Luận án: Điều trị mất vững trước khớp vai do tổn thương Bankart qua nội soi

MÔÛ ÑAÀU

ÑAËT VAÁN ÑEÀ

Maát vöõng khôùp vai laø söï dòch chuyeån quaù möùc cuûa choûm so vôùi oå

chaûo gaây ñau vai khi thöïc hieän caùc ñoäng taùc chuû ñoäng cuûa khôùp vai [30].

Maát vöõng khôùp vai gaây traät khôùp vai taùi hoài laø moät beänh lyù chaán

thöông chi treân khaù phoå bieán taïi nöôùc ta vaø treân theá giôùi. Traät khôùp vai

chieám 45% toång soá traät khôùp cuûa cô theå ngöôøi [29]. 90% beänh nhaân döôùi 20

tuoåi vaø 10-15% beänh nhaân treân 40 tuoåi sau laàn traät khôùp vai ñaàu tieân deã bò

traät khôùp vai taùi hoài neáu khôùp vai maát vöõng [29]. Nguyeân nhaân gaây ra ña soá

laø do chaán thöông theå thao, hoaëc do teù ngaõ trong tai naïn giao thoâng, tai naïn

lao ñoäng hay sinh hoaït haèng ngaøy.

Maát vöõng khôùp vai coù theå xaûy ra ôû phía tröôùc, phía döôùi, phía sau,

hay ôû nhieàu höôùng. Trong ñoù, maát vöõng phía tröôùc chieám 85% [29]. Toån

thöông chuû yeáu gaây maát vöõng phía tröôùc laø toån thöông phöùc hôïp suïn vieàn-

daây chaèng bao khôùp tröôùc goïi laø toån thöông Bankart chieám 97% [20].

Maát vöõng khôùp vai gaây traät khôùp vai taùi hoài neáu khoâng ñöôïc ñieàu trò

ñuùng möùc seõ daãn ñeán ñau vai vaø maát chöùc naêng cuûa khôùp vai, aûnh höôûng

ñeán khaû naêng taäp luyeän theå thao, lao ñoäng vaø sinh hoaït haøng ngaøy cuûa beänh

nhaân.

Coù raát nhieàu phöông phaùp moå môû ñieàu trò toån thöông Bankart ñöôïc

xem laø tieâu chuaån vaøng vôùi tyû leä maát vöõng taùi hoài thaáp < 10% [47], nhöng

coù nhöôïc ñieåm gaây seïo xaáu vaø aûnh höôûng khoâng toát ñeán chöùc naêng vaø taàm

vaän ñoäng cuûa khôùp vai.

Hieän nay treân theá giôùi, vôùi söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa ngaønh noäi soi

khôùp, ñaëc bieät laø noäi soi khôùp vai, caùc phaãu thuaät vieân ñaõ nghieân cöùu vaø

hieåu bieát saâu hôn veà toån thöông Bankart: sinh beänh hoïc vaø caùc toån thöông

keøm theo trong maát vöõng khôùp vai; töø ñoù, phaùt trieån kyõ thuaät noäi soi khôùp

vai ñieàu trò toån thöông Bankart hieäu quaû vôùi nhieàu öu ñieåm hôn so vôùi caùc

phöông phaùp moå môû tröôùc ñaây veà maët thaåm myõ, chöùc naêng vaø trôû laïi taäp

luyeän theå thao.

Taïi nöôùc ta, moå môû ñaõ ñöôïc öùng duïng hieäu quaû trong ñieàu trò toån

thöông Bankart hay beänh lyù traät khôùp vai taùi hoài vaø ñaõ ñöôïc baùo caùo nhö

phöông phaùp Latarjet, Bankart-Jobe [8],[14]. Taïi Beänh vieän Chaán Thöông

Chænh Hình TP.HCM, noäi soi khôùp vai môùi ñöôïc öùng duïng vaøo thaùng

07/2004 ñaõ ñem laïi moät soá keát quaû böôùc ñaàu khaû quan trong chaån ñoaùn vaø

ñieàu trò moät soá beänh lyù khôùp vai, trong ñoù coù maát vöõng khôùp vai do chaán

thöông.

Nghieân cöùu naøy ñöôïc thöïc hieän nhaèm ñaùnh giaù vieäc öùng duïng kyõ

thuaät noäi soi khôùp vai vaø keát quaû ñieàu trò toån thöông Bankart gaây maát vöõng

phía tröôùc khôùp vai, töø ñoù neâu ra öu khuyeát ñieåm cuûa kyõ thuaät.

MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU

MUÏC TIEÂU TOÅNG QUAÙT

Ñaùnh giaù keát quaû ñieàu trò toån thöông Bankart gaây maát vöõng tröôùc

khôùp vai vôùi phöông phaùp noäi soi khôùp vai may taùi taïo suïn vieàn bao khôùp

baèng chæ neo kim loaïi.

MUÏC TIEÂU CHUYEÂN BIEÄT

• Phoái hôïp laâm saøng, hình aûnh hoïc vaø noäi soi khôùp vai chaån ñoaùn vaø ñaùnh

giaù toån thöông Bankart gaây maát vöõng tröôùc khôùp vai.

• Ñaùnh giaù keát quaû ñieàu trò vôùi phöông phaùp noäi soi khôùp vai may taùi taïo

suïn vieàn bao khôùp baèng chæ neo kim loaïi, phoái hôïp vôùi chöông trình taäp

phuïc hoài vaän ñoäng sôùm sau moå.

CHÖÔNG 1:

TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU

1.1. LÒCH SÖÛ ÑIEÀU TRÒ TRAÄT KHÔÙP VAI VAØ TRAÄT KHÔÙP VAI TAÙI

HOÀI:

1.1.1. Lòch söû ñieàu trò traät khôùp vai:[29]

• Moät ghi nhaän sôùm nhaát veà traät khôùp vai ñöôïc tìm thaáy trong quyeån

saùch coå nhaát cuûa nhaân loaïi do Edwin Smith Papyrus vaøo naêm 3000 – 2500

tröôùc coâng nguyeân.

• Trong böùc tranh chaïm troå treân ngoâi moä coå vaøo naêm 1200 tröôùc

coâng nguyeân coù mieâu taû moät caûnh gioáng nhö phöông phaùp Kocher naén traät

khôùp vai.

• Hippocrates ñaõ moâ taû chi tieát ít nhaát 06 phöông phaùp naén traät

khôùp vai.

• Hippocrates, oâng toå ngaønh y, ñaõ moâ taû chi tieát giaûi phaãu hoïc khôùp

vai, caùc kieåu traät khôùp vai (Hình 1.1) vaø phöông phaùp phaãu thuaät ñaàu tieân –

duøng saét noùng ñoû aùp vaøo phía tröôùc döôùi vai trong nhöõng tröôøng hôïp traät

khôùp vai taùi hoài.

Hình 1.1: Kyõ thuaät Hippocrates coå xöa

“Nguoàn: The Shoulder 1998 [29]”

• Theá kyû 13, Roger vaø Palermo ñaõ chæ ra raèng toån thöông trong traät

khôùp caáp laø raùch bao khôùp.

• Naêm 1861, Flower moâ taû caùc toån thöông giaûi phaãu hoïc tìm thaáy

trong 41 khôùp vai bò traät. Trong ñoù coù toån thöông loõm choûm xöông caùnh tay.

• Naêm 1870, Kocher moâ taû phöông phaùp naén traät khôùp vai theo

nguyeân taéc ñoøn baåy.

1.1.2. Lòch söû ñieàu trò traät khôùp vai taùi hoài:

1.1.2.1. Moå môû: [29]

• Hippocrates moâ taû vieäc duøng thanh saét nung ñoû laøm seïo bao khôùp

tröôùc döôùi. Sau ñoù, haøng traêm phöông phaùp phaãu thuaät ñaõ ñöôïc moâ taû ñeå

ñieàu trò traät khôùp vai taùi hoài ra tröôùc.

• Naêm 1880, Joessel moå 04 xaùc cheát traät khôùp vai taùi hoài, taát caû ñeàu

thaáy raùch choùp xoay khoûi maáu ñoäng lôùn vaø taêng theå tích bao khôùp.

• Naêm 1886, Bardenheuer ñaõ ñöa ra phöông phaùp may choàng taêng

cöôøng bao khôùp.

• Naêm 1888, Albert haøn khôùp; vaø naêm 1901, Hildebrand laøm saâu

theâm oå chaûo.

• Naêm 1906, Pertheøs ñaõ vieát moät baøi veà ñieàu trò phaãu thuaät traät

khôùp vai taùi hoài baèng may bao khôùp vaøo bôø tröôùc oå chaûo.

• Naêm 1913, Clairmont vaø Ehrlich ñaõ duøng 1/3 sau cô delta

chuyeån may vaøo moûm quaï ñeå laøm moät choát chaën cô. Finsterer cuõng duøng

cô quaï caùnh tay vaø ñaàu ngaén cô nhò ñaàu chuyeån ra sau qua loã töù giaùc. Caû 2

phöông phaùp ñeàu coù tyû leä traät laïi raát cao.

• Naêm 1918, Eden – Hybbinette duøng xöông gheùp maøo chaäu ñeå

chaën vaøo bôø tröôùc oå chaûo.

• Tieáp theo Broca vaø Hartman, Pertheøs, Flower vaø Caird,

Bankart ñaõ tuyeân boá toån thöông chuû yeáu trong maát vöõng khôùp vai laø troùc

suïn vieàn vaø bao khôùp khoûi bôø tröôùc oå chaûo.

• Naêm 1923, Bankart laàn ñaàu tieân moâ taû phöông phaùp phaãu thuaät

may choàng bao khôùp vaø taêng cöôøng bao khôùp döôùi. Tôùi naêm 1939, oâng ñaõ

moâ taû toån thöông chính laø troùc suïn vieàn bao khôùp, vaø ñaõ duøng chæ tô ñeå may

dính laïi daây chaèng bao khôùp vaøo xöông nôi bò troùc ra.

• Naêm 1925, Putti Platt may choàng bao khôùp vaø gaân döôùi vai.

• Naêm 1940, Hill vaø Sachs baùo caùo toång quan veà khuyeát choûm

xöông caùnh tay do gaõy ñeø eùp trong traät khôùp vai taùi hoài.

• Naêm 1954, Latarjet chuyeån phaàn lôùn moûm quaï coù dính gaân cô nhò

ñaàu vaø quaï caùnh tay xuoáng gheùp doïc theo bôø tröôùc oå chaûo vaø baét 1-2 oác.

• Naêm 1955, Magnuson – Stack chuyeån gaân döôùi vai ñính vaøo maáu

ñoäng lôùn.

• Naêm 1956, DuToit cuõng ñöa ra khaùi nieäm duøng ñinh chöõ U ñoùng

taïo hình bao khôùp.

• Naêm 1958, Bristow chuyeån ñænh moûm quaï coù dính gaân cô nhò ñaàu

vaø quaï caùnh tay xuoáng gaén vaøo bôø tröôùc oå chaûo ñeå taïo choát chaën baèng gaân

cô phía tröôùc döôùi khôùp oå chaûo caùnh tay.

1.1.2.2. Moå noäi soi: [61]

• Naêm 1806, Botzini baùo caùo duøng oáng kính “Lichtleiter” quan saùt

baøng quang vôùi nguoàn saùng töø ñeøn caày chieáu qua 1 oáng khaùc.

• Naêm 1880, Edison phaùt minh ra boùng ñeøn daây toùc môû ra 1 kyû

nguyeân môùi cho noäi soi.

• Naêm 1912, taïi hoäi nghò laàn thöù 41 hoäi ngoaïi khoa Ñöùc taïi Berlin,

Nordentoft (Ñan Maïch) ñaõ giôùi thieäu heä thoáng “trokart_ endoscope” noäi

soi baøng quang, buïng vaø khôùp goái vaø ñöa ra thuaät ngöõ “arthroscopia-genu”

(Latin) – “noäi soi khôùp goái”.

• Naêm 1918, Kenji Takagi (Nhaät) ñöôïc xem laø oâng toå cuûa noäi soi

khôùp khi duøng oáng soi baøng quang 7,3 mm quan saùt khôùp goái xaùc cheát.

Naêm1920, oâng ñaõ cheá taïo ra oáng soi khôùp ñaàu tieân. Naêm1932, oâng ñaõ duøng

oáng soi 3,5 mm soi khôùp goái cho beänh nhaân trong moâi tröôøng nöôùc muoái

sinh lyù vaø ñaõ chuïp hình traéng ñen qua noäi soi.

• Taïi phöông taây: naêm 1921, Eugen Bircher (Thuïy Só) cuõng ñaõ coâng

boá baùo caùo ñaàu tieân veà noäi soi khôùp laâm saøng, vôùi thuaät ngöõ

“Arthroendoscopy”. Naêm 1922, noäi soi khôùp goái chaån ñoaùn thaønh coâng 8

tröôøng hôïp toån thöông suïn cheâm.

Hình 1.2: Eugen Bircher noäi soi khôùp goái 1922

“Nguoàn : Operative arthroscopy : His tory and development, 2003 [49]”

• Naêm 1930, Michael Burman (Myõ) hoïc troø cuûa Takagi öùng duïng

noäi soi cho nhieàu khôùp khaùc treân xaùc.

• Naêm 1931, Burman ñaõ noäi soi khôùp vai treân xaùc.

• Naêm 1951, Masaki Watanabe (Nhaät) hoïc troø cuûa Takagi ñaõ keá

thöøa vaø phaùt trieån oáng kính noäi soi khôùp hoaøn chænh ñaàu tieân. Naêm 1958, aán

baûn “Atlas of Arthroscopy” ñaàu tieân ñaõ ra ñôøi.

Hình 1.3: Watanabe noäi soi khôùp goái 1951

“Nguoàn : Operative arthroscopy : His tory and development, 2003 [49]”

• Naêm 1980, Caspari vaø Savoie duøng noäi soi khôùp ñieàu trò toån

thöông Bankart vôùi phöông phaùp coät chæ xuyeân oå chaûo phöùc taïp.

• Kyõ thuaät noäi soi khôùp vai ñaõ phaùt trieån vöôït baäc hôn 2 thaäp nieân

qua nhôø tieán boä thieát bò, duïng cuï; vaø ñaëc bieät keå töø khi chæ neo ñöôïc phaùt

trieån naêm 1985 do Wolf vaø Snyder.

1.2. GIAÛI PHAÃU CHÖÙC NAÊNG :[9], [13], [20]

Veà maët giaûi phaãu hoïc, caùc yeáu toá giöõ vöõng khôùp vai ñöôïc chia ra 2

nhoùm tónh (suïn vieàn, bao khôùp, daây chaèng) vaø ñoäng (cô choùp xoay, gaân nhò

ñaàu). Caùc yeáu toá naøy phoái hôïp vôùi nhau khaù chaët cheõ trong vieäc giöõ vöõng

khôùp oå chaûo-caùnh tay. Khuynh höôùng hieän ñaïi ñieàu trò maát vöõng khôùp vai

höôùng tôùi vieäc phuïc hoài giaûi phaãu hoïc vaø sinh cô hoïc bình thöôøng.

1.2.1. Caùc yeáu toá giöõ vöõng tónh :

1.2.1.1. Suïn khôùp oå chaûo-caùnh tay :

a. Ñoä nghieâng maët khôùp :

• ÔÛ tö theá ñöùng, vôùi caùnh tay kheùp, xöông baû vai taïo 1 goùc ra tröôùc

30o so vôùi loàng ngöïc, 3o leân treân so vôùi maët phaúng ngang, 20o ra tröôùc so vôùi

maët phaúng ñöùng doïc. Ñaëc ñieåm naøy goùp phaàn giuùp giöõ vöõng phía döôùi khôùp

oå chaûo- caùnh tay. (Hình 1.4)

Hình 1.4: Goùc nghieâng x.baû vai

“Nguoàn: Disorders of the shoulder: diagnosis and management

1999 [20]”

• Goùc coå-thaân cuûa ñaàu treân xöông caùnh tay laø 130o – 140o, goùc

nghieâng sau 30o so vôùi maët phaúng ñi qua 2 loài caàu ñaàu döôùi xöông caùnh tay.

(Hình 1.5)

130o – 140o

Ra sau 20o -30o

Ra sau 5o

Hình 1.5: Goùc coå-thaân Xöông caùnh tay

“Nguoàn: Disorders of the shoulder: diagnosis and management

1999 [20]”

b. Caáu taïo, hình daïng maët khôùp : [49]

• Beà maët suïn khôùp oå chaûo hình quaû leâ: (Hình 1.6) heïp ôû treân vaø roäng

hôn ôû beân döôùi, ñöôøng kính doïc laø 35mm vaø ñöôøng kính ngang khoaûng

25mm. Ngöôïc laïi, ñöôøng kính beà maët suïn choûm xöông caùnh tay doïc laø

48mm, ngang laø 45mm. Do ñoù, beà maët suïn hình caàu cuûa choûm lôùn gaáp 3 laàn

oå chaûo. Vaø trong haàu heát caùc tö theá, chæ coù 25 – 30% beà maët suïn choûm

xöông caùnh tay tieáp xuùc vôùi beà maët oå chaûo.

Tröôùc

Hình 1.6: Hình daïng oå chaûo

“Nguoàn: Disorders of the shoulder: diagnosis and management

1999 [20]”

• Beà daøy suïn khôùp daøy leân ôû trung taâm choûm xöông caùnh tay, ngöôïc

laïi moûng hôn ôû trung taâm vaø daøy leân ôû ngoaïi vi oå chaûo. Do ñoù, khôùp oå chaûo-

caùnh tay hoaït ñoäng nhö 1 khôùp banh caàu-oå chaûo (nhö banh golf ñaët treân caùi

chöõ T). (Hình 1.7)

Hình 1.7: Töông quan choûm-oå chaûo

“Nguoàn: Disorders of the shoulder: diagnosis and management

1999 [20]”

1.2.1.2. Suïn vieàn : (Hình 1.8)

• Suïn vieàn laø 1 caáu truùc sôïi dính vôùi suïn khôùp oå chaûo baèng vuøng suïn

sôïi.

DC cuøng quaï

Cô treân gai

Gaân nhò ñaàu

DC OC-CT treân

Khoaûng troáng choùp xoay

Cô döôùi gai

Cô döôùi vai

Cô troøn nhoû

DC OC-CT giöõa

Suïn vieàn

DC OC-CT döôùi

Hình 1.8: Caáu truùc suïn vieàn, daây chaèng, bao khôùp OC-CT

“Nguoàn: Disorders of the shoulder: diagnosis and management

1999 [20]”

• Chöùc naêng suïn vieàn: (Hình 1.9)

(cid:190) Laø caáu truùc maø caùc daây chaèng bao khôùp neo baùm vaøo oå

chaûo.

(cid:190) Laøm saâu theâm oå chaûo. Caét boû suïn vieàn laøm giaûm 50% ñoä

saâu oå chaûo.

(cid:190) Taêng dieän tích tieáp xuùc giöõa choûm vaø oå chaûo.

Hình 1.9: Chöùc naêng suïn vieàn

“Nguoàn: Disorders of the shoulder: diagnosis and management

1999 [20]”

• Cooper nghieân cöùu thaáy suïn vieàn ôû phaàn treân vaø tröôùc ít maùu nuoâi

hôn phaàn treân sau vaø döôùi. Maùu nuoâi taäp trung nhieàu ôû ngoaïi vi suïn vieàn.

• Lippitt ghi nhaän caét boû suïn vieàn seõ laøm giaûm söï choáng tröôït cuûa

choûm 20%.

• Detrisac vaø Johnson phaân thaønh 2 daïng suïn vieàn dính vaøo oå

chaûo:

(cid:190) Loaïi 1: suïn vieàn chæ dính vaøo oå chaûo ôû rìa ngoaïi vi, taïo bôø

trung taâm töï do nhö suïn cheâm khôùp goái.

(cid:190) Loaïi 2: rìa vaø trung taâm ñeàu dính vaøo oå chaûo.

• Caùc bieán daïng bình thöôøng cuûa suïn vieàn :[26]

Bufford & Snyder ñaõ khaûo saùt suïn vieàn treân 200 khôùp vai vaø nhaän

thaáy coù 12% hieän dieän loã döôùi suïn vieàn vaø 75% hieän dieän daây chaèng OC-CT

giöõa daøy leân, dính lieân tuïc vaøo suïn vieàn treân ngay choã baùm gaân 2 ñaàu vaø coù

1 vuøng trô khoâng coù suïn vieàn ngay döôùi ñoù – hay coøn goïi laø phöùc hôïp

Buford(Hình 1.10, 1.11). Ñaây laø nhöõng bieán daïng bình thöôøng cuûa suïn vieàn,

deã laàm vôùi toån thöông raùch suïn vieàn trong maát vöõng khôùp oå chaûo – caùnh

tay.

LOÃ DÖÔÙI SUÏN VIEÀN

DC OC-CT giöõa daøy leân nhö daây thöøng

Suïn vieàn treân

Loã döôùi suïn vieàn

Hình 1.10: Loã döôùi suïn vieàn

“Nguoàn: Arthroscopic Stabilization of Anterior Shoulder Instability:A

Review of the Literature 2002.[26]”

PHÖÙC HÔÏP BUFFORD

DC OC-CT nhö daây thöøng

Khoâng coù suïn vieàn treân

Suïn vieàn tröôùc döôùi bình thöôøng

Gaén vaøo ñaùy gaân 2 ñaàu

Hình 1.11: Phöùc hôïp Bufford

“Nguoàn: Arthroscopic Stabilization of Anterior Shoulder Instability:A

Review of the Literature 2002.[26]”

1.2.1.3. Daây chaèng oå chaûo-caùnh tay: [20], [23], [26], [57]

Caáu truùc naøy laø söï daøy leân cuûa bao khôùp. Coù 3 daây chaèng oå chaûo-caùnh

tay: treân, giöõa, döôùi. Chuùng coù kích thöôùc vaø hình daïng thay ñoåi.

Khoâng coù daây chaèng naøo coù theå töï moät mình giöõ vöõng khôùp oå chaûo-

caùnh tay maø phaûi hoaït ñoäng keát hôïp vôùi caùc yeáu toá giöõ vöõng tónh khaùc, cuõng

nhö phoái hôïp nhòp nhaøng vôùi caùc yeáu toá giöõ vöõng ñoäng gaân cô giuùp giöõ

choûm naèm troïng taâm treân oå chaûo.

DC OC-CT treân

DC OC-CT giöõa

DC OC-CT treân

DC OC-CT giöõa

DC OC-CT döôùi

Hình 1.12: Daây chaèng OC-CT

“Nguoàn: Disorders of the shoulder: diagnosis and management

1999 [20]”

1.2.1.3.1. Daây chaèng oå chaûo-caùnh tay treân: (Hình 1.12)

Cuøng vôùi daây chaèng quaï-caùnh tay nguyeân uûy ôû cuû oå chaûo treân vaø

moûm quaï vaø baùm taän ôû maáu ñoäng nhoû xöông caùnh tay.

Chöùc naêng:

• Laøm vöõng theâm khoaûng troáng choùp xoay.

• Choáng söï dòch chuyeån xuoáng döôùi vaø xoay ngoaøi cuûa khôùp vai khi

caùnh tay kheùp, haïn cheá söï dòch chuyeån ra sau khi caùnh tay gaäp tröôùc kheùp

vaø xoay trong, vaø ngaên caûn khuynh höôùng leân tröôùc- treân cuûa choûm xöông

caùnh tay.[23], [57]

1.2.1.3.2. Daây chaèng oå chaûo caùnh tay giöõa: (Hình 1.12)

Nguyeân uûy töø cuû oå chaûo treân, coå x.baû vai vaø suïn vieàn treân baùm taän ôû

maáu ñoäng nhoû.

