CHUYÊN ĐỀ: HỘI THẢO PHÒNG CHỐNG UNG THƯ HÀ NỘI 2024
302
GIÁ TRỊ CỦA PHƯƠNG PHÁP XÉT NGHIỆM TẾ BÀO HỌC VÚ
THEO PHÂN LOẠI YOKOHAMA TẠI BỆNH VIỆN UNG BƯỚU HÀ NỘI
Nguyễn Thị Hải1, Nguyễn Thị Ngọc1, Dương Hoàng Hảo1,
Phạm Minh Anh1, Nguyễn Thị Tâm2
TÓM TẮT37
Đặt vấn đề: Phân loại tế bào học (TBH) vú
Yokohama được học viện TBH Quốc tế (IAC)
phát triển năm 2016 với sự đồng thuận của các
nhà nghiên cứu, mô tả rõ ràng, định nghĩa cụ thể,
dự báo nguy cơ ác tính và gợi ý hướng quản lý
tiếp theo cho người bệnh. Hệ thống phân loại
chn đoán tế bào học (TBH) được áp dụng trong
chn đoán tế bào học tuyến vú
Mục tiêu: Đánh giá giá trị của phương pháp
xét nghiệm TBH vú theo phân loại Yokohama tại
Bệnh viện Ung Bướu Hà Nội.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu:
Nghiên cứu mô tả cắt ngang tiến hành trên người
bệnh làm xét nghiệm TBH chọc hút kim nhỏ
tuyến vú tại Bệnh viện Ung Bướu Hà Nội từ
tháng 04 - 09/2023.
Kết quả nghiên cứu: Nghiên cứu ghi nhận
1929 người bệnh làm xét nghiệm TBH chọc hút
kim nhỏ tuyến vú, trong đó có 652 người bệnh
được sinh thiết/phu thuật làm mô bệnh học.
Nguy cơ ác tính của các nhóm chn đoán II, III,
IV, V theo phân loại Yokohama lần lượt là 1,9%;
22,9%; 93,1% và 100%. Xét nghiệm tế bào học
có độ nhạy, độ đặc hiệu, độ chính xác, giá trị dự
đoán âm tính, giá trị dự đoán dương tính cao
1Bệnh viện Ung Bướu Hà Nội
2Bệnh viện 199
Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Thị Hải
Email: hainguyen.bvub@gmail.com
Ngày nhận bài: 19/08/2024
Ngày phản biện khoa học: 10/09/2024
Ngày duyệt bài: 09/10/2024
tương ứng dao động 48,6% – 92,4%; 86%-
100%; 87,2%-95%; 89,8%- 98,1%; 92,4 -100%.
Kết luận: Xét nghiệm tế bào học tuyến vú
theo phân loại Yokohama có vai trò quan trọng
trong dự báo nguy cơ ác tính và gợi ý hướng
quản lý tiếp theo. Nguy cơ ác tính tăng dần theo
các phân nhóm, nhóm IV và nhóm V có nguy cơ
ác tính cao.
Từ khóa: tế bào học vú, ung thư vú, phân
loại Yokohama.
SUMMARY
THE VALUE OF BREAST CYTOLOGY
ACCORDING TO THE YOKOHAMA
CLASSIFICATION AT HANOI
ONCOLOGY HOSPITAL
Introduction: The Yokohama Breast
Cytology Classification was developed by the
International Academy of Cytology (IAC) in
2016 with the consensus of researchers. It
provides clear description, articulate definitions,
is able to predict the risk of malignancy and to
suggest the further disease management. This
cytological diagnostic classification system is
applied in breast cytology diagnosis.
Objective: To evaluate the value of the
breast cytology according to the Yokohama
classification at Hanoi Oncology Hospital.
Subjects and methods: A descriptive cross-
sectional study was conducted on patients who
underwent breast fine-needle aspiration cytology
(FNAC) at Hanoi Oncology Hospital from April
to September 2023.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
303
Results: The study recorded 1,929 patients
who underwent breast FNAC, of which 652
patients performed biopsy/surgery for
histopathology. The malignancy risks of
diagnostic groups II, III, IV, and V according to
the Yokohama classification were 1.9%, 22.9%,
93.1%, and 100%, respectively. The cytology test
showed high sensitivity, specificity, accuracy,
negative predictive value, and positive predictive
value, ranging from 48.6% to 92.4%, from 86%
to 100%,from 87.2% to 95%, from 89.8% to
98.1%, and from 92.4% to 100%, respectively.
