Đặt ống thông dưới da kết hợp hút khí liên tục để điều trị tràn khí dưới da trầm trọng nhân 6 trường hợp

ÑAËT OÁNG THOÂNG DÖÔÙI DA KEÁT HÔÏP HUÙT KHÍ LIEÂN TUÏC<br /> ÑEÅ ÑIEÀU TRÒ TRAØN KHÍ DÖÔÙI DA TRAÀM TROÏNG NHAÂN 6 TRÖÔØNG HÔÏP<br /> Ngoâ Thanh Bình*, Phaïm Long Trung*<br /> <br /> TOÙM TAÉT<br /> Traøn khí döôùi da traàm troïng laø bieán chöùng naëng neà cuûa ñaët oáng daãn löu maøng phoåi. Bieán chöùng naøy<br /> raát thaáp nhöng vaán ñeà ñieàu trò phöùc taïp. Trong 12 thaùng (9/2003 ñeán 9/2004), coù 6 tröôøng hôïp traøn khí<br /> döôùi da traàm troïng xaûy ra sau ruùt oáng daãn löu maøng phoåi. Chuùng toâi aùp duïng moät phöông phaùp ñieàu trò<br /> môùi cho nhöõng tröôøng hôïp naøy baèng caùch duøng oáng thoâng oxy (neáu thaát baïi thì thay theá baèng oáng thoâng<br /> da daøy) ñaët döôùi da keát hôïp huùt khí lieân tuïc (vôùi aùp löïc huùt –10 ñeán –20 cm H2O) ñeå ñieàu trò traøn khí döôùi<br /> da traàm troïng. Phöông phaùp môùi naøy luoân ñöôïc thöïc hieän trong ñieàu kieän hoaøn toaøn voâ truøng. Taát caû 6<br /> tröôøng hôïp traøn khí döôùi da traàm troïng ñaõ ñöôïc ñieàu trò thaønh coâng baèng phöông phaùp môùi naøy, trong ñoù<br /> 4 tröôøng hôïp daãn löu khí thaønh coâng vôùi oáng thoâng oxy vaø 2 tröôøng hôïp vôùi oáng thoâng daï daøy. Thôøi gian<br /> ñaët oáng thoâng daãn löu trung bình laø 3 – 5 ngaøy. Coù 1 tröôøng hôïp bít ngheït oáng thoâng oáng oxy do maùu tuï,<br /> 1 tröôøng hôïp daãn löu khí khoâng hieäu quaû vaø 1 tröôøng hôïp coù daáu hieäu nhieãm truøng trong thôøi gian daãn<br /> löu vaø ñöôïc ñieàu trò khoûi sau hai tuaàn ñieàu trò khaùng sinh. Phöông phaùp ñieàu trò môùi naøy an toaøn, deã thöïc<br /> hieän vaø hieäu quaû, nhanh choùng laøm giaûm trieäu chöùng trong ñieàu trò traøn khí döôùi da traàm troïng.<br /> <br /> SUMMARY<br /> INSERTION OF A SUBCUTANEOUS CATHETER COMBINED<br /> WITH CONTINUOUS SUCTION IN THE TREATMENT<br /> OF SEVERE SUBCUTANEOUS EMPHYSEMA. 6 Reported Cases.<br /> Ngo Thanh Binh, Pham Long Trung<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 224 – 231<br /> <br /> Severe subcutaneous emphysema is a heavy consequence of chest tube drainage. This consequence<br /> rarely occure but its treatment is complicated. During 12 months (from 9/2003 to 9/2004), there was 6<br /> cases of severe subcutaneous emphysema after removing chest tube drainage. We describe a new<br /> procedure in the treatment of these patients by the use of a oxygen catheter (if failure, changed by<br /> another Duodenal Levin catheter) inserted beneath the skin combined with continuous suction (pressure<br /> from –10 to –20 cm H2O) for treatment of severe subcutaneous emphysema. This procedure was always<br /> perfomed in completely aseptic conditions. All 6 cases of severe subcutaneous emphysema were treated<br /> successfully by this new procedure, in which 4 cases of successful air drainage with oxygen catheter and 2<br /> cases with Duodenal Levin catheter. The duration of treatment was from 3 to 5 days. There were 1 case of<br /> oxygen catheter blocked with blood clot, 1 case with ineffective air drainage and 1 case with infection and<br /> resolved by antibiotics in two weeks. This new procedure is safe, easy, and effective, affording immediate<br /> symptom relief in treatment of severe subcutaneous emphysema.