Chöùc naêng:

• Haïn cheá xoay ngoaøi vaø traät khôùp vai ra tröôùc ôû tö theá dang caùnh

tay 45 ñoä.

• Choáng söï dòch chuyeån xuoáng döôùi cuûa choûm khi kheùp caùnh tay vaø

xoay trong.

1.2.1.3.3. Daây chaèng oå chaûo caùnh tay döôùi: (Hình 1.12)

Nguyeân uûy töø suïn vieàn tröôùc döôùi vaø gôø oå chaûo, baùm taän ôû maáu ñoäng

nhoû. Laø daây chaèng daøy nhaát, coù 3 phaàn: daûi tröôùc, voõng naùch vaø daûi sau.

Chöùc naêng:

• Daûi tröôùc laø thaønh phaàn quan troïng nhaát giöõ vöõng phía tröôùc khôùp

vai, ngaên traät khôùp vai ra tröôùc khi daïng vaø xoay ngoaøi vai.

• Daûi sau ngaên traät khôùp vai ra sau vaø xuoáng döôùi.

1.2.1.4. Khoaûng troáng choùp xoay [26]:

Khoaûng troáng choùp xoay

A. Hình veõ minh hoïa B. Hình NSKV

Hình 1.13: Khoaûng troáng choùp xoay

“Nguoàn : Operative arthroscopy 2003 [49]”

Laø vuøng bao khôùp khoaûng giöõa bôø treân gaân döôùi vai vaø gaân treân gai.

Treân sieâu aâm, khoaûng troáng choùp xoay môû roäng nhaát khi vai xoay

trong vaø keùo xuoáng döôùi ôû tö theá duoãi caùnh tay toái ña.

May ñoùng khoaûng troáng choùp xoay ñaõ ñöôïc chöùng minh laøm giaûm söï

maát vöõng döôùi.

1.2.2. Caùc yeáu toá giöõ vöõng ñoäng : [23], [26], [49], [51], [57]

1.2.2.1. Gaân cô choùp xoay: (Hình 1.14)

Cô treân gai

Cô döôùi vai

Cô döôùi gai

Ñaàu daøi gaân 2 ñaàu

Cô troøn beù

PHÍA SAU

PHÍA TRÖÔÙC

Hình 1.14: Nhoùm cô choùp xoay

“Nguoàn: Frank H. Netter 1999”

Goàm cô treân gai, döôùi gai, troøn nhoû vaø döôùi vai, coù nguyeân uûy töø thaân

xöông baû vai, baêng ngang qua khôùp oå chaûo caùnh tay, roài gaàn nhö bao troøn

xung quanh choûm xöông caùnh tay vaø hôïp nhau baùm taän vaøo maáu ñoäng lôùn

vaø nhoû xöông caùnh tay.

Gaân cô choùp xoay tham gia giöõ vöõng khôùp baèng phoái hôïp caùc hoaït

ñoäng co cô, laøm vöõng chaéc theâm caáu truùc daây chaèng. Yeáu toá naøy phoái hôïp

laøm taêng cô cheá eùp-loõm cuûa choûm- oå chaûo.

Gaân cô treân gai chi phoái bôûi thaàn kinh treân vai C4 – C6, goùp phaàn vaøo

cô cheá eùp choûm vaøo oå chaûo.

Gaân cô döôùi vai, chi phoái bôûi thaàn kinh döôùi vai C5 – C8, ngaên choûm

traät ra tröôùc vaø xuoáng döôùi.

Gaân cô döôùi gai, chi phoái bôûi thaàn kinh treân vai C4 – C6, vaø gaân cô

troøn nhoû chi phoái bôûi thaàn kinh naùch C5 – C6, giuùp ngaên choûm traät ra sau.

Caû 4 gaân naøy giuùp choáng laïi söï dòch chuyeån leân treân cuûa choûm.

1.2.2.2. Ñaàu daøi gaân 2 ñaàu:

Ñaàu daøi gaân nhò ñaàu baùm vaøo cuû oå chaûo treân vaø suïn vieàn treân, ñi baêng

ngang qua khôùp oå chaûo-caùnh tay vaø ra khoûi khôùp ôû vò trí khoaûng giöõa gaân

treân gai vaø döôùi vai, sau ñoù ñi vaøo raõnh gian maáu ôû beân döôùi daây chaèng

ngang caùnh tay.

Ñaàu daøi gaân 2 ñaàu giuùp eùp choûm vaøo oå chaûo khi gaäp khuyûu vaø ngöûa

caúng tay; ngoaøi ra coøn choáng traät choûm xöông caùnh tay ra tröôùc vaø leân treân.

Rodosky ghi nhaän raèng khi vai ôû giai ñoaïn cuoái ñoäng taùc neùm, söï co gaân cô

hai ñaàu seõ ngaên caûn choûm traät ra tröôùc vaø haïn cheá xoay ngoaøi quaù möùc.

Pagnani cuõng nghieân cöùu thaáy raèng ñaàu daøi gaân nhò ñaàu coù aûnh

höôûng khaùc nhau tuøy thuoäc vaøo vò trí cuûa khôùp vai. Gaân nhò ñaàu coù vai troø

caûn tröôùc khi khôùp vai xoay trong, vaø caûn sau khi khôùp vai xoay ngoaøi, coäng

vôùi vai troø eùp choûm aùp vaøo oå chaûo (hình 1.15)

Hình 1.15: Gaân hai ñaàu.

“Nguoàn: Disorders of the shoulder: diagnosis and management

1999 [20]”

1.3. GIAÛI PHAÃU BEÄNH: [12], [18], [20], [26]

Ngoaøi toån thöông cô baûn laø raùch troùc suïn vieàn, maát vöõng khôùp vai taùi

hoài coøn do nhieàu toån thöông beänh lyù hôïp laïi gaây ra nhö: toån thöông daây

chaèng bao khôùp, Hill-Sachs, toån thöông gaân cô choùp xoay …

1.3.1. Toån thöông Bankart : (Hình 1.16, 1.17)

Khi choûm xöông caùnh tay traät ra khoûi oå chaûo keùo theo toån thöông heä

thoáng moâ meàm giöõ vöõng khôùp goïi laø toån thöông. Vò trí toån thöông phuï thuoäc

vaøo höôùng löïc gaây traät, vò trí caùnh tay luùc chaán thöông vaø tuoåi taùc beänh

nhaân. ÔÛ beänh nhaân lôùn tuoåi, toån thöông chuû yeáu laø raùch choùp xoay. Trong

khi nhöõng beänh nhaân döôùi 40 tuoåi haàu heát laø toån thöông raùch suïn vieàn tröôùc

döôùi - coøn goïi laø toån thöông Bankart.

Toån thöông Bankart ñöôïc coi laø toån thöông cô baûn vaø thöôøng gaëp nhaát

gaây traät khôùp vai taùi hoài. [26]

Toån thöông Bankart laø toån thöông cuûa suïn vieàn laøm troùc choã baùm cuûa

daây chaèng oå chaûo- caùnh tay döôùi vaø giöõa ra khoûi bôø oå chaûo.

Hình 1.16: Toån thöông Bankart

“Nguoàn : Operative arthroscopy 2003 [49]”

Suïn vieàn tröôùc döôùi

DC OC-CT döôùi

Maøng xöông baû vai tröôùc

Hình 1.17: Toån thöông Bankart (Caét ngang)

“Nguoàn: Arthroscopic Stabilization of Anterior Shoulder Instability:A

Review of the Literature 2002.[26]”

Daïng thöôøng gaëp nhaát cuûa maát vöõng khôùp vai taùi hoài laø maát vöõng

hoaëc traät khôùp vai ra tröôùc taùi hoài do chaán thöông.

Taylor vaø coäng söï nghieân cöùu vaø noäi soi khôùp vai caùc beänh nhaân traät

khôùp vai laàn ñaàu do chaán thöông nhaän thaáy raèng 97% tröôøng hôïp coù toån

thöông troùc phöùc hôïp suïn vieàn bao khôùp khoûi oå chaûo.

1.3.2. Toån thöông troùc maøng xöông - suïn vieàn tröôùc: [26], [56]

Suïn vieàn tröôùc döôùi

DC OC-CT döôùi

Maøng xöông baû vai tröôùc

Hình 1.18: Toån thöông troùc maøng xöông-suïn vieàn tröôùc (Caét ngang)

“Nguoàn: Arthroscopic Stabilization of Anterior Shoulder Instability:A

Review of the Literature 2002.[26]”

Ñaây laø toån thöông Bankart bieán theå. Khaùc vôùi toån thöông Bankart,

maøng xöông bò ñöùt raùch, phöùc hôïp daây chaèng oå chaûo-caùnh tay döôùi- suïn

vieàn vaø maøng xöông bò troùc nguyeân khoái vaø di leäch vaøo trong döôùi coå xöông

baû vai vaø dính vaøo coå xöông baû vai thay vì ôû rìa oå chaûo neân vaãn gaây maát

vöõng.

1.3.3. Toån thöông xöông bôø tröôùc oå chaûo:

Coøn goïi laø toån thöông Bankart coù toån thöông xöông. Do traät ñi traät laïi

nhieàu laàn maø coù theå gaây vôõ maûnh di leäch, moøn hoaëc troùc xöông bôø tröôùc oå

chaûo.

Pavlov moâ taû toån thöông Bankart coù toån thöông xöông bôø tröôùc oå

chaûo trong 15% beänh nhaân traät khôùp vai taùi hoài vaø 50% beänh nhaân loûng leûo

phía tröôùc khôùp vai taùi hoài. [20]

Gerber vaø haàu heát caùc taùc giaû khaùc treân theá giôùi ñeàu chaáp nhaän quan

ñieåm raèng neáu coù vôõ oå chaûo treân 25% beà maët oå chaûo thì khoâng neân ñieàu trò

baèng kyõ thuaät may Bankart qua noäi soi maø phaûi moå gheùp xöông[18], [32].

A. Vector löïc ñoàng taâm cuûa choûm leân oå chaûo

B. Vector löïc leäch taâm cuûa choûm seõ gaây traät choûm ra khoûi oå

chaûo bò vôõ xöông bôø tröôùc nhieàu.

Hình 1.19: Vôõ xöông bôø tröôùc oå chaûo.

“Nguoàn: Disorders of the shoulder: diagnosis and management

1999 [20]”

Burkart duøng thuaät ngöõ “hình quaû leâ ngöôïc” (Hình 1.20) ñeå dieãn taû

hình daïng oå chaûo bò maát xöông neân phaàn ôû treân lôùn hôn ôû döôùi. Vaø trong

194 tröôøng hôïp toån thöông Bankart ñieàu trò qua noäi soi, taùc giaû thaáy tyû laïi

traät laïi sau moå laø 4% neáu khoâng coù toån thöông xöông, tyû leä laø 67% neáu coù

toån thöông xöông. [26]

A.Hình daïng oå B. Vôõ xöông bôø C. OÅ chaûo maát xöông

haûo bình thöôøng tröôùc oå chaûo hình “quaû leâ ngöôïc”

Hình 1.20: Vôõ xöông bôø tröôùc oå chaûo

“Nguoàn: Quantifying Glenoid Bone Loss Arthroscopically in Shoulder

Instability. 2002 [52]”

1.3.4. Toån thöông daây chaèng, bao khôùp : [26]

Nhieàu nghieân cöùu sinh cô hoïc cho thaáy toån thöông Bankart khoâng theå

ñôn thuaàn gaây maát vöõng tröôùc khôùp oå chaûo caùnh tay maø coù theå keøm theo

hoaëc do nhöõng toån thöông caáu truùc khaùc nhö daây chaèng vaø bao khôùp.

1.3.4.1. Troùc choã baùm daây chaèng : [20]

Savoie vaø coäng söï baùo caùo 33 beänh nhaân bò troùc choã baùm oå chaûo cuûa

daây chaèng oå chaûo caùnh tay giöõa ñôn thuaàn.

Daây chaèng coù theå bò troùc choã baùm ôû phía choûm xöông caùnh tay. Toån

thöông naøy ñöôïc moâ taû ñaàu tieân bôûi Nicola 1942, vaø Wolf ñaõ duøng thuaät ngöõ

“toån thöông troùc daây chaèng oå chaûo-caùnh tay khoûi choûm caùnh tay” vôùi tyû leä

39% sau khi chaán thöông traät khôùp vai.

1.3.4.2. Daõn, raùch daây chaèng – bao khôùp :

Toån thöông bao khôùp thöôøng keøm theo trong traät khôùp vai ra tröôùc do

chaán thöông. Reeves ghi nhaän raùch bao khôùp trong 55% tröôøng hôïp traät

khôùp vai ra tröôùc.

Symnoides quan saùt thaáy 15% beänh nhaân traät khôùp vai ra tröôùc maø

oâng ñieàu trò coù caû toån thöông troùc suïn vieàn vaø raùch bao khôùp tröôùc. Johnson

quan saùt thaáy 54% beänh nhaân luùc noäi soi khôùp coù raùch daây chaèng oå chaûo-

caùnh tay.

Bigliani & Altchek khuyeán caùo neân ñaùnh giaù heát caùc toån thöông bao

khôùp-daây chaèng khi phaãu thuaät vaø may laïi cuøng vôùi ñieàu trò toån thöông

Bankart.

1.3.5. Raùch gaân cô choùp xoay :[26], [34]

Thöôøng keøm theo traät khôùp vai taùi hoài ôû ngöôøi coù tuoåi.

Jobe vaø coäng söï ñaõ moâ taû söï lieân heä giöõa raùch maët khôùp gaân choùp

xoay vaø maát vöõng.

Porcellini(2006) cuõng ghi nhaän coù söï lieân heä giöõa toån thöông raùch

choùp xoay vaø soá laàn traät khôùp vai taùi hoài ôû nhöõng beänh nhaân töø 40-60 tuoåi.

Raùch baùn phaàn gaân treân gai

Hình NSKV

1.3.6. Toån thöông suïn vieàn treân töø tröôùc ra sau : [26]

Pagnani cuõng nghieân cöùu treân xaùc thaáy toån thöông suïn vieàn treân goùp

phaàn vaøo söï maát vöõng cuûa khôùp oå chaûo caùnh tay neáu troùc choã baùm gaân 2

ñaàu.

Theo 1 nghieân cöùu sinh cô hoïc treân xaùc cuûa Snyder, caùc toån thöông

laøm troùc suïn vieàn choã baùm cuûa gaân nhò ñaàu seõ gaây söï dòch chuyeån baát

thöôøng cuûa choûm ra tröôùc 6 mm khi caùnh tay ôû tö theá trung tính. Maffet vaø

coäng söï cuõng ñaõ phaân loaïi toån thöông SLAP thaønh 7 loaïi, vaø thaáy raèng 43%

beänh nhaân vôùi toån thöông SLAP coù taêng ñoä maát vöõng cuûa khôùp oå chaûo –

caùnh tay khi khaùm döôùi gaây meâ.

Hintermann cho raèng sau khi traät khôùp vai do chaán thöông, 87%

beänh nhaân coù toån thöông suïn vieàn tröôùc, 79% toån thöông bao khôùp, 55% toån

thöông DC OC-CT, 14% toån thöông gaân choùp xoay vaø 7% toån thöông

SLAP.

Theo Snyder: Coù 4 daïng toån thöông suïn vieàn treân töø tröôùc ra sau:

(Hình 1.21)

• Tyùp I: raùch töa suïn vieàn.

• Tyùp II: raùch troùc choã baùm suïn vieàn.

• Tyùp III : raùch troùc choã baùm suïn vieàn, rôùt xuoáng maët

khôùp.

• Tyùp IV : raùch troùc suïn vieàn vaø raùch leân gaân 2 ñaàu.

I II IV III

Hình 1.21: Phaân loaïi toån thöông suïn vieàn treân töø tröôùc ra sau theo Snyder

“Nguoàn : Operative arthroscopy 2003 [49]”

1.3.7. Toån thöông Hill-Sachs: [9], [12], [20]

Toån thöông Hill-Sachs, gaõy loõm bôø sau ngoaøi choûm xöông caùnh tay,

laø toån thöông xöông thöôøng gaëp nhaát trong maát vöõng khôùp oå chaûo-caùnh tay

do chaán thöông.

Hieän dieän trong 80% tröôøng hôïp traät khôùp vai ra tröôùc, 25% baùn traät

khôùp vai ra tröôùc, vaø 100% traät khôùp vai ra tröôùc taùi hoài.

Toån thöông Hill-Sachs

Hình 1.22: Cô cheá toån thöông Hill - Sachs.

“Nguoàn : Operative arthroscopy 2003 [49]”

Toån thöông naøy ít khi goùp phaàn vaøo söï maát vöõng khôùp vai. Nhöng khi

toån thöông chieám hôn 30% maët suïn choûm caùnh tay trong maát vöõng khôùp vai,

thì caàn chæ ñònh phaãu thuaät gheùp suïn khôùp ñoàng loaïi, chuyeån gaân cô, hoaëc

ñuïc xöông söûa truïc xöông caùnh tay hoaëc thay choûm. [29], [50]

Burkart vaø De Beer moâ taû toån thöông “Hill-Sach caøi”(engaging Hill-

Sach lesion): toån thöông khuyeát xöông choûm xöông caùnh tay caøi vaøo bôø

tröôùc oå chaûo ôû tö theá daïng xoay ngoaøi. (Hình 1.23)

A. TT Hill-Sachs roäng treân maët suïn choûm caùnh tay

B. TT Hill-Sachs caøi vaøo bôø tröôùc oå chaûo khi choûm xoay ngoaøi

Hình 1.23: Toån thöông Hill-Sachs caøi

“Nguoàn : Operative arthroscopy 2003 [49]”

1.4. SINH BEÄNH HOÏC: [26]

• Rowe vaø Zarins moâ taû 1 hieän töôïng goïi laø “hoäi chöùng tay baát löïc”

goàm caûm giaùc ñau choùi hay ñau laøm maát löïc khi vai cöû ñoäng maïnh vaøo tö

theá gaây traät laø daïng vaø xoay ngoaøi. 60 khôùp vai ñöôïc chia laøm 2 nhoùm,

nhoùm 1 coù caûm giaùc maát vöõng ôû vò trí nguy cô vaø nhoùm 2 khoâng coù caûm giaùc

maát vöõng. Caû 2 nhoùm ñeàu ñöôïc xaùc ñònh coù toån thöông maát vöõng luùc noäi soi

khôùp. Ñieàu naøy chöùng toû coù 1 tyû leä beänh nhaân maát vöõng khoâng theå dieãn taû

caûm giaùc maát vöõng cuûa hoï.

• Rowe cuõng nghieân cöùu 324 tröôøng hôïp sau traät khôùp vai theo doõi

trong 10 naêm. 94% khôùp vai ôû beänh nhaân döôùi 20 tuoåi bò traät taùi hoài, chæ coù

14% khôùp vai ôû beänh nhaân treân 40 tuoåi bò traät taùi hoài. Nhöõng beänh nhaân

khoâng ñöôïc baát ñoäng coù tyû leä traät taùi hoài laø 70%, vaø ñöôïc baát ñoäng (1-3

tuaàn) sau naén coù tyû leä traät taùi hoài chæ coù 26 - 46%.

• Hovelius vaø coäng söï baùo caùo treân 247 traät khôùp vai laàn ñaàu sau 10

naêm theo doõi trong 1 nghieân cöùu tieàn cöùu: 62% khôùp vai ôû nhöõng beänh nhaân

treû hôn 29 tuoåi coù tyû leä traät caàn can thieäp phaãu thuaät, vaø nhöõng beänh nhaân

lôùn hôn 30 tuoåi chæ coù 9% nguy cô bò traät taùi hoài. Roõ raøng raèng beänh nhaân

treû tuoåi coù tyû leä traät khôùp vai taùi hoài raát cao. Vaø nhöõng beänh nhaân bò traät laïi

ít nhaát 2 laàn trong 2 – 5 naêm ñaàu. Trong 10 naêm theo doõi coù 78% khaû naêng

traät taùi hoài nhieàu laàn nöõa.

1.5. PHAÂN LOAÏI:

• Coù raát nhieàu phaân loaïi maát vöõng khôùp vai döïa treân khai thaùc beänh

söû, khaùm laâm saøng vaø chaån ñoaùn hình aûnh: [26], [29].

1.5.1 Höôùng maát vöõng :

(cid:153) Ñôn höôùng: tröôùc, sau, döôùi ; hoaëc ña höôùng.

(cid:153) Traät khôùp vai chieám 45% taát caû caùc loaïi traät khôùp. Trong ñoù

coù 85% traät khôùp oå chaûo-caùnh tay ra tröôùc.

1.5.2. Hoaøn caûnh maát vöõng :

(cid:153) Baåm sinh: do baát thöôøng dò daïng thieåu saûn oå chaûo baåm sinh…

(cid:153) Caáp: ngaøy ñaàu tieân sau khi xaûy ra.

(cid:153) Maïn: treã hôn 1 ngaøy.

(cid:153) Taùi hoài: xaûy ra nhieàu laàn, laäp ñi laäp laïi.

1.5.3. Coù chaán thöông hay khoâng :

Thomas vaø Matsen ñöa ra khaùi nieäm TUBS vaø AMBRI ñeå phaân loaïi

beänh nhaân bò maát vöõng khôùp vai :

(cid:190) TUBS : maát vöõng khôùp vai vôùi nguyeân nhaân do chaán

thöông luoân bò maát vöõng ñôn höôùng thöôøng coù toån

thöông roõ raøng, phaàn lôùn laø Bankart vaø thöôøng caàn phaûi

ñieàu trò phaãu thuaät.

(cid:190) AMBRII : beänh nhaân maát vöõng khoâng do chaán thöông

thöôøng bò loûng leûo ña höôùng, xaûy ra 2 vai vaø haàu nhö

ñaùp öùng vôùi ñieàu trò phuïc hoài chöùc naêng. Tuy nhieân,

neáu ñieàu trò phaãu thuaät, caàn phaûi may choàng taêng cöôøng

bao khôùp döôùi vaø may ñoùng khoaûng troáng choùp xoay.

Rowe nghieân cöùu 500 khôùp oå chaûo caùnh tay bò traät thaáy coù 96% do

chaán thöông vaø 4% khoâng do chaán thöông.

De Palma, Rockwood vaø Collins cuõng nhaän ra taàm quan troïng cuûa

vieäc phaân bieät maát vöõng do chaán thöông hoaëc khoâng chaán thöông.

Beänh nhaân maát vöõng khoâng do chaán thöông coù theå coù tình traïng loûng

leûo khôùp toaøn thaân vaø coù theå coù yeáu toá di truyeàn.

1.5.4. Töï yù hay khoâng töï yù :

Rockwood ñaõ moâ taû 4 nhoùm maát vöõng :

I. Maát vöõng do chaán thöông maø khoâng coù laàn traät khôùp vai

tröôùc ñoù.

II. Maát vöõng do chaán thöông sau laàn traät khôùp vai tröôùc ñoù.

IIIA. Maát vöõng töï yù ôû beänh nhaân coù vaán ñeà taâm lyù.

IIIB. Maát vöõng töï yù ôû beänh nhaân khoâng coù vaán ñeà taâm lyù.