Conclusion: The breast cytology according
to the Yokohama classification plays an
important role in predicting the risk of
malignancy and suggesting further management.
The risk of malignancy increases progressively
across the subgroups, with groups IV and V
having a high risk of malignancy.
Keywords: Breast cytology, breast cancer,
Yokohama classification.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Học viện Tế bào học quốc tế (IAC) đã
thành lập một nhóm các chuyên gia giải phu
bệnh tế bào vú, các nhà lâm sàng, để phát
triển hệ thống phân loại Yokohama cho báo
cáo tế bào học vú, được khởi động lần đầu tại
hội nghị tế bào học quốc tế năm 2016. Phân
loại Yokohama đã chia báo cáo tế bào học vú
thành 5 nhóm, mỗi nhóm có mô tả rõ ràng,
định nghĩa cụ thể, dự báo nguy cơ ác tính và
gợi ý hướng quản lý tiếp theo cho người
bệnh. Hệ thống nhấn mạnh đến quy trình lấy
mu và chn đoán, cũng như sự cần thiết có
các nhà tế bào học có kinh nghiệm trong diễn
giải kết quả. Qua nhiều nghiên cứu trên thế
giới, việc áp dụng hệ thống phân loại chn
đoán TBH này đã chứng minh được độ nhạy
và độ đặc hiệu cao trong chn đoán TBH
tuyến vú, tuy nhiên ở Việt Nam các nghiên
cứu tương tự còn hạn chế. Vì vậy, chúng tôi
tiến hành nghiên cứu đề tài này với mục tiêu:
“Đánh giá giá trị của phương pháp xét
nghiệm tế bào học vú theo phân loại
Yokohama tại bệnh viện Ung Bướu Hà
Nội”.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Gồm 1929 người bệnh làm xét nghiệm
TBH chọc hút kim nhỏ tuyến vú, trong đó có
652 người bệnh được sinh thiết/phu thuật
làm mô bệnh học tại Bệnh viện Ung Bướu
Hà Nội từ tháng 04 - 09/2023.
2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn:
Người bệnh nữ được làm xét nghiệm
TBH chọc hút kim nhỏ tuyến vú, có đầy đủ
thông tin theo mu thu thập thông tin nghiên
cứu, có đủ tiêu bản và khối nến đảm bảo chất
lượng.
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ:
Người bệnh có ung thư vú tái phát.
Người bệnh có ung thư cơ quan khác di căn
tới vú
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu:
Phương pháp nghiên cứu mô tả cắt
ngang.
Các trường hợp trong nghiên cứu được
chọc tế bào tại khoa Giải phu bệnh-tế bào
(không dưới HDSA) hoặc khoa chn đoán
hình ảnh (dưới HDSA). Tiêu bản sau đó sẽ
được nhuộm Giemsa và tiến hành chn đoán
TBH theo 5 phân nhóm của hệ thống phân
loại TBH vú Yokohama: Nhóm I: Không
thỏa đáng; Nhóm II: Lành tính; Nhóm III:
Không điển hình; Nhóm IV: Nghi ngờ ác
tính; Nhóm V: Ác tính1. Đánh giá giá trị của
phương pháp tế bào học khi đối chiếu với mô
bệnh học.
2.2.2. Quy trình đọc và thẩm định các
kết quả:
CHUYÊN ĐỀ: HỘI THẢO PHÒNG CHỐNG UNG THƯ HÀ NỘI 2024
304
Để đảm bảo kết quả tế bào học và mô
bệnh học chính xác, khách quan, mỗi tiêu
bản sẽ được đọc độc lập bởi 2 bacsĩ có kinh
nghiệm, các trường hợp không tương hợp sẽ
được hội chn với chuyên gia.