<br /> <br /> ÑAËT VAÁN ÑEÀ<br /> Traøn khí döôùi da laø tình traïng thoaùt khí vaøo caùc<br /> moâ döôùi da, bieán chöùng coù theå xaûy ra sau chaán<br /> * Boä Moân Lao vaø Beänh Phoåi – Ñaïi Hoïc Y Döôïc TpHCM<br /> <br /> 224<br /> <br /> thöông ngöïc laøm gaõy cung söôøn, phaãu thuaät loàng<br /> ngöïc, ñaët noäi khí quaûn hoài söùc, thôû maùy thoâng khí aùp<br /> löïc döông, trong luùc ñaët oáng daãn löu maøng, hoaëc sau<br /> khi ruùt oáng daãn löu maøng phoåi, choïc huùt khí maøng<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br /> <br /> phoåi(1,2,3,5,7,8)... Ñoâi khi traøn khí döôùi da coøn laø haäu quaû<br /> sinh beänh lyù cuûa nhöõng beänh nhaân maéc beänh phoåi<br /> taéc ngheõn maïn tính, hen suyeãn, vieâm phoåi moâ keõ,<br /> beänh phoåi ngheà nghieäp...(1,4,6).<br /> Traøn khí döôùi da thöôøng gaây nhöõng bieåu hieän<br /> khoù chòu cho beänh nhaân nhö bieán daïng söng phoàng<br /> vuøng ngöïc, coå, maët, caùnh tay, buïng...laøm beänh nhaân<br /> caûm giaùc ñau thaét ngöïc, khoù thôû taêng daàn, toan hoâ<br /> haáp caáp naëng vaø coù theå ñöa ñeán töû vong.... Ñieàu trò<br /> traøn khí döôùi da ñaët vaán ñeà phaûi giaûi quyeát, tuøy thuoäc<br /> vaøo möùc ñoä traøn khí döôùi da taùc ñoäng leân cô theå ngöôøi<br /> beänh töø nheï ñeán naëng. Trong ñoù, ñieàu trò traøn khí<br /> döôùi da traàm troïng laø moät xöû trí caáp cöùu vì ñe doïa tröïc<br /> tieáp ñeán tính maïng beänh nhaân. Hieän nay, ñieàu trò<br /> nhöõng tröôøng hôïp traøn khí döôùi da traàm troïng chöa<br /> coù moät phöông phaùp ñieàu trò thoáng nhaát. Coù taùc giaû<br /> ñieàu trò baèng caùch raïch da vuøng ngöïc thoaùt khí(10),<br /> duøng moät oáng daãn löu lôùn ñaët vaøo döôùi da(7,9), hoaëc<br /> ñaët oáng thoâng ñoäng maïch coù cöûa soå beân caïnh<br /> (fenestrated angiocatheter)(4,5) vaøo döôùi da thaønh<br /> ngöïc moãi beân ñeå daãn löu khí. Qua thöïc teá treân laâm<br /> saøng, chuùng toâi ñöa ra moät phöông phaùp ñieàu trò môùi<br /> baèng caùch ñaët oáng thoâng coù nhieàu loã beân caïnh (oáng<br /> thôû oxy, oáng thoâng daï daøy “Duodenal Levin”) vaøo<br /> döôùi da keát hôïp huùt khí lieân tuïc ñeå ñieàu trò nhöõng<br /> tröôøng hôïp traøn khí döôùi da traàm troïng nhaèm nhanh<br /> choùng caûi thieän trieäu chöùng, ngaên chaën caùc bieán<br /> chöùng ñe doïa tính maïng beänh nhaân gaây ra do traøn<br /> khí döôùi da traàm troïng.