KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
646
ĐÔNG MÁU - HEMOPHILIA - THALASSEMIA
ĐÁNH GIÁ NGUY CƠ HUYẾT KHỐI TĨNH MẠCH
TRÊN NGƯỜI BỆNH U LYMPHO MỚI CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ
HOÁ CHẤT TOÀN THÂN DỰA TRÊN THANG ĐIỂM KHORANA
Nguyễn Thị Thu Hường1,2, Đỗ Huyền Nga2, Nguyễn Thanh Tùng2
TÓM TẮT78
Mục tiêu: Mô tả nguy cơ huyết khối tĩnh
mạch dựa vào thang điểm Khorana trên bệnh
nhân u lympho mới chẩn đoán và điều trị hoá
chất toàn thân. Đối tượng và phương pháp:
Nghiên cứu mô tả đánh giá nguy cơ huyết khối
tĩnh mạch dựa vào thang điểm Khorana tiến hành
trên 157 bệnh nhân u lympho ác tính mới được
chẩn đoán và điều trị hoá chất toàn thân tại khoa
nội hệ tạo huyết Bệnh viện K năm 2022. Kết
quả: Độ tuổi trung bình của bệnh nhân là 53,96
tuổi, PS=0 chiếm đa số 69,4%, Tỉ lệ bệnh nhân
giai đoạn 2 chiếm cao nhất 33,1%, Tỉ lệ bệnh
nhân có tổn thương ngoài hạch chiếm 40,1%, đa
số bệnh nhân có thời gian diễn biến bệnh ≤ 2
tháng, Tỉ lệ bệnh nhân có u lớn chiếm 21%. Theo
điểm Khorana, hầu hết người bệnh có nguy cơ
thấp chiếm 68,2%; nguy cơ trung bình chiếm
24,2%; nguy cơ cao 7,6%. Tỉ lệ bệnh nhân có
nguy cơ cao và trung bình giảm dần sau các chu
kì điều trị hóa chất. Kết luận: Thang điểm
Khorana phù hợp sử dụng trên lâm sàng đánh giá
nguy cơ huyết khối của bệnh nhân và dự phòng
huyết khối cho nhóm đối tượng nguy cơ cao.
1Trường Đại học Y Hà Nội
2Bệnh viện K
Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Thị Thu Hường
SĐT: 0983136982
Email: nguyenhuong.onc@gmail.com
Ngày nhận bài: 28/06/2024
Ngày phản biện khoa học: 01/08/2024
Ngày duyệt bài: 27/9/2024
Từ khoá: Nguy cơ huyết khối tĩnh mạch,
thang điểm Khorana
SUMMARY
RISK OF VENOUS THROMBOSIS
BASED ON THE KHORANA SCALE IN
NEWLY DIAGNOSED MALIGNANT
LYMPHOMA PATIENTS AT K
HOSPITAL
Objective: Describe the risk of venous
thromboembolism based on the Khorana score in
patients with newly diagnosed malignant
lymphoma and treated with systemic
chemotherapy at the Hematologic Oncology
Department - K Hospital in 2022. Subjects and
methods: Cross-sectional prospective study to
assess the risk of venous thromboembolism
based on the Khorana score conducted on 157
newly diagnosed malignant lymphoma patients
and treated with systemic chemotherapy at the
Hematologic Oncology Department - K Hospital
in 2022. Results: The average age of patients is
53.96 years old, Ps=0 accounts for 69.4%, the
proportion of stage 2 patients accounts for
33.1%, The proportion of patients with
extranodal lesions accounts for 40.1%, Most
patients have a disease progression time of ≤ 2
months, the proportion of patients with Bulky
tumors accounts for 21%. Base on Khorana
scale, most of the patients in the study were at
low risk, accounting for 68.2%; The proportion
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 1 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
647
of patients at average risk is 24.2%; high risk
7.6%. The proportion of patients at high and
intermediate risk gradually decreased after cycles
of chemotherapy. Conclusion: The study results
show that the Khorana score is suitable for
clinical use in assessing patients' thrombosis risk
and thromboprophylaxis for high-risk groups.
