BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
NGUYỄN VÂN THÙY ANH
ĐÀO TẠO VÀ PHÁT TRIỂN CÔNG NHÂN KỸ THUẬT
TRONG CÁC DOANH NGHIỆP DỆT MAY HÀ NỘI
Chuyên ngành : QUẢN TRỊ NHÂN LỰC
(KINH TẾ LAO ĐỘNG)
Mã số : 62340404
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
Hà Nội, 2014
2
CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI:
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS.TS. Trần Thị Thu
2. PGS.TS. Cao Văn Sâm
Phản biện 1:
GS.TS. Phan Văn Kha
Phản biện 2:
TS. Nguyễn Hữu Dũng
Phản biện 3:
TS. Nguyễn Văn Thành
Luận án được bảo vệ trước hội đồng chấm luận án cấpTrường
Họp tại Trường Đại học Kinh tế Quốc dân
Vào hồi 17 giờ 00 ngày 20 tháng 03 năm 2014
Có thể tìm hiểu luận án tại:
Thư viện Quốc gia
Thư viện Đại học Kinh tế Quốc dân
3
MỞ ĐẦU
Sự cần thiết của nghiên cứu
Hiện nay, các doanh nghiệp Dệt May Hà Nội (DN DM HN) sử
dụng khoảng 111.600 lao động và đóng góp khoảng 17,3% tổng sản
phẩm nội địa của thành phố hàng năm. Hội nhập kinh tế quốc tế đem
lại cho các DN DM HN nhiều cơ hội kinh doanh thuận lợi hơn
nhưng cũng đặt các DN đối mặt với nhiều thách thức mới từ cạnh
tranh, từ đổi mới công nghệ và từ những đòi hỏi ngày càng khắt khe
hơn của khách hàng mới. Để tồn tại và phát triển trong cạnh tranh,
các DN DM HN thực sự cần phải đầu tư vào đào tạo và phát triển
(ĐT&PT) nhằm có được lực lượng công nhân kỹ thuật (CNKT) đáp
ứng được những đòi hỏi ngày càng cao của công việc về kiến thức,
kỹ năng, thái độ làm việc và khả năng phát triển nghề nghiệp.
Cơ sở lý luận ĐT&PT CNKT trong DN kế thừa và được phát triển
từ các nghiên cứu về ĐT&PT nguồn nhân lực (NNL) trong các tổ
chức. Trên thế giới, hoạt động nghiên cứu về ĐT&PT NNL có thể
được phân chia thành bốn hướng chính gồm: (i) lý thuyết về thiết kế
hệ thống đào tạo, (ii) lý thuyết giải thích cơ chế học tập của con
người, (iii) các nghiên cứu dựa trên cơ sở của các học thuyết về tạo
động lực và (iv) các lý thuyết về đánh giá kết quả đào tạo.
Các nghiên cứu về ĐT&PT CNKT ở Việt Nam có thể chia theo
hai hướng chính: một là các nghiên cứu về dạy nghề, ĐT&PT nguồn
nhân lực CNKT của các địa phương, vùng hay của các ngành, hai là
các nghiên cứu về ĐT&PT CNKT trong DN, do các DN tự thực hiện
nhằm đáp ứng nhu cầu nhân lực phục vụ SXKD của mình. Nhìn
chung, hầu hết các nghiên cứu về ĐT&PT CNKT đều tập trung vào
hướng nghiên cứu thứ nhất – nghiên cứu về dạy nghề, đào tạo CNKT
ở tầm vĩ mô. Hướng nghiên cứu thứ hai về ĐT&PT CNKT trong DN,
do các DN tự thực hiện nhằm đáp ứng nhu cầu nhân lực cho hoạt
động SXKD của DN chưa được quan tâm nhiều. Các nghiên cứu đã
thực hiện lại chưa quan tâm đến việc đánh giá kết quả của ĐT&PT
CNKT của DN một cách tổng thể và rõ ràng, chưa xem xét đủ mức
4
cần thiết các yếu tố khách quan và chủ quan có tác động, ảnh hưởng
đến kết quả ĐT&PT CNKT của DN. Bên cạnh đó, thực tiễn ĐT&PT
CNKT của các DN DM hiện còn chưa đáp ứng được những đòi hỏi
cấp bách của sự phát triển SXKD.
Vì tất cả các lý do nêu trên, đề tài luận án về “Đào tạo và phát triển
công nhân kỹ thuật trong các doanh nghiệp Dệt May Hà Nội” thực sự
là một nội dung nghiên cứu mang tính cấp thiết cao. Những câu hỏi đặt ra
cho nghiên cứu bao gồm:
- Cơ sở lý luận có thể áp dụng cho ĐT&PT CNKT trong DN?
