HỘI THẢO HÀNG NĂM PHÒNG CHỐNG UNG THƯ TP. HỒ CHÍ MINH - LẦN THỨ 27
340
ĐỘC TÍNH VÀ ĐÁP ỨNG CỦA HÓA XẠ TRỊ ĐỒNG THỜI CARCINÔM
THẦN KINH NỘI TIẾT CỔ TỬ CUNG
Trần Đặng Ngọc Linh1,2, Nguyễn Ngọc Thanh1
TÓM TẮT42
Mục tiêu: Đánh giá độc tính cấp và tỉ lệ đáp
ứng của hóa xạ trị đồng thời trong carcinôm thần
kinh nội tiết cổ tử cung.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu:
Hồi cứu 74 bệnh nhân carcinôm thần kinh nội tiết
cổ tử cung có giải phẫu bệnh và hóa mô miễn
dịch xác định được hóa xạ trị đồng thời từ 9/2019
đến 12/2022. Tất cả bệnh nhân được xạ trị ngoài
triệt để hoặc xạ trị bổ túc sau mổ. Xạ trị gồm xạ
trị ngoài kết hợp với xạ trị áp sát khi có chỉ định
hóa trị bằng Cisplatin 80mg/m2/tuần kết hợp
Etoposide 100mg/m2/tuần với 4 chu kỳ cách
nhau mỗi 3 tuần.
Kết quả: Tỉ lệ giảm bạch cầu, giảm bạch cầu
hạt, giảm tiểu cầu độ 3 - 4 lần lượt là 91,9%,
94,5% và 47,3 %. 36,5% (27 ca) có độc tính thận
(độ 3: 2ca, độ 4: 2 ca).
Tỉ lệ đáp ứng toàn bộ là 85,9% (đáp ứng
hoàn toàn 68,4%, một phần 17,5%).
Kết luận: Hóa xạ trị đồng thời carcinôm
thần kinh nội tiết cổ tử cung có tỉ lệ độc tính
huyết học cao và tỉ lệ đáp ứng cao.
Từ khóa: Ung thư cổ tử cung, carcinôm thần
kinh nội tiết, hóa xạ trị đồng thời, độc tính, đáp
ứng.
1Bệnh viện Ung Bướu TP. HCM
2Bộ môn Ung thư – Đại học Y Dược TP. HCM
Chịu trách nhiệm chính: Trần Đặng Ngọc Linh
Email: tranlinhub04@yahoo.com
Ngày nhận bài: 05/9/2024
Ngày phản biện: 11/9/2024
Ngày chấp nhận đăng: 03/10/2024
SUMMARY
EVALUATION OF ACUTE
TOXICITIES AND RESPONSE RATE
OF CONCURRENT
CHEMORADIATION IN
NEUROENDOCRINE CERVICAL
CANCER
Objective: To evaluate acute toxicity and
response rate of concurrent chemoradiotherapy in
cervical neuroendocrine carcinoma.
Methods: This retrospective study evaluated
74 cervical cancer patients with pathology and
immunochemochemistry confirmed
neuroendocrine carcinoma who received
concurrent chemoradiation between September
2019 and December 2022.
All patients were given external beam
radiation combined with brachytherapy when
clinically indicated. The chemotherapy regimen
consisted of Cisplatin and Etoposide for 4 cycles,
concurrently with radiation.
Results: The rates of grade 3 - 4 leukopenia,
neutropenia, and thrombocytopenia were 91.9%,
94.5%, and 47.3%, respectively. Kidney
toxicities rate was 36.5% (27 patients, grade 1 -
2: 22 patients, grade 3 in 2 patients, and grade 4
in 2 patients).
The overall response rate was 85.9%
(complete response: 68.4%, partial response
17.5%).
Conclusion: Concurrent chemoradiation in
neuroendocrine cervical cancer demonstrates a
high response rate but is also associated with
significant hematological toxicity.
