HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN LẦN THỨ 27 - HỘI HÓA SINH Y HỌC HÀ NỘI VÀ CÁC TỈNH PHÍA BẮC
138
ĐÁNH GIÁ NỒNG ĐỘ FRUCTOSAMIN HUYẾT THANH
Ở BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TYPE 2 ĐIỀU TRỊ
TẠI BỆNH VIỆN ĐẠI HỌC Y THÁI BÌNH
Bùi Thị Minh Phượng1, Lê Trần Diệp Anh1, Hà Thị Thu Hiền1
TÓM TẮT20
Mục tiêu: Mô tả sự thay đổi nồng độ
Fructosamin huyết thanh ở bệnh nhân đái tháo
đường type 2 (ĐTĐ type 2) điều trị tại Bệnh viện
Đại học Y Thái Bình. Đối tượng và phương
pháp nghiên cứu: 50 bệnh nhân được chẩn đoán
ĐTĐ type 2 được định lượng Fructosamin,
glucose máu, HbA1C cùng thời điểm để đánh giá
mối liên quan giữa Fructosamin và các chỉ số
khác. Kết quả: Nồng độ Fructosamin tương ứng
334,23 ± 97,5 µmol/L. Số bệnh nhân có mức
HbA1c cao chiếm 24,0%, số bệnh nhân có mức
fructosamin cao chiếm 68,0%. Kết quả cho thấy
đa số bệnh nhân có mức kiểm soát glucose máu
kém, với HbA1C trung bình là 6,92% và
fructosamin trung bình là 334,9 µmol/L. Kết
luận: Kết quả cho thấy mức Fructosamin cao
chiếm tỷ lệ lớn trong đối tượng nghiên cứu
(68,0%).
Từ khóa: Đái tháo đường type 2,
Fructosamin, kiểm soát glucose máu, HbA1C.
SUMMARY
EVALUATION OF SERUM
FRUCTOSAMINE LEVELS IN TYPE 2
1Trường Đại học Y Dược Thái Bình
Chịu trách nhiệm chính: Bùi Thị Minh Phượng
SĐT: 0987585968
Email: phuongbtm@tbump.edu.vn
Ngày nhận bài: 25.7.2024
Ngày phản biện khoa học: 15.8.2024
Ngày duyệt bài: 23.8.2024
Người phản biện: PGS.TS Nguyễn Thị Hoa
DIABETES MELLITUS PATIENTS
TREATED AT THAI BINH
UNIVERSITY OF MEDICINE AND
PHARMACY HOSPITAL
Objective: To describe the changes in serum
Fructosamine levels in type 2 diabetes mellitus
(T2DM) patients treated at Thai Binh University
of Medicine and Pharmacy Hospital. Subjects
and Methods: 50 patients diagnosed with T2DM
had their Fructosamine, blood glucose, and
HbA1C levels measured simultaneously to
evaluate the relationship between Fructosamine
and other indicators. Results: The Fructosamine
level was 334.23 ± 97.5 µmol/L. The percentage
of patients with elevated HbA1C levels was
24.0%, while those with elevated Fructosamine
levels accounted for 68.0%. The results indicate
that the majority of patients had poor glucose
control, with an average HbA1C of 6.92% and an
average Fructosamine of 334.9 µmol/L.
Conclusion: The results show that a large
proportion of the study population (68.0%) had
high Fructosamine levels.
Keywords: Type 2 diabetes mellitus,
Fructosamine, glucose control, HbA1C.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Bệnh đái tháo đường là một trong những
bệnh lý mãn tính phổ biến và có tỉ lệ mắc
ngày càng tăng trên toàn cầu. Việc kiểm soát
glucose máu là yếu tố then chốt trong quản lý
bệnh đái tháo đường, nhằm giảm thiểu nguy
cơ biến chứng nghiêm trọng như bệnh tim
mạch, suy thận, và tổn thương thần kinh. Để
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
139
đánh giá tình trạng kiểm soát glucose máu
của bệnh nhân, các chỉ số như glucose máu
lúc đói, HbA1C và fructosamin thường được
sử dụng. Trong đó, HbA1C phản ánh mức
đường huyết trung bình trong 2-3 tháng, còn
fructosamin phản ánh mức đường huyết
trong khoảng 2-3 tuần. Tuy nhiên, các
phương pháp này có sự khác biệt về thời gian
và cách thức phản ánh, dẫn đến sự cần thiết
phải đánh giá đồng thời nhiều chỉ số để có
cái nhìn toàn diện hơn về tình trạng kiểm
soát glucose máu của bệnh nhân [2].
