T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 1 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
601
BƯỚC ĐẦU ĐÁNH GIÁ SỰ NHẠY CẢM CỦA KHÁNG SINH
CEFTOLOZANE/TAZOBACTAM VỚI CÁC VI KHUẨN
ENTEROBACTERIACEACE VÀ PSEUDOMONAS AERUGINOSA
KHÁNG CARBAPENEM TRÊN IN VITRO
Lê Ngọc My1, Lê Thị Nguyệt Thanh1, Lê Kim Ngọc Giao1,2
TÓM TẮT72
Đặt vấn đề: Sự xuất hiện và lan rộng của
tình trạng kháng carbapenem ở vi khuẩn Gram
âm, đặc biệt ở các loài Enterobacteriaceae
và Pseudomonas aeruginosa là một mối quan tâm
lớn, đặc biệt là trên bệnh nhân huyết học với cơ
địa suy giảm miễn dịch. Ceftolozane/tazobactam
là kháng sinh phối hợp điều trị tác nhân đa
kháng, có thể giúp cho bác sĩ lâm sàng có thêm
sự lựa chọn.
Mục tiêu nghiên cứu: Đánh giá tỉ lệ nhạy
cảm và xác định nồng độ MIC50, MIC90 của
ceftolozane/tazobactam trên nhóm
Enterobacteriaceae và Pseudomonas aeruginosa
kháng carbapenem.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu:
Nghiên cứu mô tả cắt ngang trên mẫu
Enterobacteriaceae và Pseudomonas aeruginosa
kháng carbapenem được phân lập từ các bệnh
phẩm tại khoa Vi sinh Bệnh viện Truyền máu
Huyết học từ 01/11/2022 – 15/06/2023.
Kết quả và kết luận: Qua nghiên cứu trên
chúng tôi nhận thấy kháng sinh
Ceftolozane/tazobactam không nhạy cảm với
nhóm vi khuẩn Enterobacteriacae và
1Bệnh viện Truyền máu Huyết học
2Đại học Y Dược TP.HCM
Chịu trách nhiệm chính: Lê Ngọc My
SĐT: 0332587182
Email: myln@bth.org.vn
Ngày nhận bài: 30/7/2024
Ngày phản biện khoa học: 01/8/2024
Ngày duyệt bài: 06/9/2024
P.aeruginosa kháng carbapenem. Các mẫu vi
khuẩn đề kháng carbapenem chủ yếu gặp ở bệnh
nhân của khoa Ghép tế bào gốc, Huyết học người
lớn 3 (23,3%), trên nền bạch cầu cấp dòng tủy
(50%). Enterobacteriaceae chiếm ưu thế hơn
P.aeruginosa, bệnh phẩm phân lập chiếu ưu thế là
máu (70%).
Từ khóa: Ceftolozane/tazobactam,
Enterobacteriaceae, Pseudomonas aeruginosa,
bệnh lý huyết học.
SUMMARY
INITIAL ASSESSMENT OF THE
SENSITIVITY OF THE ANTIBIOTICS
CEFTOLOZANE/TAZOBACTAM TO
CARBAPENEM-RESISTANT
ENTEROBACTERIACEAE AND
PSEUDOMONAS AERUGINOSA
BACTERIA IN VITRO
Background: Carbapenem resistance in
Gram-negative bacteria, particularly in
Enterobacteriaceae and Pseudomonas aeruginosa,
is a major concern, especially for
immunocompromised haematological patients.
Ceftolozane/tazobactam is a combination
antibiotic that can be used to treat multidrug-
resistant organisms, offering clinicians more
treatment options.
Materials and method: A cross-sectional
descriptive study was conducted on carbapenem-
resistant Enterobacteriaceae and Pseudomonas
aeruginosa samples isolated from specimens at
the Microbiology Department of the Hematology
Hospital's Blood Transfusion unit from
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
602
November 1, 2022, to June 15, 2023
Results and conclusions: The study found
that ceftolozane/tazobactam is not effective
against carbapenem-resistant Enterobacteriaceae
and Pseudomonas aeruginosa. Carbapenem-
resistant bacteria specimens were predominantly
observed in the Stem Cell Transplantation
Department and Adult Hematology Department
No 3(23.3%), with acute myeloid leukaemia
being the most prevalent background (50%).
Enterobacteriaceae was more prevalent than
Pseudomonas aeruginosa, with blood being the
most common site of isolation (70%).