IV. Maát vöõng khoâng töï yù khoâng do chaán thöông.

1.5.5. Möùc ñoä maát vöõng :

Maát vöõng taùi hoài coù theå bieåu hieän döôùi möùc ñoä traät, baùn traät vaø chæ sôï

traät:

(cid:153) Traät khôùp oå chaûo caùnh tay: choûm vaø oå chaûo bò traät haún,

khoâng coøn tieáp xuùc vôùi nhau.

(cid:153) Baùn traät: choûm vaø oå chaûo khoâng bò traät hoaøn toaøn, maø coøn

tieáp xuùc maët khôùp. Baùn traät xaûy ra thoaùng qua vaø töï vaøo laïi

tình traïng bình thöôøng.

(cid:153) Sôï traät: beänh nhaân coù caûm giaùc sôï traät khi tay ôû gaàn tö theá

gaây traät hay baùn traät, vaø gaây trôû ngaïi trong sinh hoaït hay theå

thao.

• Maëc duø coù nhieàu phaân loaïi cho maát vöõng khôùp vai, nhöng 1 heä

thoáng döïa treân 4 yeáu toá sau thöôøng ñöôïc söû duïng: möùc ñoä maát vöõng, taàn

suaát xaûy ra, höôùng maát vöõng, nguyeân nhaân maát vöõng.

(cid:153) Möùc ñoä :

- Traät

- Baùn traät

- Kín ñaùo

(cid:153) Taàn suaát :

- Caáp

- Maïn:

o Taùi hoài

o Coá ñònh

(cid:153) Nguyeân nhaân :

- Chaán thöông

- Khoâng do chaán thöông:

o Töï yù

o Khoâng töï yù

- Maéc phaûi

- Baåm sinh

- Thaàn kinh cô ( lieät ERM, baïi naõo, ñoäng kinh )

(cid:153) Höôùng :

- Ñôn höôùng

o Tröôùc

o Sau

o Döôùi

- Hai höôùng

o Tröôùc döôùi

o Sau döôùi

- Ña höôùng

1.6. CHAÅN ÑOAÙN LAÂM SAØNG VAØ CAÄN LAÂM SAØNG [29], [36], [44]

1.6.1. Beänh söû:

Gíup xaùc ñònh hoaøn caûnh, thôøi ñieåm phaùt sinh vaán ñeà, vaø söï lieân quan

ñeán trieäu chöùng hieän taïi.

1.6.1.1. Tuoåi: Thöôøng gaëp töø 15-40 tuoåi.

1.6.1.2. Cô cheá chaán thöông:

Beänh söû bò moät chaán thöông maïnh laøm traät khôùp vai giuùp xaùc ñònh

loaïi maát vöõng naøy laø “do chaán thöông”. Thöôøng loaïi naøy laø maát vöõng ñôn

höôùng, lieân quan ñeán moät tö theá tay naøo ñoù deã gaây traät khôùp (dang, xoay

ngoaøi) vaø coù toån thöông troùc suïn vieàn keøm theo. Beänh söû chæ bò chaán thöông

quaù nheï cuõng laøm traät khôùp hay beänh nhaân coù khaû naêng töï laøm traät thì ñaây

coù theå gôïi yù loaïi traät khôùp vai “khoâng do chaán thöông”. Thöôøng loaïi naøy laø

maát vöõng ña höôùng, xaûy ra 2 vai, hoaëc nhieàu khôùp do loûng leûo bao khôùp.

Laàn traät ñaàu tieân: Beänh söû cung caáp nhieàu thoâng tin quan troïng lieân

quan laàn chaán thöông ñaàu tieân vaø giuùp cho chaån ñoaùn hieän taïi.

Maát vöõng do chaán thöông coù theå xaûy ra maø khoâng heà coù traät haún

choûm ra khoûi oå chaûo, nhöng ñuû gaây toån thöông leân suïn vieàn bao khôùp. Khôùp

vai seõ maát vöõng vaø bieåu hieän laø beänh nhaân sôï traät vaø thaáy loûng khôùp khi ôû tö

theá bò chaán thöông.

Thöôøng gaëp trong chaán thöông theå thao do löïc chaán thöông tröïc tieáp

töø phía sau trong khi tay ôû tö theá daïng xoay ngoaøi, hoaëc do tai naïn sinh hoaït

hay tai naïn giao thoâng.

1.6.1.3. Tö theá caùnh tay:

Tö theá tay gaây traät khôùp vai luùc chaán thöông hay traät laïi nhieàu laàn sau

ñoù giuùp xaùc ñònh vò trí maát vöõng. Trong maát vöõng tröôùc döôùi do toån thöông

Bankart, tö theá traät khôùp thöôøng gaëp laø tay ôû tö theá dang vaø xoay ngoaøi.

Khôùp vai deã bò traät ôû tö theá giô tay quaù ñaàu ñeå neùm hoaëc nguû keâ tay

sau ñaàu, mang vaät naëng giô cao quaù ñaàu.

1.6.1.4. Chaån ñoaùn vaø xöû trí tröôùc ñoù:

Beänh nhaân ñaõ ñöôïc naén traät nhö theá naøo, do ai thöïc hieän.

XQ nhöõng laàn traät khôùp vai raát coù giaù trò.

1.6.1.5. Dieãn bieán beänh caûnh sau chaán thöông laàn ñaàu: cuõng raát quan

troïng trong vieäc chaån ñoaùn vaø tieân löôïng soá laàn traät, cô cheá chaán

thöông, aûnh höôûng ñeán sinh hoaït, theå thao nhö theá naøo.

1.6.2. Khaùm laâm saøng : [9], [11], [12], [20], [26]

Phaûi thaêm khaùm toaøn dieän

Haàu heát caùc tröôøng hôïp chaån ñoaùn maát vöõng khôùp vai döïa treân beänh

söû vaø khaùm laâm saøng. Caùc phöông tieän caän laâm saøng (chaån ñoaùn hình aûnh,

khaùm döôùi gaây meâ, noäi soi khôùp chaån ñoaùn) seõ hoã trôï khaúng ñònh chaån

ñoaùn, xaùc ñònh vaø ñaùnh giaù chính xaùc caùc toån thöông, töø ñoù giuùp ñöa ra

quyeát ñònh ñieàu trò.

1.6.2.1. Nhìn vaø sôø:

Xem coù seïo moå tröôùc ñoù, teo cô, seä vai…

AÁn ñau raát hieám xaûy ra.

1.6.2.2. Nghieäm phaùp chaån ñoaùn:

1.6.2.2.1. Daáu hieäu taïo raõnh: [39]

• Beänh nhaân ñöùng, tay kheùp.

• Duøng 1 löïc keùo doïc truïc caùnh tay xuoáng döôùi, vaø ñoä dòch

chuyeån xuoáng döôùi cuûa choûm xöông caùnh tay ñöôïc ño baèng

khoaûng caùch giöõa bôø ngoaøi moûm cuøng vaø bôø treân choûm xöông

caùnh tay.

• 3 ñoä dòch chuyeån :

(cid:57) Ñoä 0 : khoâng thaáy dòch chuyeån

(cid:57) Ñoä 1 : dòch chuyeån < 1 cm

(cid:57) Ñoä 2 : dòch chuyeån 1 (cid:198) 2 cm

(cid:57) Ñoä 3 : > 2 cm

Nghieäm phaùp döông tính khi ñoä dòch chuyeån > ñoä 1 vaø khoâng töông

xöùng vôùi beân laønh.

1.6.2.2.2. Loûng leûo khôùp toaøn thaân :

Ñöôïc xaùc ñònh khi beänh nhaân coù ít nhaát 2 daáu hieäu sau: khoaûng caùch

ngoùn caùi – caúng tay döôùi 4cm khi beû ngoùn caùi gaäp maët löng ; goùc baøn ngoùn

troû nhoû hôn 90o khi beû gaäp löng ngoùn troû; khuyûu öôõn quaù möùc ; goái öôõn quaù

möùc ; hay xöông baùnh cheø quaù di ñoäng.

1.6.2.2.3. Nghieäm phaùp e sôï:

Beänh nhaân ngoài. Dang vaø xoay ngoaøi khôùp vai vôùi muïc ñích gaây cho

beänh nhaân caûm giaùc deã bò traät hay baùn traät khôùp vai.

Nghieäm phaùp döông tính khi beänh nhaân coù caûm giaùc sôï traät bieåu loä

baèng lôøi, neùt maët, hoaëc goàng cô vai phaûn öùng.

Nghieäm phaùp naøy coù ñoä nhaïy 40%, ñoä ñaëc hieäu 87% vaø giaù trò xaùc

ñònh khi döông tính leân ñeán 90%.[21].

1.6.2.2.4. Nghieäm phaùp eùp – ñaåy :

Beänh nhaân ngoài hoaëc naèm ngöûa.

Moät tay ngöôøi khaùm eùp doïc truïc caùnh tay höôùng vaøo oå chaûo, moät tay

ñaët ôû khôùp vai vaø duøng ngoùn caùi ñaåy choûm ra tröôùc.

Nghieäm phaùp döông tính khi choûm dòch chuyeån nhieàu hôn so vôùi beân

laønh, gaây ñau, keâu luïp cuïp, hoaëc beänh nhaân sôï traät.

1.6.2.2.5. Nghieäm phaùp ngaên keùo tröôùc:

Beänh nhaân naèm ngöõa thaät chuøn cô, ñaët khôùp vai ôû tö theá dang 90 ñoä,

xoay ngoaøi 90 ñoä, khuyûu gaäp 90 ñoä. Ngöôøi khaùm duøng baøn tay taïo löïc ñaåy

choûm ra tröôùc so vôùi oå chaûo, so saùnh vôùi beân laønh. [20]

1.6.2.2.6. Nghieäm phaùp O’Brien:

Phaùt hieän toån thöông SLAP vôùi ñoä nhaïy 63%, ñoä ñaëc hieäu 73% [20]

Caùnh tay beänh nhaân ôû tö theá gaäp tröôùc 90 ñoä, kheùp 10-15 ñoä, xoay

trong toái ña.

Nghieäm phaùp döông tính: beänh nhaân ñau vai khi choáng laïi löïc ñeø

caùnh tay xuoáng, heát ñau khi caúng tay ngöõa hoaøn toaøn.

1.6.2.2.7. Nghieäm phaùp Neer:

Phaùt hieän toån thöông gaân cô choùp xoay.

Gaäp tröôùc tay beänh nhaân toái ña. Nghieäm phaùp döông tính khi beänh

nhaân ñau ôû vai [20]

1.6.2.2.8. Nghieäm phaùp eùp buïng: Phaùt hieän toån thöông gaân cô döôùi

vai.

Yeâu caàu beänh nhaân xoay trong khôùp vai, ñeø baøn tay vaøo buïng mình.

Nghieäm phaùp döông tính khi khuyûu tay beänh nhaân khoâng theå ñöa ra tröôùc

nhö beân laønh.[20]

Phoái hôïp khaùm caùc nghieäm phaùp, söùc cô vaø taàm vaän ñoäng giuùp xaùc

ñònh toån thöông caùc gaân cô choùp xoay ñi keøm.

1.6.2.3. Ño taàm vaän ñoäng :[11]

So saùnh caû 2 vai. Thöôøng caân xöùng 2 beân. Taêng taàm vaän ñoäng xoay

vaø gaäp khi bao khôùp loûng leûo hôn bình thöôøng

Ghi nhaän taàm vaän ñoäng chuû ñoäng vaø thuï ñoäng.

Taàm vaän ñoäng khôùp vai bình thöôøng coù bieân ñoä nhö sau :

Vuøng vai Khôùp vai

90o – 0o – 20o

90o – 0o – 40o

Daïng – kheùp 180o – 0o – 75o

Gaäp tröôùc – sau 180o – 0o – 60o

90o – 0o – 80o

Xoay ngoaøi – trong 90o–0o–80o

1.6.2.4. Khaùm thaàn kinh vaø söùc cô:

Tìm caùc daáu hieäu toån thöông thaàn kinh, teo cô hay yeáu cô do raùch

choùp xoay ñi keøm.

1.6.2.5. Chaån ñoaùn laâm saøng phaân bieät :

• Maát vöõng ña höôùng : tröôùc, döôùi vaø sau.

• Maát vöõng töï yù : beänh nhaân coù khaû naêng töï laøm traät thöôøng do

nguyeân nhaân taâm lyù, vaø traät ña höôùng hôn laø chæ ra tröôùc, vaø

khoâng lieân quan ñeán chaán thöông.

• Maát vöõng do nguyeân nhaân thaàn kinh gaây yeáu lieät cô.

1.6.3. Khaùm döôùi gaây meâ: [26], [46]

Ñaây laø khaâu caàn thieát vaø hieäu quaû trong ñaùnh giaù söï maát vöõng khôùp oå

chaûo-caùnh tay.

Döôùi gaây meâ, caùc cô thaû loûng, chuùng ta ñaùnh giaù deã daøng caùc nghieäm

phaùp ñaùnh giaù maát vöõng, taàm vaän ñoäng thuï ñoäng, möùc ñoä traät cuûa choûm.

Cofield baùo caùo 55 khôùp vai ñöôïc chaån ñoaùn laâm saøng maát vöõng khôùp

vai, vaø so saùnh keát quaû khaùm döôùi gaây meâ vôùi keát quaû moå môû vaø moå noäi

soi, 25 trong 55 khôùp vai coù baèng chöùng toån thöông maát vöõng ñeàu baát

thöôøng khi khaùm döôùi gaây meâ, vaø 30 khôùp vai bình thöôøng coù 2 khôùp vai baát

thöôøng khi khaùm döôùi gaây meâ. Ñoä nhaïy cuûa nghieäm phaùp khaùm döôùi gaây

meâ laø 100%, ñoä chuyeân bieät laø 93%.

Harryman cuõng ghi nhaän döôùi gaây meâ, choûm coù theå dòch chuyeån 2cm

so vôùi oå chaûo ôû baát kyø höôùng naøo ôû beänh nhaân khoâng maát vöõng khôùp vai.

Phaân loaïi Cofield :

• Ñoä I : khoâng dòch chuyeån.

• II : dòch chuyeån nheï, nhöng chöa tôùi rìa oå chaûo.

• III : dòch chuyeån vöøa tôùi rìa oå chaûo.

• IV : traät khôùp oå chaûo – caùnh tay.

1.6.4. Caän laâm saøng:

1.6.4.1. X quang : coù raát nhieàu tö theá chuïp.

1.6.4.1.1. Khaûo saùt daáu Hill-Sachs:

• Theo Hill-Sachs, 2/3 tröôøng hôïp traät khôùp vai ra tröôùc coù toån

thöông xöông choûm xöông caùnh tay hoaëc oå chaûo. 27% cuûa 119 beänh nhaân

traät khôùp vai ra tröôùc caáp tính vaø 74% cuûa 15 beänh nhaân traät khôùp vai ra

tröôùc taùi hoài coù toån thöông Hill-Sachs.

• Hall phaùt hieän 90% cuûa 20 beänh nhaân traät khôùp vai ra tröôùc taùi hoài

coù Hill-Sachs.

• Rowe ghi nhaän 38% cuûa 125 beänh nhaân traät khôùp vai ra tröôùc caáp

tính vaø 57% cuûa 63 beänh nhaân traät khôùp vai taùi hoài coù toån thöông Hill-

Sachs.

TT Hill-Sachs

Hình aûnh Xquang chuïp khôùp vai tö theá tröôùc-sau

1.6.4.1.2. Khaûo saùt xöông oå chaûo :

Rokous vaø coäng söï baùo caùo 53 trong 63 beänh nhaân coù beänh söû maát

vöõng khôùp vai do chaán thöông coù toån thöông xöông bôø tröôùc oå chaûo.

1.6.4.2. Coäng höôûng töø (MRI) :[10], [31]

Iannotti vaø coäng söï baùo caùo ñoä nhaïy vaø ñoä ñaëc hieäu cuûa MRI trong

chaån ñoaùn toån thöông suïn vieàn – daây chaèng oå chaûo caùnh tay laø 88% vaø 93%.

Theo moät nghieân cöùu treân xaùc cuûa Kreitner vaø coäng söï, ñoä nhaïy, ñoä

ñaëc hieäu vaø ñoä chính xaùc cuûa MRI kinh ñieån treân khaûo saùt hình thaùi suïn

vieàn laø 33%, 100%, 53%, so vôùi MR Arthrography laø 92%, 100% vaø 94%.

MRA coù öu ñieåm vöôït troäi so vôùi MRI kinh ñieån trong khaûo saùt caùc

toån thöông khôùp vai do:

• Khôùp sau khi tieâm töông phaûn töø seõ caêng ra laøm taùch bao khôùp daây

chaèng ra khoûi caùc caáu truùc khaùc, boäc loä roõ choã raùch.

• Gadolinium pha loaõng laøm ngaén TE vaø xaâm nhaäp saâu vaøo choã raùch do

coù ñoä nhôùt thaáp hôn dòch khôùp, do ñoù laøm taêng ñoä nhaïy cuûa vieäc phaùt

hieän choã raùch, ñaëc bieät caùc tröôøng hôïp raùch baùn phaàn gaân choùp xoay.

• Xung Fat Suppression caøng giuùp taêng ñoä nhaïy phaùt hieän choã raùch.

ALPSA

SAÏN KHÔÙP

MRI tröôùc tieâm töông phaûn töø khoâng phaùt hieän ñöôïc TT ALPSA vaø saïn khôùp

MRA sau tieâm töông phaûn töø Phaùt hieän TT ALPSA vaø saïn khôùp

1.6.4.3. Chuïp caét lôùp ñieän toaùn : giuùp ñaùnh giaù möùc ñoä toån thöông xöông

bôø tröôùc oå chaûo vaø choûm xöông caùnh tay.[54]

TT Hill-Sachs

Khaûo saùt khuyeát xöông choûm caùnh tay

CT Scan taùi taïo 3 chieàu khaûo saùt khuyeát xöông oå chaûo

1.6.4.4. Ñieän cô (EMG) :[29]

Sau khi traät khôùp vai caáp laàn ñaàu thaàn kinh naùch coù theå bò toån thöông

vôùi taàn suaát leân ñeán 33%.

Thaàn kinh naùch, nhaùnh cuûa ñaùm roái caùnh tay, vaø ñoäng maïch naùch

naèm ngay phía tröôùc döôùi khôùp OC-CT neân raát deã toån thöông khi traät khôùp

vai ra tröôùc xuoáng döôùi.

Chæ ñònh khi khaùm laâm saøng coù daáu hieäu toån thöông thaàn kinh naùch:

Teo cô delta, dò caûm hoaëc maát caûm giaùc phía bôø vai

1.7. NOÄI SOI KHÔÙP VAI CHAÅN ÑOAÙN:

Khaûo saùt tröïc tieáp :

• Caùc daïng, vò trí toån thöông suïn vieàn-bao khôùp.

• Tình traïng vôõ xöông oå chaûo, toå thöông Hill-sachs.

• Caùc toån thöông khaùc keøm theo.

Snyder vaø coäng söï thaáy toån thöông suïn vieàn treân (toån thöông suïn vieàn

treân töø tröôùc ra sau) keøm theo toån thöông Bankart.

TT Bankart TT SLAP

Hình NSKV

1.8. ÑIEÀU TRÒ:

1.8.1. Ñieàu trò baûo toàn : [26], [29].

Taäp maïnh cô choùp xoay, delta, ngöïc lôùn vaø caùc cô vuøng baû vai ñaëc

bieät giuùp ích raát nhieàu cho beänh nhaân maát vöõng khoâng do chaán thöông, beänh

nhi vaø nhöõng beänh nhaân maát vöõng do chuû yù.

Rockwood, Burkhead vaø coäng söï baùo caùo keát quaû ñieàu trò baûo toàn

cho maát vöõng khôùp vai: taäp phuïc hoài chöùc naêng ñem laïi keát quaû khaû quan

cho 16% beänh nhaân loûng leûo khôùp vai do chaán thöông, 80% loûng leûo khôùp

vai phía tröôùc khoâng do chaán thöông vaø 90% maát vöõng phía sau.

Ñieàu trò baûo toàn ñöôïc baùo caùo coù keát quaû ñoái vôùi traät taùi hoài cao ôû

nhöõng beänh nhaân treû traät khôùp vai laàn ñaàu do chaán thöông. Arciero thöïc

hieän moät nghieân cöùu tieàn cöùu so saùnh keát quaû ñieàu trò baûo toàn vaø noäi soi ñoái

vôùi toån thöông Bankart cho beänh nhaân traät khôùp vai caáp laàn ñaàu do chaán

thöông. 36 beänh nhaân trung bình 20 tuoåi, chia thaønh 2 nhoùm phaãu thuaät noäi

soi xuyeân oå chaûo vaø ñieàu trò baûo toàn baát ñoäng 1 thaùng, theo doõi trong 32

thaùng. 80% nhoùm ñieàu trò baûo toàn vaø 14% nhoùm phaãu thuaät bò maát vöõng taùi

hoài.

Mohtadi cuõng baùo caùo trong moät nghieân cöùu töông töï vôùi keát quaû traät

taùi hoài laø 15,9% ôû nhoùm phaãu thuaät, 47% ôû nhoùm taäp phuïc hoài chöùc naêng.

1.8.2. Ñieàu trò phaãu thuaät

1.8.2.1. Moå môû: [20], [26], [29]

Coù nhieàu phöông phaùp moå môû ñieàu trò maát vöõng khôùp vai phía tröôùc taùi

hoài, coù theå chia thaønh 3 nhoùm chính can thieäp vaøo: bao khôùp, gaân cô döôùi

vai hoaëc xöông.

(cid:153) Bao khôùp: ñính laïi bao khôùp: phöông phaùp Bankart, Jobe, Matsen…

(cid:153) Gaân cô döôùi vai: chuyeån choã baùm vaø ruùt ngaén gaân cô nhaèm haïn cheá

xoay ngoaøi: phöông phaùp Magnuson_Stack vaø Putti_Platt…

(cid:153) Xöông : taêng cöôøng xöông bôø tröôùc oå chaûo: phöông phaùp Bristow,

Latarjet…

1.8.2.1.1. Phaãu thuaät bao khôùp :

• Bankart vaø Perthes ñaõ ñính laïi bao khôùp tröôùc vaøo bôø tröôùc oå

chaûo baèng chæ xuyeân qua caùc loã khoan xöông. Gaân cô döôùi vai ñöôïc boùc

taùch caån thaän nhaèm boäc loä bao khôùp maø khoâng ñöôïc may choàng hoaëc ruùt

ngaén gaân cô naøy. Bankart baùo caùo khoâng coù ca naøo traät laïi trong 27 beänh

nhaân.

