Nghiên cứu Y học
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 25 * Số 3 * 2021
Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy
98
ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ LÂM SÀNG SAU PHẪU THUẬT NỘI SOI
TÁI TẠO DÂY CHẰNG CHÉO SAU BẰNG GÂN MÁC DÀI TỰ THÂN
CÙNG BÊN VỚI KỸ THUẬT MỘT BÓ
Trần Bình Dương1, Đào Thanh Tú1, Lê Văn Tuấn1, Cao Thỉ1
TÓM TẮT
Đặt vấn đề: Dây chằng chéo sau (DCCS) có vai trò quan trọng trong khớp gối, chống lại sự dịch chuyển ra
sau của mâm chày. Phẫu thuật tái tạo DCCS luôn là một phẫu thuật khó, sau mổ tỉ lệ lỏng gối ra sau vẫn còn cao.
Mục tiêu: Đánh giá kết quả lâm sàng sau phẫu thuật nội soi tái tạo DCCS bằng gân mác dài tự thân cùng
bên với kỹ thuật một bó.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu tiền cứu. Mẫu nghiên cứu gồm các trường hợp tổn
thương đơn thuần DCCS sau độ III, được thực hiện tại khoa Chấn thương chỉnh hình bệnh viện Chợ Rẫy.
Kết quả: 57 trường hợp được nghiên cứu. Nam giới (67%), nhóm bệnh nhân trẻ (18-39 tuổi) chiếm
73,68%. Về đặc điểm lâm sàng: gối bên trái nhiều hơn bên phải (54,4%); các nguyên nhân chủ yếu do tai nạn
giao thông (56,14%); 6 trường hợp có tổn thương sụn chêm kèm theo; 84,2% DCCS bị đứt đoạn giữa. Thời gian
theo dõi sau mổ trung bình là 26 tháng (06-53 tháng). Kết quả gần: không ghi nhận biến chứng sau mổ, hầu hết
bệnh nhân đạt chức năng về tầm vận động sau mổ. Kết quả xa: vị trí lấy gân lành, không đau; tỉ lệ lỏng gối ra sau
độ 0 và 1 là 73,7%, độ 2 17,5%, độ 3 là 8,8%; điểm Lysholme cải thiện từ xấu lúc trước mổ lên tốt sau mổ.
Kết luận: Kết quả sau mổ cho thấy tỉ lệ lỏng gối thấp, thang điểm Lysholme cải thiện lên mức tốt cho thấy hiệu
quả của phẫu thuật nội soi tái tạo dây chằng chéo sau bằng gân mác dài tự thân cùng bên với kỹ thuật một bó.
Từ khóa: dây chằng chéo sau, phẫu thuật nội soi gối, lỏng khớp gối
ABSTRACT
CLINICAL OUTCOME OF ARTHROSCOPIC SINGLE-BUNDLE POSTERIOR CRUCIATE
LIGAMENT RECONSTRUCTION WITH PERONEUS LONGUS TENDON AUTOGRAFT
Tran Binh Duong, Dao Thanh Tu, Le Van Tuan, Cao Thi
* Ho Chi Minh City Journal of Medicine * Vol. 25 - No. 3 - 2021: 98 - 101
Background: The posterior cruciate ligament (PCL) plays an important role in the knee joint, prevents
posterior displacement of the tibia on the femur. PCL reconstruction surgery is always a difficult surgery, high
complication rates.
Objectives: Evaluation of clinical results after arthroscopic single-bundle posterior cruciate ligament
reconstruction with peroneus longus tendon autograft.
Methods: A prospective study, performed at the Orthopedic Department at Cho Ray Hospital.
Results: 57 cases were studied. Men (67%), the group of young patients (18-39 years old) accounted for
73.68%. In terms of clinical characteristics: the left knee is more than the right (54.4%); the main reasons are traffic
accidents (56.14%); 6 cases of comorbid meniscus lesions; 84.2% is mid-PCL tear. The average post-operative
follow-up time is 26 months (6-53 months). Near-results: no complications after surgery have been recorded, most
patients achieve the function of knee ROM. Far-results: no pain at tendon harvest site; the rate of knee loosening
after surgery is low (8,8 % grade III). Lysholme score improved from bad before surgery to good after surgery.
1Khoa Chấn thương chỉnh hình, Bệnh viện Chợ Rẫy
Tác giả liên lạc: BSCK1. Trần Bình Dương ĐT: 0973122579 Email: drduong.bvcr@gmail.com
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 25 * Số 3 * 2021
Nghiên cứu Y học
Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy
99
Conclusion: The postoperative results showed that the percentage of knee loosening was low, the Lysholme
score improved to a good level, showing the effectiveness of arthroscopic single-bundle posterior cruciate ligament
reconstruction with peroneus longus tendon autograft.