<br /> <br /> ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN<br /> CÖÙU<br /> Ñoái töôïng nghieân cöùu<br /> Taát caû caùc beänh nhaân coù bieåu hieän traøn khí döôùi<br /> da traàm troïng ñeàu ñöôïc ñöa vaøo nghieân cöùu.<br /> Tieâu chuaån choïn beänh<br /> <br /> •<br /> <br /> Khoù thôû döõ doäi (nhòp thôû nhanh noâng, treân 30<br /> laàn/phuùt; co keùo cô hoâ haáp phuï nhieàu; tím taùi)<br /> <br /> •<br /> <br /> Ñau töùc vuøng ngöïc taêng daàn<br /> <br /> •<br /> <br /> Söng caêng phoàng, bieán daïng vuøng ngöïc, löng,<br /> coå, maët, caùnh tay, caúng tay, baøn tay, vuøng<br /> buïng...<br /> <br /> •<br /> <br /> Khaùm: coù daáu hieäu “tieáng muoái ran” döôùi da, vaø<br /> noåi roõ caùc tónh maïch noâng döôùi da.<br /> <br /> Caân laâm saøng:<br /> <br /> •<br /> <br /> X-quang phoåi thaúng: traøn khí döôùi da nhieàu<br /> vuøng phaàn meàm cuûa loàng ngöïc, coå, vaø thaáy ñöôïc<br /> hình aûnh khí boùc taùch töøng lôùp giaûi phaãu cuûa<br /> thaønh ngöïc, coå.<br /> <br /> •<br /> <br /> Tình traïng toan hoâ haáp caáp naëng (pH < 7,3 vaø<br /> PaCO2 > 50 mm Hg)<br /> <br /> •<br /> <br /> Thieáu oxy maùu naëng (PaO2 < 60 mm Hg)<br /> <br /> Phöông phaùp nghieân cöùu<br /> Loaïi hình nghieân cöùu<br /> <br /> Thöïc nghieäm ñieàu trò<br /> Thôøi gian nghieân cöùu<br /> <br /> Töø thaùng 9/2003 ñeán 9/2004 taïi beänh vieän Phaïm<br /> Ngoïc Thaïch.<br /> Phöông phaùp tieán haønh nghieân cöùu<br /> <br /> Chuùng toâi tieán haønh choïn beänh nhaân theo tieâu<br /> chuaån treân. Beänh nhaân seõ ñöôïc giaûi thích roõ, khaùm<br /> beänh, vaø laøm moät soá xeùt nghieäm caàn thieát (xeùt<br /> nghieäm maùu, X-quang phoåi, ño khí maùu ñoäng<br /> maïch...). Beänh nhaân ñöôïc tieàn meâ tröôùc khi ñaët oáng<br /> thoâng daãn löu.<br /> Chuùng toâi söû duïng hai loaïi oáng thoâng duøng ñeå ñaët<br /> döôùi da:<br /> •<br /> <br /> OÁng thoâng oxy moät nhaùnh (oxy catheter): laøm<br /> baèng nhöïa trong, kích thöôùc 14Fr – 400 mm<br /> (daøi 40cm, ñöôøng kính 0,25 cm), trong khoaûng 6<br /> cm ñaàu tieân cuûa oáng thoâng coù toång coäng 8 loã<br /> beân caïnh (cöûa soå) (ñöôøng kính moãi loã laø 1 mm)<br /> vaø 1 loã ñaàu oáng thoâng.<br /> <br /> •<br /> <br /> OÁng thoâng daï daøy (Duodenal Levin catheter):<br /> laøm baèng nhöïa trong, daøi 125 cm, ñöôøng kính<br /> <br /> Nhöõng tröôøng hôïp traøn khí döôùi da traàm troïng coù<br /> bieåu hieän taêng daàn coù caùc trieäu chöùng laâm saøng vaø<br /> caän laâm saøng nhö sau:<br /> Laâm saøng:<br /> <br /> •<br /> <br /> Caûm giaùc khoù chòu, hoaûng hoát, lo laéng nhieàu.<br /> <br /> 225<br /> <br /> 0,4 cm, trong khoaûng 8 cm ñaàu tieân cuûa oáng<br /> thoâng coù toång coäng 4 loã beân caïnh (cöûa soå)<br /> (ñöôøng kính moãi loã laø 2 mm) vaø 1 loã ñaàu oáng<br /> thoâng vaø coù ñöôøng caûn quang doïc theo oáng<br /> thoâng.