại học
Y Dược thành phố Hồ Chí Minh mỗi năm 6
đợt, mỗi đợt 2 mẫu lame phết máu được mã
hoá EH-01 và EH-02 từ 2019 đến 2023 với
số mẫu ngoại kiểm n=30. Mẫu ngoại kiểm
được đảm bảo các tiêu chí kiểm soát chất
lượng đầu vào, kèm theo bảng hướng dẫn
bảo quản và biểu mẫu thực hiện. PXN tiến
hành thực hiện phân tích mẫu ngoại kiểm
theo biểu mẫu đính kèm và gửi kết quả về
Trung Tâm theo đúng thời gian quy định.
Bảng báo cáo đánh giá kết quả tổng hợp của
mỗi đợt sẽ được gửi lại sau 10 ngày.
Các biến nghiên cứu: Kết quả xếp loại
chung (không đạt, chấp nhận, đạt, tốt và rất
tốt), kết quả mẫu EH-01 (thành phần bạch
cầu, tỷ lệ bách phân tế bào bạch cầu), kết quả
mẫu EH-02 (hình thái học dòng hồng cầu,
hình thái học dòng tiểu cầu).
Đánh giá và nhận định kết quả:
Đánh giá tỷ lệ bách phân thành phần
bạch cầu từ độ lệch giữa kết quả PXN và giá
trị ấn định của đơn vị ngoại kiểm (DI), quy
đổi ra thang điểm tiêu chuẩn của WHO:
+ |DI| <0.5 : 4 Điểm/Score
+ 0.5 ≤|DI| < 1: 3 Điểm/Score
+ 1 ≤ |DI| < 2: 2 Điểm/Score
+ 2 ≤ |DI| < 3 :1 Điểm/Score
+ 3 ≤ |DI| :0 Điểm/Score
Chương 1: Thang điểm tiêu chuẩn WHO về đánh giá tỷ lệ bách phân
Điểm
Kết quả
Diễn giải
4
Kết quả phù hợp
hoàn toàn-rất tốt
Kết quả được xem phù hợp hoàn toàn về mặt cung cấp thông tin đáp
ứng cho việc chẩn đoán và quyết định điều trị chính xác
3
Kết quả chấp
nhận-tốt
Kết quả có sự sai lệch, tuy nhiên không ảnh hưởng đến kết quả chẩn
đoán và quyết định điều trị
2
Kết quả chấp
nhận-đạt
Kết quả có sự sai lệch, tuy nhiên ít ảnh hưởng đến kết quả chẩn đoán
và quyết định điều trị
1
Kết quả chấp nhận
Kết quả có sự sai lệch, đủ làm lệch kết quả chẩn đoán và quyết định
điều trị
0
Kết quả hoàn toàn
không phù hợp.
Kết quả sai lệch hoàn toàn, ảnh hưởng đến chẩn đoán và quyết định
điều trị
Đánh giá kết quả hình thái dòng hồng cầu, dòng tiểu cầu theo dựa vào giá trị chuẩn (AV),
từ đó quy ra điểm. Giá trị chuẩn (AV) được xác định dựa vào sự đồng nhất về kết quả phân
tích của Ban tư vấn, chuyên viên trung tâm và các PXN tham gia so sánh liên phòng.
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
454
Chương 2: Thang điểm tiêu chuẩn WHO về đánh giá hình thái
Điểm
Kết quả
Diễn giải
1
Kết quả phù hợp
hoàn toàn
Kết quả được xem phù hợp hoàn toàn về hình thái tế bào so với giá
trị chuẩn (AV) của Ban tư vấn.
0
Kết quả không
phù hợp
Kết quả có sự sai lệch, không phù hợp với giá trị chuẩn (AV) của
Ban tư vấn.
Thông số cần can thiệp: Kết quả không
phù hợp (Điểm = 0), kết quả chấp nhận
(Điểm = 1) đối với tỷ lệ bách phân.
Hình thức can thiệp:
Tổng hợp đánh giá sau mỗi năm và theo
dõi hiệu quả can thiệp ở các năm tỉếp theo.
