B GIÁO DC VÀ ðÀO TO
TRƯNG ðI HC M - ðA CHT
BÙI TT HP
ðÁNH GIÁ TIM NĂNG SA KHOÁNG TNG HP
VEN B BIN MIN TRUNG VIT NAM, S DNG
HP LÝ KINH T CHÚNG VÀ BO V MÔI TRƯNG
Chuyên ngành: ða cht tìm kim và thăm dò
s : 62.44.59.10
TÓM TT LUN ÁN TIN SĨ ðA CHT
Hà Ni - 2010
Công trình ñưc hoàn thành ti B môn Tìm kim - Thăm dò
Khoa ða cht, Trư ng ði h!c M" - ða cht
NGƯI HƯ#NG D$N KHOA HC:
1. GS.TS ð%ng Văn Nhì, ði hc M - ða cht
2. PGS.TS Nguy&n Văn Lâm, ði hc M - ða cht
Ph'n bi(n 1: PGS.TS Ki)u Quý Nam
Vin ða cht, Vin Khoa hc và Công ngh Vit Nam
Ph'n bi(n 2: PGS.TS Nguy&n Xuân Khi*n
Vin Khoa hc ða cht và Khoáng sn,
B Tài nguyên và Môi trưng
Ph'n bi(n 3: TS ð+ng Văn Lãm
Hi ñng ðánh giá tr lưng khoáng sn Vit Nam
Lun án ñã ñưc bo v trưc Hôi ñng chm lun án cp Trưng
hp ti trưng ði hc M - ða cht, ðông Ngc - T Liêm - Hà Ni
Vào hi 8 gi 30, ngày 25 tháng 8 năm 2010
Có th* tìm hi*u lu,n án ti Thư vi(n Quc gia, Hà Ni
ho+c Thư vi(n trư ng ði h!c M" - ða cht
CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HC C-A TÁC GI ðà CÔNG
B. CÓ LIÊN QUAN ðN N/I DUNG LUN ÁN
1. Lương Quang Khang, Nguyn Phương, Bùi Tt Hp (2001), Tình hình
sn xut nhu cu v các loi sn phm ñt him trên th gii
Vit Nam, Tp chí Công nghip m s 3 - 2001, Hà Ni, tr. 15 - 17.
2. Bùi Tt Hp, Nguyn Văn Nam, Nguyn Trưng Giang (2006), ðc
ñim qung sa khoáng tng hp ven b bin vùng nh ðnh, Tuyn tp
Báo cáo Hi ngh khoa hc ln th 17, quyn 2, tr. 279 - 283, trưng ði
hc M - ða cht, Hà Ni.
3. Nguyn Văn Lâm, Khương Th Hùng, Bùi Tt Hp (2006), ng dng
mt s hình toán t mi quan h ph thuc gia hàm lưng các
thông s ña cht thăm ñ d báo tài nguyên, tr lưng ñt him,
Tuyn tp Báo cáo Hi ngh khoa hc ln th 17, quyn 2, tr.274 - 278,
trưng ði hc M - ða cht, Hà Ni.
4. Nguyn Văn Nam, Bùi Tt Hp, Vũ Văn Bích, Trn Bình Trng
(2006), Nghiên cu áp dng phương pháp khí phóng x dùng máy ph
alpha RAD7 xác ñnh ñt gãy kin to, Tp chí Khoa hc k thut M -
ða cht, s 14, tr. 29 - 34, trưng ði hc M - ða cht, Hà Ni.
5. Bùi Tt Hp, Nguyn Văn Nam, Nguyn Trưng Giang (2007), ðc
ñim qung titan sa khoáng ven b bin khu M An, vùng Bình ðnh,
Tp chí Khoa hc k thut M - ða cht, s 17, tr. 16 - 20, trưng ði
hc M - ða cht, Hà Ni.
6. Bùi Tt Hp, Nguyn Văn Lâm (2007), Quy lut phân b qung sa
khoáng titan trong trm tích Holocen ngun gc bin - gió vùng ven b
bin min Trung Vit nam, Tp chí Khoa hc k thut M - ða cht, s
19, tr. 17 - 21, trưng ði hc M - ða cht, Hà Ni.
7. Nguyn Văn Nam, Nguyn Quang Hưng, Bùi Tt Hp (2007), Môi
trưng phóng x bn Du C , thc trng và gii pháp, Hi ngh Khoa
hc và Công ngh ht nhân toàn quc Ln th 7, tr. 135, Hà Ni.