Mặc dù có nhiều phương pháp đánh giá,
nhưng sự khác biệt trong độ nhạy và đặc hiệu
của mỗi phương pháp đặt ra câu hỏi về mức
độ đồng thuận và mối tương quan giữa
chúng. Điều này đặc biệt quan trọng trong
việc tối ưu hóa chiến lược điều trị và quản lý
bệnh đái tháo đường. Nghiên cứu này được
thực hiện nhằm đánh giá đặc điểm của bệnh
nhân, phân tích các chỉ số glucose máu,
HbA1C và fructosamin, đồng thời xác định
mối tương quan và sự đồng thuận giữa các
phương pháp đánh giá, qua đó cung cấp
thông tin quan trọng cho việc cải thiện hiệu
quả điều trị bệnh đái tháo đường [5]. Từ đó
chúng tôi thực hiện nghiên cứu này với mục
tiêu: Đánh giá nồng độ Fructosamin huyết
thanh ở bệnh nhân đái tháo đường type 2
điều trị tại Bệnh viện Đại học Y Thái Bình.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
50 bệnh nhân ĐTĐ type 2 đang điều trị
tại khoa Nội Bệnh viện Đại học Y Thái Bình.
- Tiêu chuẩn chọn bệnh: Đối tượng
nghiên cứu là những bệnh nhân mắc ĐTĐ
type2, được chẩn đoán theo tiêu chuẩn của
ADA. Trong thời gian điều trị bệnh nhân
được điều trị bằng insulin đơn độc hoặc được
phối hợp thêm với Metfomin và/hoặc alpha
glucosidase inhibitor.
- Tiêu chuẩn loại trừ:
Bệnh nhân ĐTĐ typ 2 đang điều trị cấp
cứu vì glucose máu cao, bệnh nhân điều trị
các bệnh mạn tính.
- Tiêu chuẩn kiểm soát glucose máu,
HbA1C theo tiêu chuẩn ADA:
+ Glucose máu lúc đói:
Mức kiểm soát tốt: Glucose máu lúc đói
< 7,0 mmol/L (126 mg/dL).
Mức kiểm soát kém: Glucose máu lúc đói
≥ 7,0 mmol/L
+ HbA1C:
Mức kiểm soát tốt: HbA1C < 6,5%.
Mức kiểm soát kém: HbA1C ≥ 6,5%.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Áp dụng công thức tính cỡ mẫu:
Trong đó: n: Cỡ mẫu mong muốn.
Z: Hệ số tin cậy (thường Z = 1,96 cho
mức tin cậy 95%).
p: Tỷ lệ ước tính.
d: Sai số chấp nhận được (biên độ sai số)
Với Z = 1,96 (mức độ tin cậy 95%), p =
0,5 (tỷ lệ ước tính), biên độ sai số d ≈
13,87%.
Với công thức trên tính được n=50
2.3. Xử lý số liệu
Số liệu sau khi thu thập được xử lý theo
phần mềm thống kê y học SPSS 20.0.
2.4. Đạo đức nghiên cứu. Nghiên cứu
tuân thủ các nguyên tắc đạo đức y học, bao
gồm việc đảm bảo tính bảo mật và quyền
riêng tư của bệnh nhân. Tất cả bệnh nhân
tham gia nghiên cứu đều được thông báo và
đồng ý trước khi thu thập dữ liệu
HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN LẦN THỨ 27 - HỘI HÓA SINH Y HỌC HÀ NỘI VÀ CÁC TỈNH PHÍA BẮC
140
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Bảng 3.1. Đặc điểm chung của bệnh nhân (n=50)
Đặc điểm
X SD
Min
Max
Số lượng
Tỷ lệ (%)
Tuổi (năm)
66,25 ± 10,19
33
83
Giới tính
Nam
24
48.0
Nữ
26
52.0
Chỉ số BMI (kg/m²)
24,7 ± 3,1
18.5
32.1
Thời gian mắc bệnh (năm)
8,2 ± 5,1
1
20
Huyết áp tâm thu (mmHg)
138,5 ± 18,7
110
180
Huyết áp tâm trương (mmHg)
84,2 ± 10,3
70
100
Nhận xét: Tuổi trung bình của bệnh nhân là 66,25 ± 10,19 năm. Chỉ số BMI trung bình
của bệnh nhân là 24,7 kg/m², nằm trong phạm vi bình thường nhưng gần mức thừa cân. Huyết
áp tâm thu trung bình là 138,5 mmHg và huyết áp tâm trương trung bình là 84,2 mmHg, cho
thấy nhiều bệnh nhân có khả năng mắc cao huyết áp.