Keywords: Cervical cancer, neuroendocrine
carcinoma, concurrent chemoradiotherapy,
toxicity, response.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
341
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Trên thế giới, ung thư cổ tử cung là loại
phổ biến đứng hàng thứ 4 trong các loại ung
thư ở phụ nữ, ước tính trong năm 2020 trên
toàn cầu có khoảng 604127 ca mới mắc và
341837 ca tử vong vì ung thư cổ tử cung. Tại
Việt Nam, ung thư cổ tử cung là ung thư
thường gặp đứng hàng thứ 4 ở phụ nữ chiếm
7% và đứng thứ 4 về tử suất chiếm 7,8%[1].
Carcinôm thần kinh nội tiết ở cổ tử cung
chỉ chiếm khoảng 2% trong ung thư cổ tử
cung nhưng bệnh có diễn tiến rất nhanh
thường cho di căn hạch và di căn xa sớm[2].
Do đó, chiến lược điều trị đòi hỏi vừa phải
kiểm soát bướu tại chỗ tốt đồng thời cũng
phải kiểm soát tình trạng di căn xa. Việc lựa
chọn phương thức điều trị chủ yếu được suy
ra từ điều trị ung thư cổ tử cung loại mô học
thường gặp và kinh nghiệm hóa trị của ung
thư phổi tế bào nhỏ, vai trò hóa trị đóng vai
trò quan trọng[3-4]. Trước đây, điều trị chính
là ưu tiên cho hóa trị trước, sau đó mới xạ trị,
nhiều trường hợp thất bại do bệnh tiến triển
tại chỗ trong thời gian hóa trị. Gần đây, xạ trị
được tiến hành sớm hơn trong thời gian hóa
trị giúp tăng kiểm soát tại chỗ sớm trong thời
gian hóa trị. Hóa xạ trị đồng thời được áp
dụng điều trị triệt để hay điều trị bổ túc
carcinôm thần kinh nội tiết cổ tử cung nhằm
giúp giảm tỉ lệ tái phát tại chỗ ngoài việc vẫn
kiểm soát di căn xa.
Tại Bệnh viện Ung Bướu TP. HCM, một
hồi cứu tất cả các ca carcinôm thần kinh nội
tiết cổ tử cung được điều trị 01/01/2015 đến
31/12/2017 cho thấy tiên lượng rất xấu. Tổng
cộng 24 ca được ghi nhận, kết quả 22 ca tử
vong, 2 ca mất dấu. Trung vị thời gian sống
còn toàn bộ là 11 tháng, tỉ lệ sống còn toàn
bộ 2 năm và 3 năm lần lượt là 12,5% và
0%[5].
Từ tháng 9/2019, phác đồ hóa xạ trị đồng
thời đã được áp dụng trong điều trị carcinôm
thần kinh nội tiết cổ tử cung tại Bệnh viện
Ung Bướu TP. HCM. Câu hỏi được đặt ra là:
“Độc tính và đáp ứng của hóa xạ trị đồng
thời trong carcinôm thần kinh nội tiết cổ tử
cung như thế nào?”. Mục tiêu của nghiên cứu
này là đánh giá độc tính và đáp ứng của hóa
xạ trị đồng thời carcinôm thần kinh nội tiết
cổ tử cung tại Bệnh viện Ung Bướu TP.
HCM.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng: Bệnh nhân ung thư cổ tử
cung điều trị tại bệnh viện Ung Bướu TP.
HCM từ 01/9/2019 đến 31/12/2022 thỏa các
tiêu chuẩn: Giải phẫu bệnh và hóa mô miễn
dịch là carcinôm thần kinh nội tiết; giai đoạn
chưa có di căn xa; ECOG từ 0 - 2; chức năng
tủy xương, gan, thận bình thường (bạch cầu
hạt > 1.500/mm3, tiểu cầu > 100000/mm3,
AST/ALT < 2,5 lần giới hạn trên trị số bình
thường, độ lọc cầu thận ≥ 60ml/phút); và
đồng ý tham gia hóa xạ trị đồng thời.