• Toån thöông Bankart laø toån thöông troùc suïn vieàn choã baùm cuûa daây

chaèng oå chaûo caùnh tay döôùi, moät thaønh phaàn quan troïng giuùp giöõ vöõng phía

tröôùc khôùp oå chaûo caùnh tay. Bankart ñaõ moâ taû ñaây laø toån thöông ñieån hình

cuûa traät khôùp vai taùi hoài (hieän dieän 94-97% caùc tröôøng hôïp)[18], [32], [36]

vaø ñöa ra phöông phaùp moå môû ñeå ñính laïi caáu truùc suïn vieàn bao khôùp vaøo

gôø oå chaûo. Phöông phaùp moå môû naøy ñaõ ñöôïc coi laø phöông phaùp ñieàu trò

chuaån möïc vôùi tyû leä thaønh coâng 80-97%[18]. Nhöng beân caïnh ñoù, phöông

phaùp naøy cuõng coù moät soá khuyeát ñieåm laø haïn cheá taàm vaän ñoäng, vaø maát khaû

naêng trôû laïi nhöõng hoaït ñoäng möùc ñoä cao, cuõng nhö khoâng taàm soaùt vaø ñieàu

trò ñöôïc caùc toån thöông trong khôùp keøm theo. Theo Speer, toån thöông

Bankart thöôøng keøm theo toån thöông raùch daõn bao khôùp, do ñoù neáu chæ ñôn

thuaàn ñính laïi suïn vieàn vaøo oå chaûo nhieàu khi khoâng ñuû ñeå ngaên traät khôùp vai

ra tröôùc.

• Rowe vaø coäng söï ñaõ phaùt trieån moät heä thoáng ñaùnh giaù keát quaû ñieàu

trò baèng phöông phaùp Bankart döïa treân: söï vöõng, vaän ñoäng vaø chöùc naêng.

Treân 30 naêm theo doõi, oâng ghi nhaän coù tæ leä traät taùi hoài 3,5% treân 162 khôùp

vai; vôùi keát quaû 74% toát, 23% khaù, trong ñoù 69% beänh nhaân coù taàm vaän

ñoäng hoaøn toaøn, 33% beänh nhaân coù theå trôû laïi phong ñoä chôi theå thao nhö

cuõ vaø 67% phong ñoä keùm hôn tröôùc moå. OÂng cuõng baùo caùo trong 11 beänh

nhaân traät khôùp vai ra tröôùc taùi hoài ñaõ ñöôïc moå môû baèng phöông phaùp

Bankart phaûi moå laïi do maát vöõng, chæ coù 3 beänh nhaân choã may bao khôùp

vaøo oå chaûo laønh toát, 8 beänh nhaân khoâng laønh toát vaø coù daõn bao khôùp.

Nguyeân nhaân thaát baïi do loûng leûo naëng bao khôùp.

• Rosenberg vaø coäng söï cuõng ñaõ baùo caùo treân 31 beänh nhaân ñieàu trò

baèng phöông phaùp Bankart, chæ coù 13 beänh nhaân bình thöôøng, 14 beänh nhaân

coù toån thöông thoaùi hoùa khôùp nheï, 3 ca thoaùi hoùa vöøa vaø 1 ca thoaùi hoùa naëng

sau 15 naêm theo doõi, nguyeân nhaân do may choàng taêng cöôøng bao khôùp quaù

möùc.

• Vôùi vieäc söû duïng chæ neo, Levine vaø coäng söï baùo caùo trong 32

beänh nhaân moå môû baèng phöông phaùp Bankart coù 2 beänh nhaân traät laïi sau

moå.

• Hovelius vaø coäng söï baùo caùo tæ leä traät sau moå laø 2% vôùi phöông

phaùp Bankart vaø 19% vôùi phöông phaùp Putti-Platt.

Coù raát nhieàu phöông phaùp caûi bieân ñính bao khôùp vaøo oå chaûo

nhöng khoâng coù caùch naøo an toaøn baèng ñính baèng chæ xuyeân qua caùc loã

khoan treân xöông oå chaûo keå caû duøng chæ neo.

• Jobe: töông töï nhö Bankart, nhöng Jobe caûi bieân chæ taùch doïc xôù

cô döôùi vai vaøo raïch bao khôùp doïc theo ñöôøng taùch cô vaø may choàng bao

khôùp ruùt leân treân. Keát quaû hôn 80% vaän ñoäng vieân trôû laïi chôi theå thao vôùi

phong ñoä nhö tröôùc khi chaán thöông.

• Kvitne vaø coäng söï baùo caùo 97% beänh nhaân toát vaø khaù; vôùi 81%

tröôøng hôïp trôû laïi chôi theå thao nhö tröôùc moå vaø 100% beänh nhaân haøi loøng

vôùi phaãu thuaät sau 2 naêm theo doõi.

• Matsen (1989) : Thomas vaø Matsen ñaõ moâ taû phöông phaùp may

suïn vieàn bao khôùp tröôùc maø khoâng phaûi taùch gaân cô döôùi vai khoûi bao khôùp.

Keát quaû sau 5,5 naêm theo doõi, 97% beänh nhaân toát vaø khaù.

• Dutoit duøng ñinh chöõ U ñoùng bao khôùp vaøo oå chaûo, nhöng tæ leä

thaønh coâng thaáp vaø nhieàu bieán chöùng.

1.8.2.1.2. May gaân cô döôùi vai :

Khuynh höôùng hieän ñaïi ñaõ khoâng coøn duøng phöông phaùp naøy vì khuyeát

ñieåm laø haïn cheá xoay ngoaøi, beänh nhaân khoù chòu vaø tæ leä vieâm xöông khôùp

cao.

• Putti-Platt moâ taû phöông phaùp may choàng gaân cô döôùi vai – bao

khôùp ngay phía tröôùc khôùp oå chaûo – caùnh tay laøm haïn cheá xoay ngoaøi vaø

gaây seïo vuøng tröôùc khôùp vai. Tæ leä thaønh coâng 95%, nhöng xoay ngoaøi maát

12o – 28o.

• Magnuson vaø Stack ñaõ chuyeån gaân döôùi vai töø maáu ñoäng nhoû

baêng qua raõnh gaân nhò ñaàu vaø ñính vaøo maáu ñoäng lôùn. Keát quaû 25 – 50%

beänh nhaân coù haïn cheá xoay ngoaøi. Bieán chöùng cuûa phöông phaùp naøy laø co

ruùt phía tröôùc khôùp vai vaø gaây loûng leûo hoaëc traät khôùp vai ra sau, toån thöông

gaân nhò ñaàu vaø tæ leä maát vöõng laïi cuõng khaù cao.

1.8.2.1.3. Phaãu thuaät xöông :

(cid:153) Bristow – Helfet: (1958)

• OÂng ñaõ chaët ñænh moûm quaï coù dính gaân chung cuûa ñaàu ngaén cô nhò

ñaàu vaø cô quaï caùnh tay, chuyeån ñính vaøo bôø tröôùc xöông oå chaûo qua khe

boùc taùch cô döôùi vai baèng oác.

• Torg vaø coäng söï baùo caùo 212 ca duøng phaãu thuaät Bristow, vôùi tæ leä

maát vöõng sau moå laø 8,5% (3,8% traät laïi vaø 4,7% loûng leûo).10 beänh nhaân

phaûi moå laïi do vaán ñeà cuûa oác; 34% beänh nhaân vaãn ñau vai; 8% beänh nhaân

khoâng theå thöïc hieän caùc ñoäng taùc giô tay quaù ñaàu; chæ coù 16% vaän ñoäng

vieân coù theå trôû laïi phong ñoä tröôùc chaán thöông.

• Carol vaø coäng söï theo doõi 3,7 naêm sau khi duøng phöông phaùp

Bristow cho 47 beänh nhaân traät khôùp vai taùi hoài vaø ghi nhaän chæ coù 1 beänh

nhaân maát vöõng laïi, nhöng giôùi haïn xoay ngoaøi ñeán 12 o .

• Wredmark ghi nhaän 2 trong 44 ca traät laïi sau moå sau 6 naêm theo

doõi, nhöng ñeán 28% beänh nhaân than phieàn ñau vai sau moå.

• Hovelius ghi nhaän tæ leä traät laïi sau 2,5 naêm theo doõi laø 13%, haïn

cheá xoay ngoaøi trung bình laø 20o , 6% phaûi moå laïi vì bieán chöùng lieân quan

tôùi oác laø : gaõy oác, tuoät oác ; vaø 50% moûm quaï khoâng lieàn xöông vôùi oå chaûo.

• Banas cuõng baùo caùo 14% beänh nhaân coù bieán chöùng caàn moå laïi, vaø

73% caùc ca moå laïi laø laáy oác do ñau vai.

• Naêm 1989, Rockwood vaø Young baùo caùo 40 beänh nhaân ñaõ ñöôïc

ñieàu trò vôùi phöông phaùp Bristow, trong ñoù 31 beänh nhaân phaûi moå laïi, 10

beänh nhaân moå taïo hình laïi bao khôùp, 4 beänh nhaân caàn moå giaûi phoùng bao

khôùp, 4 beänh nhaân phaûi thay khôùp vai toaøn phaàn, 1 beänh nhaân phaûi haøn

khôùp vaø 4 beänh nhaân caàn caùc phaãu thuaät khaùc keøm theo. Hoï keát luaän raèng

phöông phaùp Bristow khoâng sinh lyù, keøm theo quaù nhieàu bieán chöùng vaø

khoâng neân ñöôïc choïn laø phöông phaùp thöôøng qui ñieàu trò maát vöõng tröôùc

khôùp vai.

• Uhorchark (2000) ghi nhaän tæ leä traät laïi laø 22% ôû beänh nhaân laø

vaän ñoäng vieân moân theå thao va chaïm.

• Magnuson (2002) baùo caùo tæ leä traät laïi laø 17% sau 4 – 9 naêm theo

doõi.

(cid:153) Latarjet (1954):

• Chaët phaàn lôùn moûm quaï coù dính gaân nhò ñaàu vaø quaï caùnh tay ñính

doïc theo bôø tröôùc döôùi oå chaûo (khaùc vôùi Bristow laø gaén vuoâng goùc maët chaët

ñænh moûm quaï vaøo bôø oå chaûo), sau ñoù ñính baèng 1 hoaëc 2 oác.

OÅ chaûo

Maûnh gheùp moûm quaï

Gân chung

Hình 1.24: Phöông phaùp Latarjet

“Nguoàn : Operative arthroscopy 2003 [49]”

• Wredmark vaø coäng söï toång keát 44 beänh nhaân sau 6 naêm ñieàu trò

baèng phöông phaùp Bristow – Latarjet vôùi keát quaû 72% beänh nhaân khoâng coù

phaøn naøn vaø 28% beänh nhaân ñau khi vaän ñoäng vai.

• 1993 Allain cuõng ghi nhaän dieãn bieán daãn ñeán vieâm xöông khôùp

xaûy ra 58% trong 52 tröôøng hôïp sau khi phaãu thuaät Latarjet vaø Bristow sau

khi theo doõi trung bình 14,3 naêm.

1.8.2.1.4. Bieán chöùng moå môû :

• Nhieãm truøng sau moå: do vuøng naùch nhieàu vi truøng thöôøng truù.

• Maùu tuï veát moå.

• Maát vöõng laïi sau moå:

(cid:190) 1975 : 3% trong 1634 ca

(cid:190) 1983 : 3% trong 3076 ca

• Morrey vaø Jones theo doõi trung bình 10,2 naêm treân 176 beänh nhaân,

tæ leä traät laïi sau moå laø 11%.

• Bieán chöùng thaàn kinh maïch maùu: toån thöông thaàn kinh cô bì ñi

xuyeân cô quaï caùnh tay. Toån thöông thaàn kinh naùch do thao taùc treân bao

khôùp döôùi vaø gaân cô döôùi vai. Richards vaø coäng söï baùo caùo 9 beänh nhaân bò

toån thöông thaàn kinh khi laøm phaãu thuaät: coù 3 beänh nhaân bò bieán chöùng vôùi

phaãu thuaät Bristow vaø coù 6 beänh nhaân bò bieán chöùng vôùi phaãu thuaät Putti-

Plat.

• Bieán chöùng lieân quan ñeán vaät lieäu keát hôïp xöông, loûng oác, taøn phaù

maët suïn khôùp oå chaûo vaø choûm trong phaãu thuaät Bristow (hay ñinh chöõ U)

aûnh höôûng ñeán ñaùm roái thaàn kinh caùnh tay.

• Haïn cheá vaän ñoäng, ñaëc bieät xoay ngoaøi.

• Thoaùi hoùa khôùp do co ruùt quaù möùc bao khôùp tröôùc gaây dòch chuyeån

choûm ra sau nhieàu hôn laøm thoaùi hoùa khôùp thöù caáp.

• Toån thöông cô döôùi vai: ñau, yeáu cô do xô hoùa, seïo.

1.8.2.2. Ñieàu trò noäi soi : [20], [28], [61]

Kyõ thuaät noäi soi khôùp ra ñôøi ñaõ phaùt trieån nhieàu kyõ thuaät ñieàu trò toån

thöông Bankart. Kyõ thuaät noäi soi khôùp giuùp ñính laïi chính xaùc vò trí troùc suïn

vieàn, cuõng nhö may choàng bao khôùp bò daõn, raùch, ngoaøi ra coøn giuùp giaûm

thieåu toån thöông theâm moâ laønh, seïo moå thaåm myõ, phuïc hoài taàm vaän ñoäng

sôùm vaø hoaøn toaøn, vaø phaùt hieän vaø ñieàu trò nhöõng toån thöông keøm theo.

Green vaø coäng söï ñaõ keát luaän raèng noäi soi khôùp giuùp giaûm thôøi gian

söû duïng phoøng moå, thuoác giaûm ñau, thôøi gian naèm vieän vaø bieán chöùng do

moå.[33]

Nhöõng tieán boä kyõ thuaät ñaõ giuùp phaùt trieån nhieàu kyõ thuaät noäi soi khôùp

ñieàu trò toån thöông Bankart. Coù 2 phöông phaùp coá ñònh bao khôùp chính trong

noäi soi khôùp vai :

• Duøng ñinh chöõ U hay ñinh ñaàu beït.

• Duøng chæ may .

1.8.2.2.1. Ñinh chöõ U hay ñinh ñaàu beït :

Kyõ thuaät naøy ban ñaàu duøng ñinh chöõ U kim loaïi, sau ñoù ñinh ñaàu beït

kim loaïi vaø cuoái cuøng laø ñinh ñaàu beït töï tieâu sinh hoïc.

(cid:153) Ñinh chöõ U :

Hình 1.25: Ñinh chöõ U

“Nguoàn : Operative arthroscopy 2003 [49]”

• Matthews baùo caùo tæ leä thaønh coâng laø 67%.

• Naêm 1984 – 1989, Lane duøng kyõ thuaät ñinh chöõ U cho 54 beänh

nhaân, theo doõi trung bình 39 thaùng, keát quaû coù 33% beänh nhaân traät

laïi sau moå, 15% beänh nhaân bò loûng ñinh.

• Kyõ thuaät naøy coù tæ leä cao bieán chöùng toån thöông maët khôùp do ñinh

chöõ U kim loaïi, neân ñinh ñaàu beït töï tieâu sinh hoïc ñaõ ra ñôøi.

(cid:153) Ñinh töï tieâu sinh hoïc :

Hình 1.26: Phöông phaùp ñinh ñaàu beït

“Nguoàn : Operative arthroscopy 2003 [49]”

Warner ñaõ ghi nhaän kyõ thuaät naøy gaëp nhieàu khoù khaên :

• Khoù laøm nhaùm bôø oå chaûo.

• Khoù keùo choàng bao khôùp, daây chaèng oå chaûo caùnh tay döôùi leân ñeå

ñoùng ñinh coá ñònh.

• Vò trí ñinh ñoùng khaù xa maët suïn khôùp.

• Coá ñònh vaø eùp khoâng toát bao khôùp leân oå chaûo.

Speer ñaõ duøng kyõ thuaät naøy cho 52 beänh nhaân vôùi keát quaû thaát baïi

21% sau 42 thaùng theo doõi.

1.8.2.2.2. Chæ may :

Ñeå khaéc phuïc nhöõng khuyeát ñieåm cuûa ñinh chöõ U vaø ñinh ñaàu beït, chæ

may ñaõ ñöôïc phaùt trieån vôùi kyõ thuaät may phöùc hôïp bao khôùp suïn vieàn vaøo

bôø tröôùc oå chaûo ñaõ maøi nhaùm. Coù 2 kyõ thuaät chæ may : xuyeân oå chaûo vaø chæ

neo.

(cid:153) Xuyeân oå chaûo :

Hình 1.27: Phöông phaùp xuyeân oå chaûo

“Nguoàn : Operative arthroscopy 2003 [49]”

• Chæ may ñöôïc xoû qua loã khoan xöông ôû phía tröôùc vaø luoàn coät thaét

ôû phía sau oå chaûo.

Trong baùo caùo toång quan veà caùc phöông phaùp noäi soi ñieàu trò

maát vöõng tröôùc khôùp vai do chaán thöông cuûa Drew A.Stein [26], ghi

nhaän raèng:

• Morgan baùo caùo treân 175 beänh nhaân sau 6 naêm theo doõi vôùi keát

quaû: 95% toát, 5% thaát baïi.

• Caspari ñaõ phaùt minh duïng cuï moùc chæ qua bao khôùp vaø luoàn chæ

soá 1 ra phía sau vaø coät laïi phía treân cô döôùi vai. Keát quaû: 4% caàn

moå laïi vaø 4% phaûi chòu loûng khôùp vai sau moå.

• Youssef duøng kyõ thuaät Caspari vaø ghi nhaän tæ leä thaát baïi laø 27%.

• Khuyeát ñieåm cuûa kyõ thuaät xuyeân oå chaûo laø phöùc taïp, nguy cô toån

thöông thaàn kinh vaø loûng, tuoät choã may do chæ chun giaõn.

• Theo baùo caùo cuûa Mologne vaø coäng söï, Grana, Landsiedel, tæ leä

toån thöông thaàn kinh treân baû laø 1,5-6%.

• Trong nghieân cöùu so saùnh giöõa phöông phaùp xuyeân oå chaûo vaø chæ

neo cuûa Kandziora: tæ leä thaát baïi cuûa phöông phaùp xuyeân oå chaûo

laø 32,4% vaø phöông phaùp chæ neo laø 16,4%.

(cid:153) Chæ neo :

• Vieäc duøng chæ neo laàn ñaàu tieân ñöôïc moâ taû bôûi Richmond.

• Wolf vaø Snyder ñaõ phaùt trieån kyõ thuaät duøng chæ neo kim loaïi vaø töï

tieâu sinh hoïc.

• Kyõ thuaät naøy coù öu ñieåm laø giuùp keùo ruùt phöùc hôïp daây chaèng bao

khôùp leân treân 1 caùch vöøa ñuû, chính xaùc so vôùi kyõ thuaät duøng ñinh,

vaø khoâng phaûi xuyeân qua oå chaûo coät chæ coá ñònh.

• Bacilla vaø coäng söï baùo caùo treân 40 beänh nhaân laø vaän ñoäng vieân

maát vöõng khôùp vai ñöôïc ñieàu trò duøng chæ neo may toån thöông

Bankart qua noäi soi, chæ coù 3 beänh nhaân maát vöõng laïi sau moå vaø

91% trôû laïi thi ñaáu vôùi phong ñoä tröôùc moå. Keát quaû naøy töông

ñöông phöông phaùp moå môû.

• Kandziora vaø coäng söï nghieân cöùu treân 163 beänh nhaân maát vöõng

khôùp vai sau chaán thöông caàn may laïi suïn vieàn, tyû leä traät taùi hoài laø

32,4% ôû nhoùm xuyeân oå chaûo vaø 16,4% ôû nhoùm chæ neo. Coù söï

töông quan giöõa tyû leä traät sau moå vôùi soá laàn traät tröôùc moå vaø möùc

ñoä naëng cuûa toån thöông suïn vieàn. Vaø taùc giaû keát luaän raèng kyõ thuaät

chæ neo vöôït troäi hôn haún kyõ thuaät xuyeân oå chaûo. [28]

• Tanzo cuõng baùo caùo 34 beänh nhaân coù toån thöông Bankart ñieàu trò

baèng noäi soi khôùp vôùi thôøi gian theo doõi laø 2 – 5 naêm. OÂng duøng

kyõ thuaät xuyeân oå chaûo cho 5 beänh nhaân vaø chæ neo cho 29 beänh

nhaân, vôùi keát quaû tyû leä traät taùi hoài ôû kyõ thuaät xuyeân oå chaûo laø 40%,

trong khi ôû kyõ thuaät chæ neo laø 6,9%. OÂng keát luaän raèng kyõ thuaät

chæ neo toát hôn haún kyõ thuaät xuyeân oå chaûo, vaø ñaëc bieät khi phoái

hôïp vôùi kyõ thuaät may choàng ruùt bao khôùp.

KYÕ THUAÄT MAY BAÈNG CHÆ NEO:

Hình 1.28: Suïn vieàn bao khôùp ñöôïc ñính vaøo oå chaûo

baèng chæ neo qua noäi soi

“Nguoàn : Operative arthroscopy 2003 [49]”

(cid:190) Ngoõ vaøo noäi soi chuaån phía sau cho oáng kính duøng ñeå noäi

soi khôùp chaån ñoaùn.

(cid:190) Ngoõ vaøo tröôùc treân duøng kyõ thuaät töø trong ra hay töø ngoaøi

voâ, vò trí ngay döôùi gaân 2 ñaàu vaø treân gaân cô treân vai, laø ngoõ

vaøo ñeå ñaët 1 canula nhöïa ñeå laøm vieäc.

(cid:190) Ngoõ vaøo tröôùc döôùi ngay treân bôø treân gaân cô döôùi vai duøng

ñeå ñònh vò, gaén chæ neo vaøo oå chaûo vaø moùc moâ daây chaèng

bao khôùp döôùi.

(cid:190) Sau khi ñaùnh giaù heát toån thöông vaø ñoä loûng leûo cuûa khôùp,

giaûi phoùng moâ ra khoûi oå chaûo ñeán vò trí 6 giôø.

(cid:190) Laøm môùi bôø tröôùc oå chaûo baèng maøi nhaùm.

(cid:190) Ñònh vò trí vaø soá löôïng chæ neo caàn thieát töông öùng vôùi toån

thöông suïn vieàn bao khôùp.

(cid:190) Ñoùng chæ neo laàn löôït vaøo vò trí töø thaáp ñeán cao: 5h, 3h, 2h.

Vò trí chæ neo phaûi hôi saâu vaøo maët suïn caùch rìa oå chaûo 1 – 2

mm ñeå taïo gôø suïn vieàn môùi, laøm saâu theâm oå chaûo.

(cid:190) Kieåm tra ñoä vöõng cuûa chæ neo vaø söï tröôït deã daøng cuûa chæ.

(cid:190) Duøng duïng cuï moùc moâ cuûa Caspari (Concept.Co) hoaëc

Arthrex, Linvatec ñöa chæ qua moâ ôû vò trí caàn thieát ñeå ruùt

daây chaèng bao khôùp leân treân.

(cid:190) Coät chæ vôùi duïng cuï chuyeân duøng. Duøng nuùt thaét tröôït hoaëc

khoâng tröôït tuøy theo thoùi quen cuûa phaãu thuaät vieân.

Hình 1.29: Nuùt chæ khoâng tröôït vaø nuùt chæ tröôït

“Nguoàn : Operative arthroscopy 2003 [49]”

(cid:190) Kieåm tra ñoä vöõng cuûa nuùt thaét, caét chæ.

(cid:190) Kieåm tra ñoä vöõng cuûa khôùp.

(cid:190) Ñieàu trò caùc toån thöông keøm theo:

(cid:153) Raùch choùp xoay: caét loïc baèng löôõi caét hoaëc soùng radio ñoái

vôùi nhöõng tröôøng hôïp raùch choùp xoay baùn phaàn, hoaëc may

laïi gaân choùp xoay neáu raùch toaøn phaàn hoaëc baùn phaàn quaù

nöûa beà daøy gaân.