Xác định nguyên nhân: Dựa trên biểu đồ
xương cá tìm nguyên nhân chính gây sai số (
con người, thiết bị, quy trình SOPs, hoá chất-
thuốc thử). Kết quả PXN phát hiện nguyên
nhân chủ yếu liên quan đến yếu tố con người.
Biện pháp can thiệp: Đào tạo nội bộ về
hình thái học bởi bác sĩ chuyên khoa huyết
học, đánh giá nhân viên chưa có kinh nghiệm
thực tiễn về tế bào dựa trên bảng kiểm giám
sát ( bảng đánh giá quy trình làm việc chuẩn)
mỗi tháng; tổ chức kỳ đánh giá năng lực toàn
bộ nhân viên (lý thuyết và thực hành) hàng
năm; cập nhật kiến thức mới liên tục ( hội
nghị, hội thảo chuyên đề)[10],[4].
Phân tích và xử lý số liệu: Thu thập số
liệu bằng phần mềm Excel 2010, xử lý số
liệu bằng phần mềm STATA 14.1.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Kết quả xếp loại phòng xét nghiệm
Bảng 1. Tổng kết - Xếp loại PXN
Đợt/năm
(n=30)
Đợt 1
Đợt 3
Đợt 4
Đợt 5
Đợt 6
Tổng điểm
Xếp loại
2019
96,25
70
80,62
85,62
98,12
87,81±11,15
Rất tốt: 66,66%
Tốt: 16,67%
Đạt:16,67%
2020
93,13
82,5
94,0
90,0
95,63
90,98±8,48
Rất tốt: 83,33%
Tốt: 16,67%
2021
90
96,88
93,75
89,38
93,75
92,29±7,50
Rất tốt: 100%
2022
96,25
84,38
80
95
91,25
89,38±16,25
Rất tốt: 83,33%
Tốt: 16,67%
2023
91,88
86,88
91,88
92,50
93,75
91,25±6,88
Rất tốt: 100%
Nhận xét: Tỷ lệ xếp loại PXN “rất tốt” luôn ở mức cao (66,67%-100%) thấp nhất ở năm
2019; tỷ lệ xếp loại “tốt” ở mức thấp (16,67%); tỷ lệ xếp loại “đạt”xuất hiện ở năm 2019
(16,67%).
3.2. Phân tích kết quả đánh giá mẫu EH-01
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 1 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
455
Biểu đồ 1. Tỷ lệ bách phân bạch cầu năm 2019
Nhận xét: Trong đợt 1-2019, thông số bách phân lymphocyte và neutrophil nằm trong
giới hạn chấp nhận nhưng cần theo dõi (Điểm=1; 2,0|DI|<3,0). Ở đợt 3, 2 thông số này có
kết quả không phù hợp (Điểm=0; DI|3,0) cần lọc ra để can thiệp.
Thông số can thiệp: Neutrophil và Lymphocyte.
Nguyên nhân:
Thiết bị-Kính hiển vi
Hoá chất-Thuốc thử
Con người
Bảo trì, bảo dưỡng.
Quy cách: Lot thuốc thử, hạn sử
dụng.
Đào tạo, thực hành, kinh
nghiệm.
SOPs: Quy trình hướng dẫn
nhà sản xuất.
SOPs: Quy trình hướng dẫn nhà
sản xuất
SOPs: Quy trình hướng dẫn
PXN.
Đạt
Đạt
Nguyên nhân chính
Biện pháp can thiệp:
Yếu tố
Can thiệp
1. Kinh nghiệm
- Bác sĩ chuyên khoa huyết học hoặc nhân viên lĩnh vực tế bào học lâu năm:
Đào tạo, hướng dẫn thực hành.
- Cập nhật kiến thức mới, đào tạo nâng cao.
2. Đào tạo
- Huấn luyện nhận biết hình thái học tế bào bạch cầu, cách thức bách phân
bạch cầu trên phết máu.
- Sách vở, thực tế, mạng.
- Tham gia các khoá đào tạo liên tục.
- Tham gia hội nghị, hội thảo chuyên đề.
3. Thực hành
- Phiếu check đánh giá nhân viên hàng tháng.
- Kỳ đánh giá năng lực nhân viên hàng năm.
- Giám sát, kiểm tra lại trong trường hợp bất thường hình thái.