<br /> Kyõ thuaät tieán haønh<br /> <br /> Chuùng toâi choïn vò trí khoaûng gian söôøn 4,5,6<br /> ñöôøng naùch tröôùc, giöõa ñeå ñaët oáng thoâng daãn löu khí<br /> döôùi da. Trong tröôøng hôïp beänh nhaân ñaõ coù veát moå<br /> ñaët oáng daãn löu maøng phoåi tröôùc ñoù thì coù theå choïn<br /> luoân vò trí ñoù. Sau ñoù, tieán haønh caùc böôùc phaãu thuaät<br /> ñaët oáng thoâng daãn löu vaøo döôùi da. Qua ñöôøng raïch<br /> da 5 mm, duøng kieàm Kelly taùch caùc lôùp moâ döôùi da<br /> roài ñöa oáng thoâng daãn löu vaøo khoaûng troáng giöõa caùc<br /> lôùp döôùi da. Noái oáng thoâng daãn löu vôùi heä thoáng bình<br /> daãn löu kín thoâng qua moät oáng noái trung gian. Tieáp<br /> theo laø noái heä thoáng bình daãn löu kín vôùi maùy huùt khí<br /> lieân tuïc (coù theå ñieàu chænh aùp suaát huùt khí töø thaáp ñeán<br /> cao, töø –10 ñeán –20 cm H2O, sao cho beänh nhaân<br /> caûm thaáy deã chòu. Theo doõi saùt tình traïng laâm saøng<br /> beänh nhaân, chuïp X-quang phoåi, ño khí maùu ñoäng<br /> maïch kieåm tra, vaø heä thoáng daãn löu khí döôùi da trong<br /> suoát quaù trình ñieàu trò. Taát caû caùc tröôøng hôïp ñeàu<br /> ñöôïc ñieàu trò khaùng sinh 1 tuaàn ngay sau khi ñaët oáng<br /> thoâng daãn löu khí döôùi da vaø keùo daøi thôøi gian duøng<br /> khaùng sinh tuøy thuoäc tình traïng coù hay khoâng coù daáu<br /> hieäu nhieãm truøng (soát, veõ maët nhieãm truøng, baïch caàu<br /> haït taêng cao) sau ñaët oáng daãn löu. Trong nghieân cöùu<br /> naøy, chuùng toâi baét ñaàu ñaët vôùi oáng thoâng oxy moät<br /> nhaùnh vaøo döôùi da keát hôïp huùt khí lieân tuïc ñeå ñieàu trò<br /> caáp cöùu cho taát caû 6 tröôøng hôïp treân. Neáu sau hai laàn<br /> ñaët oáng thoâng thôû oxy moät nhaùnh thaát baïi (ngheït oáng<br /> hoaëc daãn löu khí khoâng hieäu quaû) môùi thay baèng oáng<br /> thoâng daï daøy. Phöông phaùp naøy ñöôïc thöïc hieän trong<br /> ñieàu kieän hoaøn toaøn voâ truøng.<br /> * Chæ ñònh ngöng maùy huùt khí döôùi da, keïp oáng<br /> thoâng daãn löu, ruùt boû oáng thoâng daãn löu khí döôùi da<br /> (moãi chæ ñònh ñöôïc thöïc hieän sau khi theo doõi 24 – 48<br /> giôø):<br /> •<br /> <br /> 226<br /> <br /> Laâm saøng caûi thieän toát, giaûm hoaëc khoâng coøn<br /> trieäu chöùng ñau ngöïc, khoù thôû, vaø söng caêng<br /> phoàng da do traøn khí döôùi da<br /> <br /> •<br /> <br /> X-quang phoåi: hình aûnh traøn khí döôùi da giaûm<br /> nhieàu<br /> <br /> •<br /> <br /> Khí maùu ñoäng maïch caûi thieän, trôû veà giôùi haïn<br /> bình thöôøng<br /> <br /> •<br /> <br /> Khoâng coù traøn khí döôùi da trôû laïi<br /> <br /> Thoáng keâ vaø xöû lyù soá lieäu<br /> <br /> Duøng phaàn meàm EXCEL 2000 ñeå nhaäp, vaø xöû lyù<br /> soá lieäu.<br /> <br /> KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU<br /> Trong thôøi gian nghieân cöùu töø thaùng 09/2003 ñeán<br /> 09/2004, coù 6 tröôøng hôïp traøn khí döôùi da traàm<br /> troïng xaûy ra sau khi ruùt oáng daãn löu maøng phoåi<br /> (chieám 2,05%) trong toång soá 293 tröôøng hôïp traøn khí<br /> maøng phoåi ñaõ ñöôïc ñaët oáng daãn löu maøng phoåi taïi<br /> Beänh vieän Phaïm Ngoïc Thaïch. Trong 6 tröôøng hôïp<br /> treân coù 2 tröôøng hôïp traøn khí maøng phoåi traùi vaø 4<br /> tröôøng hôïp traøn khí maøng phoåi phaûi tröôùc ñoù. Taát caû<br /> tröôøng hôïp ñeàu laø nam giôùi; tuoåi nhoû nhaát laø 52, lôùn<br /> nhaát laø 73 tuoåi.