Keywords: posterior cruciate ligament, knee arthroscopy, knee loosening
ĐẶT VẤN ĐỀ
Tổn thương dây chằng chéo sau (DCCS) là
một tổn thương thường gặp sau tai nạn chấn
thương gối, trong hoạt động thể thao, chiếm tỉ lệ
2-23% trong tất cả chấn thương chung, thậm chí
có báo cáo lên tới 40% tại những đơn vị cấp
cứu(1).
DCCS là dây chằng khỏe nhất ở khớp gối,
đóng vai trò quan trọng chống lại sự dịch
chuyển ra sau của mâm chày. Tổn thương đứt
DCCS làm giảm chức năng khớp gối, thoái hóa
khớp gối với tỉ lệ từ 8 - 36%(2). Không giống như
dây chằng chéo trước (DCCT) đã được nghiên
cứu nhiều và đã hiểu rõ ràng về giải phẫu, cơ
sinh học cũng như phương pháp điều trị được
cải tiến, kết quả thành công cao 80 – 90%(1).
DCCS ít được chú ý nghiên cứu hơn vì vậy
người ta chưa có nhiều dữ liệu để hiểu rõ giải
phẫu, cơ sinh học và chức năng của DCCS.
Ngoài ra phẫu thuật tái tạo DCCS luôn là một
phẫu thuật khó, một thách thức thực sự do cấu
trúc giải phẫu nằm ở vùng khoeo. Sau mổ tỉ lệ
lỏng gối ra sau vẫn còn cao. Chính vì vậy chúng
tôi tiến hành thực hiện đề tài “Đánh giá kết quả
lâm sàng sau phẫu thuật nội soi tái tạo dây
chằng chéo sau bằng gân mác dài tự thân cùng
bên với kỹ thuật một bó”.
Mục tiêu
Xác định sự lỏng gối, biến chứng sau phẫu
thuật (PT).
Đánh giá chức năng khớp gối sau PT.
ĐỐI TƢỢNG - PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tƣợng nghiên cứu
Các bệnh nhân chỉ bị tổn thương DCCS, tổn
thương độ III, có thể có tổn thương sụn chêm.
Tiêu chuẩn chọn bệnh
Những bệnh nhân đứt DCCS đơn thuẩn
lỏng độ III, tuổi từ 18 đến 50 tuổi.
Tiêu chuẩn loại trừ
Bệnh nhân có biểu hiện thoái hóa khớp gối.
Tổn thương dây chằng khác kèm theo.
Bệnh nhân đứt DCCS lỏng độ I, II.
Phƣơng pháp nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu
Nghiên cứu tiền cứu can thiệp, mô tả hàng
loạt ca.
Phương pháp thực hiện
Từ năm 2016 có 57 trường hợp được nghiên
cứu. Bệnh nhân đưa vào lô nghiên cứu được
khám lâm sàng để loại trừ tổn thương dây chằng
khác, tổn thương góc sau ngoài, có thoái hóa
khớp trên Xquang…bệnh nhân được phẫu thuật
sau chấn thương ít nhất 3 tuần lễ.
Kỹ thuật mổ là phẫu thuật nội soi tái tạo dây
chằng chéo sau bằng gân mác dài tự thân cùng
bên với kỹ thuật một bó, tâm bó trên lồi cầu là
tâm bó trước ngoài.
Các số liệu thu thập trước phẫu thuật bao
gồm các số liệu nhân trắc học như tuổi, giới,
nghề nghiệp, chỉ số khối cơ thể (BMI: body mass
index) tính theo tiêu chuẩn của tổ chức y tế thế
giới (WHO), thang điểm chức năng Lysholme
score trước mổ được đánh giá theo từng bệnh
nhân, mỗi bệnh nhân có một bảng kiểm tra đánh
giá thang điểm chức năng trước mổ, điểm số
được ghi nhận vào hồ sơ nghiên cứu. Độ lỏng
gối độ III là mức độ di lệch của mâm chày so với
lồi cầu hơn 10 mm, được khám khi gối gấp từ 70
– 900. Thời gian từ chấn thương tới thời điểm mổ
được tính theo đơn vị tuần.
Thu thập và xử lý dữ liệu
Các số liệu thu thập trong phẫu thuật bao
gồm: Thời gian mổ tính đơn vị phút được tính từ
lúc rạch da đến lúc đóng da xong, tổn thương
sụn khớp ghi nhận sụn chêm trong hay ngoài,
dạng tổn thương, đường kính mảnh ghép được
Nghiên cứu Y học
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 25 * Số 3 * 2021
Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy
100
tính bằng đơn vị milimet và xác định đường
kính bằng dụng cụ đo gân có các lỗ được khoan
đường kính với số đo 5, 6, 7, 8, 9, 10 mm. Hậu
phẫu theo dõi mạch mu chân, vận động cảm
giác thần kinh hông khoeo ngoài, dịch dẫn lưu
được đo bằng ml, x-quang gối sau mổ đánh giá
vị trí đường hầm.
