ÑOÏC PHIM X QUANG CHAÁN THÖÔNG
+ kích côõ : laáy treân 1 khôùp vaø döôùi 1 khôùp tính töø vò trí toån thöông + chaát löôïng tia : tia vöøa thì thaáy roõ vaân xöông, beø xöông, thaáy ñöôïc boùng phaàn meàm; tia
* Yeâu caàu cuûa phim chuïp - chaát löôïng tia : tia vöøa, khoâng quaù non, khoâng quaù giaø. - soá löôïng : ñuû 2 phim thaúng vaø nghieâng. - kích thöôùc phim : ñuû daøi, laáy treân 1 khôùp vaø döôùi 1 khôùp tính töø vò trí toån thöông ; ñuû roäng, laáy ñöôïc caû boùng phaàn meàm (nhaèm xaùc ñònh tö theá chuïp vaø ñeå traùnh boû soùt toån thöông). I. thuû tuïc haønh chính - teân tuoåi beänh nhaân - ngaøy thaùng chuïp - soá löôïng phim - phim beân phaûi / traùi (döïa vaøo ñaùnh daáu cuûa ngöôøi chuïp phim) - phim thaúng / nghieâng (nhìn vaøo ñaàu trung taâm ñeå xaùc ñònh) - nhaän xeùt phim coù ñaït yeâu caàu khoâng ? non thì phim môø, nhieàu boùng phaàn meàm ; tia giaø thì phim ñen, ít boùng phaàn meàm II. ñoïc toån thöông 1. vò trí 2. tính chaát toån thöông * Gaõy xöông
- ñôn giaûn : ngang, cheùo vaùt, xoaén vaën - phöùc taïp : coù maûnh rôøi, gaõy nhieàu ñoaïn - gaüy khoâng hoaøn toaøn : raïn, luùn, gaõy döôùi coát maïc, gaõy caønh xanh
* Sai khôùp * Gaõy xöông keát hôïp sai khôùp 3. di leäch : moâ taû caùc loaïi di leäch theo nguyeân taéc : ñaàu ngoaïi vi theo ñaàu trung taâm
- di leäch choàng (laøm ngaén chi) : tính baèng cm - di leäch giaõn caùch (laøm daøi chi) : tính baèng cm - di leäch beân :
+ ra ngoaøi / vaøo trong (treân phim thaúng) + ra tröôùc / ra sau (treân phim nghieâng) Moâ taû di leäch beân theo ñoä roäng cuûa xöông gaõy. VD :
1 voû xöông 1/2 thaân xöông 1 thaân xöông Hôn 1 thaân xöông
- di leäch môû goùc : moâ taû goùc môû baèng ñoä. VD :
1
Môû goùc vaøo trong 120 ñoä, hoaëc môû goùc vaøo trong vôùi goùc di leäch 60 ñoä 120°
- di leäch xoay :
+ coù hay khoâng coù ? + xoay bao nhieâu ñoä ?(khoù xaùc ñònh ñöôïc chính xaùc, vì theá khoâng baét buoäc phaûi ñoïc) Caàn caên cöù vaøo tö theá cuûa ñaàu trung taâm vaø ñaàu ngoaïi vi. VD ñaàu trung taâm laø tö theá nghieâng, nhöng ñaàu ngoaïi vi laø tö theá thaúng → coù di leäch xoay.
