TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
233
ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ VIÊM QUANH KHỚP VAI
THỂ ĐÔNG CỨNG BẰNG TIÊM ACID HYALURONIC
DƯỚI HƯỚNG DẪN CỦA SIÊU ÂM
Nguyễn Thị Phương1, Nguyễn Thị Kim Loan1, Đặng Hồng Hoa1
TÓM TẮT33
Đặt vấn đề: Viêm quanh khớp vai thể đông
cứng là một trong các bệnh lý cơ xương khớp
thường gặp, biểu hiện bằng tình trạng đau khớp,
kèm theo cứng khớp làm hạn chế cả tầm vận
động chủ động và thụ động ở tất cả các động tác
của khớp. Hơn 2% dân số có khả năng mắc bệnh,
đặc biệt ở phụ nữ lớn tuổi. Có tới 40% người
bệnh có triệu chứng dai dẳng và hạn chế vận
động kéo dài hơn 3 năm và 15% các trường hợp
để lại di chứng. Tiêm Acid Hyaluronic vào khớp
vai là 1 liệu pháp an toàn, giúp giảm triệu chứng
đông cứng, cải thiện tầm vận động khớp vai.
Mục tiêu: Đánh giá hiệu quả tiêm khớp vai
bằng Acid Hyaluronic trên người bệnh viêm
quanh khớp vai thể đông cứng dưới hướng dẫn
siêu âm.
Đối tượng nghiên cứu: Nhóm can thiệp
gồm 22 người bệnh viêm quanh khớp vai thể
đông cứng được tiêm khớp vai bằng acid
Hyaluronic, nhóm chứng gồm 22 người bệnh
viêm quanh khớp vai thể đông cứng được tiêm
nong khớp vai bằng corticosteroid tại khoa Cơ
Xương Khớp - Bệnh viện Tâm Anh Hà Nội từ
tháng 11/2022 đến tháng 05/2024.
1Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội
Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Thị Phương
SĐT: 0377559959
Email: phuongbg1510@gmail.com
Ngày nhận bài: 14/7/2024
Ngày phản biện khoa học: 20/7/2024
Ngày duyệt bài: 13/8/2024
Phương pháp nghiên cứu: tiến cứu, theo
dõi dọc, can thiệp có nhóm chứng.
Kết quả: Tiêm khớp vai bằng acid
Hyaluronic cải thiện triệu chứng đau, tầm vận
động khớp vai ở động tác giạng, gấp, xoay trong
(p < 0,05), hiệu quả tương đương với biện pháp
tiêm nong khớp vai bằng corticoid (p > 0,05), cải
thiện tầm vận động khớp vai ở động tác xoay
ngoài hơn nhóm tiêm corticosteroid (p < 0,05)
trên người bệnh viêm quanh khớp vai thể đông
cứng.
Kết luận: Tiêm khớp vai bằng acid
hyaluronic cải thiện triệu chứng đau và tầm vận
động khớp vai trên người bệnh viêm quanh khớp
vai thể đông cứng (p < 0,05). Đây là 1 lựa chọn
hiệu quả trong điều trị viêm quanh khớp vai thể
đông cứng.
Từ khoá: Viêm quanh khớp vai thể đông
cứng, Acid Hyaluronic.
SUMMARY
THE EFFECT OF ULTRASOUND-
GUIDED INTRA-ARTICULAR
HYALURONIC ACID INJECTION IN
FROZEN SHOULDER
Background: Frozen shoulder is one of the
common musculoskeletal diseases characterized
by joint pain, accompanied by stiffness that
limits both the active and passive range of
motion in the shoulder. More than 2% of the
population is likely to get the disease, especially
in older women, up to 40% of patients have
persistent symptoms and limited movement
lasting more than 3 years, and 15% of cases get
HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN CỦA HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH - 2024
234
sequelae. Injecting Hyaluronic acid into the
shoulder joint is a safe therapy to reduce stiffness
symptoms and improve the shoulder joint range
of motion.
Objective: Investigate whether intra-
articular Hyaluronic Acid administration
facilitates symptomatic pain relief and functional
improvements in patients diagnosed with frozen
shoulder.
Subjects: The research group included 22
patients with frozen shoulders who were injected
with Hyaluronic Acid to expand the shoulder joint,
and the control group included 22 patients with
frozen shoulders who were injected with
corticosteroids at the Rheumatology Department in
Tam Anh Hospital from November 2022 to 2024.
Methods: prospective, longitudinal follow-
up, intervention with the control group.