<br /> Caùc ñaëc ñieåm tröôùc khi ñieàu trò ñaët<br /> oáng thoâng döôùi da<br /> Baûng 1: Thôøi gian xuaát hieän traøn khí döôùi da traàm<br /> troïng sau khi ruùt oáng daãn löu maøng phoåi.<br /> Thôøi gian xuaát hieän traøn khí döôùi Soá tröôøng hôïp Tæ leä (%)<br /> da traàm troïng sau khi ruùt oáng<br /> (n = 6)<br /> daãn löu maøng phoåi<br /> Döôùi 6 giôø<br /> 1<br /> 16,67%<br /> 6 – 12 giôø<br /> 3<br /> 50,00%<br /> 12 – 24 giôø<br /> 2<br /> 33,33%<br /> <br /> Baûng 2: Tieàn caên beänh phoåi tröôùc ñoù<br /> Tieàn caên beänh phoåi<br /> Lao phoåi cuõ<br /> Beänh phoåi taéc ngheõn maïn tính<br /> <br /> Soá tröôøng hôïp<br /> 4<br /> 2<br /> <br /> Tæ leä (%)<br /> 66,67%<br /> 33,33%<br /> <br /> Khoâng ghi nhaän coù tröôøng hôïp naøo maéc beänh lyù<br /> phoåi khaùc tröôùc ñoù.<br /> 100% tröôøng hôïp ñeàu coù thoùi quen huùt thuoác laù<br /> khoaûng 1 goùi/ngaøy trong nhieàu naêm.<br /> * Ñaëc ñieåm trieäu chöùng laâm saøng:<br /> <br /> 100% tröôøng hôïp traøn khí döôùi da traàm troïng ñeàu<br /> coù bieåu hieän khoù chòu, khoù thôû döõ doäi, ñau töùc vuøng<br /> ngöïc taêng daàn, söng caêng phoàng, bieán daïng vuøng<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br /> <br /> ngöïc, löng, coå, maët vaø lan ñeán da ñaàu, caùnh tay,...<br /> khaùm coù daáu hieäu “tieáng muoái ran” döôùi da, vaø noåi roõ<br /> caùc tónh maïch noâng döôùi da. Coù 1 tröôøng hôïp<br /> (16,67%) coù theâm bieåu hieän traøn khí döôùi da lan ñeán<br /> vuøng buïng, caúng tay vaø 1 tröôøng hôïp (16,67%) traøn<br /> khí döôùi da lan ñeán mu baøn tay.<br /> Baûng 3: Ñaëc ñieåm hình aûnh toån thöông treân X-quang<br /> phoåi tröôùc khi ñieàu trò<br /> Hình aûnh toån thöông treân X-quang phoåi Soá tröôøng<br /> hôïp<br /> Traøn khí döôùi da vuøng ngöïc vaø coå nhieàu<br /> 6<br /> Xô seïo voâi hoùa di chöùng cuûa lao phoåi cuõ<br /> 4<br /> Xô moâ keõ phoåi raõi raùc hai pheá tröôøng<br /> 2<br /> Khí pheá thuûng hai ñaùy phoåi<br /> 6<br /> Traøn khí maøng phoåi raát ít khu truù vuøng<br /> 3<br /> ñænh phoåi<br /> Daøy dính maøng phoåi<br /> 5<br /> <br /> Tæ leä<br /> (%)<br /> 100%<br /> 66,67%<br /> 33,33%<br /> 100%<br /> 50%<br /> 83,33%<br /> <br /> Baûng 4: Roái loaïn khí maùu ñoäng maïch tröôùc khi ñieàu trò<br /> Chæ soá khí trong maùu ñoäng maïch<br /> PH<br /> PaCO2<br /> PaO2<br /> <br /> Giaù trò<br /> 7,267 ± 0,033<br /> 71,33 ± 5,43 (mmHg)<br /> 51,67 ± 2,24 (mmHg)<br /> <br /> Baûng 6: Tæ leä thaønh coâng vaø thaát baïi sau moãi ñôït ñieàu<br /> trò ñaët oáng thoâng döôùi da<br /> Ñieàu trò ñaët Thöù töï sau moãi<br /> oáng thoâng<br /> laàn thöïc hieän<br /> OÁng thoâng Sau laàn thöù nhaát<br /> oxy 1 nhaùnh Sau laàn thöù hai<br /> OÁng thoâng<br /> daï daøy<br /> <br /> Sau laàn thöù ba<br /> <br /> Ngay sau khi ñaët oáng thoâng döôùi da keát hôïp huùt<br /> khí lieân tuïc, beänh nhaân nhanh choùng caûm thaáy deã<br /> chòu, bôùt khoù thôû, bôùt caêng töùc vuøng ngöïc, coå.