4. Ñoïc nhöõng baát thöôøng veà caáu truùc xöông (thöôøng gaëp trong gaõy xöông beänh lyù hoaëc gaõy xöông, sai khôùp cuõ, coù bieán chöùng). Cã thÓ nhËn biÕt ®−îc nh÷ng thay ®æi vÒ cÊu tróc cña x−¬ng trªn h×nh ¶nh X quang th«ng qua sù thay ®æi tÝnh chÊt c¶n quang cña nã, bao gåm: - Tiªu x−¬ng: Lµ t×nh tr¹ng mÊt toµn bé cÊu tróc mét vïng cña x−¬ng. æ tiªu x−¬ng cã thÓ ë ®Çu hay th©n x−¬ng, trong tñy hay ë vá x−¬ng. Ranh giíi th−êng nham nhë hoÆc cã thÓ râ nÐt (nh− trong nh÷ng æ tiªu x−¬ng cña bÖnh Kalehr). Trong vïng tiªu x−¬ng, mËt ®é c¶n quang cã thÓ ®ång nhÊt hoÆc cã v¸ch ng¨n, còng cã khi cã h×nh v«i hãa hoÆc h×nh nèt c¶n quang ®Ëm do m¶nh x−¬ng chÕt t¹o nªn. Tiªu x−¬ng th−êng gÆp trong u ¸c tÝnh thÓ tiªu x−¬ng nguyªn ph¸t (sarcoma x−¬ng) hoÆc thø ph¸t (di c¨n). 1 2 3
1. tiªu x−¬ng trong Sarcoma thÓ tiªu x−¬ng 2. tiªu x−¬ng trong bÖnh ®a u tuû x−¬ng (bÖnh Kahler) 3. tiªu x−¬ng trong chËu ph¶i trong u x−¬ng ¸c tÝnh
- Dµy ®Ëm x−¬ng (do ph¶n øng t©n t¹o x−¬ng): Dµy ®Ëm x−¬ng cã thÓ x¶y ra b¾t ®Çu tõ c¸c bÌ x−¬ng hoÆc tõ mÆt trong cña mµng x−¬ng. Dµy ®Ëm x−¬ng th−êng gÆp trong can x−¬ng æ gUy, cèt tuû viªm gian ®o¹n mUn tÝnh vµ ung th− x−¬ng nguyªn ph¸t vµ di c¨n ung th− x−¬ng thÓ t¹o x−¬ng. NÕu dµy ®Ëm x−¬ng x¶y ra ë x−¬ng dµi cã thÓ lµm che lÊp èng tuû.
2
Dµy ®Ëm x−¬ng trong sarcoma x−¬ng thÓ t¹o x−¬ng.
- Lo(cid:19)ng x−¬ng (th−a x−¬ng): Lµ hiÖn t−îng gi¶m can xi cña xu¬ng, th−êng gÆp trong th−a x−¬ng ë ng−êi giµ, do bÊt ®éng æ gUy l©u ngµy, giai ®o¹n ®Çu cña lao x−¬ng khíp vµ cèt tuû viªm... Do gi¶m mËt ®é can xi cña x−¬ng nªn c¸c v©n x−¬ng vµ bÌ x−¬ng th−êng hiÖn râ trªn phim chôp. - X−¬ng chÕt: Lµ t×nh tr¹ng cÊu tróc x−¬ng chØ cßn hiÖn diÖn thµnh phÇn c¸c kho¸ng chÊt, kh«ng cßn thµnh phÇn chÊt h÷u c¬. X−¬ng chÕt cã thÓ xuÊt hiÖn trong cèt tuû viªm, ho¹i tö v« khuÈn sôn tiÕp hîp ®Çu x−¬ng vµ c¸c x−¬ng con ®ang trong qu¸ tr×nh cèt ho¸.
Nh÷ng thay ®æi ë x−¬ng nh− m« t¶ trªn ®©y cã thÓ diÔn ra
®éc lËp hoÆc kÕt hîp víi nhau trong mét sè bÖnh l ý.
3
III. Xaùc ñònh tö theá thaúng nghieâng treân phim
Phim thaúng Phim nghieâng
Xöông ñuøi Coå xöông ñuøi
Goùc coå - thaân Daøi 125 - 135° Ngaén hoaëc khoâng thaáy ≈ 180°
Maáu chuyeån Thaáy roõ caû 2 maáu chuyeån Khoâng thaáy maáu chuyeån lôùn
Uï ngoài Troøn ñeàu Nhoïn
Loã bòt To nhoû
Thaân xöông Thaúng Cong ra sau
Loài caàu ñuøi 2 loài caàu choàng hình leân nhau
2 loài caàu naèm xa nhau, loài caàu trong to vaø thaáp hôn loài caàu ngoaøi
Xöông baùnh cheø Choàng hình leân loài caàu ñuøi Naèm rieâng bieät, tröôùc xöông ñuøi
Xöông caúng chaân Maâm chaøy Thaáy roõ 2 maâm chaøy Khoâng thaáy roõ 2 maâm chaøy
Loài cuû chaøy Khoâng thaáy Thaáy roõ
Khoaûng gian coát Roäng Heïp
Caùc maét caù 2 maét caù taùch xa nhau 2 maét caù choàng hình
Boùng phaàn meàm Ñeàu 2 beân Tröôùc ít, sau nhieàu
Xöông baøn chaân Dieän chaøy seân Phaúng Cong loài leân treân
Hình hoäp Hình con seân Xöông seân
Xöông goùt Choàng hình leân caùc xöông khaùc Nhìn roõ, khoâng choàng hình
Xöông ñoøn Thöôøng chæ chuïp ñöôïc phim thaúng.
Khôùp vai Thöôøng chæ chuïp ñöôïc phim thaúng.