(cid:153) TT SLAP: Tuøy theo phaân loaïi cuûa Snyder:

o Tyùp I : caét loïc suïn vieàn.

o Tyùp II: may ñính laïi suïn vieàn baèng chæ neo

o Tyùp III, IV: Caét loïc, may ñính suïn vieàn gaân 2 ñaàu baèng chæ neo.

(cid:153) Saïn khôùp: saïn khôùp hay naèm ôû caùc ngaùch, choã voõng bao

khôùp. Xöû trí: laáy boû saïn khôùp.

(cid:153) TT suïn khôùp: caét loïc baèng soùng radio, kích thích taân sinh

suïn khôùp.

BIEÁN CHÖÙNG CUÛA CHÆ NEO KIM LOAÏI

(cid:190) Tuoät, loûng, troài neo vaøo trong khôùp gaây ñau vaø hö suïn khôùp

choûm xöông caùnh tay sau phaãu thuaät 1 thôøi gian.

(cid:190) Rockwood vaø coäng söï ñaõ baùo caùo 3 treân 8 beänh nhaân bò hö

khôùp sau khi ñaët sai chæ neo kim loaïi.

(cid:190) Vaán ñeà naøy ñöôïc khaéc phuïc bôûi söï ra ñôøi cuûa chæ neo töï tieâu.

1.8.2.2.3. Caùc thuû thuaät hoã trôï :[26]

Caùc thuû thuaät hoã trôï coù theå caàn thöïc hieän ñeå ñieàu trò ñaày ñuû taát caû caùc

toån thöông ñi keøm vôùi maát vöõng.

(cid:153) May ñoùng khoaûng troáng choùp xoay :[17], [26]

• Khoaûng troáng choùp xoay daõn roäng hoaëc raùch coù theå chaån ñoaùn

baèng khaùm döôùi gaây meâ thaáy daáu taïo raõnh döông tính vaø taêng

xoay ngoaøi so vôùi beân laønh, hoaëc qua noäi soi khôùp chaån ñoaùn.

• Toån thöông gaây daõn hoaëc raùch khoaûng troáng choùp xoay thaáy

ñöôïc qua noäi soi khôùp laø daõn roäng bao khôùp giöõa gaân treân gai vaø

döôùi vai, raùch töa gaân 2 ñaàu vaø bôø treân gaân döôùi vai.

• Noäi soi khôùp may ñoùng lôùp saâu cuûa bao khôùp khoaûng troáng choùp

xoay (töø daây chaèng oå chaûo-caùnh tay treân ñeán daây chaèng oå chaûo-

caùnh tay giöõa), laøm chaët bao khôùp tröôùc treân vaø haïn cheá xoay

ngoaøi, gaäp tröôùc vaø duoãi cuûa choûm xöông caùnh tay.

(cid:153) Co ruùt bao khôùp baèng nhieät : duøng soùng radio

• Öu ñieåm : khoâng thay ñoåi caáu truùc giaûi phaãu, khoâng ñoøi hoûi kyõ

thuaät, giuùp giaûm theå tích bao khôùp.

• Khuyeát ñieåm: tyû leä thaát baïi cao do bao khôùp daõn laïi vaø coù nguy

cô gaây bieán chöùng toån thöông thaàn kinh naùch, vieâm dính bao

khôùp.

(cid:153) May choàng taêng cöôøng bao khôùp : giuùp giaûm theå tích bao

khôùp.

• Traùnh ñöôïc khuyeát ñieåm do thuû thuaät co ruùt khôùp baèng nhieät.

• Ñoøi hoûi tay ngheà kyõ thuaät.

1.8.3. Phuïc hoài sau moå : [39]

• Trong y vaên, baát ñoäng khôùp vai sau moå môû Bankart laø 2 – 5 tuaàn,

vôùi muïc ñích ñuû thôøi gian ñeå laønh toån thöông.

• Rowe laïi uûng hoä vieäc vaän ñoäng sôùm 2 – 3 ngaøy sau moå giuùp sôùm

laáy laïi taàm vaän ñoäng hoaøn toaøn vaø trôû laïi chôi theå thao phong ñoä

cao.

• Baát ñoäng trong noäi soi khôùp vai ñieàu trò Bankart keùo daøi hôn 3 –

6 tuaàn vì keát quaû traät laïi sau moå khaù cao vôùi nhöõng kyõ thuaät noäi

soi sô khai tröôùc ñaây.

• Vôùi kyõ thuaät noäi soi khôùp vai ñieàu trò Bankart duøng chæ neo hieän

nay giuùp choã may suïn vieàn bao khôùp vaøo oå chaûo chaéc chaén hôn

kyõ thuaät xuyeân oå chaûo vaø duøng ñinh, vaø an toaøn hôn cho vieäc taäp

phuïc hoài sau moå.

• Kim vaø coäng söï (2003) ñaõ baùo caùo 62 beänh nhaân ñöôïc ñieàu trò

Bankart baèng noäi soi khôùp vai duøng chæ neo, sau moå ñöôïc chia

laøm 2 nhoùm. Nhoùm 1 ñöôïc baát ñoäng 3 tuaàn trong neïp daïng vaø taäp

phuïc hoài theo chöông trình kinh ñieån; nhoùm 2 ñöôïc cho taäp

chöông trình phuïc hoài sôùm ngay sau moå. Keát quaû: vaän ñoäng sôùm

khoâng laøm taêng tyû leä traät sau moå, maø coøn giuùp phuïc hoài chöùc

naêng sôùm, giaûm ñau sau moå, vaø sôùm trôû laïi sinh hoaït bình thöôøng

tröôùc khi moå.

1.8.4. Ñaùnh giaù: [15]

Thôøi gian theo doõi caàn thieát ñeå ñaùnh giaù tyû leä traät laïi sau moå toái thieåu laø 18

thaùng.[28]

Coù nhieàu heä thoáng ñaùnh giaù maát vöõng khôùp vai taùi hoài nhö: Rowe,

UCLA Shoulder Score, Constant Score, ASESS…

1.8.4.1. Thang ñieåm Rowe ñaùnh giaù ñieàu trò toån thöông Bankart :

Naêm 1978, Carter Rowe coâng boá 1 baøi nghieân cöùu ñaùnh giaù keát quaû

laâu daøi sau moå ñieàu trò Bankart. Heä thoáng naøy chaám ñieåm beänh nhaân döïa

treân 3 yeáu toá: söï vöõng khôùp vai, vaän ñoäng vaø chöùc naêng. Trong ñoù, yeáu toá

vöõng khôùp vai chieám 50 ñieåm, vaän ñoäng 20 ñieåm vaø chöùc naêng 30 ñieåm.

Toång coäng 100 ñieåm.

Ñaây laø heä thoáng ñöôïc söû duïng nhieàu nhaát cho ñieàu trò Bankart.

Thang ñieåm Rowe & Zarins caûi tieán : [47]

Ñieåm Moâ taû

• Ñau

(cid:190) Khoâng ñau 10

(cid:190) Ñau vöøa 5

(cid:190) Ñau nhieàu 0

• Vöõng

(cid:190) Nghieäm phaùp e sôï (-), khoâng maát vöõng 30

(cid:190) Nghieäm phaùp e sôï (-), nhöng caûm giaùc

khoù chòu khi tay daïng, xoay ngoaøi 15

(cid:190) Nghieäm phaùp e sôï (+), caûm giaùc maát vöõng 0

• Vaän ñoäng

(cid:190) Taàm vaän ñoäng hoaøn toaøn 10

(cid:190) Maát # 25% taàm vaän ñoäng baát kyø 5

(cid:190) Maát > 25% taàm vaän ñoäng baát kyø 0

• Chöùc naêng

(cid:190) Khoâng haïn cheá ñoäng taùc neùm,

laøm vieäc hay trôû laïi theå thao 50

(cid:190) Khoâng haïn cheá ñoäng taùc neùm, laøm vieäc,

nhöng trôû laïi theå thao ôû möùc ñoä thaáp 40

(cid:190) Khoâng haïn cheá laøm vieäc, nhöng

khoâng theå chôi theå thao laïi 35

(cid:190) Haïn cheá laøm vieäc giô tay quaù ñaàu

möùc ñoä vöøa,khoâng theå chôi laïi theå thao 20

(cid:190) Haïn cheá roõ reät ñoäng taùc neùm,

khoâng theå laøm vieäc giô tay quaù ñaàu 0

( 90 – 100 : toát, 70 – 89 : khaù, 40 – 69 : trung bình, < 40 : xaáu )

1.8.4.2. Thang ñieåm khôùp vai cuûa Ñaïi hoïc California taïi Los Angeles:

Naêm 1981, H.C.Amstutz vaø coäng söï ôû Ñaïi hoïc California taïi Los

Angeles coâng boá heä thoáng duøng ñaùnh giaù phöông phaùp thay khôùp vai toaøn

phaàn cho beänh nhaân vieâm khôùp vai. Tuy nhieân, sau ñoù ñöôïc duøng ñeå ñaùnh

giaù caû beänh lyù choùp xoay vaø maát vöõng khôùp vai.

Heä thoáng naøy döïa treân 5 yeáu toá: ñau, chöùc naêng, gaäp tröôùc chuû ñoäng,

söùc maïnh gaäp tröôùc vaø söï haøi loøng cuoái cuøng.

1.8.4.3. Thang ñieåm cuûa Hieäp hoäi phaãu thuaät vieân khôùp vai vaø khuyûu

Hoa Kyø :

Naêm1993, Hieäp hoäi phaãu thuaät vieân khôùp vai vaø khuyûu Hoa Kyø phaùt

trieån tieâu chuaån ñaùnh giaù chöùc naêng khôùp vai döïa treân ñaùnh giaù cuûa baùc só

vaø töï ñaùnh giaù cuûa beänh nhaân veà taàm vaän ñoäng, söùc maïnh, maát vöõng, ñau vaø

chöùc naêng.

Thang ñieåm cuûa ASES:

Ñieåm Moâ taû

• Ñau : (36% toång soá ñieåm)

(cid:190) Khoâng ñau 5

(cid:190) Hôi ñau 4

(cid:190) Sau khi hoaït ñoäng baát thöôøng 3

(cid:190) Ñau vöøa 2

(cid:190) Ñau nhieàu 1

(cid:190) Hoaøn toaøn baát löïc 0

• Vöõng : (36% toång soá ñieåm)

(cid:190) Bình thöôøng 5

(cid:190) E sôï 4

(cid:190) Hieám khi maát vöõng 3

(cid:190) Maát vöõng taùi hoài 2

(cid:190) Traät taùi hoài 1

(cid:190) Traät khoâng vaøo 0

• Chöùc naêng : (28% toång soá ñieåm)

(cid:190) Bình thöôøng 4

(cid:190) Haïn cheá nheï 3

(cid:190) Khoù khaên 2

(cid:190) Caàn hoã trôï 1

(cid:190) Khoâng theå 0

1.8.4.4. Constant Score :

Ñöôïc duøng roäng raõi hôn ôû Chaâu AÂu döïa treân khaùm laâm saøng vaø töï

ñaùnh giaù cuûa beänh nhaân veà ñau, sinh hoaït haøng ngaøy, taàm vaän ñoäng, söùc cô.

Heä thoáng naøy quaù chuù troïng ñeán taàm vaän ñoäng (40%) vaø söùc cô

(25%), raát toát ñeå ñaùnh giaù beänh nhaân bò beänh lyù choùp xoay hoaëc vieâm xöông

khôùp, chöù khoâng ích lôïi cho beänh nhaân maát vöõng.

1.8.4.5. Ñaùnh giaù möùc ñoä trôû laïi caùc hoaït ñoäng ngheà nghieäp vaø theå thao

tröôùc ñaây theo thang ñieåm ñöa ra bôûi Kim (2002) :[39]

(cid:131) Ñoä 0 : khoâng haïn cheá hoaït ñoäng theå thao vaø hoaøn toaøn trôû laïi ngheà

tröôùc ñaây (100% so vôùi tröôùc khi chaán thöông).

(cid:131) Ñoä I : hôi haïn cheá hoaït ñoäng theå thao vaø trôû laïi ngheà tröôùc ñaây (hôn

90% so vôùi tröôùc khi chaán thöông).

(cid:131) Ñoä II : haïn cheá vöøa hoaït ñoäng theå thao vaø trôû laïi ngheà tröôùc ñaây (hôn

70% so vôùi tröôùc khi chaán thöông).

(cid:131) Ñoä III : haïn cheá nhieàu ( keùm hôn 70% so vôùi tröôùc khi chaán thöông)

hoaëc khoâng theå trôû laïi hoaït ñoäng theå thao vaø ngheà tröôùc ñaây.

Ñoä 0 , I : ñöôïc coi laø keát quaû toát

Ñoä II , III : khoâng toát

CHÖÔNG 2: ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP

NGHIEÂN CÖÙU

2.1. ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU:

Taát caû beänh nhaân traät khôùp vai taùi hoài do maát vöõng phía tröôùc ñöôïc

chaån ñoaùn baèng khai thaùc beänh söû, khaùm laâm saøng vaø chaån ñoaùn hình aûnh

hoïc, ñeán ñieàu trò taïi Beänh vieän Chaán Thöông Chænh Hình TP.HCM töø

07/2004-12/2007.

Loaïi ra khoûi loâ nghieân cöùu nhöõng beänh nhaân coù khôùp vai:

• Maát vöõng phía sau, hoaëc ña höôùng.

• Coù toån thöông xöông bôø tröôùc oå chaûo >25% ñöôøng kính tröôùc sau oå

chaûo.

• Coù toån thöông Hill-Sachs lôùn gaøi.

• Maát vöõng khoâng do chaán thöông: loûng leûo baåm sinh, ñoäng kinh…

• Traät taùi hoài ñaõ ñöôïc phaãu thuaät tröôùc ñoù.

• Khoâng ñöôïc theo doõi, ñaùnh giaù sau moå toái thieåu 6 thaùng.

2.2. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU:

2.2.1.Thieát keá nghieân cöùu: nghieân cöùu tieàn cöùu, moâ taû soá lieäu, phaân tích

keát quaû, ruùt ra nhaän xeùt vaø quan ñieåm veà hieäu quaû ñieàu trò cuûa kyõ thuaät.

2.2.2.Thu thaäp döõ lieäu:

2.2.2.1.Beänh söû:

• Tuoåi, ngheà nghieäp.

• Thôøi gian töø luùc traät laàn ñaàu ñeán luùc phaãu thuaät.

• Soá laàn traät.

• Cô cheá chaán thöông.

• Phöông phaùp ñieàu trò tröôùc ñoù.

2.2.2.2. Khaùm laâm saøng:

• Taàm vaän ñoäng.

• Nghieäm phaùp e sôï.

• Nghieäm phaùp ngaên keùo.

• Nghieäm phaùp eùp vaø ñaåy.

• Caùc nghieäm phaùp phaùt hieän caùc toån thöông choùp xoay, suïn vieàn treân

ñi keøm: O’Brien, Neer, eùp buïng…

2.2.2.3. Hình aûnh hoïc:

• Chuïp XQ thöôøng qui khôùp vai 2 bình dieän thaúng vaø nghieâng.

• CT scan neáu nghi ngôø coù toån thöông lôùn xöông oå chaûo vaø choûm caùnh

tay.

• MRA khôùp vai neáu coù theå.

2.2.2.4. Khaùm döôùi gaây meâ:

• Taàm vaän ñoäng thuï ñoäng.

• Nghieäm phaùp ngaên keùo.

• Nghieäm phaùp eùp vaø ñaåy.

• Phaân ñoä theo Codfield.

2.2.3. Phöông phaùp phaãu thuaät:

2.2.3.1. Chuaån bò duïng cuï vaø trang thieát bò:

2.2.3.1.1.Trang thieát bò:

• Baøn moå chænh hình.

• Khung treo noäi soi khôùp, taï 2kg, 5kg.

• Ñaàu camera 4.0mm vaø hoäp xöû lyù hình aûnh.

• Nguoàn vaø daây saùng.

• Hoäp maùy, tay caàm, löôõi caét vaø maøi noäi soi.

• Maùy bôm vaø daây nöôùc chuyeân duøng.

• Maùy soùng radio.

• Maøn hình.

• Ñaàu thu hình aûnh.

2.2.3.1.2. Duïng cuï:

• Hoäp duïng cuï noäi soi khôùp cô baûn

• Hoäp duïng cuï may bao khôùp, suïn vieàn cho chæ neo Linvatec.

• Chæ neo kim loaïi mini-revo 2.8mm vôùi chæ beän khoâng tan soá 2.

• Cannula nhöïa 8.25mm vaø 6.0mm

• Kim tuûy soáng 18.

• Dao soá 15.

• Hoäp duïng cuï phaãu thuaät chænh hình cô baûn.

2.2.3.2. Chuaån bò beänh nhaân:

• Beänh nhaân meâ noäi khí quaûn, phoái hôïp teâ tuøng thaàn kinh.

• Khaùm beänh nhaân döôùi gaây meâ.

• Tö theá beänh nhaân: Naèm ngieâng, tay keùo treân khung keùo noäi soi.

• Veõ caùc moác xöông giaûi phaãu vuøng vai.

TRÖÔÙC

TRÖÔÙC DÖÔÙI

Moác veõ ngoõ vaøo NSKV treân da

2.2.3.3. Ñònh vò ngoõ vaøo:

• Tröôùc.

• Tröôùc döôùi.

• Sau.

Hình NSKV: Ngoõ vaøo tröôùc vaø tröôùc döôùi

2.2.3.4. Noäi soi khôùp chaån ñoaùn:

Töø coång vaøo sau vaø tröôùc, quan saùt vaø ñaùnh giaù toaøn dieän caùc caáu truùc

trong khôùp oå chaûo-caùnh tay:

• Ñaàu daøi gaân cô 2 ñaàu.

• Suïn vieàn oå chaûo.

• Gaân cô döôùi vai ôû phía tröôùc.

• Gaân cô treân gai ôû treân, gaân döôùi gai troøn nhoû phía sau.

• Bao khôùp, daây chaèng oå chaûo-caùnh tay.

• Suïn khôùp.

• Caùc tuùi ngaùch bao khôùp.

• Caáu truùc xöông oå chaûo, choûm x.caùnh tay.

Gaân 2 ñaàu

Suïn vieàn tröôùc

OÅ chaûo

Hình NSKV

Xaùc nhaän caùc toån thöông Bankart phía tröôùc:

• Toån thöông troùc, raùch hoaëc maát suïn vieàn tröôùc, döôùi.

• Toån thöông raùch daây chaèng, hoaëc loûng leûo bao khôùp.

Hình NSKV: Hình NSKV:

toån thöông Bankart ñaùnh giaù loûng leûo bao khôùp

• Toån thöông coù maûnh vôõ xöông hay moøn khieám khuyeát xöông bôø tröôùc

oå chaûo.

Hình NSKV: ño maát xöông bôø tröôùc oå chaûo

Tìm caùc toån thöông keøm theo:

• Saïn khôùp.

• Raùch troùc suïn vieàn treân SLAP.

• Raùch gaân cô choùp xoay.

• Vieâm hoaït maïc

• Vieâm gaân 2 ñaàu.

• Khuyeát xöông Hill-Sachs choûm x.caùnh tay.

Saïn khôùp Toån thöông suïn vieàn Toån thöông suïn choûm

treân töø tröôùc ra sau xöông caùnh tay

Hình NSKV

2.2.3.5. Ñieàu trò toån thöông Bankart qua noäi soi:

• Duøng löôõi caét laøm môùi bôø tröôùc xöông oå chaûo vaø suïn vieàn bao khôùp bò

troùc raùch.

Caét loïc baèng löôõi caét

Hình NSKV

• Boùc taùch giaûi phoùng suïn vieàn bao khôùp dính phía tröôùc trong xöông oå

chaûo.

Giaûi phoùng moâ baèng dao noäi soi

Hình NSKV

• Xaùc ñònh vò trí ñeå baét chæ neo treân bôø tröôùc oå chaûo.

Baét chæ neo treân gôø oå chaûo

Hình NSKV

• Moùc ñaâm suïn vieàn bao khôùp baèng duïng cuï chuyeân duïng.

Moùc ñaâm suïn vieàn

Hình NSKV

• Luoàn chæ trung gian, keùo chæ neo xuyeân qua suïn vieàn bao khôùp.

Chæ trung gian

Moùc keùo chæ ra ngoaøi khôùp

Hình NSKV

• Tieán haønh coät chæ qua noäi soi coá ñònh suïn vieàn bao khôùp vaøo xöông oå

chaûo.

Hình NSKV: Coät chæ ngoaøi khôùp vaø ñaåy chæ vaøo trong khôùp baèng caây ñaåy chæ.

• Kieåm tra ñoä vöõng choã may vaø caùc moái chæ.

Hình NSKV: Caùc moái chæ khaâu suïn vieàn

• Laøm nghieäm phaùp kieåm tra ñoä vöõng chaéc cuûa khôùp oå chaûo-caùnh tay.

• May khoaûng troáng choùp xoay, hoaëc may choàng taêng cöôøng theâm bao

khôùp neáu caàn thieát.

May ñoùng KTCX

Hình NSKV: May KTCX vôùi thuû thuaät duøng1 ngoõ vaøo khôùp.

2.2.3.6. Ñieàu trò caùc toån thöông keøm theo (neáu coù):

• Laáy boû saïn khôùp.

• Caét loïc hoaït maïc vieâm.

• Caét loïc hoaëc may gaân cô choùp xoay.

• May suïn vieàn treân vôùi toån thöông suïn vieàn treân töø tröôùc ra sau.

TT SLAP

Hình NSKV: May toån thöông SLAP baèng 2 chæ neo

2.2.4. Haäu phaãu:

• Mang ñai treo tay coá ñònh vai ôû tö theá xoay ngoaøi 0 ñoä, dang 15 ñoä.

• Chöôøm ñaù vai moå trong 48 giôø ñaàu.

2.2.5. Taäp phuïc hoài chöùc naêng:

• Tay phaãu thuaät ñöôïc baát ñoäng vôùi ñai treo 2-3 tuaàn.

• Ngaøy thöù nhaát ñeán tuaàn ñaàu sau moå: goàng cô, co duoãi khuyûu, naém thaû

baøn tay.

• Tuaàn 2-4: taäp taàm vaän ñoäng thuï ñoäng vaø chuû ñoäng coù trôï giuùp, haïn

cheá xoay ngoaøi, taäp söùc cô.

• Sau 2 thaùng: taäp söùc cô taêng daàn, taàm vaän ñoäng toái ña, taêng xoay

ngoaøi, vaø caùc baøi taäp keùo daõn bao khôùp.

• Thaùng thöù 4-5: trôû laïi vaän ñoäng vaø taäp luyeän caùc moân theå thao

nheï(bôi loäi, caàu loâng...)

• Thaùng thöù 6-7: hoaït ñoäng maïnh hay chôi laïi caùc moân theå thao naëng

nhö tröôùc luùc chaán thöông.

2.2.6. Ñaùnh giaù keát quaû:

• Ñaùnh giaù ñau sau moå theo thang ñieåm ñau.

• Theo doõi ñònh kyø ñaùnh giaù ñoä vöõng, taàm vaän ñoäng vaø chöùc naêng khôùp

vai theo thang ñieåm Row & Zarrins caûi tieán.