Bảng 3.2. Đặc điểm về glucose máu HbA1C và Fructosamin trung bình
Chỉ số
Tổng số
Min
Max
X SD
Glucose máu
50
3,9
20,2
9,9 ± 4,0
HbA1c
50
4,10
11,95
6,92 ± 1,59
Fructosamin
50
201
713
334,9 ± 97,5
Nhận xét:
Glucose máu: Mức glucose máu dao
động từ 3,9 đến 20,2 mmol/L, với giá trị
trung bình là 9,9 ± 4,0 mmol/L. cho thấy tình
trạng kiểm soát glucose máu chưa tốt.
HbA1C: Chỉ số HbA1C của các bệnh
nhân dao động từ 4,10% đến 11,95%, với giá
trị trung bình là 6,92 ± 1,59%. Với ngưỡng
HbA1C được khuyến nghị để kiểm soát tốt là
dưới 6,5%, giá trị trung bình này chỉ ra rằng
phần lớn bệnh nhân có tình trạng kiểm soát
glucose máu kém.
Fructosamin: Nồng độ Fructosamin dao
động từ 201 đến 713 µmol/L, với giá trị
trung bình là 334,9 ± 97,5 µmol/L. Mức
Fructosamin trung bình vượt ngưỡng kiểm
soát tốt (<285 µmol/L), cũng cho thấy rằng
các bệnh nhân này phần lớn có mức kiểm
soát glucose máu không đạt yêu cầu.
Bảng 3.3: Nồng độ trung bình HbA1C và Fructosamin theo mức độ kiểm soát glucose
máu (n=50)
Mức độ kiểm soát glucose máu
Số lượng (n)
HbA1C (%)
Kiểm soát tốt
20
5,8 ± 0,5
Kiểm soát không tốt
30
7,8 ± 1,0
Nhận xét:
Nhóm kiểm soát tốt (n=20): Có nồng độ
HbA1C trung bình là 5,8%, dưới ngưỡng
kiểm soát tốt (<6,5%), và nồng độ
Fructosamin trung bình là 290 µmol/L, cũng
nằm trong giới hạn kiểm soát tốt.
Nhóm kiểm soát không tốt (n=30): Có
nồng độ HbA1C trung bình là 7,8%, vượt
ngưỡng kiểm soát tốt, và nồng độ
Fructosamin trung bình là 370 µmol/L, cũng
cao hơn ngưỡng kiểm soát tốt.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
141
Bảng 3.4. Mối tương quan giữa glucose, HbA1C, và fructosamin
Tương quan
R
R2
p
Glucose với HbA1c trước điều trị
0,810
0,657
<0,001
Glucose với fructosamin trước điều trị
0,499
0,239
<0,001
HbA1C với fructosamin trước điều trị
0,598
0,358
<0,001
Glucose sau điều trị với HbA1c trước điều trị
0,674
0,454
<0,001
Glucose với fructosamin sau điều trị
0,559
0,312
<0,001
Nhận xét: Kết quả cho thấy có mối
tương quan có ý nghĩa thống kê giữa glucose
trung bình với HbA1c trước điều trị,
fructosamin trước điều trị và fructosamin sau
điều trị với r lần lượt là 0,810, 0,499 và
0,559. Kết quả cũng chỉ ra có mối tương
quan giữa HbA1C với fructosamin trước điều
trị với r=0,598, và giữa glucose sau điều trị
với HbA1c trước điều trị với r=0,674.
Biểu đồ 3.2. Tương quan giữa HbA1C với fructosamin khi vào viện
Nhận xét: Có sự tương quan thuận chặt chẽ giữa nồng độ HbA1c và nồng độ fructosamin
khi trước điều trị với R2 0,358 R 0,598 và p < 0,001.
Bảng 3.5. Sự đồng thuận giữa glucose và fructosamin để đánh giá đối tượng nghiên
cứu đạt mục tiêu sau điều trị
Fructosamin
Đạt
Không đạt
Tổng
Glucose
Đạt
8
5
13 (26%)
Không đạt
6
31
37 (74%)
Tổng
14 (28%)
36 (72%)
50 (100%)
Kappa
0,442
P
0,002
HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN LẦN THỨ 27 - HỘI HÓA SINH Y HỌC HÀ NỘI VÀ CÁC TỈNH PHÍA BẮC
142
Nhận xét: Có 14 đối tượng nghiên cứu
trong số 50 đối tượng có kết quả đánh giá
tình trạng kiểm soát glucose máu trùng nhau
khi sử dụng xét nghiệm glucose và
fructosamin. Chỉ có 36 đối tượng có kết quả
khác biệt giữa 2 phương pháp. Hệ số Kappa
là 0,442 tức là đồng thuận trung bình giữa 2
phương pháp.