24
4. Qung sa khoáng ven b bin sa khoáng tng hp nên cn
tính ch tiêu HLCNTT theo quan ñim ch tiêu tng hp quy ñi tt c
các thành phn ích ñi cùng sang thành phn ích chính. ð s
dng hp kinh t, tit kim i nguyên cn thit phi nghiên cu áp
dngng ngh khai thác và ch bin sâu, ñng thi cncác gii pháp
bo v i nguyên và bo v môi trưng.
5. Da vào các tài liu ña cht và ña vt lý, NCS ñã khoanh ñnh
27 vùng trin vng ñ d báo tim năng tài nguyên. Kt qu nghiên
cu ñã khng ñnh qung sa khoáng tng hp ven b bin min Trung
Vit Nam có tim năng tài nguyên rt ln, ch yu trong các thành to
Pleistocen (chim gn 67% tng tài nguyên d báo). Tng tài nguyên
d báo cp (334b) có th ñt 711 triu tn tng khoáng vt nng
ích; tng tài nguyên tr lưng ñã xác ñnh 96,7 triu tn tng
khoáng vt nng ích. Vi ngun tài nguyên này th tho mãn
cho nhu cu s dng ca Vit Nam tham gia cnh tranh trên th
trưng nguyên liu khoáng th gii.
Kin ngh:
1. Sa khoáng tng hp ven b bin trong trm tích Pleistocen
min Trung tuy mi phát hin song tim năng rt ln. Do vy, cn
coi trng vic tìm kim các m sa khoáng tng hp ven b trong trm
tích Pleistocen, trng tâm là vùng Ninh Thun - Bình Thun - Ra
Vũng Tàu, và sau ñó các vùng khác như Tĩnh, Bình ðnh,
Qung Ngãi.
2. Trên cơ s nghiên cu tng hp ñiu kin thành to các kiu
m sa khoáng tng hp ven b trên th gii, NCS cho r#ng trong
tương lai cn nghiên cu d báo v kh năng mt các kiu m sa
khoáng tng hp ven b như: kiu m sa khoáng sưn b dưi mc
nưc bin, sa khoáng ca sông trưc ca sông, sa khoáng ven b
c, sa khoáng ñng b#ng lagoon trưc núi.
1
M ðU
1. Tính cp thit ca ñ tài lun án
Trên th gii, ilmenit, rutil, zircon, monazit ñưc khai thác t$
nhiu loi hình ngun g%c công nghip khác nhau, trong ñó sa khoáng
tng hp ven b bin chim v trí rt quan trng. T& trng khai thác t$
sa khoáng so vi tr lưng khai thác hàng năm trên th gii Th k&
20 như sau: ilmenit (35 - 40%), zircon (96 - 98%), rutil (96 - 97%),
monazit (20 - 25%). Sa khoáng tng hp ven bin luôn cha các
khoáng vt ích như ilmenit, rutil, zircon, monazit nhiu khoáng
vt khác có t& trng t$ 4,3 ñn 5,2 ñưc sóng bin ñưa vào b, tích t
thành nhng thân sa khoáng ven ñưng b bin.
' Vit Nam, qung sa khoáng tng hp ven b bin phân b%
nhiu nơi, nhưng ch yu tp trung t$ Thanh Hoá ñn Ra - Vũng
Tàu. Vì vy, vic nghiên cu làm sáng t tim năng tài nguyên qung
sa khoáng ven b bin Vit Nam là vn ñ ñang ñưc quan tâm nh#m
khoanh ñnh các din tích cha qung sa khoáng ñ t chc ñiu tra,
thăm dò, ñánh giá tr lưng làm cơ s lp d án ñu tư khai thác, ch
bin và d tr qu%c gia.
Trong thành phn qung sa khoáng ven bin min Trung Vit
Nam luôn cha các khoáng vt ích như ilmenit, rutil, zircon,
monazit, v.v.. vi giá tr kinh t ca t$ng khoáng vt rt khác nhau.
M(t s% khoáng vt có ích như monazit, xenotim có tính phóng x nên
các khu vc ti tn thân qung sa khoáng luôn gây ra trưng bc x
t nhiên tương ñ%i cao so vi các din tích nghèo qung vây quanh.
Nghiên cu m%i quan h gia trưng phóng x hàm lưng các
khoáng vt qung là m(t trong nhng cơ s tin cy nh#m d báo trin
vng qung sa khoáng ven bin. Mt khác, khi trưng bc x trong
các thân qung sa khoáng vưt quá mc gii hn s) gây nh hưng
ñn môi trưng. vy, vic nghiên cu thu hi, s dng hp tài
nguyên khoáng sn ñng thi làm sch môi trưng nh#m thúc ñ*y s
phát trin kinh t - xã h(i bn vng là vn ñ cp thit.