Đánh giá kết quả xa bằng thang điểm Lysholme
theo bảng có sẵn khi bệnh nhân tái khám tại thời
điểm 6 tháng, 1 năm và lần khám cuối.
Các kết quả được nhập theo bảng tính và
được phân tích thống kê với phần mềm thống kê
SPSS.
Y đức
Nghiên cứu được thông qua Hội đồng Đạo
đức trong nghiên cứu Y sinh học Đại học Y
Dược TP. Hồ Chí Minh số 33/QĐ-ĐHYD ngày
27/09/2016.
KẾT QUẢ
Đặc điểm chung
Phần lớn bệnh nhân là nam giới, chiếm 67%
gấp đôi số bệnh nhân nữ ít hơn chiếm 33%.
Nhóm tuổi 18-29 chiếm gần nửa số bệnh
nhân trong nghiên cứu (43,86%), kế đến là nhóm
tuổi 30 - 39 (29,82%). Nhóm trung niên 40-49
chiếm 15,79% gấp đôi số bệnh nhân nhóm 50-59.
Bệnh nhân nhỏ tuổi nhất là 18 tuổi và lớn tuổi
nhất là 53 tuổi.
Đặc điểm lâm sàng
Bảng 1: Các đặc điểm lâm sàng của lô nghiên cứu
(n=57)
Tần số
Tỉ lệ(%)
Bên tổn thương
Phải
26
45.6
trái
31
54.4
Nguyên nhân
Tai nạn giao thông
31
56,14
Tai nạn thể thao
12
21.05
Tai nạn sinh hoạt
8
22.81
Tổn thương sụn
chêm
Rách sụn chêm
6
10.52
Thời gian từ lúc bị tai nạn đến lúc phẫu thuật
trung bình 17 tuần.
Vị trí tổn thương DCCS trên MRI: đa số đứt
đoạn giữa với 48 trường hợp (84,2%), 6 trường
hợp đứt tại chỗ bám đầu lồi cầu (10,5%), 3
trường hợp đứt tại đầu mâm chày(5,3%).
Thời gian theo dõi sau mổ
Bảng 2: Thời gian theo dõi bệnh nhân (n=57)
Thời gian theo dõi
Số bệnh nhân
Tỉ lệ %
6 - 12tháng
5
8,78
12 - 24 tháng
19
33,34
24 -36 tháng
24
42,1
> 36 tháng
9
15,78
Kết quả sau mổ
Kết quả gần
4 tuần đầu tiên sau mổ không có trường hợp
nào có tụ máu hay tràn dịch gối hay nhiễm trùng
sau mổ. Tất cả các trường hợp cắt chỉ sau 14
ngày, vết mổ khô.
Kết quả phục hồi chức năng trong 8 tuần sau
mổ: hầu hết bệnh nhân đạt chức năng về tầm
vận động (ROM) sau mổ.
Tai biến: trong 57 trường hợp chúng tôi
không có trường hợp nào tổn thương mạch máu,
thần kinh, nhiễm trùng sau mổ.
Kết quả xa
Độ vững gối
Tất cả bệnh nhân được đánh giá độ lỏng gối
ra sau sau tái tạo sau 6 tháng trở đi cho tới lần
khám cuối.
Sau mổ tỉ lệ tái lỏng lại độ 3 như ban đầu là
8,8%; tỉ lệ lỏng gối độ 2 chiếm tỉ lệ khá cao 17,5%;
độ 0 và độ 1 chiếm 73,7%.
Bảng 3: kết quả độ lỏng gối ra sau trước và sau mổ ở
lần khám cuối (n=57)
Mức độ
lỏng gối ra
sau
Mức độ
0
1
2
3
Trước mổ
0
0
0
57 (100%)
Sau mổ
18 (31,6%)
24 (42,1%)
10 (17,5%)
5 (8,8%)
Đánh giá chức năng gối
Nhận thấy điểm chức năng Lysholme thay
đổi cải thiện từ mức xấu trước mổ lên mức tốt
sau mổ ở lần khám cuối cùng cho thấy phẫu
thuật tái tạo DCCS bằng gân mác dài cải thiện
chức năng của khớp gối. Mức thay đổi này có ý
nghĩa thống kê (p <0,01) (Hình 1).
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 25 * Số 3 * 2021
Nghiên cứu Y học
Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy
101
Hình 1: Điểm số Lysholme trước và sau mổ
BÀN LUẬN
Đặc điểm phân bố theo tuổi và giới tính
Đa số bệnh nhân là nam giới chiếm 67%.
