HỘI NGHỊ KHOA HỌC ĐIỀU DƯỠNG QUỐC TẾ LẦN THỨ IV - BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN
18
ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ VIÊM TAI GIỮA Ứ DỊCH
BẰNG KỸ THUẬT ĐẶT ỐNG THÔNG KHÍ TẠI KHOA TAI MŨI HỌNG -
BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN
Nguyễn Thị Ngọc Anh1, Nguyễn Công Hoàng1, Lê Thị Hương Lan2
TÓM TẮT3
Đặt vấn đề: Đánh giá kết quả điều trị viêm
tai giữa ứ dịch bằng kỹ thuật đặt ống thông khí
tại Khoa Tai mũi họng - Bệnh viện Trung Ương
Thái Nguyên. Đối tượng: Đối tượng nghiên cứu
gồm 49 bệnh nhân chẩn đoán viêm tai ứ dịch,
được phẫu thuật đặt ống thông khí màng nhĩ tại
khoa Tai mũi họng-Bệnh viện Trung Ương Thái
Nguyên từ tháng 04/2023 đến tháng 02/2024.
Đối tượng, phương pháp: mô tả tiến cứu có
can thiệp trước-sau. Kết quả: Tỷ lệ bệnh nhân nữ
chiếm 55,1%; nam chiếm 44,9%. Tuổi trung bình
trong nghiên cứu là 27,8. Nhóm tuổi trên 15
chiếm 53,1%. Triệu chứng cơ năng thường gặp là
ù tai chiếm 81,6%, nghe kém chiếm 46,9%.
Màng nhĩ co lõm chiếm 52,9%; màng nhĩ trong,
có bóng khí chiếm 58,6%. Nhĩ lượng đồ type B
gặp nhiều nhất với tỷ lệ 71,4%. Sau đặt ống
thông khí đa số có sự cải thiện về triệu chứng cơ
năng và sức nghe. Tình trạng ống thông khí khô,
thông, cn đúng vị trí gặp nhiều nhất với 85,7%.
Kết quả tốt là 91,1%; kết quả trung bình là 6,3%
và kết quả kém là 2,5%.
1Bộ môn Tai mũi hng - Trưng Đi hc Y Dược
Thái Nguyên
2Bệnh viện Trung Ương Thi Nguyên
Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Thị Ngọc Anh
SĐT: 0386235933
Email: ngocanh86yktn@gmail.com
Ngày nhận bài: 05/6/2024
Ngày phản biện khoa học: 19/6/2024
Ngày duyệt bài: 25/7/2024
Kết luận: Đặt ống thông khí qua nội soi
mang lại hiệu quả tích cực trong điều trị bệnh lý
viêm tai giữa ứ dịch.
Từ khóa: Viêm tai giữa ứ dịch, ống thông
khí, kết quả phẫu thuật.
SUMMARY
VALUATE THE RESULTS OF OTITIS
MEDIA WITH EFUSION TREATMENT
BY USING VENTILATION TUBE
INSERTION TECHNIQUE AT THE
OTORHINOLARYNGOLOGY
DEPARTMENT OF THAI NGUYEN
NATIONAL HOSPITAL
Background: To evaluate the results of otitis
media with effusion treatment by using
ventilation tube insertion technique at the
Otorhinolaryngology Department of Thai
Nguyen National Hospital.
Methods: prospective description with
before-after intervention.
Results: The mean age of the study sample
was 27,8 years; 44,9% patients were males, and
55.1% were females. The age group over 15
accounted for 53.1% of the patients. Common
functional symptoms included tinnitus (81,6%)
and hearing loss (46,9%). There were 52,9% of
patients had a concave eardrum, while 58,6% had
a clear tympanic membrane with air bubbles.
Type B tympanogram is the most common with a
rate of 71.4%. After ventilation tube insertion,
most have improvement in functional symptoms
and hearing. The condition of the ventilation tube
being dry, clear, and in the correct position is the
most common condition with 85.7%. Good
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
19
results are 91.1%; average results were 6.3% and
poor results were 2.5%.
Conclusion: Endoscopic ventilation tube
insertion brings positive results in the treatment
of otitis media with effusion.