Keywords: Risk of venous
thromboembolism, Khorana scale
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Huyết khối tĩnh mạch là nguyên nhân
hàng đầu gây tử vong ở bệnh nhân ung thư.
Tỷ lệ xuất hiện huyết khối tĩnh mạch chiếm
khoảng 4-20% bệnh nhân trong quá trình
điều trị.1 Việc đánh giá nguy cơ huyết khối
tĩnh mạch trên bệnh nhân ung thư mới chẩn
đoán là cần thiết và nên được thực hiện
thường quy. Với những bệnh nhân có nguy
cơ cao huyết khối, việc sử dụng thuốc điều
trị dự phòng sẽ làm giảm nguy cơ tử vong
liên quan đến huyết khối trên bệnh nhân ung
thư. Tuy nhiên tại Việt Nam, vấn đề này
chưa thực sự được quan tâm đúng mức.
U lympho ác tính là một trong những
bệnh lý xếp vào nhóm có nguy cơ cao huyết
khối tĩnh mạch. Nguy cơ huyết khối tĩnh
mạch cao nhất trong 1 tháng đầu tiên khi
bệnh được chẩn đoán và nguy cơ này giảm
dần theo thời gian.2 Nguy cơ huyết khối liên
quan đến khối lượng u, thêm vào đó việc bắt
đầu điều trị hóa chất cũng là một tác nhân
cộng dồn làm tăng thêm nguy cơ huyết khối.
Một vài nghiên cứu cho thấy nguy cơ huyết
khối tăng cao ở những bệnh nhân u lympho
ác tính không Hodgkin độ ác tính cao, giai
đoạn III/IV, tổn thương tại thần kinh trung
ương, điều trị anthracycline. Khorana và
cộng sự đã nghiên cứu phát triển thang điểm
Khorana dùng trong đánh giá nguy cơ huyết
khối trên bệnh nhân ung thư trước điều trị
hoá chất dựa vào các yếu tố vị trí u, số lượng
tiểu cầu, bạch cầu, hemoglobin, chỉ số BMI
của người bệnh, cho thấy tỷ lệ xuất hiện
huyết khối ở nhóm bệnh nhân có nguy cơ cao
là 7,1% so với nhóm nguy cơ trung bình là
1,8%, nguy cơ thấp là 0,8%. Tuy nhiên trong
nghiên cứu này chỉ có 12,6% bệnh nhân là u
lympho ác tính.3 Trong một đa phân tích từ
12 thử nghiệm lâm sàng tại Ý, kết quả cho
thấy việc đánh giá nguy cơ huyết khối trên
bệnh nhân u lympho ác tính ngoài việc dựa
vào thang điểm Khorana còn dựa trên 1 số
yếu tố khác đặc biệt là thể mô bệnh học.4
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
157 bệnh nhân u lympho ác tính mới
được chẩn đoán và điều trị hoá chất toàn thân
tại khoa nội hệ tạo huyết Bệnh viện K năm
2022. Tiêu chuẩn lựa chọn: Trên 18 tuổi;
được chuẩn đoán xác định u lympho
Hodgkin hoặc không Hodgkin dựa vào mô
bệnh học; chẩn đoán xác định bệnh và điều
trị bằng hoá chất toàn thân đủ ít nhất 3 chu
kỳ hoá chất theo phác đồ. Tiêu chuẩn loại
trừ: Bệnh nhân có rối loạn đông máu, chống
chỉ định dùng thuốc chống đông.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
- Nghiên cứu mô tả
- Cỡ mẫu: lấy toàn bộ bệnh nhân đảm
bảo tiêu chuẩn lựa chọn và loại trừ
- Thời gian nghiên cứu: từ tháng 1/2022
đến tháng 12/2022
- Thu thập số liệu dựa trên thông tin
trong hồ sơ bệnh án lưu trữ
- Thông tin cần thu thập:
+ Một số đặc điểm bệnh nhân nghiên cứu
(tuổi, giới, chiều cao, cân nặng, BMI, PS, thể
mô bệnh học, thời gian diễn biến bệnh, kích
thước u, vị trí tổn thương, các xét nghiệm tế
bào máu ngoại vi, LDH, acid uric, Beta 2
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
648
microglobulin, D-Dimer, bệnh kèm theo,
phác đồ hóa trị được sử dụng).