• Beänh nhaân ñöôïc khaùm ñaùnh giaù theo chuaån luùc 6 tuaàn, 3 thaùng, 6

thaùng, 12 thaùng vaø moãi naêm sau moå.

• Taïi moãi laàn ñaùnh giaù : Beänh nhaân sẽ:

1. Hoaøn taát baûng caâu hoûi ñaùnh giaù theo thang ñieåm Rowe vaø Zarins caûi

tieán.

2. Chuïp XQ thöôøng qui thaúng tröôùc – sau.

3. Khaùm taàm vaän ñoäng.

4. Khaùm daáu hieäu maát vöõng ( nghieäm phaùp e sôï)

CHÖÔNG 3 : KEÁT QUAÛ

Töø thaùng 07/2004 ñeán thaùng 12/2007, 42 beänh nhaân ñaõ ñöôïc choïn vaøo

loâ nghieân cöùu vaø ñöôïc theo doõi trung bình 29,6 thaùng (9 thaùng ñeán 46 thaùng)

vôùi keát quaû nhö sau:

3.1. Phaân boá beänh nhaân theo nhoùm tuoåi:

Tuoåi < 20 20-30 30-40

> 40

6 29 4 3

14,28 69,04 9,52

7,16

Beänh nhaân Tæ leä (%)

Baûng 3.1: Phaân boá beänh nhaân theo nhoùm tuoåi

Bieåu ñoà 3.1: Phaân boá beänh nhaân theo nhoùm tuoåi

3.2. Phaân boá beänh nhaân theo giôùi tính:

Giôùi Nam

Nöõ

80,95

Soá beänh nhaân Tæ leä (%) 8 19,05

Baûng 3.2: Phaân boá beänh nhaân theo giôùi tính

Bieåu ñoà 3.2: Phaân boá beänh nhaân theo giôùi tính

3.3. Phaân boá beänh nhaân theo nguyeân nhaân gaây traät khôùp vai taùi hoài:

Nguyeân nhaân Bẻ tay Thể thao

Chaán thöông nhöng khoâng nhôù roõ cô cheá Teù chống tay

TN giao thoâng 4 10 Đu daây, vôùi tay 4 3 18

Số bệnh nhaân Tỉ leä (%) 42,86 9,52 23,82 9,52 7,14

3 7,14

Baûng 3.3: Phaân boá beänh nhaân theo nguyeân nhaân gaây

traät khôùp vai taùi hoài

Bieåu ñoà3.3:Phaân boá beänh nhaân theo nguyeân nhaân gaây

traät khôùp vai taùi hoài

3.4. Phaân boá vai mất vững:

Phaûi

Traùi 12 30

71,42

Vai Soá beänh nhaân Tæ leä (%) 28,58

Baûng 3.4: Phaân boá vai maát vöõng

Bieåu ñoà 3.4: Phaân boá vai mất vững

3.5. Phaân boá vai maát vöõng töông öùng vôùi tay thuaän vaø tay khoâng thuaän:

Thuaän

Tay

31 Khoâng thuaän 11

73,80

26,20

Soá beänh nhaân Tæ leä (%)

Baûng 3.5: Phaân boá vai bò maát vöõng töông öùng vôùi tay thuaän vaø tay khoâng

thuaän

Bieåu ñoà 3.5: Phaân boá vai maát vöõng töông öùng vôùi tay thuaän vaø

tay khoâng thuaän

3.6. Phaân boá beänh nhaân theo soá laàn traät khôùp vai taùi hoài :

< 5 5-10 > 10

13 13

30,95 16 38,1

Soá laàn traät khôùp vai (laàn) Soá beänh nhaân Tæ leä (%) 30,95

Baûng 3.6: Phaân boá beänh nhaân theo soá laàn traät khôùp vai taùi hoài

Bieåu ñoà 3.6: Phaân boá beänh nhaân theo soá laàn traät khôùp vai taùi hoài

3.7. Thôøi gian töø luùc chaán thöông laàn ñaàu ñeán luùc phaãu thuaät:

< 1 1-2 2-3 > 3

5 12 10 15

11,90 28,57 23,80

Thôøi gian (naêm) Soá beänh nhaân Tæ leä (%) 35,73

Baûng 3.7: Thôøi gian töø luùc chaán thöông laàn ñaàu ñeán luùc phaãu thuaät

Bieåu ñoà 3.7: Thôøi gian töø luùc chaán thöông laàn ñaàu ñeán luùc phaãu thuaät

3.8. Nghieäm phaùp e sôï: 29 beänh nhaân (69,04%)

3.9. Phaân ñoä Codfield ñoä maát vöõng oå chaûo-caùnh tay khaùm döôùi gaây meâ:

(+) (++) (+++) (++++)

Phaân ñoä Codfield khaùm döôùi gaây meâ

9 16 10 7

21,43 38,1 23,8 16,67

Soá beänh nhaân Tæ leä (%)

Baûng 3.9: Phaân boá beänh nhaân theo phaân ñoä Codfield ñoä maát vöõng

oå chaûo-caùnh tay khaùm döôùi gaây meâ

Bieåu ñoà 3.9: Phaân boá beänh nhaân theo phaân ñoä Codfield ñoä maát vöõng

oå chaûo-caùnh tay khaùm döôùi gaây meâ

3.10. Phaân boá beänh nhaân theo giaûi phaãu beänh:

ALPSA

Hill- Sachs Maát suïn Toån thöông

Daõn bao khôùp Bankart coù vôõ xöông Raùch troùc suïn vieàn

2 6 1 31 17 2 Raùch daây chaèng- bao khôùp 1

73,80 14,28 40,47 2,38 4,76 2,38

4,76

Soá beänh nhaân Tæ leä (%) Baûng 3.10: Phaân boá beänh nhaân theo giaûi phaãu beänh

Bieåu ñoà 3.10: Phaân boá beänh nhaân theo giaûi phaãu beänh

3.11. Phaân boá beänh nhaân theo toån thöông keøm theo:

Coù 27 beänh nhaân coù toån thöông phoái hôïp:

Saïn khớp

Độ II Độ I

Toån thöông suïn vieàn treân töø tröôùc ra sau (30,95%) Độ III Độ IV Vieâm gaân

Raùch gaân treân gai

Tổn thương choùp xoay (28,57%) Raùch gaân dưới gai 2 8 2 6 5 1 1 2

19,04 4,76 4,76 46,15 38,47 7,69 7,69 4,76

Số bệnh nhaân Tỉ lệ (%)

Baûng 3.11: Phaân boá beänh nhaân theo toån thöông keøm theo

3.12. Phaân boá beänh nhaân theo phöông tieän caän laâm saøng ñaõ söû duïng:

MRI MRA CT

23 9 2

Kyõ thuaät Soá beänh nhaân ñöôïc chuïp

Baûng 3.12: Phaân boá beänh nhaân theo phöông tieän caän laâm saøng ñaõ söû duïng

Soá löôïng beänh nhaân chuïp MRI vaø MRA laø 32, trong ñoù 9 beänh nhaân ñöôïc

chuùng toâi cho chuïp MRA do kyõ thuaät naøy môùi ñöôïc phaùt trieån thaùng 06/2006

vaø raát nhieàu beänh nhaân ñaõ ñöôïc caùc baùc só khaùc cho chuïp MRI tröôùc ñoù.

3.13. Phaân boá beänh nhaân theo soá chæ neo söû duïng cho moät khôùp vai:

Trong 42 beänh nhaân, coù 2 beänh nhaân coù daõn raùch bao khôùp neân khoâng

duøng chæ neo.

1 2 4 5 3

1 8 7 3 21 Soá chæ neo söû duïng cho 1 khôùp vai Soá beänh nhaân

50 2,38 19,04 16,66 7,14

Tæ leä (%)

Baûng 3.13: Phaân boá beänh nhaân theo soá chæ neo söû duïng cho moät khôùp vai

Bieåu ñoà 3.13: Phaân boá beänh nhaân theo soá chæ neo söû duïng

cho moät khôùp vai

3.14. Phaân boá beänh nhaân theo thôøi gian theo doõi sau phaãu thuaät:

9-12 > 12-24 24-36 > 36-48

2 15 11 14

4,76 35,71 26,19 33,34

Thôøi gian (thaùng) Soá beänh nhaân Tæ leä (%)

Baûng 3.14: Phaân boá beänh nhaân theo thôøi gian theo doõi sau phaãu thuaät

Bieåu ñoà 3.14: Phaân boá beänh nhaân theo thôøi gian theo doõi sau phaãu thuaät

3.15. Phaân boá beänh nhaân theo kyõ thuaät hoã trôï:

May choàng bao khôùp

Kyõ thuaät hoã trôï

May khoaûng troáng choùp xoay 9 3

21,42 7.14

Soá beänh nhaân Tæ leä (%)

Baûng 3.15: Phaân boá beänh nhaân theo kyõ thuaät hoã trôï

3.16. Ñieàu trò caùc toån thöông keøm theo:

3.16.1. SLAP:

(cid:153) Tyùp I: caét loïc: 6 ca

(cid:153) Tyùp II: 5 ca: may ñính suïn vieàn baèng chæ neo.

(cid:153) Tyùp III&IV: 2 ca: caét loïc, may ñính suïn vieàn.

3.16.2. Saïn khôùp: 2 ca: laáy boû saïn khôùp qua noäi soi.

3.16.3. Vieâm raùch gaân cô choùp xoay:12 ca: caét loïc baèng löôõi caét vaø soùng

radio.

3.17. Keát quaû sau moåû:

3.17.1.Ñau :

Duøng thang ñieåm ñaùnh giaù baèng soá möùc ñoä ñau töø 0 ñeán 10

(0: raát ñau; 10: khoâng ñau)[47]

100

Ñau ngaøy ñaàu sau moå : ñieåm trung bình 6 – 8 ñieåm; haàu heát beänh

nhaân chòu ñöôïc ñau sau moå vaø caûm giaùc ñôõ haún ngaøy hoâm sau.

Thôøi gian theo doõi vaøo tuaàn thöù 2 sau moå : beänh nhaân chæ caûm thaáy

ñau nheï ñeán vöøa khi cöû ñoäng thuï ñoäng khôùp vai.

Tuaàn thöù 4 – 6 sau moå: haàu nhö chæ coù caûm giaùc caêng cô chöù khoâng

coù caûm giaùc ñau thaät söï.

Vaøo thôøi ñieåm ñaùnh giaù cuoái cuøng chæ ghi nhaän 2 tröôøng hôïp ñau nheï

vôùi ñieåm ñau laø 7 – 8 (2 beänh nhaân sau moå 9 thaùng, 11 thaùng).

3.17.2. Söï vöõng khôùp vai:

Ñaùnh giaù döïa treân trieäu chöùng chuû quan cuûa beänh nhaân vaø khaùch

quan baèng nghieäm phaùp e sôï.

Vaøo thôøi ñieåm cuoái cuøng ghi nhaän coù 1 tröôøng hôïp (2,3%) traät laïi thaät

söï laø beänh nhaân nam laøm thôï ñieän khi vôùi tay ñu ngöôøi ñeå leo leân coät ñieän.

Beänh nhaân traät laïi sau moå 2 naêm vaø ñöôïc naén traät, baát ñoäng 3 tuaàn, ñeán nay

chöa thaáy traät laïi, nhöng nghieäm phaùp e sôï döông tính ôû nhöõng laàn taùi

khaùm, vaø beänh nhaân khoâng trôû laïi ngheà thôï ñieän nöõa.

Coù 3 ca (7,1%) coù caûm giaùc sôï traät laïi ôû tö theá vai daïng xoay ngoaøi

vaøo thôøi ñieåm ñaùnh giaù cuoái cuøng. Vaø nghieäm phaùp e sôï döông tính. 1 beänh

nhaân traät treân 10 naêm duøng 2 chæ neo; 1 beänh nhaân traät 19 laàn trong 5 naêm

daõn bao khôùp, khoâng duøng chæ neo; 1 beänh nhaân raùch DC OC-CT döôùi,

khoâng duøng chæ neo.

38 ca coøn laïi ñeàu thoaûi maùi ôû ñoäng taùc daïng, xoay ngoaøi khôùp vai, vaø

nghieäm phaùp e sôï (-).

101

Tyû leä maát vöõng chung laø:

3 ca maát vöõng + 1 ca traät laïi = 4 ca, töông ñöông 9,5%.

3.17.3. Taàm vaän ñoäng :

• Vì beänh nhaân ñöôïc taäp vaän ñoäng coù kieåm soaùt sôùm neân haàu heát laáy

laïi taàm vaän ñoäng gaàn nhö hoaøn toaøn vaøo thôøi ñieåm 6 – 8 tuaàn sau

moå, ngoaïi tröø haïn cheá xoay ngoaøi.

Vaøo thôøi ñieåm ñaùnh giaù cuoái cuøng, coù 2 ca haïn cheá xoay ngoaøi, gaäp

tröôùc töø 10o ñeán 15o - treân 25% so vôùi beân laønh (4,7%) vaø 3 ca hôi haïn cheá

xoay ngoaøi ôû tö theá daïng vai <10o - döôùi 25% so vôùi beân laønh (7,1%).

Trong 2 ca haïn cheá xoay ngoaøi treân 25% coù 1 ca maát suïn vieàn, daõn

daây chaèng bao khôùp vaø ñöôïc may ruùt bao khôùp töø tröôùc döôùi ra sau, 1 ca coù

may khoaûng troáng choùp xoay

Trong 3 ca haïn cheá xoay ngoaøi döôùi 25 ñoä coù 1 ca may khoaûng troáng

choùp xoay.

3.17.4. Chöùc naêng :

Haàu heát beänh nhaân trôû laïi coâng vieäc tröôùc ñaây taïi thôøi ñieåm ñaùnh giaù

cuoái cuøng, tröø beänh nhaân bò traät laïi khôùp vai khoâng theå laøm coâng vieäc tröôùc

ñaây.

Trong 18 beänh nhaân chôi theå thao nghieäp dö bò chaán thöông vai tröôùc

ñaây chæ coù 10 beänh nhaân chôi laïi moân theå thao tröôùc khi traät, vaø ñaït ñöôïc

phong ñoä toát so vôùi luùc tröôùc chaán thöông, 8 tröôøng hôïp coøn laïi khoâng muoán

chôi laïi theå thao vôùi taâm lyù sôï traät laïi, nhöng ñeàu coù theå lao ñoäng vaø sinh

102

hoaït naëng nhö tröôùc chaán thöông, ñaëc bieät thoaûi maùi khi thöïc hieän caùc ñoäng

taùc giô tay quaù ñaàu.

103

3.17.5. Thang ñieåm chung theo Rowe & Zarins :

Toát (90-100) Khaù (70-89) Trung bình (40-69)

31 6 4

73,8% 14,28% 9,52% Xaáu (<40) 1 2,4%

Soá beänh nhaân Tæ leä (%)

Baûng 3.17.5: Phaân boá beänh nhaân theo thang ñieåm Rowe & Zarins

Bieåu ñoà 3.17.5:Phaân boá beänh nhaân theo thang ñieåm Rowe & Zarins

104

3.17.6. X-Quang sau moå:

X-Quang sau moå ñeàu cho thaáy taát caû caùc chæ neo ñeàu naèm trong

xöông bôø tröôùc oå chaûo.

3.17.7. Bieán chöùng sau moå:

Coù 2 beänh nhaân coù caûm giaùc teâ nheï caùnh tay moå do keùo taï trong luùc

moå vaø hoài phuïc bình thöôøng sau moät vaøi ngaøy.

Khoâng beänh nhaân naøo bò nhieãm truøng, loûng tuoät chæ neo kim loaïi taïi

thôøi ñieåm ñaùnh giaù cuoái cuøng.

105

CHÖÔNG 4 : BAØN LUAÄN

4.1. Veà dòch teã hoïc vaø nguyeân nhaân :

Traät khôùp vai taùi hoài do maát vöõng khôùp vai thöôøng xaûy ra ôû ñoä tuoåi

20 ñeán 30 do teù ngaõ hoaëc chaán thöông theå thao[20]. Trong nghieân cöùu cuûa

chuùng toâi, ñoä tuoåi naøy coù 29 beänh nhaân (69,04%) vôùi tuoåi trung bình laø 26,2.

Nam chieám 34 ca (80,95%). Tyû leä naøy cuõng töông töï nhö caùc nghieân cöùu

khaùc. [1], [2], [3], [4], [5], [8], [31], [37]. NGUYEÃN VAÊN THAÙI coù 62,2%

beänh nhaân ñoä tuoåi 20-30, nam chieám 81,3%. BUØI VAÊN ÑÖÙC nam chieám

82,35%. [8], [14].

Trong 42 khôùp vai maát vöõng coù 30 (71,42%) khôùp vai phaûi vaø beân

tay thuaän chieám ña soá 31 (73,80%). Ñieàu naøy cuõng phuø hôïp soá ngöôøi thuaän

tay phaûi nhieàu hôn., vaø chaán thöông hay gaëp ôû tay thuaän.

Trong nghieân cöùu naøy haàu heát beänh nhaân bò maát vöõng taùi hoài18/42

(42,86%) lieân quan ñeán theå thao. Ñieàu naøy cuõng ñöôïc ghi nhaän trong caùc

baùo caùo. [1], [2], [3], [4], [5], [7], [8], [14], [29], [37]. Ngoaøi ra, teù choáng

tay cuõng raát thöôøng gaëp (23,82%). Beû tay gaây vaën xoaén khôùp vai 3 tröôøng

hôïp (7,14%). BUØI VAÊN ÑÖÙC 51 tröôøng hôïp: theå thao 35,29%, teù choáng tay

19,6%, tai naïn giao thoâng 25,49%, ñoäng kinh 1,96%, tai naïn lao ñoäng

17,66%. NGUYEÃN VAÊN THAÙI 32 tröôøng hôïp: theå thao 53%, lao ñoäng

12,5%, tai naïn giao thoâng 25%, ñoäng kinh 9,5%.[8], [14]

Thôøi gian töø luùc bò chaán thöông laàn ñaàu ñeán luùc ñöôïc phaãu thuaät raát

quan troïng. Yeáu toá naøy gaàn nhö tyû leä thuaän vôùi soá laàn traät vaø tyû leä nghòch

106

vôùi chaát löôïng moâ [28], [29]. Trong 42 beänh nhaân cuûa chuùng toâi, chæ coù 5

tröôøng hôïp (14,28%) coù thôøi gian töø luùc bò chaán thöông laàn ñaàu ñeán luùc ñöôïc

phaãu thuaät döôùi 1 naêm, trong ñoù sôùm nhaát laø 2 thaùng. Thôøi gian trung bình

laø 41,2 thaùng (3,43 naêm). BUØI VAÊN ÑÖÙC thôøi gian 2 – 5naêm [8]. Soá laàn

traät trung bình laø 7,5 vaø nhieàu nhaát laø 20 laàn . Ñieàu naøy cho thaáy beänh nhaân

ñöôïc chæ ñònh ñieàu trò trieät ñeå baèng phaãu thuaät khaù muoän vaø bò traät khaù

nhieàu laàn so vôùi caùc nghieân cöùu nöôùc ngoaøi.[28], [37], [38], [39], [45].

4.2. Khaùm laâm saøng :

Muïc tieâu cuûa khaùm laâm saøng chuû yeáu laø ñeå xaùc ñònh chaån ñoaùn sô boä

töø khai thaùc beänh söû.

Haàu heát caùc tröôøng hôïp chaån ñoaùn maát vöõng khôùp vai döïa treân beänh

söû vaø khaùm laâm saøng [20]. Caùc phöông tieän chaån ñoaùn hình aûnh, khaùm döôùi

gaây meâ, noäi soi khôùp chaån ñoaùn seõ hoã trôï khaúng ñònh chaån ñoaùn, xaùc ñònh

vaø ñaùnh giaù chính xaùc caùc toån thöông, töø ñoù giuùp ñöa ra quyeát ñònh ñieàu trò.

Phoái hôïp khai thaùc beänh söû veà cô cheá chaán thöông, löïc chaán thöông

laàn ñaàu vaø hoaøn caûnh gaây maát vöõng sau ñoù vôùi khaùm laâm saøng caån thaän,

chuùng toâi ñaõ phaùt hieän vaø loaïi ra khoûi loâ nghieân cöùu caùc tröôøng hôïp maát

vöõng töï yù khoâng do chaán thöông, maát vöõng ña höôùng vaø beänh nhaân bò loûng

leûo khôùp toaøn thaân.

Beänh nhaân ñöôïc khaùm toaøn dieän khôùp vai bò chaán thöông coù ñoái chieáu

beân laønh, vaø ghi nhaän : taàm vaän ñoäng, caùc nghieäm phaùp phaùt hieän maát vöõng

khôùp vai, caùc toån thöông SLAP vaø gaân cô choùp xoay, cuõng nhö caùc toån

thöông thaàn kinh neáu coù.

107

Thöïc hieän caùc nghieäm phaùp laâm saøng treân beänh nhaân tænh taùo thöôøng

gaëp khoù khaên do taâm lyù bò traät nhieàu laàn neân raát deã phaûn öùng laïi caùc löïc taùc

ñoäng leân khôùp vai baèng caùch goàng co cöùng cô, trong khi ñaùnh giaù söï maát

vöõng caàn söï caûm nhaän tinh teá söï dòch chuyeån baát thöôøng cuûa choûm - oå chaûo.

Trong quaù trình nghieân cöùu cuûa chuùng toâi, nghieäm phaùp e sôï (+) trong

29 tröôøng hôïp (69,04%), nghieäm phaùp ñaåy & eùp (+) trong 6 tröôøng hôïp,

nghieäm phaùp ngaên keùo tröôùc (+) trong 4 tröôøng hôïp.

Nghieäm phaùp e sôï vôùi ñoä nhaïy thaáp 40%, nhöng ñoä ñaëc hieäu ñeán 87%

[21]. Do taâm lyù bò traät nhieàu laàn, beänh nhaân raát nhaïy caûm ñau vaø e sôï bò traät

khi khôùp vai ôû tö theá daïng, xoay ngoaøi neân nghieäm phaùp deã döông tính giaû .

Ñeå taêng ñoä chính xaùc cuûa nghieäm phaùp naøy, sau khi daïng vaø xoay ngoaøi

khôùp vai bò maát vöõng beänh nhaân phaûn öùng goàng cô, chuùng toâi tieáp tuïc giöõ ôû

tö theá naøy 1 – 2 phuùt khi beänh nhaân heát taâm lyù e sôï ban ñaàu vaø cô daõn ra, ôû

thôøi ñieåm naøy neáu beänh nhaân vaãn tieáp tuïc sôï traät bieåu loä baèng lôøi noùi hay

neùt maët coù theå ñaùnh giaù nghieäm phaùp döông tính.

Nghieäm phaùp eùp – ñaåy vaø ngaên keùo tröôùc cuõng ñöôïc thöïc hieän, nhöng

raát khoù ñaùnh giaù do beänh nhaân goàng cô. Co ù 6 tröôøng hôïp döông tính.

Daáu hieäu taïo raõnh ñöôïc thöïc hieän ôû caû 2 vai ñeå so saùnh vaø loaïi tröø

tröôøng hôïp loûng leûo khôùp toaøn thaân. Vaø 5 tröôøng hôïp (21,42%) döông tính

cho thaáy loûng leûo phía döôùi.