Keywords: Otitis media with effusion,
ventilation tube, surgical results.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Viêm tai giữa ứ dịch là tình trạng viêm
tai giữa nhưng không có các triệu chứng
viêm cấp, màng nhĩ không thủng, dịch tai
giữa có thể là thanh dịch, dịch nhày, nhày
keo, nhày mủ. Viêm tai ứ dịch ngày càng gặp
nhiều ở cả người lớn và trẻ em, bệnh liên
quan đến sự suy giảm chức năng vi nhĩ,
nguyên nhân thường do viêm đường hô hấp
trên, phì đại V.A, khối u vm mũi họng, hở
hàm ếch, chấn thương áp khí, dị ứng...[5],
[7].
Viêm tai giữa ứ dịch biểu hiện lâm sàng
kín đáo nên dễ bị bỏ qua. Hậu quả là suy
giảm sức nghe, ảnh hưởng đến đời sống sinh
hoạt của người bệnh. Ở trẻ em ảnh hưởng
đến sự phát triển tiếng nói, học tập ở trường
và hành vi giao tiếp xã hội. Viêm tai giữa ứ
dịch có thể gây nên các biến chứng như: túi
co ko màng nhĩ, xẹp nhĩ, xơ nhĩ, viêm tai
giữa mạn tính thường, cholesteatoma, phá
huỷ hoặc cố định hệ thống xương con. Vì
vậy bệnh phải được phát hiện kịp thời và
điều trị tích cực để tránh các biến chứng và
phục hồi sức nghe [2], [6].
Phẫu thuật đặt ống thông khí màng nhĩ là
phương pháp điều trị đơn giản, kinh tế và
hiệu quả trong điều trị viêm tai giữa ứ dịch.
Phương pháp được thực hiện thường qui tại
khoa Tai mũi họng - Bệnh viện Trung Ương
Thái Nguyên, tuy nhiên đến nay chưa có
nghiên cứu đánh giá kết quả sau phẫu thuật
đầy đủ, chi tiết do đó chúng tôi tiến hành đề
tài “Đnh gi kết quả điều trị viêm tai giữa
ứ dịch bằng kỹ thut đặt ống thông khí tại
Khoa Tai mũi họng - Bệnh viện Trung
Ương Thi Nguyên”.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu gồm 49 bệnh nhân
(BN) chẩn đoán viêm tai ứ dịch, được phẫu
thuật đặt ống thông khí màng nhĩ.
- Tiêu chuẩn chọn đối tượng nghiên
cứu:
+ Bệnh nhân được chẩn đoán viêm tai
giữa ứ dịch có chỉ định đặt ống thông khí
màng nhĩ
+ Bệnh nhân được phẫu thuật đặt ống
thông khí màng nhĩ
+ Bệnh nhân được làm đầy đủ xét
nghiệm: thính lực đồ, nhĩ lượng đồ, chụp
phim Schuller.
+ Bệnh nhân được theo dõi hậu phẫu vào
ngày 1, 7 và sau mổ 01 tháng.
+ Bệnh nhân/người nhà đồng ý hợp tác
nghiên cứu.
- Tiêu chuẩn loại trừ:
+ Bệnh nhân có tiền sử phẫu thuật, chấn
thương tai, dị tật bẩm sinh gây nghe kém tiếp
nhận.
+ Bệnh nhân không hợp tác nghiên cứu
hoặc không theo dõi đầy đủ.
2.2. Phương pháp nghiên cứu: mô tả
cắt ngang tiến cứu.
- Cỡ mẫu và phương pháp chọn
- Lấy mẫu thuận tiện tất cả bệnh nhân
thỏa mãn tiêu chuẩn lựa chọn. Trong thời
gian nghiên cứu chúng tôi nghiên cứu trên 49
bệnh nhân với 70 tai.
- Các chỉ số nghiên cứu
* Đặc điểm lâm sàng đối tượng nghiên
cứu
- Tuổi: Dưới 6 tuổi, 6-15 tuổi, 15-35 tuổi,
HỘI NGHỊ KHOA HỌC ĐIỀU DƯỠNG QUỐC TẾ LẦN THỨ IV - BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN
20
trên 35 tuổi.
- Giới: Nam, nữ.
- Các triệu chứng lâm sàng thường gặp:
nghe kém, ù tai, chóng mặt, triệu chứng mũi
(ngạt mũi, chảy mũi, rối loạn khứu giác…).
Đánh giá triệu chứng cơ năng trước điều trị
và sau điều trị 01 tuần, 01 tháng.
+ Đặc điểm hình thái màng nhĩ: bình
thường, co lõm, phồng...