Tuổi trung bình là 33,9. tuổi nhỏ nhất là 18 tuổi
và lớn tuổi nhất là 53. Mặc dù độ tuổi trung bình
là 34 tuy nhiên độ tuổi tập trung chủ yêu nhóm
18 - 29 tuổi là nhóm tuổi hoạt động nhiều chiếm
đa số các trường hợp kế đến nhóm 30 - 39 tuổi.
Tỉ lệ ưu thế hơn ở nam giới có lẽ có liên quan
đến hoạt động thể thao và các tai nạn giao thông
thường cũng ưu thế nam giới.
Thời gian theo dõi trung bình sau mổ 26
tháng là tương đối đủ để đánh giá chức năng
khớp gối sau tái tạo. Thời gian này dài hơn Đỗ
Văn Minh 9 tháng, ngắn hơn Phùng Văn Tuấn
11 tháng, thời gian này tương đương với Lahner
M (2011)(3), Eguchi A (2013)(4).
Độ lỏng gối
Đa số các trường hợp độ lỏng gối được cải
thiện (91,2%), có 8,8% trường hợp gối lỏng lại
như trước mổ. Tuy vậy ở các trường hợp này
thang điểm chức năng gối vẫn cho thấy sự cải
thiện so với trước mổ. Kết quả cải thiện lỏng gối
cho thấy đây là một phương pháp mổ có hiệu
quả trên lâm sàng.
Chỉ số Lysholme
Sau phẫu thuật có sự cải thiện về thang điểm
có ý nghĩa. Phần lớn bệnh nhân có thang điểm
Lyshome trước mổ ở mức xấu, điểm trung bình
là 52.4 và sau mổ tăng lên 89,67 điểm. Điểm chức
năng Lysholme của chúng tôi cao hơn soi với
Phùng Văn Tuấn (2017)(5) (82,68), Setyawan R
(2019)(6) (80,2) và thấp hơn tác giả Đỗ Văn Minh(7)
(93,4). Tỉ lệ tốt và rất tốt và rất tốt cũng cao hơn
Phùng Văn Tuấn (67,75%) và thấp hơn so với Đỗ
Văn Minh (90%), Eguchi A (2013)(4) (100% tốt và
rất tốt). So với tác giả Hermans S(8) thì có kết quả
tương tự. Điều này chứng minh rằng tái tạo
DCCS bằng mảnh ghép gân mác dài cải thiện
chức năng khớp gối.
KẾT LUẬN
Ứng dụng các đặc điểm giải phẫu, kết quả
thực nghiệm có được vào lâm sàng, chúng tôi tái
tạo DCCS bằng gân mác dài tự thân cùng bên
với kỹ thuật 1 bó với tâm bó trên lồi cầu là tâm
bó trước ngoài cho kết quả cải thiện về độ vững
gối, thang điểm chức năng Lysholme và mức độ
hoạt động của bệnh nhân.
Việc lấy gân mác dài không ảnh hưởng đến
chức năng và sức mạnh của cổ chân.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Baer GS, et al (2007). "Clinical outcomes of allograft versus
autograft in anterior cruciate ligament reconstruction". Clin
Sports Med, 26(4):661-681.
2. Lenschow S, et al (2006). "Joint kinematics and in situ forces after
single bundle PCL reconstruction: a graft placed at the center of
the femoral attachment does not restore normal posterior
laxity". Arch Orthop Trauma Surg, 126(4):253-259.
3. Lahner M, et al (2012). "Isolated AL bundle reconstruction of the
PCL". Arch Orthop Trauma Surg, 132(3):363-370.
4. Eguchi A, et al (2014). "Proprioceptive function after isolated
single-bundle posterior cruciate ligament reconstruction with
remnant preservation for chronic posterior cruciate ligament
injuries". Orthop Traumatol Surg Res, 100(3):303-308.
5. Phùng Văn Tuấn (2017). "Đánh giá kết quả tái tạo DCCS và một số
yếu tố ảnh hưởng". Chấn Thương Chỉnh Hình Việt Nam, pp.99-105.
6. Setyawan R, et al (2019). "Posterior Cruciate Ligament
reconstruction with peroneus longus tendon graft: 2-Years
follow-up". Ann Med Surg, 43: 38-43.
7. Đỗ Văn Minh (2017). "Đánh giá kết quả tái tạo DCCCS bằng kỹ
thuật All-Inside dùng mảnh ghép gân Hamstring tự thân". Chấn
Thương Chỉnh Hình Việt Nam.
8. Hermans S, et al (2009). "Long-term results of isolated
anterolateral bundle reconstructions of the posterior cruciate
ligament: a 6- to 12-year follow-up study". Am J Sports Med.
37(8):1499-1507.
Ngày nhận bài báo: 04/04/2021
Ngày nhận phản biện nhận xét bài báo: 05/05/2021
Ngày bài báo được đăng: 25/05/2021