<br /> Baûng 5: Hieäu quaû ñieàu trò sau moãi laàn thöïc hieän ñaët<br /> oáng thoâng döôùi da<br /> Ñieàu trò<br /> ñaët oáng<br /> thoâng<br /> OÁng thoâng<br /> oxy 1<br /> nhaùnh<br /> <br /> Thöù töï Soá tröôøng Caûi thieän toát Khoâng caûi thieän<br /> thöïc<br /> hôïp<br /> (soá tröôøng (soá tröôøng hôïp)<br /> hieän<br /> (N = 6)<br /> hôïp)<br /> Laàn thöù n1 = 6<br /> 3<br /> 3<br /> nhaát<br /> (100%)<br /> 1<br /> 2<br /> Laàn thöù n2 = 3<br /> (50%)<br /> hai<br /> OÁng thoâng Laàn thöù n3 = 2<br /> 2<br /> 0<br /> daï daøy<br /> ba<br /> (33,33%)<br /> <br /> Tæ leä thaát baïi<br /> N(%)<br /> 3/6 (50%)<br /> 2/6 (33,33%)<br /> 0 (0%)<br /> <br /> Baûng 7: So saùnh hieäu quaû ñieàu trò cuûa töøng loaïi oáng<br /> thoâng döôùi da<br /> Ñieàu trò ñaët<br /> Soá<br /> Thöù töï Caûi thieän Khoâng caûi<br /> oáng thoâng tröôøng hôïp thöïc hieän toát n(%) thieän n(%)<br /> OÁng thoâng<br /> N1 = 6<br /> Laàn thöù<br /> 3/6<br /> 3/6 (50%)<br /> oxy 1 nhaùnh<br /> nhaát<br /> (50%)<br /> Laàn thöù hai<br /> 1/6<br /> 2/6 (33,33%)<br /> (16,67%)<br /> OÁng thoâng<br /> N2 = 2<br /> Laàn thöù<br /> 2/2<br /> 0 (0%)<br /> daï daøy<br /> nhaát<br /> (100%)<br /> <br /> Baûng 8: Keát quaû ñieàu trò cuoái cuøng cuûa 6 tröôøng hôïp<br /> Ñaëc ñieåm<br /> Laâm saøng<br /> <br /> Keát quaû sau ñieàu trò ñaët oáng thoâng<br /> döôùi da keát hôïp huùt khí lieân tuïc<br /> Chuùng toâi choïn vò trí ñaët oáng thoâng daãn löu khí<br /> döôùi da cho 6 tröôøng hôïp laø vò trí veát moå ñaët oáng daãn<br /> löu maøng phoåi tröôùc ñoù. Trong ñoù, 2 tröôøng hôïp oáng<br /> thoâng daãn löu khí döôùi da ñöôïc ñaët beân thaønh ngöïc<br /> traùi vaø 4 tröôøng hôïp beân thaønh ngöïc phaûi.<br /> <br /> Tæ leä thaønh<br /> coâng n(%)<br /> 3/6 (50%)<br /> 4/6<br /> (66,67%)<br /> 6/6 (100%)<br /> <br /> X-quang phoåi<br /> Khí maùu ñoäng<br /> maïch<br /> <br /> Ñaùnh giaù keát quaû<br /> Caûm thaáy deã chòu, thôû deã hôn, heát ñau<br /> ngöïc, heát caêng phoàng vuøng ngöïc, coå,<br /> maët...khaùm daáu hieäu traøn khí döôùi da giaûm<br /> nhieàu vaø khoâng coøn aûnh höôûng ñeán toång<br /> traïng beänh nhaân.<br /> Hình aûnh traøn khí döôùi da giaûm nhieàu ôû<br /> vuøng ngöïc vaø coå<br /> Caùc chæ soá khí maùu trôû veà giôùi haïn bình<br /> thöôøng<br /> <br /> Baûng 9: Chæ soá khí maùu ñoäng maïch sau khi ñieàu trò<br /> Chæ soá khí trong maùu ñoäng maïch<br /> PH<br /> PaCO2<br /> PaO2<br /> <br /> Giaù trò<br /> 7,391 ± 0,021<br /> 40,67 ± 3,29 (mmHg)<br /> 80,17 ± 4,59 (mmHg)<br /> <br /> Baûng 10: Thôøi gian löu giöõ oáng thoâng döôùi da ñieàu trò<br /> Thôøi