Đề cương Quy hoạch môi trường - HUNRE 2019

ĐỀ CƯƠNG QUY HOẠCH MÔI TRƯỜNG – HUNRE 2019<br /> 1. Khái niệm:<br /> Quy hoạch MT là quá trình sử dụng các hệ thống kiến thức khoa học để xây dựng<br /> các chính sách và biện pháp thực hiện tốt nhất trong khai thác sử dụng hợp lý tài nguyên<br /> thiên nhiên, cải thiện và BVMT theo không gian và thời gian được xác định làm cơ sở cho<br /> các quyết định về phát triển khu vực, đảm bảo mục tiêu phát triển bền vững.<br /> 2. Vị trí của quy hoạch trong khuôn khổ quản lý:<br /> Quá trình quản lý bao gồm bốn chức năng chính yếu có liên quan mật thiết với nhau:<br /> quy hoạch, tổ chức, điều hành và kiểm soát.<br /> - Quy hoạch: Hình thành các mục tiêu cụ thể để đạt được các mục tiêu chiến lược trong<br /> khuôn khổ nguồn lực sẵn có; chọn lựa và phân chia các hoạt động trên cơ sở các phương<br /> án lựa chọn.<br /> - Tổ chức: phối hợp các hoạt động, thiết lập mối liên hệ giữa các tổ chức và cung cấp các<br /> điều kiện cần thiết.<br /> - Điều hành: tiến hành lãnh đạo, hướng dẫn, hình thành và duy trì các hệ thống liên lạc và<br /> đảm bảo khả năng kế toán.<br /> - Kiểm soát: đánh giá mức độ hoàn thành theo kế hoạch, điều chỉnh thích hợp việc thực<br /> hiện và nội dung quy hoạch; bao gồm cả giám sát, đánh giá tác động MT.<br /> QH trong phạm vi một tổ chức được tiến hành ở ba cấp độ:<br /> - Cấp chiến lược: Cấp cao nhất, liên quan đến việc xác định kết quả, với các mục tiêu chiến<br /> lược, chính sách với vịệc điều tra nắm bắt và sử dụng nguồn lực cần thiết để đạt được mục<br /> tiêu nhiệm vụ của các hội đồng, ủy ban, ban điều hành.<br /> - Cấp quản lý hành chính: cấp trung gian, liên quan đến việc phân chia phương tiện, tổ chức<br /> chương trình thực hiện → công việc của các chuyên viên quản lý cao cấp.<br /> - Cấp độ thực hiện (hoạt động): Cấp thấp nhất, thực hiện các chương trình, nhiệm vụ cụ<br /> thể một cách tích cực (theo các mục tiêu định sẵn) và có hiệu quả (với kết quả tốt nhất với<br /> một nguồn lực có sẵn).<br /> 3. Mục tiêu:<br /> - Điều chỉnh các họat động khai thác tài nguyên phù hợp hơn và nâng cao hiệu quả sử dụng<br /> hợp lý tài nguyên thiên nhiên vùng quy họach.<br /> <br /> - Duy trì, đảm bảo và nâng cao chất lượng MT phù hợp với từng đơn vị không gian chức<br /> năng MT và từng giai đọan của phát triển.(vùng, khu vực cung cấp tài nguyên, sản xuất,<br /> dân cư, chứa thải)<br /> - Lồng ghép các vấn đề MT trong QHPT nhằm điều chỉnh các họat động phát triển phù hợp<br /> với khả năng chịu tải của MT.<br /> 4. Mối quan hệ giữa QHMT và QH PTKTXH<br /> - Mối quan hệ thống nhất hướng đến mục tiêu phát triển bền vững: MT là 1 hợp phần trong<br /> phát triển bền vững KT-XH-MT, các mục tiêu cần đạt trong 3 hợp phần này đều có mối<br /> quan hệ khăng khít lẫn nhau. Nếu tách rời QHMT thì sẽ không đạt được mục tiêu phát triển<br /> bền vững<br /> - QH PTKTXH dựa trên nên tảng tài nguyên và MT trong vùng lãnh thổ: khu vực giàu tài<br /> nguyên, khu vực hay xảy ra thiên tai, khu vực nhạy cảm…. QHMT tạo cơ sở giúp các QH<br /> PTKTXH có định hướng phù hợp, giảm chi phí và thời gian lập…<br /> - Trong khi QHMT cần phải dựa vào cách hành động phát triển trong sự tương tác tích tực<br /> hay tiêu cực đến các yếu tố tài nguyên và MT theo không gian và thời gian >> cần tích hợp<br /> QHMT vào giai đoạn đầu tiên của QH PTKTXH để có thể thống nhất, thay đổi điều chỉnh kịp<br /> thời.