Đau đầu do thuốc

Đau đầu do thuốc

(SKDS) - Đau đầu liên quan đến thuốc có thể xảy ra tức thì sau một vài lần

dùng thuốc hoặc một quá trình dùng kéo dài hoặc trong quá trình giảm liều

và cai một loại thuốc. Đau đầu được cho là do thuốc nếu cơn đau đầu tiên

xảy ra ngay sau thời điểm dùng thuốc và giảm dần hoặc biến mất sau khi

ngưng dùng thuốc, bất chấp đặc điểm của cơn đau có thể giống với các thể

đau đầu khác như đau đầu Migraine, đau đầu vận mạch...

Đau đầu cũng có thể được quy là do thuốc nếu tình trạng đau đầu đã có từ

trước nhưng nặng lên ngay sau khi dùng thuốc. Có 2 thể đau đầu do thuốc

thường gặp nhất là đau đầu do tác dụng phụ không mong muốn của thuốc và

đau đầu do lạm dụng thuốc.

Đau đầu do tác dụng không mong muốn của thuốc có thể xảy ra với

nhiều loại thuốc khác nhau. Các dẫn xuất của nitơ oxit (NO) như amyl

nitrate, erythrityl tetranitrate, isosorbide mono hoặc dinitrate, natri

nitroprusside, nitroglycerin, mannitol hexanitrate, pentaerythritol tetranitrate

và trinitrate phosphate đều có thể gây các cơn đau đầu cấp hoặc khá muộn

sau dùng thuốc. Đau đầu cấp do nhóm thuốc này thường ở vùng thái dương

– đỉnh, đối xứng 2 bên, dao động theo nhịp mạch và bị khởi phát bởi hoạt

động thể lực. Với thuốc tiêm truyền, đau đầu thường xảy ra sau tiêm thuốc

2-5 phút và kéo dài khoảng 10 phút sau khi ngưng tiêm truyền.

Lạm dụng thuốc giảm đau có thể gây đau đầu.

Đau đầu muộn do nhóm thuốc này ít khi xuất hiện ở người khỏe mạnh mà

thường gặp ở những người có bệnh đau đầu từ trước như đau đầu Migraine.

Các cơn đau đầu muộn này thường gặp ở vùng thái dương đỉnh, xuất hiện từ

1-5 giờ sau khi thuốc đã được thải trừ khỏi máu. Đau đầu do nitroglycerin có

thể giảm dần nếu thuốc được sử dụng liên tục trong ít nhất 1 tuần. Isosorbide

mononitrate thường gây đau đầu kéo dài hơn so với nitroglycerin do thuốc

được thải trừ chậm hơn.

Các thuốc ức chế men phosphodiesterase như sildenafil (viagra) và

dipyridamole cũng có thể gây đau đầu. Nghiên cứu cho thấy, sildenafil có

thể gây ra các cơn đau đầu một pha ở phần lớn những người trẻ tuổi dùng

thuốc, đặc biệt là phụ nữ và những người có bệnh đau đầu Migraine. Đặc

điểm của đau đầu do sidenafil tương tự như đau đầu do các dẫn xuất NO,

nhưng thường xuất hiện tương đối muộn (trong vòng 5 giờ sau dùng thuốc)

và kéo dài trong khoảng 3 ngày, có thể xảy ra chỉ sau một liều đơn lẻ của

thuốc. Một số thuốc khác có thể gây đau đầu với các mức độ khác nhau như

nifedipine, thuốc hạ mỡ máu statin (simvastatin, atorvastatin…), viên tránh

thai, các thuốc chống viêm giảm đau (meloxicam, diclofenac…).

Đau đầu do lạm dụng thuốc: Bệnh nhân có các bệnh lý đau đầu mạn tính

như đau đầu Migraine thường có xu hướng lạm dụng các thuốc giảm đau,

ergotamine hoặc nhóm triptan. Bản thân sự lạm dụng này có thể gây ra các

cơn đau đầu mạn tính hằng ngày, điều này làm người bệnh bị lệ thuộc vào

các thuốc cắt triệu chứng và giảm hiệu quả của điều trị dự phòng. Ngưng

dùng các thuốc này có thể gây ra hội chứng cai thuốc với biểu hiện buồn

nôn, đau đầu tăng dần trong một thời gian, sau đó, tình trạng sẽ có thể được

cải thiện. Ở những bệnh nhân với các bệnh lý đau đầu từ trước và có lạm

dụng các thuốc điều trị, nếu xuất hiện các dạng đau đầu mới hoặc tình trạng

đau đầu nặng lên thì cần được cân nhắc chẩn đoán đau đầu do lạm dụng

thuốc. Các nhóm thuốc được chứng minh là có thể gây ra đau đầu do lạm

dụng thuốc là ergotamine, nhóm triptan, các thuốc chống viêm giảm đau, các

dẫn xuất thuốc phiện và thuốc phối hợp của các nhóm này.

Đau đầu do lạm dụng thuốc xảy ra ở nữ giới nhiều gấp 3 - 4 lần so với nam

giới. Trong điều trị, người bệnh cần có chế độ sinh hoạt điều độ, giảm bớt

các sang chấn tâm lý và tập luyện thể dục thể thao. Đối với bệnh nhân điều

trị ngoại trú tại nhà, có 2 chiến lược điều trị cơ bản được áp dụng: Giảm dần

liều dùng của các thuốc đang bị lạm dụng và thay thế dần bằng một thuốc

chống viêm giảm đau tác dụng kéo dài; Ngừng ngay lập tức các thuốc đang

bị lạm dụng và thay thế bằng một thuốc trung gian như các thuốc chống

viêm giảm đau (như naproxen), dihydroergotamine, methylergonovine hoặc

corticosteroid. Khi ngưng đột ngột các thuốc đang bị lạm dụng, cần lưu ý

phòng ngừa hội chứng cai thuốc.

Ví dụ như hội chứng cai thuốc do ngưng dùng đột ngột butalbital có thể

được dự phòng bằng phenobarbital liều thấp. Nếu điều trị ngoại trú thất bại

hoặc không an toàn, người bệnh cần được điều trị tại bệnh viện. Các vấn đề

cơ bản của điều trị nội trú đối với đau đầu do lạm dụng thuốc bao gồm: khử

độc, bù dịch, giảm đau bằng các thuốc tiêm truyền, dự phòng có hiệu quả

đau đầu, cắt chu kỳ đau đầu, giáo dục người bệnh và tìm kiếm phương pháp

kiểm soát đau đầu sau khi xuất viện.