TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
299
ĐÁNH GIÁ BAN ĐẦU PHẪU THUẬT TÁI TẠO BẰNG DOUBLE BARREL
Ở BỆNH NHÂN UNG THƯ CỔ TỬ CUNG TÁI PHÁT
Nguyễn Văn Tiến1, Tạ Thanh Liêu1, Nguyễn Hoàng Duy Thanh1,
Đoàn Trọng Nghĩa1, Nguyễn Duy Thư1,
Phan Viết Việt Bảo1, Trần Quang Kiên1
TÓM TẮT37
Giới thiệu: Double barrel là phương pháp tái
tạo thường được lựa chọn ở các bệnh nhân có
đoạn chậu. Đây là phương pháp tái tạo có nhiều
ưu điểm như 1 lỗ stoma, dễ dàng chăm sóc hơn
so với các phương pháp tái tạo khác.
Phương pháp: Hồi cứu mô tả những bệnh
nhân ung thư cổ tử cung tái phát được tái tạo
bằng phương pháp double barrel từ 01/2020 đến
9/2024 tại Bệnh viện Ung Bướu TP. HCM.
Kết quả: Đánh giá trên 19 bệnh nhân được
tái tạo đường tiểu bằng kỹ thuật double barrel thì
chúng tôi ghi nhận rằng phương pháp này có thời
gian phẫu thuật trung bình là khoảng 230 ± 54
(phút), thời gian nằm viện là khoảng 12 ± 3,6
(ngày), và lượng máu mất trung bình khoảng:
545 ± 245 (ml), trong đó có khoảng 14 bệnh nhân
(chiếm tỷ lệ khoảng 73,7%) cần phải truyền máu
trong hoặc sau phẫu thuật. đa phần các biến
chứng sớm (< 30 ngày) thường gặp sau phẫu
thuật đoạn chậu có tái tạo bằng kỹ thuật double
barrel là nhiễm trùng vết mổ với tỷ lệ là 10,5% (2
trường hợp), và mức độ của biến chứng sớm đa
phần là mức độ I theo phân độ của Clavien
1Khoa Ngoại phụ khoa – Bệnh viện Ung Bướu
TP. HCM
Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Hoàng Duy
Thanh
Email: nguyenhoangduythanh2908@gmail.com
Ngày nhận bài: 05/9/2024
Ngày phản biện: 11/9/2024
Ngày chấp nhận đăng: 03/10/2024
Dindo với 15,8%. Trong đó, biến chứng hẹp
miệng nối niệu quản ruột là thường gặp nhất với
tỷ lệ 10,5% (2 trường hợp bệnh nhân) và mức độ
của các biến chứng này trong nghiên cứu của
chúng tôi theo phân độ của Clavien Dindo là mức
độ III (21,1%).
Kết luận: Phẫu thuật đoạn chậu là một phẫu
thuât “tàn phá” nhằm mục đích điều trị bệnh triệt
để ở nhóm bệnh nhân ung thư cổ tử cung tái phát,
mà phẫu thuật tái tạo đường tiểu bằng kỹ thuật
double barrel là một phương pháp tái tạo sau
phẫu thuật đoạn chậu với hiệu quả và biến chứng
chấp nhận được.
SUMMARY
INITIAL EVALUATION OF
RECONSTRUCTIVE SURGERY WITH
DOUBLE BARREL IN PATIENTS
WITH RECURRENT CERVICAL
CANCER
Introduction: Double barrel is the
reconstruction method often chosen in patients
with pelvic segments. This is a reconstruction
method that has many advantages such as single
stoma, and is easier to care for than other
reconstruction methods.
Methods: Retrospective review patients with
recurrent cervical cancer who underwent double
barrel reconstruction from January 2020 to
September 2024 in HCM Oncology Hospital.
Results: Evaluating 19 patients undergoing
urinary tract reconstruction using the double
barrel technique, we noted that this method has
HỘI THẢO HÀNG NĂM PHÒNG CHỐNG UNG THƯ TP. HỒ CHÍ MINH - LẦN THỨ 27
300
an average surgical time of about 230 ± 54
(minutes), hospital stay of about 12 ± 3,6 (days),
and the average blood loss was about: 545 ± 245
(ml), of which about 14 patients (accounting for
about 73.7%) needed blood transfusion during or
after surgery. The majority of early
complications (< 30 days) commonly
encountered after pelvic surgery with
reconstruction using the double barrel technique
are surgical wound infections with a rate of
10.5% (2 cases). Early complications are mostly
level I according to the Clavien Dindo
classification with 75%. Among them,
complications of ureteroenteric anastomotic
stenosis are the most common for late
complications (≥ 30 days) with a rate of 10.5% (2
patient cases) and the level of these
complications in our study according to Clavien
Dindo's classification is level III (100%).