+ Màu sắc màng nhĩ: mờ đục, trong có
bóng khí, vàng...
+ Hình thái nhĩ lượng đồ: A, B, As....
+ Ngưỡng nghe PTA trung bình
* Kết quả phẫu thut đặt ống thông khí
màng nhĩ điều trị viêm tai ứ dịch
+ Đánh giá kết quả điều trị: Bệnh nhân
sau đặt ống thông khí (gây mê hoặc gây tê tại
chỗ), được đánh giá tại các thời điểm sau
phẫu thuật 01 tuần và 01 tháng.
Thay đổi tính chất dịch trong hm nhĩ:
bình thường, phồng, co lõm.
Cải thiện triệu chứng cơ năng: nghe km,
 tai, đầy tai, chảy mũi…
Tình trạng ống thông khí: khô, thông,
đúng vị trí; tắc; chảy dịch.
- Thời gian, địa điểm nghiên cứu
- Thời gian: Tháng 04/2023-02/2024.
- Địa điểm: Khoa Tai mũi họng-Bệnh
viện Trung Ương Thái Nguyên.
- Các kỹ thuật, tiêu chuẩn sử dụng trong
nghiên cứu
* Thu thp số liệu trưc và sau điều trị
- Thiết kế bệnh án mẫu thu thập số liệu.
- Tập huấn các cán bộ tham gia thu thập
số liệu nghiên cứu.
- Tiến hành thu thập số liệu theo bệnh án
mẫu.
* Đnh gi kết quả sau phẫu thut:
Đánh giá tại các thời điểm sau phẫu thuật
01 ngày, 01 tuần và 01 tháng.
- Đánh giá kết quả phẫu thuật: Kết quả
tổng thể
Tốt: hết triệu chứng cơ năng, ống thông
khí thông tốt, đúng vị trí
Trung bình: Cải thiện triệu chứng cơ
năng, ống thông khí rơi sớm, tái phát viêm
tai ứ dịch.
Kém: Ống thông khí còn chảy dịch, thính
lực giảm..[5].
- Phương pháp xử lý số liệu
Mã hóa, nhập và xử lý số liệu trên máy vi
tính theo chương trình SPSS 22.0
- Đạo đức trong nghiên cứu
Những BN được chọn vào mẫu nghiên
cứu phải tự nguyện tham gia nghiên cứu.
Nghiên cứu chỉ nhằm mục đích nâng cao
hiệu quả điều trị bệnh. Mọi thông tin của BN
đảm bảo giữ bí mật.
Nghiên cứu được thông qua hội đồng đạo
đức bệnh viện trước khi tiến hành.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm lâm sàng
* Tuổi, gii
Bảng 1. Phân bố bệnh nhân theo tuổi và gii
Gii
Tuổi
Số bệnh nhân
n
%
Nam
Nữ
Dưới 6 tuổi
4
4
8
16,3
6-15 tuổi
6
9
15
30,6
Trên 15 tuổi
12
14
26
53,1
Tổng số
22
27
49
100
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
21
Nhn xét:
- Tuổi: Tuổi trung bình trong nghiên cứu
là 27,8 tuổi. Nhóm tuổi gặp nhiều nhất là trên
15 tuổi có 26/49 bệnh nhân, chiếm tỷ lệ
53,1%. Nhóm tuổi từ 6-15 tuổi có 15/49
bệnh nhân chiếm 30,6% và nhóm dưới 6 tuổi
ít gặp nhất chiếm tỷ lệ 16,3% (8/49 bệnh
nhân).
- Giới: Trong tổng số 49 bệnh nhân có
27/49 bệnh nhân nữ chiếm 55,1% và 22/49
bệnh nhân nam chiếm 44,9%.
* Triệu chứng cơ năng
Biểu đồ 1. Các triệu chứng cơ năng trưc đặt ống thông khí
Nhn xét: Ù tai là triệu chứng cơ năng hay gặp nhất, có 40/49 bệnh nhân chiếm 81,6%;
tiếp đến là nghe kém với 23/49 bệnh nhân chiếm 46,9%.
* Hình thi màng nhĩ trưc đặt ống thông khí
Bảng 2. Hình thi màng nhĩ trưc đặt ống thông khí
Hình thái màng nhĩ
Số lượng (n)
Bình thường
8
Phồng
25
Co lõm
37
Tổng
70
Nhn xét: Màng nhĩ co lõm chiếm tỷ lệ cao nhất với 37/70 tai chiếm 52,9%; tiếp theo là
màng nhĩ phồng chiếm 35,7%; có 8/70 tai có màng nhĩ bình thường.