Khôùp khuyûu Caùch xa nhau Choàng hình Moûm treân roøng roïc vaø moûm treân loài caàu
Xöông caùnh tay Thaúng Cong ra tröôùc
Xöông truï Thaúng. Khoù thaáy moûm khuyûu Cong ra tröôùc. Moûm khuyûu thaáy roõ
Boùng phaàn meàm Ñeàu 2 beân Tröôùc
Khôùp coå tay Thieát dieän ngang Roäng Heïp
Caùc xöông tuï coát Thaáy roõ töøng xöông Choàng hình, chæ thaáy roõ xöông thuyeàn
Caùc xöông ñoát baøn Thaáy roõ Choàng hình
4
* Hình aûnh minh hoaï : 1. khôùp hoâng chuïp thaúng
* Chuù yù : treân phim nghieâng, maáu chuyeån lôùn ôû tröôùc, maáu chuyeån beù ôû sau. 2. khôùp goái, chuïp thaúng vaø nghieâng
5
- Treân phim thaúng, xöông chaøy ôû tröôùc, xöông maùc ôû sau - Treân phim nghieâng, xöông chaøy ôû trong, xöông maùc ôû ngoaøi - Treân phim thaúng, loài caàu trong to vaø thaáp hôn loài caàu ngoaøi - Coù theå thaáy moät hoaëc vaøi xöông vöøng nhoû ôû tröôùc vaø sau khôùp (khoâng nhaàm vôùi maûnh
* Chuù yù : rôøi xöông gaõy). 3. Khôùp coå chaân vaø baøn chaân, chuïp thaúng vaø nghieâng
* Chuù yù : - Treân phim thaúng, dieän khôùp chaøy maùc döôùi (choã xöông maùc vaø xöông chaøy choàng hình leân nhau) bình thöôøng roäng khoaûng 0,5 cm, cao khoaûng 1,5 – 2 cm. Neáu dieän naøy giaûm hoaëc maát töùc laø coù doaõng moäng chaøy maùc. - Treân phim thaúng, truïc thaúng chính giöõa xöông chaøy phaûi ñi qua chính giöõa xöông seân. Truïc naøy thöôøng treäch khi coù baùn traät khôùp xöông seân ra ngoaøi.
6
4. khôùp vai chuïp thaúng, hình aûnh sai khôùp. 5. khôùp khuyûu, chuïp thaúng vaø nghieâng
7
- Treân phim thaúng, tö theá ngöûa, xöông quay ôû ngoaøi, xöông truï ôû trong. ÔÛ tö theá saáp,
- Treân phim nghieâng, xöông truï ôû döôùi, xöông quay ôû treân.
* Chuù yù : xöông quay baét cheùo xöông truï. 6. xöông caúng tay, chuïp thaúng vaø nghieâng
1 2
* Chuù yù : caên cöù vaøo ñaàu trung taâm thì phim 1 laø phim nghieâng, phim 2 laø phim thaúng. Ñaây laø tröôøng hôïp coù di leäch xoay.
8
7. khôùp coå tay, chuïp thaúng vaø nghieâng. 8. baøn tay, chuïp thaúng.
9
IV. Gaõy cuõ, gaõy môùi
- Gaõy môùi : bôø oå gaõy saéc neùt, khe gaõy roõ. - Gaõy cuõ hoaëc khôùp giaû : khe gaõy khoâng coøn saéc neùt (do can xöông hoaëc xô hoaù), daøy ñaäm, bôø oå gaõy tuø, troøn. Moät khôùp giaû töông ñoái ñieån hình seõ thaáy 2 ñaàu xöông troøn nhaün, hìn chaøy coái, khe giaõn caùch roõ, khoâng coù hoaëc coù raát ít can xöông, ñaäm ñoä 2 ñaàu xöông taêng.
KHÔÙP GIAÛ XÖÔNG CAÚNG CHAÂN
- OÅ gaõy lieàn xöông toát seõ xuaát hieän can xöông qua 4 giai ñoaïn :
• Can ñoä I : khe gaõy coøn roõ, can xöông daïng maây khoùi ôû giöõa oå gaõy. • Can ñoä II : can baét ñaàu che khuaát oå gaõy, coù caàu can noái 2 ñaàu oå gaõy (can beân). • Can ñoä III : khe gaõy khoâng roõ, can phì ñaïi phuû quanh oå gaõy, ngoaøi can beân coøn coù caû can ôû trung taâm. • Can ñoä IV : khoâng coøn thaáy khe gaãy do can môø ñaäm che phuû. Bôø can baét ñaàu thu nhoû hôn so vôùi can ñoä III.
10