2
ð tài: ðánh giá tim năng sa khoáng tng hp ven b bin
min Trung Vit Nam, s dng hp kinh t chúng bo v môi
trưng” nh#m góp phn gii quyt nhng vn ñ cp thit nêu trên.
2. ði tưng và phm vi nghiên cu
ð%i tưng nghiên cu ca lun án các sa khoáng trong trm
tích ð t phân b% ven b bin t$ Thanh Hóa ñn Ra - Vũng
Tàu.
3. Mc tiêu ca ñ tài
Làm sáng t tim năng tài nguyên qung sa khoáng tng hp ven
b bin min Trung phc v quy hoch ñiu tra, thăm dò, khai thác;
s dng hp lý tài nguyên và bo v môi trưng.
4. Ni dung nghiên cu ca ñi
ð ñt ñưc mc tiêu nêu trên, ñ tài cn gii quyt các nhim v
sau:
1. Nghiên cu làm sáng t ñc ñim phân b%, thành phn vt cht
làm cơ s ñ nhn thc bn cht ña cht các tích t sa khoáng ven b
bin.
2. Nghiên cu m%i quan h gia các thành phn khoáng vt
ích vi cưng ñ( phóng x làm cơ s khoanh ñnh các din tích
trin vng ñ do tài nguyên qung.
3. Tin hành d báo hàm lưng công nghip t%i thiu m sa
khoáng tiêu biu làm cơ s kin ngh gii pháp s dng trit ñ tài
nguyên ch bin ñn sn ph*m cu%i cùng ñ nâng cao giá tr kinh
t hàng hoá.
4. Áp dng c phương pháp truyn th%ng phương pháp hin
ñi ñ ñánh giá tim năng d báo ca sa khoáng tng hp ven b bin
min Trung.
5. Nghiên cu tác ñ(ng ñn môi trưng do hot ñ(ng thăm dò,
khai thác, ch bin qung làm cơ s ñ xut các gii pháp bo v môi
trưng trong quá trình ñiu tra, thămvà khai thác qung sa khoáng
ven b bin.
23
KT LUN VÀ KIN NGH
T$ nhng kt qu nghiên cu ca ñ tài lun án, tác gi rút ra m(t
s% kt lun như sau:
1. Các trm tích ð t phân b% r(ng rãi dc ven bin min Trung
Vit Nam, có tui t$ Pleistocen sm ñn Holocen mu(n, vi 12 tưng
trm tích, ñưc thành to ng vi 5 chu k trm ch: Pleistocen sm
(Q
11
), Pleistocen gia - mu(n (Q
12-3
), Pleistocen mu(n (Q
13
), Holocen
sm - gia (Q
21-2
) Holocen gia - mu(n (Q
22-3
). Các yu t% v
ngun cung cp, mng thu& văn, ña hình b bin, khí hu, hot ñ(ng
dao ñ(ng ca mc nưc bin hi văn nhưng yu t% thun li
quyt ñnh quy lut phân b% ca sa khoáng ven b bin nưc ta nói
chung, vùng min Trung nói riêng.
2. Qung sa khoáng tp trung vi hàm lưng công nghip ñưc
phát hin ch yu trong các trm tích bin bin - gió tui
Pleistocen gia Holocen mu(n, thu(c kiu m sa khoáng nh
thành trong ñi sóng v, b kiu m sa khoáng hình thành trên bãi
bin. Các thân qung thưng hình dng bin ñi phc tp ph
thu(c ch yu vào các yu t% ña hình, ña mo ven b hình thái
ñưng b bin; hình dng, kích thưc thân khoáng; thành phn ñ(
ht khoáng vt ích v cơ bn tương t vi các m sa khoáng tng
hp ven b bin trên th gii: Australia, -n ð(, Sralanca, Brazil...
3. Qua nghiên cu thành phn vt cht qung cho phép khng
ñnh qung sa khoáng ven b bin min Trung Vit Nam qung sa
khoáng tng hp, gm 4 khoáng vt có ích chính ilmenit, rutil, zircon,
monazit ñu phân b% theo lut chu*n vi h s% bin thiên không ñng
ñu. Khoáng vt qung trong các m sa khoáng m%i tương quan
vi nhau monazit, zircon m%i tương quan vi cưng ñ( phóng
x.