Bảng 3. Màu sắc màng nhĩ trưc đặt ống thông khí
Màu sc màng nhĩ
Số lượng (n)
T lệ (%)
Trong, có bóng khí
41
58,6
Mờ, dày đục, mất nón sáng
20
28,6
Vàng hổ phách
9
12,8
Tổng
70
100
Nhn xét: Màng nhĩ trong, có bóng khí gặp nhiều nhất với 41/70 tai (58,6%), tiếp đến là
mờ, dày đục, mất nón sáng chiếm 28,6%. Màng nhĩ màu vàng hổ phách ít gặp nhất (12,8%).
* Đặc điểm cn lâm sàng
Bảng 4. Hình thi nhĩ lượng đồ trưc đặt ống thông khí
Hình thái nhĩ lượng đồ
Số lượng (n)
T lệ (%)
B
50
71,4
C
20
28,6
Tổng
70
100
Nhn xét: Nhĩ lượng đồ type B gặp nhiều nhất với 50/70 tai (71,4%), sau đó là nhĩ lượng
đồ type C với 20/70 tai (28,6%).
HỘI NGHỊ KHOA HỌC ĐIỀU DƯỠNG QUỐC TẾ LẦN THỨ IV - BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN
22
Bảng 5. Ngưỡng nghe trung bình đường khí (PTA) trưc đặt ống thông khí
Nhỏ nhất
Ln nhất
Trung bình
SD
PTA (dB)
18
60
28,67
11,43
Nhn xét: Ngưỡng nghe trung bình đường khí là 28,67±11,43 dB. Ngưỡng nghe trung
bình đường khí nhỏ nhất là 18 dB, lớn nhất là 60 dB.
3.2. Đánh giá kết quả điều trị viêm tai giữa ứ dịch
Bảng 6. Sự cải thiện triệu chứng cơ năng sau đặt ống thông khí
Triệu chứng
Trưc điều trị
Sau 1 tuần
Sau 1 tháng
p
n
%
n
%
n
%
Nghe kém
23
46,9
15
31,3
10
20,8
< 0,05
Ù tai
40
81,6
26
54,2
8
16,7
< 0,05
Đầy tai
22
44,9
0
0
0
0
< 0,01
Chảy mũi
18
36,7
3
6,3
0
0
< 0,01
Nhn xét: Trong nghiên cứu sau đặt ống
thông khí đa số bệnh nhân có sự cải thiện về
triệu chứng cơ năng như các triệu chứng như
tai giảm từ 81,6% xuống cn 31,3% sau 01
tuần và 16,7% sau 01 tháng. Triệu chứng
nghe km sau đặt ống thông khí giảm từ
46,9% xuống 20,8%. 100% bệnh nhân hết
đầy tai sau đặt ống thông khí 01 tuần. Sự
khác biệt cải thiện triệu chứng trước và sau
phẫu thuật có ý nghĩa thống kê với p< 0.01.
Bảng 7. Tình trạng ống thông khí sau phẫu thut
Tình trạng ống thông khí
Sau 01 ngày
Sau 01 tuần
Sau 01 tháng
n
%
n
%
n
%
Khô, thông, cn đúng vị trí
42
60
57
81,4
60
85,7
Tắc
13
18,6
8
11,4
5
7,1
Rơi
0
0
0
0
2
2,9
Chảy dịch
15
21,4
5
7,2
3
4,3
Tổng
70
100
70
100
70
100
Nhn xét: Tình trạng ống thông khí khô,
thông, cn đúng vị trí gặp nhiều nhất với
57/70 tai sau 1 tuần (81,4%); 60/70 tai sau 1
tháng (85,7%). Chảy dịch tai, tắc ống thông
khí là các biến chứng hay gặp sau mổ. Sau
01 tuần, tỷ lệ tắc ống thông khí là 11,4% và
có 5 bệnh nhân chảy dịch tai chiếm 7,2%.
Sau 01 tháng có 05 bệnh nhân tắc ống và 3
bệnh nhân chảy dịch, 2 bệnh nhân rơi ống
thông khí sớm phải đặt lại.
* Kết quả sau đặt ống thông khí