- ĐT&PT CNKT trong các DN DM HN có đáp ứng yêu cầu SXKD
của DN không? Tại sao?
- Những giải pháp nào để hoàn thiện ĐT&PT CNKT trong các DN
DM HN?
Trên cơ sở tiếp cận từ quan điểm quản lý nguồn nhân lực và tiếp
cận theo năng lực, doanh nghiệp cần tự tiến hành các hoạt động đào
tạo và phát triển nhằm xây dựng nguồn nhân lực công nhân kỹ thuật
có năng lực đáp ứng những yêu cầu công việc hiện tại và những định
hướng phát triển trong tương lai. Luận án hướng tới những mục đích
nghiên cứu cụ thể:
- Hệ thống hoá và phát triển cơ sở lý luận về ĐT&PT NNL, và cụ
thể, phát triển cơ sở lý luận về đào tạo và phát triển công nhân kỹ
thuật trong DN.
- Tìm hiểu, phân tích và đánh giá thực trạng ĐT&PT CNKT trong
các DN DM HN: nội dung, phương pháp, kết quả, các yếu tố chủ
quan và khách quan tác động, ảnh hưởng đến kết quả ĐT&PT CNKT
trong các DN DM HN.
- Xây dựng và đề xuất một số giải pháp và kiến nghị về hoàn thiện
ĐT&PT CNKT trong các DN DM HN với định hướng đến 2025.
Nhằm đạt được các mục tiêu như trên, đối tượng và phạm vi
nghiên cứu của luận án được giới hạn vào đào tạo và phát triển công
nhân ký thuật trong các doanh nghiệp Dệt May Hà Nội trong khoảng
thời gian từ 2009 đến 2012.
5
Những đóng góp chính của luận án bao gồm:
Trên cơ sở nghiên cứu các mô hình đánh giá kết quả đào tạo trong
các nghiên cứu về ĐT&PT NNL, luận án đề xuất đánh giá kết quả
ĐT&PT CNKT của DN thông qua đánh giá mức độ đáp ứng các yêu
cầu công việc của CNKT sau khi được đào tạo về kiến thức, kỹ năng,
thái độ làm việc và khả năng phát triển nghề nghiệp trong tương lai. Đưa
tiêu chí ‘khả năng phát triển nghề nghiệp của người học sau đào tạo’ vào
đánh giá kết quả ĐT&PT CNKT trong DN là đóng góp mới của luận án
so với các nghiên cứu lý thuyết về đánh giá kết quả đào tạo trước đây.
Kết quả nghiên cứu sâu các tấm gương CNKT điển hình về phát
triển nghề nghiệp trong các DN DM HN cho thấy: (i) nền tảng đào
tạo ban đầu và các hoạt động ĐT&PT trong DN có tác động tích cực
đến sự phát triển nghề nghiệp về sau của CNKT, (ii) bản thân sự
trưởng thành trong công việc và các cơ hội thăng tiến nghề nghiệp có
ý thúc đẩy động lực lao động của CNKT rất lớn. Do vậy, ĐT&PT
cần được nhìn nhận như là một công cụ tạo động lực lao động phi tài
chính quan trọng đối với CNKT.
Từ nghiên cứu các yếu tố tác động đến kết quả ĐT&PT CNKT
trong các DN DM HN, luận án đã chỉ ra rằng CNKT sau quá trình
ĐT&PT thường đạt yêu cầu về kỹ năng và thái độ lao động nhưng còn
nhiều hạn chế về kiến thức và khả năng phát triển nghề nghiệp, do một
số nguyên nhân chủ yếu: (i) kiến thức chuyên môn và năng lực sư
phạm của các giáo viên dạy nghề (GVDN) còn yếu, (ii) các chính sách
đào tạo và đãi ngộ còn ít tác dụng khuyến khích về vật chất và tinh
thần với người lao động (NLĐ), làm giảm động lực học tập của người
học, (iii) các phương pháp đào tạo đang được áp dụng chủ yếu là đào
tạo trong công việc, thiếu tính bài bản và hệ thống, (iv) DN không
muốn đầu tư vào ĐT&PT CNKT do e ngại công nhân thành thạo tay
nghề có thể bỏ việc và không thu hồi được chi phí đào tạo.
Luận án đề xuất các DN DM HN cần nhìn nhận đào tạo và phát triển
công nhân kỹ thuật vừa là giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh, đảm
bảo phát triển bền vững cho DN vừa là một công cụ tạo động lực đối
với NLĐ đồng thời cần đổi mới quan điểm và phương pháp ĐT&PT