Results: Hyaluronic acid injection improved
pain symptoms and shoulder joint range of
motion in abduction, flexion movements and
internal rotation (p < 0.05), equivalent to the
corticosteroids injection (p > 0.05). However,
Hyaluronic acid injection was observed to
facilitate functional recovery in external rotation
compared to the control group (p < 0.05).
Conclusion: Injecting Hyaluronic acid into
the shoulder joint improve symptoms of pain and
range of motion of the shoulder joint in patients
with frozen shoulders (p < 0.05). This is an
effective option in the treatment of frozen
shoulder.
Keywords: Frozen shoulder, Hyaluronic Acid
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Viêm quanh khớp vai thể đông cứng là
một trong những rối loạn phổ biến nhất trong
y học thể thao với tỷ lệ mắc chiếm 2–5% dân
số. Bệnh phổ biến hơn ở phụ nữ và người
già. Bệnh gây đau khớp, kèm theo cứng
khớp, hạn chế tầm vận động cả chủ động và
thụ động ở tất cả các động tác của khớp vai,
gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới chất lượng
cuộc sống người bệnh. Theo một số thống
kê, có tới 40% người bệnh có triệu chứng dai
dẳng và hạn chế vận động kéo dài hơn 3
năm, trong đó 15% người bệnh để lại di
chứng1. Người ta ước tính có hơn 14.180
trường hợp cần can thiệp phẫu thuật mỗi năm
ở Anh, làm tăng chi phí chăm sóc sức khỏe
và mang lại gánh nặng bệnh tật2.
Tiêm Acid Hyaluronic đã được chứng
minh có tác dụng giảm viêm, kích thích tổng
hợp Acid Hyaluronic nội sinh, qua đó giảm
đau và cải thiện chức năng của khớp. Tiêm
khớp dưới sự hướng dẫn của máy siêu âm
giúp bác sĩ đưa thuốc chính xác vào vị trí
khớp tổn thương. Đã có nhiều nghiên cứu
đánh giá hiệu quả tiêm khớp vai bằng Acid
Hyaluronic trong điều trị viêm quanh khớp
vai thể đông cứng với kết quả cho thấy đây là
1 liệu pháp an toàn, giúp giảm triệu chứng
đông cứng, cải thiện tầm vận động khớp vai.
Tại Việt Nam, số lượng nghiên cứu đánh giá
hiệu quả biện pháp tiêm khớp vai bằng Acid
Hyaluronic điều trị viêm quanh khớp vai thể
đông cứng còn hạn chế. Vì vậy mà chúng tôi
thực hiện đề tài này với mục tiêu: “Đánh giá
kết quả điều trị viêm quanh khớp vai thể
đông cứng bằng tiêm Acid Hyaluronic dưới
hướng dẫn siêu âm”.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu: Bao gồm 44
người bệnh được chẩn đoán lâm sàng viêm
quanh khớp vai thể đông cứng với đầy đủ
siêu âm, xquang để loại trừ các nguyên nhân
khác gây đau vai tại khoa Cơ Xương Khớp,
Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội từ
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
235
tháng 11/2022 đến tháng 5/2024. Các người
bệnh cùng được hướng dẫn tập một bài tập
phục hồi chức năng, được điều trị các thuốc
phối hợp: giảm đau, chống viêm, giãn cơ
tương tự nhau.
2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn:
- Người bệnh được chẩn đoán viêm
quanh khớp vai thể đông cứng dựa trên tiêu
chuẩn lâm sàng và siêu âm.
- Người bệnh có VAS ≥ 6.
- Kém đáp ứng với vật lý trị liệu,
NSAIDs.
- Đồng ý tham gia vào nghiên cứu.
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ:
- Người bệnh có nhiễm khuẩn toàn thân
và vị trí tiêm.
- Viêm khớp nhiễm khuẩn, chấn thương
gãy xương, rối loạn đông máu, các tổn
thương bệnh lý khớp vai khác: chấn thương,
viêm gân chóp xoay, viêm gân vôi hoá,...
- Người bệnh không đồng ý tham gia
nghiên cứu.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp: tiến cứu, can thiệp điều
trị, theo dõi dọc, có nhóm chứng.
- Chọn mẫu thuận tiện, phân ngẫu nhiên
người bệnh vào 2 nhóm.
+ Nhóm 1: 22 người bệnh được tiêm
khớp vai bằng 2,5 ml Hyaluronic (chế phẩm
Go-on) vào khớp vai mỗi tuần trong 5 tuần
liên tiếp dưới hướng dẫn của máy siêu âm.