4.3. Caän laâm saøng:

Taát caû caùc beänh nhaân ñeàu ñöôïc chuïp XQ thöôøng qui 2 tö theá, nhöng

khoâng giuùp ích nhieàu cho vieäc ñaùnh giaù maát vöõng khôùp vai. MRI laø phöông

tieän ñaùnh giaù toån thöông khôùp vai raát toát, ñaëc bieät laø toån thöông DC – bao

108

khôùp suïn vieàn vôùi ñoä nhaïy vaø ñoä chuyeân bieät cao [10]. MRA môùi ñöôïc öùng

duïng taïi Beänh vieän ÑHYD 2006 vaø chöùng toû öu ñieåm vöôït troäi so vôùi MRI

kinh ñieån vôùi ñoä nhaïy 86% vaø ñoä chuyeân bieät 86% [10], [31]. MRI vaø MRA

giuùp ñaùnh giaù chính xaùc vò trí toån thöông, bieán theå cuûa suïn vieàn oå chaûo,

chaån ñoaùn caùc toån thöông saïn khôùp, vieâm raùch gaân choùp xoay keøm theo.

Ñieàu naøy raát quan troïng trong hoaïch ñònh keá hoaïch tröôùc moå.

Trong nhöõng tröôøng hôïp nghi ngôø hoaëc ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä toån

thöông xöông trong maát vöõng khôùp vai, CT scan taùi taïo 3 chieàu raát höõu ích

trong ñaùnh giaù möùc ñoä maát xöông bôø tröôùc oå chaûo vaø Hill-Sachs maø MRI

khoâng theå so saùnh ñöôïc. Chuùng toâi ñaõ loaïi ra khoûi lòch söû nghieân cöùu 2

tröôøng hôïp coù maát xöông bôø tröôùc oå chaûo > 30% ñöôøng kính ngang oå chaûo

thaáy ñöôïc treân CT taùi taïo 3 chieàu.

4.4. Khaùm döôùi gaây meâ:

Khaùm ñaùnh giaù laïi khôùp vai maát vöõng sau khi beänh nhaân ñaõ ñöôïc gaây

meâ tröôùc phaãu thuaät laø ñieàu baét buoäc vaø giuùp ñaùnh giaù chính xaùc vò trí vaø

möùc ñoä maát vöõng khôùp oå chaûo-caùnh tay[26], [46]. Sau khi beänh nhaân ñöôïc

gaây meâ naèm ngöûa hoaøn toaøn treân baøn moå, chuùng toâi thöïc hieän caùc nghieäm

phaùp ngaên keùo, nghieäm phaùp eùp – ñaåy vaø xaùc ñònh chaéc chaén maát vöõng

tröôùc döôùi vaø duøng phaân ñoä Codfield ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä maát vöõng.

109

4.5. Noäi soi khôùp chaån ñoaùn:

Noäi soi khôùp chaån ñoaùn giuùp khaûo saùt toaøn dieän caùc toån thöông khôùp

vai : suïn vieàn, daây chaèng bao khôùp gaân cô choùp xoay vaø caùc toån thöông

khaùc ñi keøm. Toån thöông Bankart ñöôïc phaùt hieän trong 95,23% caùc tröôøng

hôïp maát vöõng khôùp vai taùi dieãn, töông töï keát quaû cuûa caùc taùc giaû khaùc .

Trong ñoù, 73,80% raùch troùc suïn vieàn, 2,38% maát suïn vieàn, 14,28% toån

thöông Bankart coù vôõ xöông vaø 4,76% toån thöông troùc maøng xöông-suïn

vieàn tröôùc.

DANIEL coù 41 beänh nhaân: toån thöông Bankart 100% [24]. TAYLOR

coù 97% [20]. PASCAL coù 90% [45]. MARIO 93,6% [42]

Suïn vieàn bò troùc khoûi oå chaûo hoaëc raùch lô löûng töï do trong khôùp,

thöôøng gaëp ôû vò trí 2 giôø - 5 giôø (tröôùc- döôùi), bao goàm troùc caû choã baùm cuûa

daây chaèng oå chaûo caùnh tay döôùi.

Baèng caùch quan saùt vaø ño theo phöông phaùp Burkhart, chuùng toâi ghi

nhaän 6 tröôøng hôïp toån thöông Bankart coù vôõ maûnh xöông nhoû hoaëc moøn maát

xöông, nhöng kích thöôùc vaãn döôùi 25% ñöôøng kính tröôùc sau oå chaûo.

2 tröôøng hôïp troùc maøng xöông-suïn vieàn tröôùc, phöùc hôïp suïn vieàn bao

khôùp bò troùc ra khoûi vò trí baùm bình thöôøng ôû gôø oå chaûo vaø baùm saâu xuoáng

döôùi coå oå chaûo. Ñoái chieáu vôùi khaùm döôùi gaây meâ 2 tröôøng hôïp naøy coù taàm

vaän ñoäng xoay ngoaøi cuûa vai haïn cheá hôn so vôùi beân laønh, khaùc vôùi caùc

tröôøng hôïp coøn laïi coù taàm vaän ñoäng xoay ngoaøi baèng hoaëc lôùn hôn so vôùi

beân laønh. Ñieàu naøy cuõng ñöôïc khaúng ñònh trong nghieân cöùu cuûa Allen

110

Deutsch (2006): khôùp vai coù toån thöông Bankart dính laïi vaøo saâu trong coå oå

chaûo seõ maát xoay ngoaøi 5 ñoä trôû leân khi khaùm döôùi gaây meâ [16].

Toån thöông suïn vieàn treân töø tröôùc ra sau tìm thaáy trong 13 tröôøng hôïp

(30,95%), trong ñoù theo phaân loaïi Snyder, loaïi I coù 6 tröôøng hôïp, loaïi II coù

5 tröôøng hôïp, loaïi III coù 1 tröôøng hôïp vaø loaïi IV coù 1 tröôøng hôïp. Loaïi II vaø

IV gaây maát vöõng choã baùm gaân 2 ñaàu caàn ñöôïc may ñính laïi. So vôùi caùc

nghieân cöùu khaùc, KIM(2002) 59 tröôøng hôïp coù 11 loaïi II, 4 loaïi III. [37]

Toån thöông gaân cô treân gai tìm thaáy trong 8 tröôøng hôïp vaø döôùi gai

trong 2 tröôøng hôïp, haàu heát laø raùch maët khôùp töa ñoä I, vaø ñöôïc ñieàu trò caét

loïc baèng soùng radio vaø löôõi caét. KIM(2002) cuõng coù 7 trong 59 khôùp vai coù

raùch gaân cô choùp xoay maët khôùp ñoä I [37]. Vieâm hoaïc maïc maïn tính gaëp

trong haàu heát caùc tröôøng hôïp. Coù leõ do tình traïng traät khôùp vai taùi hoài nhieàu

laàn vaø thôøi gian laâu.

Saïn khôùp tìm thaáy trong 2 tröôøng hôïp, ñaõ ñöôïc phaùt hieän treân MRA 1

tröôøng hôïp, 1 tröôøng hôïp chuïp MRI khoâng phaùt hieän ñöôïc. Saïn khôùp thöôøng

tìm thaáy ôû voõng naùch bao khôùp vaø ngaùch cô döôùi vai.

4.6. Kyõ thuaät ñieàu trò:

Taát caû caùc tröôøng hôïp ñeàu thöïc hieän vôùi tö theá naèm nghieâng treo tay

treân khung vôùi taï keùo 4 – 6kg. Tö theá naøy giuùp khôùp daõn roäng deã thao taùc.

Gaây meâ toaøn thaân phoái hôïp vôùi gaây teâ trung thaàn kinh cô baäc thang

giuùp giaûm löôïng thuoác meâ, beänh nhaân tænh ngay sau moå, vaø kieåm soaùt ñöôïc

huyeát aùp oån ñònh.

111

Ngoõ vaøo chuaån phía sau giuùp quan saùt toaøn boä khôùp oå chaûo caùnh tay.

Ngoõ vaøo tröôùc vaø tröôùc döôùi laø 2 ngoõ vaøo ñeå thao taùc. Ngoaøi ra, 2 ngoõ vaøo

naøy phaûi caùnh nhau ít nhaát 1,5cm ñeå deã daøng thao taùc, nhöng nhìn töø trong

khôùp vaãn phaûi naèm trong khoaûng troáng choùp xoay.

Sau khi noäi soi khôùp chaån ñoaùn, ñaùnh giaù toaøn dieän toån thöông gaây

maát vöõng vaø caùc toån thöông ñi keøm. Vò trí cuûa chæ neo raát quan troïng, chæ

neo ñöôïc baét caùch rìa suïn vieàn oå chaûo 1mm, hôi naèm treân maët suïn oå chaûo

nhaèm khi may dính suïn vieàn bao khôùp seõ taïo “gôø suïn vieàn” laøm saâu theâm oå

chaûo. Vò trí chæ neo ñaàu tieân ôû vò trí thaáp nhaát, thöôøng ôû vò trí 4 – 5giôø. Vaø

sau ñoù caùc vò trí keá tieáp caùch nhau 8 – 10mm cho ñeán heát toån thöông suïn

vieàn caàn may.

Soá löôïng chæ neo ñöôïc söû duïng cho moãi tröôøng hôïp cuûa chuùng toâi ña

soá laø 3 chæ neo (50%). Ñaây cuõng laø soá löôïng chæ neo caàn thieát, maø theo

nhieàu nghieân cöùu, ñem laïi söï ñaûm baûo cho toaøn boä toån thöông suïn vieàn bao

khôùp ñöôïc may ñieàu trò moät caùch ñaày ñuû vaø vöõng chaéc. WOLF vaø coäng söï

baùo caùo 1 nghieân cöùu ñieàu trò toån thöông Bankart baèng noäi soi vôùi chæ neo

Mitek G II vôùi keát quaû raát höùa heïn [60]. Nhöng Koss baùo caùo, tyû leä thaát baïi

ñeán 30% cho 27 beänh nhaân cuõng duøng chæ neo. Tyû leä thaát baïi haàu heát do

maát vöõng hoaëc traät laïi. 17/21 beänh nhaân duøng 1 hay 2 chæ neo, chæ coù 4 beänh

nhaân duøng 3 ñeán 4 chæ neo [40].

KIM (2002), oâng duøng ít nhaát 3 chæ neo cho 96,6% beänh nhaân, vaø cho

thaáy tyû leä maát vöõng taùi hoài cao hôn ôû nhöõng beänh nhaân duøng ít hôn 3 chæ neo

[36]. Beân caïnh ñoù, keát hôïp vôùi may choàng taêng cöôøng bao khôùp tröôùc ñöôïc

oâng söû duïng thöôøng qui. Cô sôû cuûa kyõ thuaät naøy döïa treân 1 nghieân cöùu cuûa

112

Bigliani laø daõn daây chaèng bao khôùp tröôùc xaûy ra tröôùc khi toån thöông suïn

vieàn khi traät khôùp vai. Kim cuõng keát luaän raèng noäi soi ñieàu trò Bankart duøng

chæ neo coù nhieàu öu ñieåm hôn haún caùc kyõ thuaät noäi soi khaùc ôû choã suïn vieàn

daây chaèng bao khôùp ñöôïc coá ñònh phía tröôùc vaø moãi vò trí coá ñònh ñöôïc coät

chaéc baèng caùc nuùt thaét chæ ñöôïc kieåm soaùt ñuû. Vaø kyõ thuaät duøng chæ neo

cuõng khoâng thua keùm phöông phaùp moå môû veà tyû leä maát vöõng taùi hoài, trôû laïi

hoaït ñoäng tröôùc moå maø coøn coù phaàn toát hôn trong quaù trình theo doõi veà maët

chöùc naêng vaø taàm vaän ñoäng.

Chuùng toâi duøng nuùt coät chæ ñôn khoâng tröôït nhö thöôøng duøng trong

ngoaïi khoa, vôùi nhöõng öu khuyeát ñieåm sau:

• Öu ñieåm:

(cid:190) Ñoä vöõng nuùt coät chæ cao so vôùi caùc nuùt khaùc. Theo caùc nghieân

cöùu thöïc nghieäm, nuùt coät chæ ñôn chòu ñöôïc löïc ñeán 200 N [35].

(cid:190) Deã thöïc hieän.

(cid:190) Deã xöû lyù khi gaëp roái chæ hoaëc keït moâ, maø khoâng phaûi laáy boû caû

chæ neo ñaét tieàn.

• Khuyeát ñieåm:

(cid:190) Deã bò loûng nuùt coät chæ neáu thao taùc khoâng thuaàn thuïc.

(cid:190) Nhieàu laàn taïo nuùt chæ (toái thieåu 5 laàn) so vôùi 3-4 laàn ôû moái chæ

tröôït.

Coù 9 tröôøng hôïp may khoaûng troáng choùp xoay (21,42%) döïa treân

khaùm laâm saøng tröôùc moå, khaùm döôùi gaây meâ coù daáu taïo raõnh (+) ñoä II vaø

luùc noäi soi khôùp thaáy bao khôùp khoaûng troáng choùp xoay daõn roäng. Kyõ thuaät

may duøng 1 cannula vôùi chæ beän khoâng tan soá 2 (Linvatec) ñöôïc ñaâm xuyeân

113

qua moâ baèng keàm ñaâm – baét chæ qua cannula vaø ñöa chæ coät ngoaøi khôùp

[17].

Coù 2 tröôøng hôïp daõn bao khôùp tröôùc döôùi, vaø 1 tröôøng hôïp raùch daây

chaèng bao khôùp chuùng toâi may choàng taêng cöôøng bao khôùp baèng chæ beän

khoâng tan soá 2 (Linvatec) moùc dính vaøo suïn vieàn oå chaûo. Vò trí moùc bao

khôùp tröôùc döôùi laø choã daøy leân cuûa DC OC-CT döôùi vaø caùch bôø suïn vieàn oå

chaûo 1 – 1,5cm. Kyõ thuaät naøy giuùp laøm giaûm theå tích khôùp, haïn cheá xoay

ngoaøi. [50]

Vôùi kyõ thuaät noäi soi, taát caû caùc toån thöông gaây maát vöõng ñöôïc ñaùnh

giaù vaø xöû trí ñuùng möùc. Sau khi hoaøn taát ñieàu trò caùc toån thöông maát vöõng,

chuùng toâi kieåm tra laïi ñoä vöõng cuûa caùc nuùt thaét chæ, nghieäm phaùp ngaên keùo

qua noäi soi ñeå ñaûm baûo keát quaû cuûa kyõ thuaät.

Cuoái cuøng, chuùng toâi ñieàu trò caùc toån thöông keøm theo nhö laøm laùng

suïn khôùp vôõ, caét loïc moâ vieâm, gaân choùp xoay vaø laáy boû saïn khôùp, ñaëc bieät

may ñính laïi SLAP tyùp II, III, IV vôùi phöông phaùp duøng chæ neo. Vieäc laøm

naøy giuùp taêng tyû leä thaønh coâng cuûa vieäc ñieàu trò maø moå môû coù theå gaëp khoù

khaên hoaëc khoâng theå thöïc hieän ñöôïc.

Thôøi gian moå trung bình khoaûng 1,5 – 2 giôø, soá löôïng nöôùc muoái sinh

lyù duøng khoaûng 15 – 20 lít. Thôøi gian moå vaø soá löôïng nöôùc duøng caøng caûi

thieän theo thôøi gian khi tay ngheà kyõ thuaät ñöôïc thaønh thaïo hôn.

Haàu heát caùc beänh nhaân ñeàu tuaân thuû toát cheá ñoä baát ñoäng sau moå vaø

taäp vaän ñoäng sôùm coù kieåm soaùt do ñöôïc giaûi thích caån thaän vaø toaøn dieän

tröôùc moå veà lôïi ích cuûa vieäc hôïp taùc tuaân thuû theo cheá ñoä ñieàu trò ñeå ñem laïi

keát quaû toát nhaát.

114

4.7. Keát quaû ñieàu trò:

Khoâng ghi nhaän bieán chöùng naøo sau moå ñaùng keå.

Haàu heát beänh nhaân haøi loøng vôùi cuoäc moå. Ñau sau moå khoâng ñaùng keå

vôùi vieäc duøng khaùng vieâm giaûm ñau thoâng thöôøng, do phaãu thuaät ít taøn phaù

chæ coù 3 veát moå nhoû hôn 0.5cm ôû vuøng vai vaø thaãm myõ. Thôøi gian naèm vieän

ngaén.

Thôøi gian theo doõi trung bình laø 29,26 thaùng, ngaén nhaát laø 9 thaùng vaø

laâu nhaát laø 46 thaùng.

Tyû leä traät laïi thaät söï sau moå laø 2,3%, tyû leä maát vöõng chung sau moå laø

9,5% cuõng töông töï keát quaû cuûa moät soá nghieân cöùu gaàn ñaây.

1997, BACILLA: toång soá 40, trong ñoù 3 ca maát vöõng taùi hoài (7,1%),

91% trôû laïi hoaït ñoäng nhö tröôùc moå. [27]

2000, KANDZIORA: toång soá 163, trong ñoù tyû leä traät laïi 16,4% cho

nhoùm chæ neo; 32,4% cho nhoùm xuyeân oå chaûo. [28]

2000, TAURO: toång soá 34, theo doõi 2-5 naêm: 6,9% cho nhoùm chæ

neo; 40% nhoùm xuyeân oå chaûo. [27]

2003, KIM: toång soá 167, theo doõi 44 thaùng, tyû leä maát vöõng sau moå

4%(1 traät, 2 baùn traät, 4 nghieäm phaùp e sôï döông tính). 91% trôû laïi >90%

hoaït ñoäng tröôùc chaán thöông. Theo thang ñieåm Row & Zarrins: 130(78%)

toát, 29(17%) khaù, 6(4%) trung bình, 2(1%) xaáu. [38]

2006, CHIN KHOON TAN: toång soá 124, theo doõi 1,5-5 naêm, tyû leä

traät taùi hoài 6%, 85% trôû laïi hoaït ñoäng theå thao tröôùc ñaây. [55]

2006, DIRK, toång soá 81, theo doõi trung bình 27 thaùng, tyû leä traät taùi

hoài sau moå 8,7%. [25]

115

2006, PASCAL BOILEU, toång soá 91 trong ñoù 79 beänh nhaân do chôi

theå thao, duøng trung bình 4,3 chæ neo/1ca(2-7 chæ neo), theo doõi 36 thaùng,

15,3% maát vöõng sau moå( 6 ca traät laïi thaät sö, 8 maát vöõngï) [45].

2006, BJORN MARQUARDT, toång soá 54, theo doõi 3,7 naêm, tyû leä

maát vöõng chung 7,5%(3 traät laïi thaät söï). Thang ñieåm Row: 92,4% toát vaø

khaù, 1,5% trung bình, 5,7% xaáu. [19]

Moå môû Bankart ñaõ ñöôïc nhieàu taùc giaû chöùng minh laø phöông phaùp

hieäu quaû ñieàu trò maát vöõng tröôùc khôùp vai sau chaán thöông vaø vaãn ñöôïc xem

laø chuaån möïc ñieàu trò vôùi tyû leä taùi hoài <10% vôùi thôøi gian theo doõi laâu daøi

[26]. Maëc duø caùc baùo caùo ban ñaàu cho raèng noäi soi khôùp vai ñieàu trò toån

thöông Bankart trong maát vöõng tröôùc coù tyû leä maát vöõng taùi hoài cao hôn so

vôùi moå môû, coù leõ do vaán ñeà veà kyõ thuaät vaø may choàng ruùt bao khôùp khoâng

ñuû. Vôùi söï phaùt trieån cuûa kyõ thuaät noäi soi khôùp vai, caùc keát quaû gaàn ñaây cho

thaáy noäi soi ñieàu trò Bankart coù theå saùnh ñöôïc vôùi phöông phaùp moå môû vôùi

maãu beänh nhaân choïn loïc caån thaän.

Keát quaû naøy cuûa chuùng toâi ñaùng khích leä do beänh nhaân ñöôïc choïn kyõ

theo tieâu chuaån nhaèm haïn cheá caùc yeáu toá nguy cô gaây taêng tyû leä thaát baïi

nhö: vôõ xöông bôø tröôùc oå chaûo>30%, Hill-Sachs quaù lôùn, loûng leûo toaøn thaân,

maát vöõng ña höôùng. Nhöng tyû leä maát vöõng chung sau moå coøn cao (9,5%) coù

leõ lieân quan ñeán kyõ thuaät, soá löôïng chæ neo vaø chaát löôïng moâ do beänh nhaân

ñeán treã vaø soá laàn traät nhieàu.

Tình traïng bao khôùp tröôùc vaø suïn vieàn coù theå aûnh höôûng ñeán keát quaû

ñieàu trò Bankart. Green vaø Christensen baùo caùo tyû leä traät taùi hoài cao ôû khôùp

vai coù chaát löôïng suïn vieàn bao khôùp keùm. Tuy nhieân, trong baùo caùo cuûa

116

Kim chaát löôïng moâ khoâng quan troïng baèng may choàng ruùt moâ vaø soá löôïng

chæ neo duøng.[26]

Kyõ thuaät may choàng ruùt bao khôùp vôùi muïc ñích laøm giaûm theå tích bao

khôùp, haïn cheá xoay ngoaøi, nhöng neáu may choàng ruùt quaù möùc seõ gaây aûnh

höôûng keát quaû veà sau laø haïn cheá taàm vaän ñoäng [27]. Coù leõ 1 ca trong loâ

nghieân cöùu cuûa chuùng toâi bò haïn cheá xoay ngoaøi>25% do nguyeân nhaân naøy.

Ñieàu naøy cuõng ñöôïc ghi nhaän trong baùo caùo cuûa Kim naêm 2003 [38].

Ngoaøi ra, coù 3 ca haïn cheá xoay ngoaøi nheï coù 1 ca coù may khoaûng

troáng choùp xoay, chuùng toâi seõ nghieân cöùu theâm veà töông quan giöõa möùc ñoä

loûng leûo döôùi trong nghieäm phaùp taïo raõnh vaø chæ ñònh khaâu khoûang troáng

choùp xoay treân beänh nhaân Vieät nam ñeå giaûm thieåu khuyeát ñieåm gaây haïn

cheá xoay ngoaøi cuûa kyõ thuaät naøy.

So vôùi keát quaû cuûa 2 nghieân cöùu trong nöôùc vôùi kyõ thuaät moå môû ñieàu

trò traät khôùp vai taùi hoài cuûa taùc giaû NGUYEÃN VAÊN THAÙI vaø BUØI VAÊN

ÑÖÙC:

• NGUYEÃN VAÊN THAÙI coù 32 tröôøng hôïp. Vôùi 07 tröôøng hôïp may suïn

vieàn vaøo loã ñuïc treân bôø oå chaûo, 09 tröôøng hôïp duøng chæ coät vaøo vít baét vaøo

xöông oå chaûo, 11 tröôøng hôïp duøng 1-2 chæ neo Arthrex vaø Mitek baét vaøo bôø

oå chaûo, 03 tröôøng hôïp may bao khôùp ñôn thuaàn, 02 tröôøng hôïp gheùp xöông

vaøo bôø khuyeát oå chaûo Eden Hybinnet. Ñaùnh giaù keát quaû sau 9-44 thaùng döïa

treân 4 tieâu chuaån cuûa taùc giaû: vaän ñoäng khôùp, trôû laïi lao ñoäng bình thöôøng,

chôi theå thao, traät laïi, vôùi keát quaû 67% raát toát, 33% toát, khoâng coù ca naøo traät

laïi.[14]

117

• BUØI VAÊN ÑÖÙC coù 51 tröôøng hôïp duøng phaãu thuaät Latarjet-Bristow,

thôøi gian theo doõi khoâng neâu roõ, chæ ñeà caäp laø coøn ngaén. Keát quaû theo

Duplay döïa treân ñoä vöõng khôùp vai, ñau khi lao ñoäng hoaëc caûm giaùc khôùp

vai loûng leûo, taàm cöû ñoäng khôùp vai nhö sau: 65% töø trung bình ñeán toát, 35%

raát toát, khoâng thaáy ca naøo traät laïi. [8]

118

KEÁT LUAÄN

Bankart laø toån thöông chuû yeáu gaây maát vöõng tröôùc döôùi khôùp vai do

chaán thöông, chuû yeáu laø chaán thöông lieân quan ñeán theå thao(42,8%) hoaëc teù

ngaõ(23,82%). Tyû leä maát vöõng khôùp vai taùi hoài ôû ngöôøi treû döôùi 30 tuoåi khaù

cao (69,04%), nam giôùi chieám ña soá (80,95%). Beänh nhaân ñeán ñieàu trò khaù

muoän (thôøi gian trung bình 41,2 thaùng) vôùi soá laàn maát vöõng taùi hoài khaù cao

(trung bình 7,5 laàn), ñieàu naøy aûnh höôûng ñeán keát quaû ñieàu trò.