Cỡ mẫu: Theo y văn, tỉ lệ đáp ưng toàn
bộ khoảng 80% với hóa xạ đồng thời, sai số
chuẩn 10%, độ tin cậy 95%, α = 5%, β =
10%, z = 1,96. Cỡ mẫu ước tính 62 bệnh
nhân. Thực tế có 74 bệnh nhân tham gia
nghiên cứu.
2.2. Phương pháp: Nghiên cứu hồi cứu.
2.3. Phác đồ điều trị:
Hóa trị: Cisplatin 80mg/m2/tuần kết hợp
Etoposide 100mg/m2/tuần x 4 chu kỳ bắt đầu
vào ngày xạ trị đầu tiên, mỗi chu kỳ cách
nhau 21 ngày. Carboplatin có thể thay thế
cisplatin ở bệnh nhân có suy giảm chức năng
thận hoặc bệnh lý thần kinh ngoại biên.
Xạ trị ngoài vùng chậu tổng liều là 40 -
45Gy, sau đó tăng liều vào vùng chu cung và
hạch chậu lên 50 - 50,4Gy. Đối với trường
HỘI THẢO HÀNG NĂM PHÒNG CHỐNG UNG THƯ TP. HỒ CHÍ MINH - LẦN THỨ 27
342
hợp xạ trị bổ túc sau mổ, tổng liều xạ ngoài
là 50,4Gy.
Xạ trị áp sát được thực hiện đối với
trường hợp xạ trị triệt để cổ tử cung, chúng
tôi sử dụng phác đồ 7Gy với 3 phân liều hoặc
6Gy với 4 phân liều. Đối với trường hợp
bệnh nhân đã phẫu thuật cần xạ trị áp sát bổ
túc thì xạ trị áp sát vào diện cắt âm đạo 7Gy
với 2 phân liều.
2.4. Đánh giá độc tính và đáp ứng:
Độc tính cấp sẽ được đánh giá qua lâm
sàng và xét nghiệm. Công thức máu, chức
năng gan, thận, điện giải đồ được xét nghiệm
trước mỗi đợt hóa trị và mỗi tuần sau hóa trị.
Độc tính cấp được đánh giá theo tiêu chuẩn
CTCAE phiên bản 5.0.
Đánh giá đáp ứng qua theo dõi, khám
định kỳ tại chỗ và toàn thân sau 3 tháng đầu
điều trị, sau đó mỗi 3 tháng trong 2 năm đầu.
Chụp CTscan bụng chậu hoặc MRI bụng
chậu được lựa chọn thực hiện, X quang ngực,
tổng phân tích tế bào máu, chức năng gan
thận được thực hiện sau 3 tháng điều trị.
Việc đánh giá đáp ứng bao gồm cả đáp ứng
bệnh tại chỗ và đáp ứng của hạch di căn bằng
tiêu chuẩn RECIST v1.1.
2.5. Phân tích thống kê: Nhập và xử lý
dữ liệu bằng phần mềm SPSS 20.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm nhóm bệnh nhân tham gia nghiên cứu:
Tuổi trung bình: 44,7 tuổi ± 11,1. Thường gặp nhất 40 - 49 tuổi: 36,5%.
Bảng 1. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng trước điều trị
Đặc điểm
Số ca
Tỉ lệ (%)
Kích thước bướu
Bướu 2cm
7
9,4
Bướu > 2cm đến 4cm
27
36,5
Bướu > 4cm
40
54,1
Giai đoạn FIGO 2018
IB1
4
5,4
IB2
16
21,6
IB3
24
32,4
IIA1
2
2,7
IIA2
1
1,4
IIB
6
8,1
IIIB
1
1,4
IIIA
3
4,1
IIIC1
15
20,3
IIIC2
2
2,7
Loại mô bệnh học
Carcinôm thần kinh nội tiết thuần túy
64
86,5
Carcinôm thần kinh nội tiết hỗn hợp
10
13,5
Độ lọc cầu thận
≥ 50ml/phút
72
97,3
< 50ml phút
2
2,7
Thiếu máu
< 10g/dl
7
9,5
10 - 12g/dl
18
24,3
> 12
49
66,2
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
343
3.2. Đặc điểm điều trị
Tổng thời gian điều trị: Trung bình 85,3 ngày, trung vị 77 ngày.