Keywords: Ceftolozane/tazobactam,
Enterobacteriaceae, Pseudomonas aeruginosa,
haematological disease.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Ngày nay, vi khuẩn kháng kháng sinh là
mối quan tâm lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến
công tác chăm sóc, điều trị và bảo vệ sức
khỏe con người. Tình trạng này càng nguy
hiểm hơn khi có sự xuất hiện và lây lan
nhanh chóng của các chủng vi khuẩn kháng
carbapenem – nhóm kháng sinh cuối cùng
được sử dụng trong bệnh viện để điều trị các
trường hợp nhiễm trùng do vi khuẩn đa
kháng thuốc, đặc biệt ở các loài
Enterobacteriaceae và Pseudomonas
aeruginosa [1], [2].
Ceftolozane/tazobactam (C/T) là một
cephalosporin phối hợp phổ rộng với hoạt
tính kháng pseudomonas mạnh bao gồm các
chủng kháng cao với các β-lactam,
fluoroquinolones và aminoglycoside, cũng
như các chủng vi khuẩn đa kháng thuốc
khác. Việc bổ sung thêm tazobactam, một
chất ức chế beta-lactamase đã mở rộng phổ
của ceftolozane gồm nhiều vi sinh vật tiết
ESBL cũng như một số vi khuẩn kỵ khí,
chẳng hạn như Bacteroides spp. Với những
vai trò trên, Ceftolozane/tazobactam đang
được thử nghiệm để điều trị 1 số vi khuẩn
Gram âm đa kháng thuốc.
Bệnh nhân huyết học với các bệnh lý ác
tính về máu, bệnh lý tự miễn,… cần phải
điều trị bằng hóa trị liệu tấn công nhiều đợt
gây suy giảm miễn dịch khiến bệnh nhân dễ
nhiễm trùng tái đi tái lại nhiều lần gây nhiễm
trùng đa kháng thuốc.
Ceftolozane/tazobactam là kháng sinh phối
hợp góp phần điều trị tác nhân đa kháng,
thuốc có thể giúp cho bác sĩ lâm sàng có
thêm một sự lựa chọn. Thuốc tuy không mới
trên thị trường nhưng chưa có nhiều báo cáo
nghiên cứu về độ nhạy cảm trên nhóm trực
khuẩn Gram âm đa kháng trên bệnh nhân
huyết học tại Việt Nam, vì vậy chúng tôi tiến
hành đánh giá sự nhạy cảm in vitro của
ceftolozane/tazobactam đối với chủng
Enterobacteriaceae và Pseudomonas
aeruginosa kháng carbapenem.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
− Đối tượng nghiên cứu: các mẫu bệnh
phẩm cấy phân lập được Enterobacteriaceae
và Pseudomonas aeruginosa kháng
carbapenem tại khoa Vi sinh Bệnh viện
Truyền máu Huyết học từ 01/11/2022 –
15/06/2023.
− Tiêu chuẩn chọn mẫu:
Enterobacteriaceae và Pseudomonas
aeruginosa được phân lập từ các bệnh phẩm
của các bệnh nhân được thực hiện kháng sinh
đồ tự động bằng hệ thống máy Phoenix M50
có kết quả kháng carbapenem (kháng hết các
kháng sinh được thử nghiệm trong nhóm
carbapenem: imipenem, meropenem,
ertapenem).
− Tiêu chuẩn loại trừ:
Enterobacteriaceae và Pseudomonas
aeruginosa được phân lập từ các bệnh phẩm
của bệnh nhân nhỏ hơn 18 tuổi; những vi
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 1 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
603
khuẩn trên cùng bệnh nhân lặp lại trong một
đợt điều trị.
− Phương pháp nghiên cứu: Nghiên
cứu mô tả cắt ngang
− Phương pháp thực hiện: Thu thập
Enterobacteriaceae và Pseudomonas
aeruginosa đã được phân lập từ các bệnh
phẩm của các khoa lâm sàng, được định danh
và kháng sinh đồ tự động bằng hệ thống máy
Phoenix M50 và xác định là kháng
carbapenem được lưu dữ liệu trên Labconn
tại khoa Vi sinh. Xác định MIC của
Ceftolozane/ tazobactam bằng E-test
(BioMérieux).