Chaån ñoaùn maát vöõng khôùp vai chuû yeáu vaøo khai thaùc kyõ beänh söû, caùc

nghieäm phaùp laâm saøng. Coäng höôûng töø, khaùm döôùi gaây meâ vaø NSKV chaån

ñoaùn giuùp xaùc ñònh möùc ñoä toån thöông, höôùng maát vöõng vaø caùc toån thöông

keøm theo.

Noäi soi khôùp vai laø 1 phöông tieän hieän ñaïi ñang ñöôïc söû duïng phoå

bieán treân theá giôùi trong vieäc chaån ñoùan vaø ñieàu trò caùc toån thöông khôùp vai.

Taïi Vieät nam, noäi soi khôùp vai môùi ñöôïc öùng duïng laàn ñaàu tieân taïi khoa Chi

treân, Beänh vieän Chaán thöông Chænh hình töø thaùng 07/2004 vaø ñang ñöôïc

xaây döïng vaø phaùt trieån.

Keát quaû böôùc ñaàu cho thaáy noäi soi khôùp vai giuùp khaûo saùt roõ raøng caùc

caáu truùc giaûi phaãu hoïc vaø toån thöông beân trong khôùp vai. Toån thöông

Bankart chieám ña soá (95,23%), trong ñoù 73,80% raùch troùc suïn vieàn, 2,38%

maát suïn vieàn, 14,28% toån thöông Bankart coù vôõ xöông vaø 4,76% toån thöông

troùc maøng xöông-suïn vieàn tröôùc.

119

Ngoaøi ra, NSKV giuùp phaùt hieän toån thöông suïn vieàn treân töø tröôùc ra

sau trong 13 tröôøng hôïp (30,95%), trong ñoù theo phaân loaïi Snyder, loaïi I coù

6 tröôøng hôïp, loaïi II coù 5 tröôøng hôïp, loaïi III coù 1 tröôøng hôïp vaø loaïi IV coù 1

tröôøng hôïp; 2 ca saïn khôùp; 10 ca raùch baùn phaàn gaân choùp xoay.

Döïa treân caùc toån thöông khaûo saùt thaáy, NSKV ñieàu trò choïn loïc caùc

caáu truùc thöông toån nhaèm ñaït keát quaû toái öu vaø giaûm thieåu nguy cô gaây toån

thöông theâm do thaày thuoác. Ngoøai ra, kyõ thuaät naøy giuùp giaûm ñau sau moå,

giaûm thôøi gian naèm vieän, giaûm bieán chöùng phaãu thuaät, vaø beänh nhaân taäp

phuïc hoài sôùm sau moå.

Trong caùc phöông phaùp ñöôïc söû duïng trong noäi soi khôùp vai ñieàu trò

toån thöông Bankart, phöông phaùp chæ neo ñöôïc coi laø moät böôùc tieán vöôït

baäc vôùi öu ñieåm coá ñònh vöõng chaéc treân xöông oå chaûo, quyeát ñònh chính xaùc

vò trí vaø khoái löôïng moâ caàn ñieàu trò, coá ñònh chaéc chaén baèng nuùt thaét chæ cho

töøng vò trí neo. Tuy nhieân, kyõ thuaät naøy ñoøi hoûi kinh nghieäm tay ngheà theo

thôøi gian vaø phuï thuoäc trang thieát bò, duïng cuï chuyeân duøng. Soá löôïng chæ

neo, chaát löôïng moâ thöông toån, kyõ thuaät moùc moâ vaø coät chæ cuõng goùp phaàn

quan troïng vaøo keát quaû ñieàu trò.

Keát quaû ban ñaàu cuûa chuùng toâi ñaùng khích leä so vôùi caùc baùo caùo treân

theá giôùi veà kyõ thuaät naøy, vôùi tyû leä khaù toát laø 88,08% vaø tyû leä maát vöõng

chung sau moå laø 9,5%, trong ñoù 1 ca traät laïi. Ña soá beänh nhaân haøi loøng vôùi

cuoäc moå. Coù 10 beänh nhaân trong soá 18 beänh nhaân chôi theå thao nghieäp dö

chôi laïi ñöôïc vôùi phong ñoä nhö tröôùc luùc chaán thöông, 8 tröôøng hôïp khoâng

chôi laïi moân theå thao tröôùc ñaây do taâm lyù sôï bò chaán thöông laïi, nhöng ñeàu

coù theå laøm vieäc naëng. Nhöng soá löôïng beänh nhaân coøn ít vaø thôøi gian theo

120

doõi caàn daøi hôn ñeå phaùt hieän tyû leä maát vöõng sau moå vaø bieán chöùng cuûa chæ

neo nhö trong caùc baùo caùo coù thôøi gian theo doõi daøi cuûa caùc taùc giaû nöôùc

ngoaøi. Keát quaû nghieân cöùu naøy ñaùng khích leä do tieâu chuaån choïn beänh nhaân

chaët cheõ, phaãu thuaät vieân ñöôïc huaán luyeän caên baûn vaø nghieâm tuùc töï hoïc

naém baét vöõng sinh lyù beänh hoïc, chuù troïng naâng cao tay ngheà veà kyõ thuaät noäi

soi, coät chæ, vaø phoái hôïp vôùi chöông trình taäp phuïc hoài sôùm vaø theo doõi saùt

beänh nhaân sau moå.

Cheá ñoä taäp phuïc hoài chöùc naêng sôùm töø ngay ngaøy ñaàu sau moå, caân

baèng giöõa baát ñoäng giuùp laønh choå may vaø taäp vaän ñoäng sôùm traùnh teo cô

cöùng khôùp trong thôøi gian 3-4 tuaàn ñaàu, sau ñoù laø giai ñoaïn taêng toác taäp

maïnh söùc cô vaø taàm vaän ñoäng ñeå beänh nhaân coù theå mau trôû laïi coâng vieäc

haøng ngaøy vaøo thaùng thöù 2-4, vaø laøm vieäc naëng hay chôi theå thao maïnh ôû

thaùng thöù 6-7. Chöông trình taäp phuïc hoài ñôn giaûn beänh nhaân coù theå töï taäp

taïi nhaø ñem laïi nhieàu lôïi ích veà kinh teá, tieát kieäm thôøi gian vaø ñaït hieäu quaû

cao. Ngöôøi phaãu thuaät vieân phaûi laø ngöôøi thieát keá, höôùng daãn vaø kieåm tra

cheá ñoä taäp luyeân thích hôïp cho töøng beänh nhaân.

Vieäc öùng duïng thaønh coâng kyõ thuaät naøy höùa heïn khaû naêng seõ goùp

phaàn xaây döïng neàn taûng vaø phaùt trieån cuûa nghaønh noäi soi khôùp vai vaø khôùp

vai hoïc cuûa nöôùc ta trong giai ñoaïn hoøa nhaäp xu höôùng phaùt trieån kyõ thuaät

cao cuûa ngaønh chaán thöông chænh hình treân theá giôùi.

121

KIEÁN NGHÒ

Beänh nhaân bò traät khôùp vai laàn ñaàu do chaán thöông neân ñeán caùc cô sôû

y teá coù baùc só chaán thöông chænh hình ñeå ñöôïc chaån ñoaùn vaø xöû trí ban ñaàu

ñuùng ñaén. Ñieàu naøy seõ giuùp giaûm tyû leä traät khôùp vai taùi hoài.

Beänh nhaân bò traät khôùp vai taùi hoài do chaán thöông neân ñöôïc chaån

ñoaùn vaø phaãu thuaät ñieàu trò sôùm baèng moå môû hay noäi soi khôùp vai ñeå coù keát

quaû toát nhaát.

Phaãu thuaät vieân noäi soi khôùp vai phaûi ñöôïc huaán luyeän, ñaøo taïo vaø

thöïc haønh tay ngheà toát ñeå chaån ñoaùn ñaày ñuû caùc sang thöông vaø thaønh thaïo

caùc kyõ naêng phaãu thuaät noäi soi.

Noäi soi khôùp vai laø moät kyõ thuaät tieân tieán, hieäu quaû trong chaån ñoaùn

vaø ñieàu trò caùc toån thöông vuøng vai, ñaëc bieät laø maát vöõng khôùp vai, giuùp

beänh nhaân taäp vaän ñoäng sôùm, mau trôû laïi sinh hoaït, lao ñoäng haèng ngaøy vaø

taäp luyeän theå thao phong ñoä cao. Kyõ thuaät naøy neân ñöôïc öùng duïng roäng raõi

trong ñieàu trò caùc chaán thöông do theå thao ôû ngöôøi chôi nghieäp dö laãn

chuyeân nghieäp.

122

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

TAØI LIEÄU TIEÁNG VIEÄT

1. Nguyeãn Troïng Anh (2005),”Baùo caùo keát quaû böôùc ñaàu öùng duïng noäi

soi khôùp vai trong ñieàu trò caùc toån thöông vuøng vai”, baùo caùo taïi

hoäi nghò thöôøng nieân laàn thöù 12 Hoäi Chaán thöông Chænh hình

TP.HCM 2005.

2. Nguyeãn Troïng Anh (2006),”Baùo caùo keát quaû böôùc ñaàu öùng duïng noäi

soi khôùp vai trong ñieàu trò caùc toån thöông vuøng vai”, baùo caùo taïi

hoäi nghò phaãu thuaät noäi soi vaø noäi soi toaøn quoác 02/2006.

3. Nguyeãn Troïng Anh (2006),”Baùo caùo keát quaû böôùc ñaàu öùng duïng noäi

soi khôùp vai trong ñieàu trò maát vöõng khôùp vai”, baùo caùo taïi hoäi

nghò thöôøng nieân laàn thöù 13 Hoäi Chaán thöông Chænh hình TP.HCM

06/2006.

4. Nguyeãn Troïng Anh (2006),”Baùo caùo keát quaû böôùc ñaàu öùng duïng noäi

soi khôùp vai trong ñieàu trò maát vöõng khôùp vai”, taïp chí Y döôïc

Laâm saøng 108, soá ñaëc bieät Hoäi nghò thöôøng nieân Hoäi Chaán thöông

chænh hình Vieät nam laàn thöù 5 2006, trang 74 - 78.

5. Nguyeãn Troïng Anh (2007),”Noäi soi khôùp vai ñieàu trò toån thöông

Bankart trong maát vöõng khôùp vai phía tröôùc do chaán thöông”, kyû

yeáu hoäi nghò thöôøng nieân laàn thöù 14 Hoäi Chaán thöông Chænh hình

TP.HCM 07/2007, trang 236-243.

6. Nguyeãn Troïng Anh (2007),”Baùo caùo keát quaû böôùc ñaàu öùng duïng noäi

soi khôùp vai ñieàu trò toån thöông típ II suïn vieàn treân oå chaûo khôùp

123

vai”, kyû yeáu hoäi nghò thöôøng nieân laàn thöù 14 Hoäi Chaán thöông

Chænh hình TP.HCM 07/2007, trang 244-245 .

7. Nguyeãn Troïng Anh (2007),”Noäi soi khôùp vai ñieàu trò toån thöông

Bankart trong maát vöõng khôùp vai phía tröôùc do chaán thöông”, kyû

yeáu hoäi nghò thöôøng nieân laàn thöù 6 Hoäi Chaán thöông Chænh hình

Vieät nam-Ñoâng Nam AÙ 12/2007, trang 155.

8. Buøi Vaên Ñöùc(2005), “Traät khôùp vai taùi hoài ñieàu trò baèng phaãu thuaät

Latarjet-Bristow”, baùo caùo taïi hoäi nghò thöôøng nieân laàn thöù 12 Hoäi

Chaán thöông Chænh hình TP.HCM 06/2005.

9. Buøi Vaên Ñöùc(2004), “Sinh cô hoïc khôùp vai”, chaán thöông chænh hình

chi treân, nhaø xuaát baûn lao ñoäng - xaõ hoäi, trang 1-33.

10. Phan Chaâu Haø(2006), “Baùo caùo keát quaû böôùc ñaàu öùng duïng Kyõ thuaät

chuïp coäng höôûng töø khôùp vai vôùi tieâm töông phaûn töø noäi khôùp”,

baùo caùo taïi hoäi nghò thöôøng nieân Hoäi chaån ñoaùn hình aûnh Vieät nam

Ñaø naüng 11/2006.

11. Nguyeãn Quang Long(1988), “Khaùm laâm saøng caùc khôùp”, trieäu chöùng

cô quan vaän ñoäng, nhaø xuaát baûn Y Hoïc, trang 7, 12-15, 147.

12. Nguyeãn Ñöùc Phuùc(2004), “Traät khôùp vai”, Chaán thöông chænh hình,

nhaø xuaát baûn Y hoïc.

13. Nguyeãn Quang Quyeàn(2004), “Chi treân”, baøi giaûng giaûi phaãu hoïc,

nhaø xuaát baûn Y Hoïc, trang 28-67.

14. Nguyeãn Vaên Thaùi(2001), ”Ñieàu trò traät khôùp vai taùi hoài baèng phaãu

thuaät Bankart-Jobe”, baùo caùo taïi hoäi nghò thöôøng nieân laàn thöù 7

Hoäi Chaán thöông Chænh hình TP.HCM 10/2001.

124

TAØI LIEÄU NÖÔÙC NGOAØI

15. Alexandra Kirley(2003), “Scoring sytems for the functional

assessment of the shoulder”. Journal of arthroscopy and related

surgery Vol 19.No.10. pp.1109-1120.

16. Allen Deutsch(2006), “Loss of passive external rotation at 90

abduction is

predictive of a medially healed Bankart lesion”. Journal of

Arthroscopic and Related Surgery, Vol 22. pp 710-715.

17. Angel Calvo(2005), “Rotator interval closure after arthroscopic

capsulolabral repair: A technical variation”. Journal of

arthroscopy and related surgery Vol 21. No.6. pp.765 e1-e4.

18. Bankart ASB(1939), “The pathology and treatment of recurrent

dislocation of the shoulder joint”. Br J Surg;26.pp.23-29.

19. Bjorn Marquartdt(2006), “Arthroscopic Bankart repair in traumatic

anterior shoulder instability using a suture anchor technique”.

Journal of Arthroscopic and Related Surgery, Vol 22.No.9. pp.

931-936.

20. Brian J. Cole(1999), “Glenohumeral instability”. Disorders of

shoulder: diagnosis and treatment, Lippincott Williams&Wilkins

Co.. pp.207-361.

21. Carlos(2003), “Clinical testing for tears of the glenoid labrum”.

Journal of arthroscopy and related surgery Vol 19, No.5. pp. 517-

523.

125

22. Caspari RB(1988), “Arthroscopic reconstruction for anterior shoulder

instability”. Tech Orthop Vol 3. pp.59-66.

23. Cole BJ(2002), “The shoulder”. Review of sports medicine and

arthroscopy. WB Saunders.pp.142-218.

24. Daniel B. O’Neill(1999), “Arthroscopic Bankart repair of anterior

detachments of the glenoid labrum”. J Bone Joint Surg Am. Vol

81-A, No.10. pp.1357-1366.

25. Dirk P.H. van Oostveen(2006), “Suture anchors are superior to

transglenoid sutures in arthroscopic shoulder

stabilization”.Journal of Arthroscopic and Related Surgery, Vol

22.No.12. pp. 1290-1297.

26. Drew A. Stein(2002), “Arthroscopic stabilization of anterior shoulder

instability:A review of the literature”. Journal of arthroscopy and

related surgery Vol 18, No.8. pp. 912-924.

27. Frank G. Alberta(2006), “Arthroscopic anteroinferior suture plication

resulting in decreased glenohumeral translation and external

rotation. Study of a cadaver model” . J Bone Joint Surg Vol 88.

pp.179-187.

28. Frank Kandziora(2000), “Arthroscopic labrum refixation for post-

traumatic anterior shoulder instability: suture anchor versus

transglenoid fixation technique”. Journal of arthroscopy and

related surgery Vol 16,No.4. pp. 359-366.

29. Frederick A Matsen III(1998), “Glenohumeral instability”. The

Shoulder 2nd edition Vol 2 W.B Saunders Co. pp.611-754.

126

30. Geogre F Hatch(2007), “Shoulder labral tears and instability” .

Practical orthopaedic sports medicine and arthroscopy.

Lippincott Williams& Wilkins. pp.172-183.

31. Gregory R. Applegate(2004), “Chronic labral tears: value of

MRArthrography in evaluating the glenoid labrum and labral-

bicital complex”. Journal of arthroscopy and related surgery Vol

20, No.9. pp. 959-963.

32. Gerber C(1999), “Pathology of dislocated Bankart fracture:

Experimental and clinical assessment”. J Bone Joint Surg Br Vol

81. pp.133-134.

33. Green MR, Christensen KP(1993). “Arthroscopic versus open Bankart

procedures: A comparision of early morbidity and

complications”. Arthroscopy Vol 9. pp.371-374.

34. Giuseppe Porcellini(2006), “Shoulder instability and related rotator

cuff tears: arthroscopic findings and treatment in patients aged

40-60 years”. Journal of arthroscopy and related surgery Vol 22,

No.3. pp. 270-276.

35. Ian K. Y. Lo(2004), “Arthroscopic knots: determining the optimal

balance of loop security and knot security”. Journal of

Arthroscopic and Related Surgery, Vol 20.No.5. pp. 489-502.

36. Jones D(2001), “Shoulder instability”. Chapman’s orthopaedic

surgery. Lippincott Williams& Wilkins Vol 69, pp.9-11.

127

37. Kim SH(2002), “Bankart repair in traumatic anterior shoulder

instability: open versus arthroscopic technique”. Journal of

arthroscopy and related surgery Vol 18,No.7. pp.755-763.

38. Kim SH(2003), “Arthroscopic stabilization of the shoulder”. J Bone

Joint Surg Am Vol 85 , pp.1511-1518.

39. Kim SH(2003). “Accelerated rehabilitation after arthroscopic Bankart

repair for selected cases: A prospective randomized clinical

study”. Journal of arthroscopy and related surgery Vol 19.No.7.

pp.722-731.

40. Koss SK(1997), “Two to five-year follow-up of arthroscopic Bankart

reconstruction using a suture anchor technique”. Am J Sports Med

Vol 25. pp. 809-812.

41. Kvitne RS(1993), “The diagnosis and treatment of anterior instability

in the throwing”. Clinical orthopaedic;291.pp.107-110.

42. Mario Victor Larrain(2006), “Arthroscopic management of traumatic

anterior shoulder instability in collision athletes: Analysis of 204

cases with a 4- to 9-year follow-up and results with the suture

anchor technique”. Journal of Arthroscopic and Related Surgery,

Vol 22, No.12. pp 1283-1289.

43. Morgan CD, Bodenstab AB(1987), “Arthroscopic Bankart suture

repair: Technique and early results”. Arthroscopy 1987;3:pp.111-

122.

128

44. Neer CS(1980), “ Inferior capsular shift for involuntary instability and

multidirectional instability of the shoulder: a preliminary

report”.JBJS Am Vol 62, pp.897-899.

45. Pascal Boileau(2006), “Risk factors for recurrence of shoulder

instability after arthroscopic Bankart repair”. J Bone Joint Surg

Am Vol 88, pp. 1755-1763.

46. Ricardo Cueùllar(2005), “Exploration of glenohumeral instability under

anesthesia: the shoulder jerk test”. Journal of arthroscopy and

related surgery Vol 21,No.6. pp. 672-679.

47. Rowe CR, Zarins B, Stone JW(1978), “The Bankart procedure: A

long-term, end result study” . J Bone Joint Surg Am Vol 60, pp.11-

16.

48. Rowe, CR, Zarins(1981), “Recurrent transient subluxation of the

shoulder”. J Bone Joint Surg Vol 63A. pp.863-872.

49. Ronald P Karzel(2003), “SLAP lesions”. Operative Arthroscopy 3rd

edition Lippincott Williams Wilkins Co.. pp.444.

50. Savoie FH III(1997), “Arthroscopic reconstruction of traumatic

anterior instability of the shoulder”. Arthroscopy, pp.201-209.

51. Soslowsky LJ(1997), “Active and passive factors in inferior

glenohumeral stabilization: a biomechanical model”. J Shoulder

Elbow Surg;6.pp.371-379.

52. Stephen S. Burkhart(2002), “Quantifying glenoid bone loss

arthroscopically in shoulder instability”. Journal of Arthroscopic

and Related Surgery, Vol 18. No.5. pp 488-491.

129

53. Steven B. Cohen(2005), “Anterior capsulorrhaphy: an in vitro

comparison of volume reduction - arthroscopic plication versus

open capsular shift”. Journal of Arthroscopic and Related

Surgery, Vol 21.No 6. pp 659-664.

54. Tai-Yuan Chuang(2008), “Use of preoperative three-dimensional

computed tomography to quantify glenoid bone loss in shoulder

instability”. Journal of Arthroscopic and Related Surgery, Vol 24.

pp 376-382.

55. Tan Khoon Chin(2006), “Arthroscopic stabilization of the shoulder: a

prospective randomized study of absorbable versus

nonabsorbable suture anchors”. Journal of Arthroscopic and

Related Surgery, Vol 22.No.7. pp 716-720.

56. Thomas J. Neviaser(1993), “The anterior labroligamentous periosteal

sleeve avulsion lesion: a cause of anterior instability of the

shoulder”. Journal of arthroscopy and related surgery Vol 9, No.1.

pp. 17-21.

57. Turkel SJ(1981), “Stabilization mechanism preventing anterior

dislocation of the glenohumeral joint”. J Bone Joint Surg

Am;62.pp.1208-1217.

58. Wolf EM(1991), “Arthroscopic Bankart repair using suture

anchors”.Oper Tech Orthop Vol 1. pp 184-191.

59. Weber EM, Wilk RM, Richmond JC(1991), “Arthroscopic Bankart

repair using suture anchors". Oper Tech Orthop Vol 1, pp.194.

130

60. Wolf EM(1993), “Arthroscopic capsulolabral repair using anchor

sutures”. Ortho clinical North Am;24.pp.59-69.

61. Yasuyuki Ishibashi(2004). ”The history of arthroscopy”. Textbook of

arthroscopy. Elsevier, pp.3-7.