22
- Sm hoàn thin h th%ng ch tiêu, tiêu chu*n môi trưng trong
khai thác, ch bin khoáng sn.
- Nghiên cu b sung quy hoch khai thác, ch bin qung sa
khoáng trên cơ s nhng phát hin mi. Xây dng quy hoch chi tit
các vùng khai thác trng ñim sa khoáng tng hp ven b bin.
- các gii pháp hu hiu nh#m hn ch t%i ña vic xut kh*u
khoáng sn dng nguyên liu thô.
- V công tác cp ñt cp phép khai thác: không chia c.t m
ln thành các khu nh ñ cp phép khai thác, vic cp phép tn thu sa
khoáng phi ñưc thông báo cho B( ch qun ñ th%ng nht qun lý.
- Có chính sách khuyn khích các doanh nghip hot ñ(ng
nghiêm túc, hiu qu, s dng trit ñ, tit kim tài nguyên ñng thi
bo v môi trưng, môi sinh trong quá trình khai thác.
- Cn khoanh ñnh các khu vc sa khoáng b ô nhi/m hoc
nguy cơ gây ô nhi/m phóng x.
- Tăng cưng công tác thanh tra, kim tra.
Tóm li: Hot ñ(ng khai thác, ch bin qung sa khoáng tng
hp ven b bin min Trung ñang di/n ra khá sôi ñ(ng ñã ñem li
hiu qu kinh t quan trng. Tuy nhn, năng lc khoa hc ng ngh
khai thác, ch bin qung nhìn chung n thp, y ng phí i nguyên.
Q trình khai thác, ch bin qung ít nhiu ñu nh hưng ti môi
trưng t nhn như: ñanh, h sinh thái r$ng và ñt,i trưng nưc,
không khí, ting n. ð bo v tài nguyên bo v môi trưng Nhà
nưc cn sm k hoch tng th v ñiu tra, thăm dò, khai thác,
ch bin qung sa khoáng tng hp ven b bin, ñi kèm vi k hoch
cn các chính sách, gii pháp ñng b( v hot ñ(ng khoáng sn t$
Trung ương ñn ña phương.
3
5. Phương pháp nghiên cu
- Thu thp, tng hp các tài liu liên quan ti qung sa khoáng
tng hp ven bin trên th gii và Vit Nam.
- Kho sát, nghiên cu thc ña.
- S dng hàng chc nghìn kt qu phân tích khoáng vt trng sa,
150 m0u phân tích ñ( ht, 324 m0u phân tích hoá tinh qung, 70 m0u
phân tích ICP, 46 m0u phân tích microsond ñ nghiên cu thành phn
vt cht và ñc ñim qung sa khoáng.
- nh hoá các ñ%i tưng nghiên cu b#ng các mô hình thc
t (bn ñ ña cht, mt c.t ña cht) các hình toán ña cht ñ
khoanh ñnh din tích trin vng ñánh giá tài nguyên qung sa
khoáng tng hp.
6. Cơ s tài liu
Lun án ñưc thc hin trên cơ s các tài liu ca chính bn thân
NCS ñã thu thp và nghiên cu v sa khoáng ven bin Vit Nam trong
quá trình làm vic ti Liên ñoàn ða cht x him t$ năm 1988 ñn
nay. NCS ñã trc tip thi công ñ án ñánh giá sa khoáng ven bin và
trin khai nhiu chuyn kho sát thc ña ti các vùng ven bin t$
Thanh Hóa ñn Bình Thun. Ngoài ra, NCS còn tham kho c tài
liu ca ca công trình nghiên cu v lĩnh vc này. Danh mc các tài
liu ñưc th hin trong danh mc tài liu tham kho cu%i lun án.
7. Nhng ñim mi ca lun án
1. Các m sa khoáng tng hp ven b bin min Trung Vit Nam
ñc ñim phân b%, hình thái, kích thưc thân qung, thành phn
khoáng vt nng ñ( ht tương t vi rt nhiu m sa khoáng tng
hp ven b bin Thái Bình Dương phn vĩ tuyn thp gn xích ño.
2. Xác nhn sa khoáng tng hp ven b bin min Trung Vit
Nam mt hai kiu m: sa khoáng hình thành trong ñi sóng v, b
phân b% ch yu trong trm tích Holocen mu(n sa khoáng hình
thành trên bãi bin phân b% ch yu trong trm tích Pleistocen có tim
năng rt ln.