+ Nhóm 2: 22 người bệnh được bơm
nong tách dính khớp vai bằng hỗn hợp 1ml
Diprospan (5mg Betamethasone dipropionate
+ 2mg betamethasone disodium phosphate),
1ml Lidocain và nước cất dưới hướng dẫn
của máy siêu âm để bóc tách tối đa túi hoạt
dịch khớp vai. Lượng dịch trung bình chúng
tôi sử dụng trong bơm nong khớp vai tại
nhóm 2 là 18,5 ml. Người bệnh được chỉ
định nong tối đa 3 lần, mỗi lần cách nhau ít
nhất 1 tuần, nếu lần 1 đã đạt hiệu quả điều trị
sẽ ngừng nong lần 2 và 3. Nếu nong lần 2 đã
đạt hiệu quả điều trị sẽ ngừng nong lần 3.
- Đánh giá thang điểm đau VAS (từ 0
đến 10), thang điểm đau và giảm chức năng
vai SPADI toàn phần, đo tầm vận động khớp
vai ở 4 động tác cơ bản: gấp, giạng, xoay
ngoài, xoay trong bằng cách dùng thước đo
chuyên dụng tại các thời điểm trước can
thiệp (T0), sau can thiệp 2 tuần (T2), 4 tuần
(T4), 6 tuần (T6), và 8 tuần (T8). Tác dụng
không mong muốn được ghi nhận ở tất cả
các thời điểm nghiên cứu.
- Kỹ thuật tiêm khớp vai dưới siêu âm:
+ Chúng tôi sử dụng máy siêu âm
Voluson S8, đầu dò 9 – 12 Hz siêu âm xác
định vị trí bao hoạt dịch khớp vai. Thủ thuật
được tiến hành trong phòng tiêm khớp vô
trùng phù hợp với thủ thuật loại III trở lên.
+ Gây tê da và tổ chức dưới da bằng
lidocain từ nông vào sâu.
+ Dùng kim 20G đưa vào ổ khớp dưới
hướng dẫn của máy siêu âm. Chú ý tránh làm
tổn thương các cấu trúc mạch, thần kinh.
+ Khi đầu kim vào trong ổ khớp, cố định
đầu kim thật tốt rồi bơm hỗn hợp thuốc vào
trong khớp.
+ Rút kim, sát khuẩn lại, băng tại chỗ.
+ Dặn dò người bệnh sau làm thủ thuật.
2.3. Phân tích số liệu
Xử lý số liệu bằng phần mềm thống kê y
học SPSS 27.0.
HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN CỦA HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH - 2024
236
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
Bảng 1: Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
Nhóm can thiệp
(n=22)
Nhóm chứng
(n=22)
p
Tuổi (năm)
65 11,79
61,64 8,99
0,29
Giới
Nam
6 (27,30%)
3 (13,60%)
0,46
Nữ
16 (72,70%)
19 (86,40%)
BMI
23,86 4,88
22,41 2,54
0,23
Thời gian mắc bệnh (tháng)
6,18 8,76
5,02 7,66
0,64
Tiền sử bệnh
Khỏe mạnh
6 (27,30%)
7 (31,80%)
0,93
Đái tháo đường
2 (9,10%)
2 (9,10%)
Bệnh tim mạch
8 (36,4%)
6 (27,3%)
Khác
6 (27,3%)
7 (31,8%)
Vị trí vai tổn
thương
Vai phải
12 (54,5%)
14 (63,6%)
0,54
Vai trái
10 (45,5%)
8 (36,4%)
Nhận xét: Tuổi trung bình của nhóm can
thiệp là 65 11,79. Tuổi người bệnh trong
nghiên cứu của chúng tôi là từ 44 – 84 tuổi.
Nữ giới chiếm tỷ lệ cao trong nghiên cứu với
tỷ lệ nữ/nam là 72,7%/27,3%. Không có sự
khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa nhóm
tiêm Acid Hyaluronic với nhóm tiêm
Corticosteroid về tuổi, giới, chỉ số BMI, thời
gian mắc bệnh, tiền sử mắc bệnh và vị trí tổn
thương khớp vai.
3.2. Đánh giá hiệu quả điều trị viêm
quanh khớp vai thể đông cứng bằng
phương pháp tiêm khớp vai acid
Hyaluronic dưới hướng dẫn của máy siêu
âm
3.2.1. Đánh giá kết quả điều trị dựa trên
thang điểm đau VAS
Bảng 2: Thay đổi chỉ số đau VAS tại các thời điểm nghiên cứu
Thời điểm
Nhóm can thiệp (n=22)
p
T0
7,64 1,05
0,78
T2
4,32 0,89
0,60
T4
3,14 0,94
0,58
T6
2,36 1,09
0,87
T8
1,82 1,1
0,88
p
p < 0,05
Nhận xét: Điểm đau VAS trung bình của
nhóm can thiệp tại thời điểm trước khi can
thiệp là 7,64 1,05, không có sự khác biệt với
nhóm chứng (p > 0,05). Sự cải thiện điểm đau
theo thang điểm VAS được ghi nhận tại thời
điểm sau 2 tuần và duy trì đến tuần thứ 8. Sau
8 tuần điều trị, điểm đau VAS trung bình
giảm 5,81 1,41 điểm, sự cải thiện có ý nghĩa
thống kê (p < 0,05), tương đương với nhóm
tiêm corticosteroid (p > 0,05).