gian löu giöõ oáng thoâng<br /> döôùi da<br /> 3 – 5 ngaøy<br /> 7 ngaøy<br /> 10 ngaøy<br /> <br /> Soá tröôøng hôïp (%)<br /> (N = 6)<br /> 4 (83,33%)<br /> 1 (16,67%)<br /> 1 (16,67%)<br /> <br /> Baûng 11: Tai bieán nhieãm truøng sau ñieàu trò ñaët oáng<br /> thoâng döôùi da<br /> Tai bieán nhieãm truøng<br /> Khoâng coù nhieãm truøng<br /> Coù daáu hieäu nhieãm truøng<br /> <br /> Soá tröôøng hôïp (%)<br /> 5 (83,33%)<br /> 1 (16,67%)<br /> <br /> 227<br /> <br /> Baûng 12: Thôøi gian ñieàu trò khaùng sinh<br /> Thôøi gian duøng khaùng sinh<br /> 1 tuaàn<br /> 2 tuaàn<br /> <br /> Soá tröôøng hôïp (%)<br /> 5 (83,33%)<br /> 1 (16,67%)<br /> <br /> 1 tröôøng hôïp nhieãm truøng trong thôøi gian ñaët<br /> oáng thoâng, vaø sau khi ñieàu trò khaùng sinh 2 tuaàn beänh<br /> nhaân heát daáu hieäu nhieãm truøng (heát soát, baïch caàu haït<br /> trôû veà bình thöôøng).<br /> Baûng 13: Tai bieán chaûy maùu sau ñieàu trò ñaët oáng<br /> thoâng döôùi da<br /> Loaïi oáng thoâng<br /> Ñaùnh giaù tai bieán<br /> OÁng thoâng<br /> + 4 tröôøng hôïp (66,67%) khoâng coù bieåu hieän<br /> oxy 1 nhaùnh<br /> bít ngheït oáng thoâng.<br /> (n = 6 tröôøng<br /> + 1 tröôøng hôïp (16,67%) coù bieåu hieän bít<br /> hôïp)<br /> ngheït oáng thoâng do maùu tuï, sau khi thay oáng<br /> thoâng oxy laàn hai cho keát quaû daãn löu khí toát.<br /> + 1 tröôøng hôïp (16,67%) coù bieåu hieän ngheït<br /> oáng thoâng hai laàn do maùu tuï bít caùc loã beân<br /> vaø loøng oáng thoâng.<br /> OÁng thoâng daï + 2 tröôøng hôïp (100%) daãn löu khí cho keát<br /> daøy<br /> quaû toát vaø khoâng coù bieåu hieän bít ngheït oáng<br /> (n = 2 tröôøng<br /> thoâng.<br /> hôïp)<br /> <br /> Thôøi gian xuaát hieän bít ngheït oáng thoâng do maùu<br /> tuï töø 6 – 48 giôø sau khi ñaët oáng thoâng döôùi da.<br /> <br /> BAØN LUAÄN<br /> Töø 9/2003 ñeán 9/2004, coù 6 tröôøng hôïp traøn khí<br /> döôùi da traàm troïng xaûy ra sau khi ñaõ ruùt oáng daãn löu<br /> maøng phoåi, trong toång soá 293 tröôøng hôïp traøn khí<br /> maøng phoåi nhaäp vieän vaø ñöôïc ñaët oáng daãn löu maøng<br /> phoåi (chieám 2,05%). Taát caû 6 tröôøng hôïp traøn khí döôùi<br /> da traàm troïng coù daáu hieäu ñe doïa tính maïng beänh<br /> nhaân qua bieåu hieän toan hoâ haáp caáp naëng (PaCO2 ><br /> 50 mmHg vaø pH < 7,3) vaø suy hoâ haáp caáp do thieáu<br /> oxy maùu töø trung bình ñeán naëng (PaO2 < 60 mmHg)<br /> (baûng 4). Trong 6 tröôøng hôïp treân, coù 3 tröôøng hôïp<br /> traøn khí maøng phoåi raát ít khu truù ôû ñænh phoåi nhöng<br /> khoâng theå ñaët oáng daãn löu maøng phoåi trôû laïi (baûng 3).