− Phương pháp xử lí số liệu: Nhập và
xử lý số liệu bằng Excel, SPSS
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Trong khoảng thời gian từ 01/11/2022
đến 15/06/2023 chúng tôi phân lập được 30
mẫu bệnh phẩm phẩm dương tính
Enterobacteriaceae và Pseudomonas
aeruginosa kháng hoàn toàn với carbapenem
được đưa vào nghiên cứu
3.1. Đặc điểm dịch tễ
Bảng 3.5. Đặc điểm chung của quần thể nghiên cứu
Đặc điểm
Tần số (n=30)
Tỷ lệ (%)
Nhóm tuổi
18 - <30 tuổi
8
26,7
30 - <45 tuổi
9
30,0
45 - <60 tuổi
7
23,3
60 - <75 tuổi
5
16,7
≥ 75 tuổi
1
3,3
Giới
Nữ
12
40,0
Nam
18
60,0
Khoa
Hồi sức tích cực
6
20,0
Cấp cứu
2
6,7
Huyết học Người lớn 1
2
6,7
Huyết học Người lớn 2
2
6,7
Huyết học Người lớn 3
7
23,3
Chăm sóc giảm nhẹ
4
13,3
Ghép tế bào gốc
7
23,3
Bệnh lý huyết học
Bệnh bạch cầu cấp dòng tủy
15
50,0
Loạn sản tủy xương
7
23,3
Xơ hóa tủy xương
1
3,3
Bạch cầu mạn dòng tủy
1
3,3
Suy tủy xương
1
3,3
Khác
5
16,7
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
604
Tuổi trung vị ở nghiên cứu của chúng tôi
là 42,5 tuổi trong đó nhỏ nhất là 19 tuổi và
lớn nhất là 76 tuổi. Nam nhiễm nhiều hơn nữ
và chiếm 60%. Tỷ lệ bệnh phẩm phân lập
Enterobacteriaceae và Pseudomonas
aeruginosa kháng carbapenem gặp nhiều nhất
ở Khoa ghép tế bào gốc và Huyết học người
lớn 3 chiếm 23,3%. Bệnh lý huyết học nền
của bệnh nhân thường gặp là bệnh bạch cầu
cấp dòng tủy chiếm 50%.
3.2. Đặc điểm vi sinh
3.2.1. Các vi khuẩn phân lập được
Biểu đồ 3.2. Tỷ lệ vi khuẩn kháng carbapenem
Enterobacteriaceae chiếm ưu thế trong đó Klebsiella pneumoniae là vi khuẩn thường gặp
nhất chiếm 60%. Pseudomonas aeruginosa chỉ chiếm 10%.
Biểu đồ 3.3. Tỉ lệ phân lập theo bệnh phẩm
Trong số các loại bệnh phẩm phân lập được Enterobacteriaceae và Pseudomonas
aeruginosa kháng carbapenem, bệnh phẩm máu chiếm tỷ lệ cao nhất với 70%.
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 1 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
605
3.2.2. Tỉ lệ đề kháng kháng sinh của Enterobacteriaceae và Pseudomonas aeruginosa
Biểu đồ 3.4. Tỉ lệ đề kháng kháng sinh của Enterobacteriaceae
Enterobacteriaceae kháng hầu hết các kháng sinh thuộc nhóm Beta-lactam (>80%),
quinolone (90%). Aminoglycoside có tỉ lệ đề kháng >60%, Fosfomycin (12%), Colistin
(14.81%) và Tigecycline còn nhạy tốt (0%). Ở nhóm kháng sinh nhóm beta lactam phối hợp
mới Ceftolozane/tazobactam có tỉ lệ kháng cao 82%, Ceftazidime/avibactam kháng 59%.
Biểu đồ 3.5. Tỉ lệ đề kháng kháng sinh của Pseudomonas aeruginosa
Nhóm kháng sinh nhóm beta-lactam phối hợp mới mức độ đề kháng là tương đương nhau
(66.7%), Colistin vẫn nhạy cảm tốt 100%.
3.2.2. Nồng độ ức chế tối thiểu (MIC) của Ceftolozane/tazobactam
Bảng 3.6. Nồng độ ức chế tối thiểu của Ceftolozane/tazobactam
MIC
0.75
2
4
32
48
64
256
Tổng
Enterobacteriaceae (n)
0
4
1
1
3
2
16
27
Pseudomonas aeruginosa (n)
1
0
0
0
0
0
2
3
− MIC trung bình của ceftolozane/
tazobactam đối với Enterobacteriaceae là
163.4 mg/dl.
− MIC50, MIC90 của ceftolozane/
tazobactam đối với Enterobacteriaceae là
MIC50: >256mg/L, MIC90: >256 mg/L.
− MIC trung bình của kháng sinh
ceftolozane/tazobactam đối với P.aeruginosa
là 170.9 mg/dl.
IV. BÀN LUẬN
4.1. Đặc điểm dịch tễ