IV. BÀN LUẬN
Nghiên cứu của chúng tôi đã phân tích
tình trạng kiểm soát glucose máu của 50
bệnh nhân ĐTĐ type 2 thông qua các chỉ số
HbA1C và Fructosamin. Kết quả cho thấy
rằng nhóm bệnh nhân có kiểm soát glucose
máu tốt có nồng độ HbA1C trung bình là
5,8% và Fructosamin trung bình là 290
µmol/L, trong khi nhóm kiểm soát không tốt
có HbA1C trung bình là 7,8% và
Fructosamin trung bình là 370 µmol/L.
Những kết quả này tương thích với các
ngưỡng xác định quốc tế, trong đó HbA1C <
6,5% được coi là kiểm soát tốt, và
Fructosamin dưới 285 µmol/L được xem là
dấu hiệu của kiểm soát glucose máu ngắn
hạn tốt.
Kết quả tương quan giữa glucose máu
với HbA1C (r=0,810) và Fructosamin
(r=0,499 trước điều trị và r=0,559 sau điều
trị) nhấn mạnh rằng HbA1C là chỉ số tốt nhất
phản ánh kiểm soát glucose máu dài hạn, phù
hợp với các nghiên cứu trước đó của Stratton
và cộng sự (2000) [6] đã cho thấy mối tương
quan mạnh giữa HbA1C và nguy cơ biến
chứng đái tháo đường. Tuy nhiên, sự tương
quan thấp hơn của Fructosamin với glucose
máu có thể được giải thích do Fructosamin
phản ánh nồng độ glucose trong thời gian
ngắn hơn (2-3 tuần) so với HbA1C (2-3
tháng).
Khi so sánh với các nghiên cứu trong
nước, kết quả của chúng tôi tương đồng với
nghiên cứu của Trần Thị Thanh Hà và cộng
sự (2018) [1] trên bệnh nhân đái tháo đường
type 2, trong đó cũng chỉ ra rằng chỉ một tỷ
lệ nhỏ bệnh nhân đạt được mức kiểm soát
HbA1C dưới 6,5%. Điều này cho thấy rằng
tình trạng kiểm soát glucose máu tại Việt
Nam vẫn còn nhiều thách thức, có thể do các
yếu tố như tuân thủ điều trị kém, hạn chế về
kiến thức của bệnh nhân, và sự khác biệt
trong các phương pháp điều trị.
So sánh quốc tế, nghiên cứu của UKPDS
(United Kingdom Prospective Diabetes
Study) [7] cho thấy khoảng 50% bệnh nhân
đái tháo đường type 2 ở Anh đạt được
HbA1C dưới 7%, cao hơn nhiều so với kết
quả của chúng tôi. Sự khác biệt này có thể do
sự khác biệt trong chất lượng chăm sóc y tế,
mức độ tuân thủ điều trị, và chế độ dinh
dưỡng giữa các quốc gia.
Đáng chú ý là hệ số Kappa chỉ đạt 0,442,
cho thấy sự đồng thuận trung bình giữa
glucose và Fructosamin trong việc đánh giá
kiểm soát glucose máu. Điều này khẳng định
rằng việc sử dụng kết hợp nhiều chỉ số sẽ
cung cấp một cái nhìn toàn diện hơn về kiểm
soát glucose máu, như được đề xuất bởi các
nghiên cứu của Goldstein và cộng sự (2004)
[4].
Nghiên cứu này đã đóng góp vào việc
hiểu rõ hơn về hiệu quả của các phương pháp
đánh giá kiểm soát glucose máu. Kết quả cho
thấy rằng việc kết hợp chỉ số HbA1C và
Fructosamin có thể cải thiện độ chính xác
trong đánh giá kiểm soát glucose máu, từ đó
hỗ trợ tốt hơn cho việc quản lý và điều trị
bệnh đái tháo đường, góp phần giảm thiểu
nguy cơ biến chứng cho bệnh nhân. Điều này
đặc biệt quan trọng trong bối cảnh tỉ lệ kiểm