<br /> - Mối quan hệ giữa MT và KTXH là mối quan hệ thuận – nghịch khăng khít >>> cách ứng xử<br /> với những vấn đề MT và tài nguyên là một trong các tiêu chí đánh giá trình độ tiên tiến của<br /> một nền kinh tế.<br /> - Quy hoạch BVMT sẽ đóng vai trò chủ đạo trong việc định hướng các giải pháp khai thác<br /> sử dụng tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ, bảo tồn và bố trí hạ tầng xử lý MT phù hợp với quá<br /> trình thực hiện các phương án phát triển, đảm bảo phát triển bển vững.<br /> <br /> 5. Đóng góp của QHMT trong việc nâng cao hiệu quả công tác quản lý BVMT tại Việt Nam:<br /> - Giúp các nhà quản lý có cái nhìn tổng thể về MT sinh thái (tự nhiên và nhân văn) trên lãnh<br /> thổ của mình, dưới quan điểm của các nhà MT học → Đưa ra các định hướng phát triển<br /> trên cơ sở tích hợp nhiều chính sách PT chuyên ngành khác. Trong trường hợp các quy<br /> hoạch chuyên ngành được xây dựng trước thì quy hoạch MT giúp cảnh báo, điều chỉnh và<br /> đưa ra các phương án đề phòng.<br /> - Các quy hoạch chuyên ngành, dùng sản phẩm QHMT để tìm kiếm phương án hài hòa về<br /> PT KT cũng như BVMT.<br /> <br /> - Giúp các QH chuyên ngành khác tham khảo để loại trừ rủi ro về sự cố MT và đề ra các giải<br /> pháp xử lý.<br /> - QHMT có thể coi là mô hình lý tưởng mà khi đó có những thành phần khác tham gia vào<br /> chúng ta sẽ biết được điều gì sẽ xảy ra.<br /> - Những giải pháp trong QHMT nhằm hướng tới mục tiêu cải thiện chất lượng MT, nâng<br /> cao chất lượng cuộc sống của cộng đồng và giữ được tốc độ PT KT.<br /> Quy hoạch BVMT có vai trò chủ đạo trong việc định hướng các giải pháp khai thác , sử dụng<br /> tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ, bảo tồn và bố trí hạ tầng xử lý MT phù hợp với quá trình<br /> thực hiện các phương án phát triển, đảm bảo phát triển bền vững<br /> Việc đưa quy hoạch BVMT vào Luật BVMT 2014 có vai trò chủ đạo trong việc thực hiện<br /> quản lý, giám sát, BVMT, bảo tồn đa dạng sinh học và bố trí xử lý MT gắn kết chặt chẽ với<br /> thực trạng MT và các hoạt động phát triển trong vùng quy hoạch.<br /> Việc phân tích hiện trạng kinh tế - xã hội của vùng giúp nhận biết các ngưỡng giới hạn để<br /> đảm bảo không vượt quá khả năng chịu tải của MT tự nhiên và khả năng tái tạo và phục<br /> hồi tài nguyên. Đây là cơ sở giúp cho nhà quản lý có kế hoạch hợp lý trong việc đưa ra đề<br /> án kinh tế - xã hội trong vùng. Cùng với đó, việc điều tra tài nguyên thiên nhiên sẽ giúp nhà<br /> quản lý có cái nhìn toàn diện về nguồn tài nguyên thiên nhiên để đưa ra phương án khai<br /> thác và bảo vệ hiệu quả.<br /> 6. Quy trình quy hoạch MT:<br /> <br /> 7. Nội dung lập QHMT:<br /> 1. Phân vùng lãnh thổ phục vụ QHMT<br /> - Luật BVMT 2014 định nghĩa về QHBVMT với tên gọi phân vùng chức năng MT: là những<br /> khu vực xác định có mối tương đồng về chức năng MT tương đương, thực hiện các nhiệm<br /> vụ riêng nhưng thống nhất với chức năng chung của toàn hệ thống.