+ Đánh giá nguy cơ huyết khối theo
thang điểm Khorana.3
Yếu tố nguy cơ
Điểm
Tiểu cầu >350 x10 9 /l
1
Bạch cầu > 11 x10 9 /l
1
Hemoglobin <10 g/dl
1
BMI >35 kg/m 2
1
Phân tầng nguy cơ
Điểm
Nguy cơ thấp
0-1
Nguy cơ trung bình
2
Nguy cơ cao
≥3
- Xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS
20.0. Các thuật toán thống kê: mô tả (tần
suất, trung bình, trung vị, độ lệch chuẩn, giá
trị max, min).
2.3. Đạo đức nghiên cứu: Nghiên cứu
đã được thông qua hội đồng xét duyệt đề tài
thuộc chương trình hỗ trợ nghiên cứu và
công nghệ ung thư (VCART năm 2022) tại
Viện Ung thư Quốc Gia với số quyết định
108/QĐ-VNC.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm bệnh nhân nghiên cứu
Bảng 3.1. Đặc điểm bệnh nhân nghiên cứu
Đặc điểm (Số BN = 157)
Số BN
%
Giới
Nam
74
47,1
Nữ
83
52,3
Tuổi
<60
89
56,7
≥60
68
43,3
BMI (kg/m2 )
≤ 23
122
77,7
>23
35
22,3
ECOG
0
109
69,4
1
37
23,6
2
7
4,5
3
4
2,5
Giai đoạn
1
24
15,3
2
52
33,1
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 1 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
649
3
38
24,2
4
43
27,4
Vị trí tổn thương
Tại hạch
94
59,9
Ngoài hạch
63
40,1
Thể mô bệnh học
Thể diễn tiến nhanh
127
80,9
Thể diễn tiến chậm
30
19,1
U lympho nguyên phát tại thần kinh trung ương
2
1,3
Thời gian diễn biến bệnh (tháng)
≤2 tháng
101
64,3
>2 tháng
56
35,7
U bulky
Không
124
79,0
Có
33
21,0
Tăng huyết áp
Không
131
83,4
Có
26
16,6
LDH trước điều trị (ngưỡng 480 U/L)
Bình thường
138
87,9
Tăng
19
12,1
Acid uric trước điều trị (ngưỡng 360 µmol/L với nữ, 420 µmol/L với nam)
Bình thường
126
80,3
Tăng > ngưỡng giới hạn
31
19,7
Beta 2 microglobulin trước điều trị (ngưỡng 2,0 mg/l)
Bình thường
40
25,5
Tăng
117
74,5
D-Dimer trước điều trị (ngưỡng 500 ng/ml)
Bình thường
82
52,2
Tăng > ngưỡng giới hạn
75
47,8
Phác đồ hoá chất điều trị
Có anthracycline
129
82,2
Không có anthracycline
28
17,8
Nhận xét:
- Độ tuổi trung bình của bệnh nhân là
53,96 tuổi thấp nhất 15 tuổi cao nhất 92 tuổi
- PS=0 chiếm đa số 69,4%
- Tỉ lệ bệnh nhân có tổn thương ngoài
hạch chiếm 40,1%
- Đa số bệnh nhân có thời gian diễn biến
bệnh ≤ 2 tháng
- Tỉ lệ bệnh nhân có U lớn chiếm 21%
- Tỉ lệ bệnh nhân có tăng LDH, acid uric,
B2M, D-Dimer lần lượt là 12,1%; 19,7%;
74,5%; 47,8%
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
650
- Tỉ lệ bệnh nhân dùng phác đồ hóa chất
có anthracyclin chiếm 82,2%.