Conclusion: Pelvic surgery is a
"devastating" surgery aimed at curely treating the
disease in the group of patients with recurrent
cervical cancer, of which urinary tract
reconstruction surgery using the double barrel
technique is a reconstructive method after pelvic
surgery with acceptable effectiveness and
complications.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Ung thư cổ tử cung là loại ung thư đứng
hàng thứ 4 ở nữ giới trên toàn cầu và tử suất
đứng hàng thứ 3 trong tất cả các loại ung
thư[1]. Theo GLOBOCAN, thì hàng năm có
khoảng 604.127 người mắc mới ung thư cổ
tử cung, với tỷ suất mắc mới là 13,3/100.000
dân[1]. Ngày nay tại Việt Nam, các phương
tiện tầm soát ung thư cổ tử cung và bệnh lý
ung thư cổ tử cung ngày càng được biết đến
nhiều hơn, do đó ung thư cổ tử cung mắc
mới hàng năm có tỷ suất chỉ khoảng
6,6/100.000 dân (83.647 người mắc mới) và
đứng hàng thứ 6 trong các loại ung thư ở nữ,
và tử suất hàng năm chỉ khoảng 3,4/100.000
dân[1].
Mặc dù, việc áp dụng chương trình tầm
soát ung thư cổ tử cung quốc gia giúp việc tỷ
suất mắc mới và tử suất hàng năm giảm đáng
kể trong những năm vừa qua. Tuy nhiên, đối
với các bệnh nhân đã được chẩn đoán ung
thư cổ tử cung và được điều trị chuẩn với các
phương tiện như phẫu thuật, xạ trị thì vẫn
phải đối mặt với nguy cơ bệnh tái phát. Theo
Jina Li và cộng sự, cho thấy rằng ung thư cổ
tử cung có tỷ lệ tái phát chung là khoảng
3,8% ở năm đầu sau xuất viện, và tăng lên
5,1% ở năm thứ 2, và khoảng 8,0% ở năm
thứ 5 và có tỷ lệ ổn định khoảng 10,8% ở
năm thứ 10[2].
Đối với các ung thư cổ tử cung tái phát
thì các lựa chọn điều trị rất ít và tiên lượng
rất xấu. Jina Li và cộng sự đã chỉ ra rằng chỉ
có khoảng 262 (6%) bệnh nhân điều trị chỉ
bằng phẫu thuật và khoảng 3.926 (90,8%)
bệnh nhân được điều trị bằng xạ trị, xạ trị bổ
túc hoặc hóa xạ đồng thời[2]. Trong đó, có
khoảng 372 bệnh nhân tái phát sau điều trị
đầu tiên (phẫu thuật hoặc xạ trị hoặc hóa trị),
và có khoảng 332 bệnh nhân tái phát sau khi
đã được xạ trị và thời gian tái phát trung bình
khoảng từ 11 tháng đến 22.1 tháng tùy
phương pháp điều trị[2].
Đối với các bệnh nhân ung thư cổ tử
cung tái phát tại chỗ đã được xạ trị trước đó
thì phẫu thuật đoạn chậu là phương pháp
được cân nhắc trong điều trị triệt để bệnh.
Phẫu thuật đoạn chậu toàn phần được thực
hiện đầu tiên vào năm 1948 bởi Alexander
Brunschwig ở New York trong điều trị giảm
nhẹ cho ung thư cổ tử cung tái phát, tuy
nhiên với tỷ lệ cao biến chứng và tử vong sau
mổ lên tới 23 - 35% nên phẫu thuật này chỉ
được thực hiện ở một số ít trung tâm ở Mỹ[3].
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
301
Sau thế chiến thứ 2, với sự phát triển vượt
bậc của khoa học, y học thì cho phép phẫu
thuật đoạn chậu cắt được bướu triệt để và
rộng hơn với độ an toàn cao hơn.