<br /> - Trong phạm vi một quốc gia, vùng có thể được phân chia như sau:<br /> + Theo lưu vực sông (LVS): bao gồm các tỉnh/thành phố nằm trong lưu vực sông như LVS<br /> Đồng Nai, LVS Hồng, LVS Cửu Long, ...<br /> + Theo vùng kinh tế (VKT): bao gồm các vùng kinh tế trọng điểm, vùng kinh tế mở, vùng<br /> kinh tế đặc biệt, vùng đô thị công nghiệp tập trung….<br /> + Theo đơn vị hành chính (ĐVHC): bao gồm tỉnh/thành, huyện/thị, phường/xã.<br /> - Hiện nay tại Việt Nam chưa có hệ thống phân vùng MT → Vấn đề MT phải được quản lý<br /> đồng bộ, liên kết với nhau trong phạm vi toàn vùng.<br /> - Cùng với việc quản lý MT cấp tỉnh, việc quản lý MT cấp vùng có ý nghĩa rất quan trọng →<br /> Phải phân vùng lãnh thổ!<br /> - Một số thể loại phân vùng lãnh thổ:<br /> (1) Phân vùng kinh tế: Được chia theo tiềm năng kinh tế, mức độ phát triển và mối quan<br /> hệ tương hỗ mật thiết giữa các khu vực của vùng được xác định<br /> <br /> (2) Vùng sinh thái: Là một đơn vị lãnh thổ đặc trưng bởi các phản ứng sinh thái đối với khí<br /> hậu Trái đất, thực vật, động vật và hệ thống thủy vực.<br /> Phân định các vùng sinh thái để tạo cơ sở cho việc sử dụng các TNTN có hiệu quả tối ưu,<br /> phát huy đầy đủ tiềm năng của vùng.<br /> (3) Vùng địa lý: Vùng địa lý được phân theo tính tương đối đồng nhất của các yếu tố địa lý,<br /> khí hậu, thổ nhưỡng, địa hình, địa chất…<br /> (4) Phân vùng MT: Là việc phân chia lãnh thổ thành các đơn vị MT tương đối đồng nhất<br /> nhằm mục đích QLMT một cách có hiệu quả theo đặc thù riêng của từng đơn vị MT.<br /> Tính thống nhất của vùng MT biểu hiện ở chỗ nếu thay đổi MT ở bất kỳ khu vực nào trong<br /> vùng có thể ảnh hưởng đến khu vực khác trong vùng đó.<br /> 2. Đánh giá hiện trạng MT gây ra bởi hiện trạng phát triển KTXH và xác định các vấn đề MT<br /> • Dữ liệu cần thu thập:<br /> 1. Các dữ liệu không gian<br /> - Địa hình, Ranh giới hành chính, Các khu vực đô thị hoá, Các khu vực công nghiệp hoá, Hệ<br /> thống giao thông, Các cảng chuyên dung, Các khu vực nuôi trồng thuỷ sản, Các khu du lịch,<br /> Tài nguyên, khoáng sản, Hiện trạng sử dụng đất, Thuỷ hệ (sông, hồ, biển).<br /> 2. Các dữ liệu thuộc tính:<br /> (a). Thông tin về các ĐKTN và KTXH<br /> - Khí hậu, thời tiết, thuỷ văn, Tài nguyên nước mặt, nước ngầm; Tài nguyên thủy sinh; Tài<br /> nguyên đất; rừng; khóang sản; du lịch. Dân số và phân bố địa bàn dân cư; Phát triển CN và<br /> phân bố địa bàn SXCN.<br /> (b). Cơ sở dữ liệu MT nước: Số lượng, khối lượng, đặc tính nước thải sinh hoạt của đô thị; phân<br /> bố các nguồn thải điểm (nước thải công nghiệp và dịch vụ) của KCN; Mạng lưới quan trắc thủy<br /> văn và chất lượng nước mặt, nước ngầm và hiện trạng; Thông tin tổng hợp hiện trạng MT nước<br /> biển.<br /> (c). Cơ sở dữ liệu MT không khí: Số lượng, khối lượng, đặc tính và phân bố các nguồn phát thải<br /> ô nhiễm không khí từ các nhà máy nhiệt điện; khu công nghiệp và cụm công nghiệp tập trung;<br /> Mạng lưới quan trắc ô nhiễm; Hiện trạng<br /> (d). Cơ sở dữ liệu chất thải rắn: Số lượng, khối lượng, đặc tính và phân bố các nguồn phát sinh<br /> chất thải rắn sinh hoạt tại KĐT; phân bố các nguồn phát sinh chất thải rắn công nghiệp từ các<br /> KCN, CCN; Các bãi chôn lấp, các lò thiêu đốt chất thải rắn; Mạng lưới quan trắc.<br /> <br />