2.3. Các biến số
- Đánh giá nguy cơ ác tính của các nhóm
chn đoán tế bào học theo phân loại
Yokohama
- Giá trị của xét nghiệm tế bào học chọc
hút kim nhỏ tuyến vú trong chn đoán tổn
thương vú: Độ nhạy, độ đặc hiệu, độ chính
xác, giá trị chn đoán dương tính, giá trị chn
đoán âm tính. Các giá trị trên được tính cho
các trường hợp (TH) giả định như sau:
+ TH1: nếu chỉ nhóm V được gọi là chn
đoán ác tính
+ TH2: nhóm IV, nhóm V được coi là
chn đoán ác tính
+ TH3: nhóm III, IV, V được coi là chn
đoán ác tính
2.4. Quản lý thông tin và phân tích dữ
liệu
Các trường hợp nghiên cứu được mã hóa
dữ liệu. Xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS
20.0.
2.5. Đạo đức trong nghiên cứu
Đề tài được hội đồng khoa học Bệnh viện
Ung Bướu Hà Nội phê duyệt.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Bảng 1. Đối chiếu kết quả tế bào học với kết quả mô bệnh học, đánh giá nguy cơ ác
tính của các nhóm chẩn đoán tế bào học
Chẩn đoán tế bào học
Chẩn đoán mô
bệnh học
Kết quả mô bệnh học
Nguy cơ ác tính
(ROM)
Lành tính
Ác tính
Nhóm I N=524
N=74
68
6
8,1% (6/74)
Nhóm II N=1205
N=415
407
8
1,9% (08/415)
Nhóm III N=104
N=83
64
19
22,9% (19/83)
Nhóm IV N=33
N=29
2
27
93,1% (27/29)
Nhóm V N=63
N=51
0
51
100% (51/51)
Nhận xét:
- Trong nhóm I, có 6 trường hợp có kết
quả mô bệnh học là ác tính, trong đó có 5
trường hợp UTBM xâm nhập típ không đặc
biệt, 1 trường hợp Ung thư biểu mô ống tại
chỗ (DCIS) độ cao (ROM=8,1%).
- Trong nhóm II, có 8 trường hợp chn
đoán âm tính giả, kết quả mô bệnh học là
DCIS độ thấp và UTBM xâm nhập típ NST
và típ tiểu thùy (ROM=1,9%).
- Trong nhóm III có 19 trường hợp sau
khi làm xét nghiệm mô bệnh học có kết quả
ác tính, bao gồm các típ UTBM xâm nhập típ
không đặc biệt, UTBM thể nhầy và U
phyllode ác tính (ROM=22,9%).
- Trong nhóm IV, kết quả mô bệnh học
sau sinh thiết/phu thuật có 27/29 (93,1%)
trường hợp là ác tính gồm các típ: UTBM
xâm nhập típ không đặc biệt, UTBM thể
nhầy, UTBM típ vi nhú, UTBM nhú típ đặc,
UTBM nội ống độ cao. Có 2 trường hợp cho
kết quả mô bệnh học là lành tính (u nhú nội
ống).
- Trong nhóm V (ác tính), 100% các
trường hợp sau khi sinh thiết có kết quả mô
bệnh học là ác tính, trong đó chủ yếu là
UTBM xâm nhập típ không đặc biệt, UTBM
nội ống, ngoài ra cũng gặp UTBM típ vi nhú,
UTBM tiểu thùy, UTBM thể nhầy và U
phyllode ác tính
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
305
Bảng 2. Giá trị của xét nghiệm tế bào học chọc hút kim nhỏ trong chẩn đoán tổn
thương vú
Các chỉ số
TH1
TH2
TH3
Độ nhạy
48,6%
74,3%
92,4%
Độ đặc hiệu
100%
99,6%
86%
Độ chính xác
90,7%
95%
87,2%
Giá trị dự báo dương tính
100%
97,5%
92,4%
Giá trị dự báo âm tính
89,8%
94,6%
98,1%
Nhận xét:
- Theo kết quả thu được thấy, xét nghiệm
tế bào học chọc hút kim nhỏ có độ nhạy
trong khoảng 48,6% - 92,4%, độ đặc hiệu từ
86 – 100%, độ chính xác từ 87,2% - 95%, giá
trị dự báo dương tính: 92,4% - 100%, giá trị
dự báo âm tính 89,8% - 98,1%.