3.2.2. Đánh giá kết quả điều trị dựa trên
thang điểm đau và giảm chức năng vai
SPADI
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
237
Bảng 3: Đánh giá kết qủa điều trị dựa trên thang điểm SPADI
Thời điểm
Nhóm can thiệp (n=22)
Nhóm chứng (n=22)
p
T0
75,18 8,57
77,77 9,68
0,35
T2
45,50 9,29
44,32 7,29
0,64
T4
34,32 9,48
35,00 5,24
0,77
T6
27,04 9,44
26,27 5,44
0,74
T8
19,86 10,20
18,77 7,3
0,69
p
p < 0,05
p < 0,05
Nhận xét: Điểm đau và giảm chức năng
vai theo thang điểm SPADI trước khi can
thiệp là 75,18 8,57, không có sự khác biệt
với nhóm tiêm Corticosteroid (p > 0,05). Sự
cải thiện điểm đau và chức năng vai theo
thang điểm SPADI được ghi nhận tại thời
điểm sau 2 tuần và duy trì đến tuần thứ 8.
Sau 8 tuần điều trị, điểm SPADI trung bình
giảm còn 19,86 10,2 điểm, sự cải thiện có
ý nghĩa thống kê (p < 0,05), tương đương với
nhóm chứng (p > 0,05).
3.2.3. Đánh giá sự cải thiện tầm vận
động khớp vai
Bảng 4: Đánh giá cải thiện tầm vận động khớp vai
Chỉ số đánh giá
Góc gấp
Góc dạng
Xoay trong
Xoay ngoài
T0
Nhóm can thiệp (n=22)
72,5o 28,06o
96,36o 8,64o
51,36o 9,78o
52,73o 7,36o
Nhóm chứng (n=22)
82,05o 26,84o
88,64o 19,83o
50,45o 10,57o
48,18o 8,52o
T2
Nhóm can thiệp (n=22)
104,09o 27,89o
122,05o 11,20o
64,09o 7,82o
65,68o 7,76o
Nhóm chứng (n=22)
105,91o 23,84o
113,64o 17,87o
65,68o 11,68o
62,27o 7,03o
T4
Nhóm can thiệp (n=22)
124,55o 27,56o
138,41o 12,67o
76,14o 8,16o
75,23o 8,08o
Nhóm chứng (n=22)
128,64o 19,35o
131,14o 16,42o
74,32o 8,21o
74,32o 8,35o
T6
Nhóm can thiệp (n=22)
146,82o 25,71o
157,52o 13,78o
82,50o 7,83o
81,82o 7,49o
Nhóm chứng (n=22)
149,55o 16,76o
153,41o 10,62o
78,95o 6,15o
80,45o 7,39o
T8
Nhóm can thiệp (n=22)
157,96o 21,86o
168,64o 13,20o
85,00o 8,73o
87,64o 3,09o
Nhóm chứng (n=22)
160,91o 12,31o
166,82o 9,07o
82,73o 6,12o
84,31o 4,70o
p
p < 0,05
p < 0,05
p < 0,05
p < 0,05
Nhận xét: Sau điều trị, người bệnh đạt
được sự cải thiện tầm vận động có ý nghĩa
thống kê ở cả 4 động tác tại tất cả các thời
điểm nghiên cứu (p < 0,05). Trong đó, nhóm
can thiệp đạt được sự cải thiện tầm vận động
khớp vai tương đương nhóm tiêm
Corticosteroid ở động tác gấp, dạng và xoay
trong (p > 0,05). Tại động tác xoay ngoài,
nhóm tiêm Acid Hyaluronic đạt được sự cải
thiện tốt hơn nhóm chứng (p < 0,05).
3.3. Tác dụng không mong muốn:
Trong nhóm can thiệp của chúng tôi chỉ ghi
nhận 1 người bệnh gặp tác dụng không mong
muốn là đau tăng sau tiêm (tỷ lệ 4,55%),
không có sự khác biệt với nhóm chứng (p >
0,05). Ngoài ra không gặp các tác dụng
không mong muốn khác.