<br /> Ñoàng thôøi, beänh lyù phoåi cô baûn cuûa 6 tröôøng hôïp treân<br /> chuû yeáu laø lao phoåi cuõ, beänh phoåi taéc ngheõn maïn tính<br /> vaø coù thoùi quen huùt thuoác laù (1 goùi/ngaøy) nhieàu trong<br /> nhieàu naêm (baûng 2). So saùnh vôùi caùc taùc giaû khaùc,<br /> chaúng haïn, theo Peter M. Jones et al(2), hoài cöùu trong<br /> khoaûng thôøi gian 12 thaùng phaùt hieän coù 25/134 beänh<br /> <br /> 228<br /> <br /> nhaân ñaõ ñöôïc ñaët oáng daãn löu maøng phoåi coù bieåu<br /> hieän traøn khí döôùi da nhöng khoâng coù tröôøng hôïp naøo<br /> coù bieåu hieän traøn khí döôùi da traàm troïng. Theo<br /> Alfredo Cesario et al(3), nghieân cöùu töø 1/1990-9/2002,<br /> coù 20 tröôøng hôïp (1,3%) traøn khí döôùi da traàm troïng<br /> trong soá 1.561 beänh nhaân sau phaãu thuaät loàng ngöïc.<br /> Theo Francesco Leo et al(5), nghieân cöùu töø 1/19989/2001, coù 11 tröôøng hôïp (1,1%) traøn khí döôùi da<br /> traàm troïng trong soá 1.008 beänh nhaân sau phaãu thuaät<br /> loàng ngöïc. Ngoaøi ra, coøn coù nhieàu taùc giaû khaùc baùo<br /> caùo töøng ca rieâng leõ(7,8,9,11,12).<br /> Phöông phaùp ñieàu trò traøn khí döôùi da traàm troïng<br /> cuûa chuùng toâi laø söû duïng hai loaïi oáng thoâng (oáng<br /> thoâng oxy vaø oáng thoâng daï daøy), luoân coù saün trong<br /> caùc khoa traïi beänh, nhaát laø ôû khoa caáp cöùu vaø hoài söùc,<br /> ñeå tieán haønh ñaët vaøo döôùi da keát hôïp huùt khí lieân tuïc.<br /> Trong 6 tröôøng hôïp traøn khí döôùi da traàm troïng,<br /> chuùng toâi thöïc hieän thao taùc ñaët oáng thoâng döôùi da<br /> ñôn giaûn, deã tieán haønh vì vò trí ñaët oáng thoâng daãn löu<br /> ñaõ coù saün, ñoù laø vò trí ñaët oáng daãn löu maøng phoåi tröôùc<br /> ñoù (2 tröôøng hôïp). Chuùng toâi chæ caàn gaây teâ taïi choã taïi<br /> veát moå cuõ, khoâng caàn duøng dao raïch da ñeå taïo veát moã<br /> môùi, roài tieán haønh thuû thuaät nhö ñaõ moâ taû ôû treân. Vaø<br /> coù 4 tröôøng hôïp chuùng toâi phaûi choïn vò trí khaùc ñeå ñaët<br /> oáng thoâng döôùi da, ñoù laø vò trí khoaûng gian söôøn 4,5,6<br /> theo ñöôøng naùch tröôùc vaø giöõa vôùi ñöôøng raïch da<br /> 5mm. Ñoäng taùc ñöa oáng thoâng vaøo giöõa caùc lôùp moâ<br /> döôùi da cuõng deã daøng vì ôû nhöõng beänh nhaân naøy traøn<br /> khí döôùi da nhieàu laøm boùc taùch caùc lôùp moâ döôùi da vaø<br /> taïo nhöõng khoaûng troáng giöõa chuùng. Muïc ñích ñieàu<br /> trò theo phöông phaùp cuûa chuùng toâi cuõng gioáng nhö<br /> nhöõng taùc giaû khaùc laø nhanh choùng giaûi thoaùt traøn khí<br /> döôùi da nhaèm caûi thieän trieäu chöùng nguy hieåm<br /> nhöng caùch thöùc thöïc hieän ñieàu trò thì khaùc. Trong y<br /> vaên, coù nhieàu phöông phaùp ñieàu trò traøn khí döôùi da<br /> traàm troïng khaùc nhau tuøy theo kinh nghieäm cuûa töøng<br /> taùc giaû. Theo Beck et al(4), duøng 2 oáng thoâng ñoäng<br /> maïch côõ 14 (14-gauge angiocatheter), ñaõ ñöôïc taïo<br /> nhöõng cöûa soå beân caïnh oáng thoâng, ñaâm xuyeân qua da<br /> moät goùc 450 taïi vò trí giao ñieåm cuûa khoaûng gian söôøn<br /> hai vaø ñöôøng trung ñoøn vaøo khoaûng troáng giöõa caùc lôùp<br /> moâ döôùi da, moãi oáng thoâng ñöôïc ñöa vaøo moãi beân cuûa<br /> thaønh ngöïc. Theo Terada Y et al(9) vaø Kelly MC et al(7),<br /> <br />