- Độ chính xác tối đa đạt được là 95% khi
coi nhóm IV, V là chn đoán dương tính,
trong khi đó, độ nhạy cao nhất khi coi chn
đoán nhóm III, IV, V là chn đoán dương
tính.
IV. BÀN LUẬN
Trong 1929 đối tượng nghiên cứu có 652
trường hợp được phu thuật/sinh thiết và làm
mô bệnh học, 541 (83%) tổn thương là lành
tính và 111 (17%) tổn thương là ác tính.
Nhóm lành tính gồm u xơ tuyến, biến đổi xơ
nang, nang vú, tổn thương viêm cấp, tổn
thương viêm hạt, u nhú nội ống..., u xơ tuyến
là bệnh lý phổ biến nhất, tiếp theo là áp xe
tuyến vú, viêm tuyến vú mạn tính.
Trong 652 trường hợp được sinh
thiết/phu thuật làm mô bệnh học, có 74
trường hợp có kết quả tế bào thuộc nhóm I
(không thỏa đáng); 415 trường hợp được
chn đoán tế bào là lành tính, 83 trường hợp
tế bào không điển hình, 80 trường hợp được
chn đoán tế bào là nghi ngờ ác tính hoặc ác
tính. Nguy cơ ác tính của các nhóm chn
đoán II, III, IV, V lần lượt là 1,9%; 22,9%;
93,1% và 100%. Nguy cơ ác tính hầu như
tăng dần theo các phân nhóm, nhóm IV và
nhóm V có nguy cơ ác tính cao trên 90%.
Nhìn chung kết quả của chúng tôi có sự
tương đồng với nghiên cứu của các tác giả
khác. Tuy nhiên so với nguy cơ ác tính mà
Yokohama đưa ra thì nhóm III có tỷ lệ cao
hơn, nhóm II, nhóm IV và nhóm V có sự phù
hợp cao1. Nguyên nhân là do đối tượng
nghiên cứu của chúng tôi thường là người
bệnh đã được khám chn đoán có bệnh lý ở
các bệnh viện tuyến trước hoặc các phòng
khám đa khoa, nhiều người bệnh đã được
thực hiện xét nghiệm TBH nhiều lần. Trong
nghiên cứu của chúng tôi, nguy cơ ác tính
đối với các tổn thương lành tính, không điển
hình, nghi ngờ ác tính và ác tính lần lượt là
1,9%; 22,9%; 93,1% và 100%. Những kết
quả này có thể so sánh với các nghiên cứu
trước đây. Trong nghiên cứu của De Rosa
với cỡ mu 4624, ROM cho loại lành tính là
4,9% và cho loại ác tính là 98,8%2. Tương
tự, trong một nghiên cứu được thực hiện tại
Hồng Kông từ năm 2001 đến năm 2016,
ROM cho nhóm lành tính chỉ là 0,5%, trong
khi tỷ lệ này của nhóm ác tính là 100%3. Một
nghiên cứu tương tự với 1105 mu báo cáo
tỷ lệ ROM cho các bệnh lý lành tính, không
điển hình, nghi ngờ ác tính và ác tính lần lượt
là 0,4%, 25,0%, 85,7% và 100%4.
Trong nhóm TBH lành tính, tổng cộng có
415 trường hợp được sinh thiết/ phu thuật
làm mô bệnh học. Nguy cơ ác tính của nhóm
này trong nghiên cứu của chúng tôi là 1,9%,
CHUYÊN ĐỀ: HỘI THẢO PHÒNG CHỐNG UNG THƯ HÀ NỘI 2024
306
cao hơn nghiên cứu của Dixit5; nhưng thấp
hơn các tác giả khác như Hoda RS6. Trường
hợp âm tính giả còn lại có kích thước u nhỏ,
lấy mu không vào tổn thương mà chủ yếu
hồng cầu và các đám biểu mô vú lành tính.
Các trường hợp này không có sự tương hợp
với kết quả chn đoán hình ảnh nên được chỉ
định sinh thiết làm MBH để có chn đoán
xác định.