- Tỉ lệ bệnh nhân được dự phòng huyết
khối trước điều trị chiếm 17,8%; chủ yếu sử
dụng rivaroxaban (12,7%).
3.2. Phân loại nguy cơ huyết khối tĩnh
mạch theo thang điểm Khorana
Bảng 3.2: Phân loại nguy cơ huyết khối tĩnh mạch theo thang điểm Khorana
Phân loại nguy cơ
Số BN
%
Nguy cơ thấp
107
68,2
Nguy cơ trung bình
38
24,2
Nguy cơ cao
12
7,6
Nhận xét: hầu hết các bệnh nhân trong nghiên cứu có nguy cơ thấp chiếm 68,2%; tỉ lệ
bệnh nhân có nguy cơ trung bình chiếm 24,2%; nguy cơ cao 7,6%.
3.3. Sự thay đổi nguy cơ huyết khối theo thang điểm Khorana theo các chu kỳ điều
trị hoá chất
Bảng 3.3. Tỷ lệ thay đổi phân loại nguy cơ theo Khorana theo các chu kỳ điều trị hoá
chất
Phân loại
Khorana
n=157
Trước
điều trị
Số BN (%)
Chu kỳ 1
Số BN
(%)
Chu kỳ 2
Số BN
(%)
Chu kỳ 3
Số BN
(%)
Chu kỳ 4
Số BN
(%)
Chu kỳ 5
Số BN
(%)
Chu kỳ 6
Số BN
(%)
Nguy cơ thấp
107 (68,2)
121 (77,1)
125 (79,6)
139 (88,5)
146 (93,0)
154 (98,1)
154 (98,1)
Nguy cơ trung bình
38 (24,2)
30 (19,1)
30 (19,1)
17 (10,8)
10 (6,4)
3 (1,9)
3 (1,9)
Nguy cơ cao
12 (7,6)
6 (3,8)
2 (1,3)
1 (0,6)
1 (0,6)
0
0
Nhận xét: Tỉ lệ bệnh nhân có nguy cơ
cao và trung bình giảm dần sau các chu kì
điều trị hóa chất.
IV. BÀN LUẬN
Những hiểu biết mới nhất về các cơ chế
phân tử trong những năm gần đây cho chúng
ta một cái nhìn mới về huyết khối ở bệnh
nhân ung thư – một nguyên nhân gây ra tử
vong đứng thứ hai cũng như ảnh hưởng trên
quá trình theo dõi lâu dài cho người bệnh.
Nhận biết các yếu tố nguy cơ của thuyên tắc
huyết khối tĩnh mạch ở người bệnh đóng vai
trò quan trọng trong dự phòng và điều trị. Có
rất nhiều yếu tố nguy cơ khác nhau đã được
đề cập cũng như có nhiều thang điểm để
đánh giá bệnh nhân đã được phát triển để
giúp ích cho các thầy thuốc có chiến lược xử
trí nhanh, hiệu quả và giảm khả năng tái
phát. Nhiều mô hình đánh giá nguy cơ được
phát triển nhằm xác định bệnh nhân có nguy
cơ cao của huyết khối do ung thư để đưa ra
chiến lược điều trị tối ưu. Thang điểm nguy
cơ Khorana là phương tiện phổ biến giúp
đánh giá nguy cơ huyết khối tĩnh mạch sâu
chi dưới ở bệnh nhân ung thư điều trị hóa
chất. Năm 2007, Khorana và cộng sự đã
phân tích trên 4066 bệnh nhân ung thư được
điều trị hóa chất ngoại trú để phát triển mô
hình dự đoán nguy cơ huyết khối tĩnh mạch.