Thời gian theo dõi bệnh nhân ít nhất là 2 tháng, dài nhất là 56,5 tháng với trung vị là 21,9
tháng.
Bảng 2. Đặc điểm điều trị
Đặc điểm điều trị
Số ca
Tỉ lệ (%)
Phẫu thuật
17
21,6
Hóa xạ trị đồng thời
57
78,4
3
4
5,4
4
70
94,6
3D-CRT
60
81,1
IMRT
14
18,9
Tính trong toàn bộ chu kỳ hóa trị, có 45
bệnh nhân chiếm tỷ lệ 60,8% bị trì hoãn hóa
trị. Lý do hoãn hóa trị chiếm tỷ lệ cao nhất là
giảm bạch cầu hạt độ 4 (36,4%), kế đến là
suy thận (29,5%) và giảm bạch cầu hạt độ 3
(22,7%).
3.3. Độc tính điều trị
3.3.1. Độc tính huyết học:
Bảng 3. Độc tính huyết học
Độc tính huyết học
Độ 1 - 2
Độ 3 - 4
Tính chung
Bạch cầu
6 (8,1%)
68 (91,9%)
74 (100%)
Bạch cầu hạt
4 (5,5%)
70 (94,5%)
74 (100%)
Tiểu cầu
31 (41,9%)
35 (47,3%)
66 (89,2%)
Hồng cầu
22 (29,7%)
52 (70,3%)
74 (100%)
Hình 1. Giảm bạch cầu (trái) và bạch cầu hạt (phải) theo chu k hóa trị
HỘI THẢO HÀNG NĂM PHÒNG CHỐNG UNG THƯ TP. HỒ CHÍ MINH - LẦN THỨ 27
344
Hình 2. Thiếu máu (trái) và giảm tiểu cầu (phải) theo chu k hóa trị
Giảm bạch cầu và tiểu cầu thường tự hồi phục sau 1 - 2 tuần, riêng thiếu máu thường kèm
xuất huyết từ bướu và được truyền máu.
3.3.2. Độc tính ngoài huyết học:
Bảng 4. Độc tính ngoài huyết học
Độc tính
Số ca (%)
Độ 1
Độ 2
Độ 3
Độ 4
Nôn ói
5 (6,7%)
19 (25,6%)
9 (12,2%)
1 (1,4%)
Tiêu chảy
8 (10,8%)
8 (10,8%)
7 (9,5%)
-
Độc tính thận
14 (18,9%)
9 (12,2%)
2 (2,7%)
2 (2,7%)
Độc tính gan
12 (16,2%)
1 (1,4%)
1 (1,4%)
-
3.3.3. Đáp ứng: Đánh giá tại thời điểm 3 tháng sau điều trị:
Bảng 5. Đáp ứng điều trị
Đáp ứng điều trị
Số ca
Tỉ lệ
Tiến triển
4
7,05 %
Một phần
10
17,5%
Đáp ứng hoàn toàn
39
68,4%
Không đánh giá
4
7,05 %
Tổng
57
100 %
Đánh giá đáp ứng chỉ thực hiện trên 57
bệnh nhân được điều trị đầu tiên là hóa xạ trị
đồng thời triệt để. Các bệnh nhân đã phẫu
thuật trước không còn bướu, hóa xạ trị đồng
thời bổ túc sau mổ thì không đánh giá. Trong
4 ca không đánh giá đáp ứng, có 3 ca tử vong
trước 3 tháng sau điều trị và 1 bệnh nhân bỏ
tái khám định kỳ sau điều trị.
IV. BÀN LUẬN
4.1. Đặc điểm nhóm nghiên cứu
Tuổi trung bình: 44,7 tuổi (17 - 74 tuổi),
thường gặp nhất 40 - 49 tuổi: 36,5%, ghi
nhận này phù hợp với nghiên cứu trước đây
về ung thư cổ tử cung thần kinh nội tiết khảo
sát tại Bệnh viện Ung Bướu TP. HCM với độ
tuổi trung bình 47,3 ± 9,16.