Nguy cơ ác tính của nhóm TBH không
điển hình theo dõi sau phu thuật theo các
nghiên cứu của nước ngoài dao động từ 13%
đến 51%5,6. Trong nghiên cứu của chúng tôi,
tỉ lệ ác tính ở nhóm này là 22,9%.
Việc phân biệt giữa tình trạng quá sản
biểu mô lành tính và ung thư biểu mô tại chỗ,
giữa ung thư biểu mô tại chỗ và ung thư biểu
mô xâm nhập vn luôn là một vấn đề khó
khăn. U nhú nội ống cũng có thể cho chn
đoán không điển hình và nghi ngờ ác tính
Biểu mô quá sản trong u nhú nội ống có thể
cho hình ảnh nhiều tế bào biểu mô rời rạc, tế
bào trụ, hoặc nhiều mảnh mô có cấu trúc
phức tạp, với nhân không điển hình. Một số
trường hợp có thể chn đoán ngay là u nhú
nội ống, cũng có trường hợp hướng tới chn
đoán của ung thư biểu mô nhú tại chỗ.
Nguy cơ ác tính của nhóm nghi ngờ ác
tính và ác tính trong nghiên cứu của chúng
tôi đều cao, thứ tự là 93,1% và 100%, tương
tự kết quả của các tác giả Quadri S, Chauhan.
Với nguy cơ ác tính cao như vậy, cho thấy áp
dụng bước xử trí tiếp theo của nhóm IV
tương tự nhóm V là một hướng dn quản lý
hợp lý. Người bệnh ở hai nhóm này cần được
chỉ định làm mô bệnh học để chn đoán xác
định. Kết quả trong nghiên cứu của chúng tôi
thì nhóm IV có 02 trường hợp dương tính
giả.
Phương pháp tế bào học để chn đoán
các tổn thương tuyến vú có vị trí quan trọng
tại các nước mà nguồn lực y tế còn hạn chế
như ở Việt Nam. Để đánh giá được giá trị
của xét nghiệm tế bào học, chúng tôi tiến
hành tính toán độ nhạy, độ đặc hiệu, độ chính
xác, giá trị dự đoán âm tính, giá trị dự đoán
dương tính, chia thành 3 TH:
+ TH1: khi chỉ chn đoán ác tính – nhóm
V được coi là dương tính
+ TH2 khi chn đoán nghi ngờ ác tính, ác
tính – nhóm IV, V được coi là dương tính
+ TH3: khi chn đoán tế bào không điển
hình, nghi ngờ ác tính, ác tính – nhóm III,
IV, V được coi là dương tính.
Dựa theo kết quả tính toán, độ nhạy tối
đa (92,4%) đạt được khi nhóm trường hợp
không điển hình, nhóm nghi ngờ ác tính và
ác tính (TH3) được coi là kết quả xét nghiệm
dương tính. Tuy nhiên việc đưa nhóm không
điển hình vào kết quả dương tính làm độ đặc
hiệu và độ chính xác giảm. Độ đặc hiệu cao
nhất (100%) khi chỉ các trường hợp ác tính
(TH1) được đưa vào kết quả ác tính, trong
khi đó độ chính xác sẽ là tối đa (95%) nếu
các trường hợp nghi ngờ ác tính và ác tính
được cho là kết quả dương tính (TH2). Wong
và cộng sự, Montezum và cộng sự7, Agarwal
và cộng sự8, De Rosa2 và cộng sự đã chứng
minh những phát hiện tương tự. McHugh và
cộng sự quan sát thấy độ nhạy và độ đặc hiệu
cao nhất trong các tình huống tương tự,
nhưng họ quan sát thấy độ chính xác tối đa
khi chỉ những trường hợp ác tính mới được
coi là kết quả xét nghiệm dương tính.
V. KẾT LUẬN
Qua đối chiếu kết quả tế bào học tuyến
vú theo Yokohama với mô bệnh học sau sinh
thiết/ phu thuật của 652/1929 trường hợp tại
bệnh viện Ung Bướu Hà Nội:
Trong 652/1929 trường hợp được phu
thuật/sinh thiết làm mô bệnh học, 541 (83%)