Phẫu thuật đoạn chậu được thực hiện lần
đầu bởi Brunschwig và cộng sự vào năm
1948, với mục đích chính ban đầu là phẫu
thuật giảm nhẹ triệu chứng cho những bệnh
nhân ung thư cổ tử cung tiến triển[4]. Sau đó,
ông tái tạo và phục hồi chức năng đường tiểu
và đường tiêu hóa bằng cách cắm 2 niệu
quản vào đầu gần của đoạn ruột sigma và
đưa ra ngoài thành bụng. Tuy nhiên, kiểu tạo
hình này thì có tỷ lệ tử vong cao lên đến
23%[5] và đi kèm với nhiều biến chứng như
nhiễm trùng tiểu, rối loạn chuyển hóa (tăng
clo máu và hạ calci máu, toan hóa máu)[6] và
nhanh chóng được thay thế bằng các kiểu tạo
hình đường niệu khác[7]. Sau này, Bricker và
cộng sự cũng đã mô tả cách tạo hình sau
đoạn chậu bằng cách tạo duy nhất 1 lỗ stoma
của hậu môn nhân tạo và niệu quản thì được
cắm vào hồi tràng, manh tràng hoặc là
sigma[6]. Năm 1989, Carter cải tiến phương
pháp tạo hình của Brunschwig nhằm giảm
các biến chứng bằng cách tạo ra một túi chứa
dài khoảng 15cm bằng một đoạn sigma và
đưa ra ngoài thành bụng cùng vị trí với hậu
môn nhân tạo sigma hay còn gọi là kiểu tạo
hình double barrel[8]. Độ dày của cơ đại tràng
sigma tạo điều kiện cho tạo một van chống
trào ngược cho chỗ nối niệu quản – sigma so
với phương pháp của Brunschwig. Ngoài ra,
tạo hình bằng cách này thì không cần thiết
phải nối ruột, do đó giảm nguy cơ xì dò
miệng nối[8].
Hình 1. Tạo hình đường niệu kiểu double barrel sau phẫu thuật đoạn chậu[9]
Hiện nay, tại khoa Ngoại phụ khoa Bệnh
viện Ung Bướu TP. HCM đã thực hiện được
rất nhiều ca phẫu thuật đoạn chậu ở bệnh
nhân ung thư cổ tử cung tái phát và các bệnh
nhân này đều được tái tạo bằng nhiều
phương pháp như tái tạo bằng phương pháp
Bricker và phương pháp double barrel. Do
đó, chúng tôi thực hiện nghiên cứu này nhằm
giải đáp câu hỏi: “Kết quả thực hiện kỹ
thuật double barell trong phẫu thuật đoạn
chậu ở bệnh nhân ung thư cổ tử cung tái
phát là như thế nào?”.
HỘI THẢO HÀNG NĂM PHÒNG CHỐNG UNG THƯ TP. HỒ CHÍ MINH - LẦN THỨ 27
302
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Phương pháp nghiên cứu
Mô tả cắt ngang:
- Đối tượng: Các bệnh nhân ung thư cổ tử
cung tái phát và được điều trị bằng đoạn
chậu toàn phần có sử dụng kỹ thuật double
barrel tại Bệnh viện Ung Bướu TP. HCM từ
01/2020 đến 12/2024.
- Phân tích số liệu bằng phần mềm SPSS
(Ver 25.0).
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Sau khi phân tích 19 trường hợp ung thư
cổ tử cung tái phát được phẫu thuật đoạn
chậu và có tái tạo bằng kỹ thuật double barrel
thì chúng tôi ghi nhận được các kết quả như
sau:
Trong nghiên cứu của chúng tôi có độ
tuổi trung bình là khoảng 55 ± 10,23 tuổi,
trong đó tuổi của bệnh nhân lớn nhất là 72
tuổi và tuổi bệnh nhân nhỏ nhất là 37 tuổi.
Ngoài ra, BMI trung bình trong dân số
nghiên cứu của chúng tôi là 22,5 ± 1,8 (19,6
- 26). Các bệnh nhân trong nghiên cứu của
chúng tôi đa phần không ghi nhận tiền căn
nội khoa với 13 trường hợp chiếm tỷ lệ
68,4%. Các bệnh nhân này có giai đoạn bệnh
trước phẫu thuật đoạn chậu và tái tạo bằng
phương pháp double barrel đa phần là giai
đoạn IIB với tỷ lệ chiếm khoảng 47,3% (với
9 trường hợp) và giai đoạn IIIB chiếm tỷ lệ ít
nhất với 5,3% (1 trường hợp). Trong đó, đa
phần các bệnh nhân này đều đa phần đã được
điều trị trước đó bằng phương pháp hóa xạ
đồng thời với tỷ lệ chiếm khoảng 68,4% (với
13 trường hợp), ngoài ra trong nghiên cứu
của chúng tôi có 2 bệnh nhân giai đoạn IIIC1
và IVA được hóa trị trước phẫu thuật đoạn
chậu (10,5%). Đặc điểm giải phẫu bệnh của
nhóm bệnh nhân đa phần là loại carcinôm tế
bào gai với tỷ lệ khoảng 68,4% (13 trường
hợp) và loại giải phẫu bệnh ít gặp nhất trong
nghiên cứu của chúng tôi là carcinôm hỗn
hợp gai tuyến và carcinôm kém biệt hóa với
tỷ lệ đều là 5,3% (1 trường hợp). Dựa theo
các phương tiện hình ảnh học, giải phẫu
bệnh, khám lâm sàng thì trong nghiên cứu
của chúng tôi ghi nhận đa phần bệnh tiến
triển hoặc tái phát đa phần ở vị trí cổ tử cung,
bàng quang, trực tràng với tỷ lệ khoảng
73,7% (14 trường hợp).
Bảng 1. Đặc điểm lâm sàng các bệnh nhân ung thư cổ tử cung tái phát được phẫu
thuật đoạn chậu có tái tạo bằng kỹ thuật double barrel
Đặc điểm
Số TH
Tỷ lệ (%)
Bệnh nội khoa
Tăng huyết áp
Tăng huyết áp + đái tháo đường
Không ghi nhận bệnh lý nội khoa
2
4
13
10,5
21,1
68,4
Giai đoạn bệnh
IB3
IIA2
IIB
IIIB
IIIC1
IVA
2
2
9
3
1
2
10,5
10,5
47,4
15,8
5,3
10,5
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
303
Điều trị trước đó
Hóa trị
Hóa xạ đồng thời
Phẫu thuật + hóa xạ đồng thời
Xạ trị
Hóa xạ đồng thời + phẫu thuật + xạ trị
2
13
2
1
1
10,5
68,4
10,5
5,3
5,3
Giải phẫu bệnh
Carcinôm tế bào gai
Carcinôm tế bào tuyến
Carcinôm tế bào hỗn hợp gai tuyến
Carcinôm kém biệt hóa
13
4
1
1
68,4
21
5,3
5,3
Vị trí tái phát
Cổ tử cung, bàng quang, trực tràng
Dò bàng quang trực tràng âm đạo
Diện cắt, bàng quang, trực tràng
14
4
1
73,7
21
5,3
Bảng 2. Đặc điểm phẫu thuật tái tạo bằng kỹ thuật double barrel ở bệnh nhân ung thư
cổ tử cung tái phát
Đặc điểm
Thời gian mổ
230 ± 54 (phút)
Thời gian nằm viện
12 ± 3,6 (ngày)
Lượng máu mất trung bình
545 ± 245 (ml)
Truyền máu trong phẫu thuật
Đặc điểm
Số TH
Cần truyền máu
Không truyền máu
14 trường hợp (73,7%)
5 trường hợp (26,3%)
Kích thước bướu
5.5 ± 0.7cm
Đại thể bướu
Đặc điểm
Số TH
Dạng sùi
Dạng thâm nhiễm
Dạng loét
6 (31,6%)
7 (36,8%)
6 (31,6%)
Hạch ổ bụng
Vị trí
Số TH
Hạch chậu di căn
Hạch bẹn di căn
Không ghi nhận di căn
4 (21,1%)
1 (5,3%)
14 (73,7%)
Trong nghiên cứu của chúng tôi, các
bệnh nhân được phẫu thuật đoạn chậu có tái
tạo bằng kỹ thuật double barrel có thời gian
phẫu thuật trung bình là khoảng 230 ± 54
(phút), thời gian nằm viện là khoảng 12 ± 3,6
(ngày), và lượng máu mất trung bình khoảng:
545 ± 245 (ml), trong đó có khoảng 14 bệnh
nhân (chiếm tỷ lệ khoảng 73,7%) cần phải