1
LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Mặc dù ngành bảo hiểm thương mại ở Việt Nam được bắt đầu hình thành từ năm 1965 với sự
ra đời của Công ty bảo hiểm Việt Nam (Nay Tập đoàn tài chính- bảo hiểm Bảo Việt), nhưng Việt
Nam chỉ thực sự có thị trường bảo hiểm từ năm 1994 sau khi Nghị định 100/CP của Chính phủ được
ban hành tháng 12 năm 1993. Với sự ra đời của hàng loạt các doanh nghiệp bảo hiểm, thị trường bảo
hiểm Việt Nam đã trở nên sôi động hơn, từng bước đáp ứng được các nhu cầu về bảo hiểm của các tổ
chức nhân trong hội. Tốc độ tăng trưởng doanh thu phí bảo hiểm hàng năm của thị trường
trong những năm qua đều đạt từ 20% đến 30%. Tuy nhiên, mặc đạt được tốc độ tăng trưởng cao,
tiềm năng của thị trường bảo hiểm Việt Nam nói chung, thị trường bảo hiểm phi nhân thọ nói riêng
vẫn còn "bỏ ngỏ" lớn. Bên cạnh đó, sự tăng trưởng của thị trường bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam
cũng bộc lộ nhiều tồn tại như: cạnh tranh không lành mạnh diễn ra tràn lan, đặc biệt giữa các
doanh nghiệp bảo hiểm trong nước; chất lượng của dịch vụ bảo hiểm không cao chưa được chú
trọng; năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp bảo hiểm trong nước yếu kém. Điều đó sẽ ảnh
hưởng tới tốc độ tăng trưởng và sự phát triển bền vững của thị trường bảo hiểm phi nhân thViệt
Nam trong thời gian tới.
Xuất phát từ những vấn đề thực tế trên, người trực tiếp công tác trong ngành bảo hiểm,
Nghiên cứu sinh đã chọn đề tài: Giải pháp phát triển thị trường bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam
để nghiên cứu trong luận án của mình.
Ngoài ra, cho đến nay ở Việt Nam, tuy đã có một số nghiên cứu các lĩnh vực riêng biệt,
các chủ đề riêng biệt của thị trường bảo hiểm phi nhân thọ, nhưng chưa nghiên cứu nào về
toàn bộ thị trường y. vậy, đtài nghiên cứu ý nghĩa cả về mặt luận thực tiễn; tài
liệu tham khảo cho các chuyên gia, các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực bảo hiểm những nhân
khác có quan tâm.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên sở khái quát những vấn đề luận chung về bảo hiểm, bảo hiểm phi nhân thọ, thị
trường bảo hiểm các nhân tố ảnh hưởng tới hoạt động của thị trường bảo hiểm, luận án phân tích
thực trạng hoạt động phát triển của thị trường bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam giai đoạn 2006-
2010, từ đó đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm phát triển hoạt động bảo hiểm phi nhân thọ thời
gian tới.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Những vấn đlý luận chung vbảo hiểm, bảo hiểm phi nhân thọ
thị trường bảo hiểm phi nhân thọ gắn liền với thực tiễn Việt Nam.
Phạm vi nghiên cứu:
- Nghiên thị trường bảo hiểm phi nhân thọ đối với hoạt động bảo hiểm gốc, chỉ nghiên cứu
hoạt động tái bảo hiểm, hoạt động đầu tư tài chính trên giác độ hỗ trợ hoạt động bảo hiểm gốc.
- Nghiên cứu toàn bộ thtrường bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam, trong đó nghiên cứu
điển hình ở một số doanh nghiệp dẫn đầu thị trường.
- Thời gian nghiên cứu tập trung giai đoạn 2006-2010 một số năm trước đó để so sánh,
phân tích.
2
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Luận án chủ yếu sử dụng tài liệu, số liệu đã được công bố từ các nguồn: Niên giám thống kê,
Cục quản lý và giám sát bảo hiểm- Bộ tài chính, Hiệp hội bảo hiểm Việt Nam, một số doanh nghiệp
bảo hiểm như Bảo Việt, Bảo Minh, Bảo hiểm dầu khí (PVI), các bài báo, bài viết, công trình nghiên
cứu được công bố trên các phương tiện thông tin đại chúng để phục vụ cho việc nghiên cứu.
Luận án sử dụng phương pháp lập bảng biểu, phương pháp so sánh, phương pháp tổng hợp,
phương pháp phân tích trong nghiên cứu tổng quan tài liệu, từ đó rút ra những kết luận, những bài
học đối với sự phát triển của thị trường bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam. Đây những sở về
mặt lý luận và thực tiễn để luận án đề xuất các giải pháp phát triển thị trường.
5. Những đóng góp của luận án
- Hệ thống hoá và làm thêm những vấn đề luận bản vbảo hiểm thương mại, bảo
hiểm phi nhân thọ và thị trường bảo hiểm phi nhân thọ.
- Nghiên cứu bài học kinh nghiệm của các nước về phát triển thị trường bảo hiểm phi nhân
thọ cho Việt Nam.
- Phân tích, đánh gthực trạng phát triển thị trường bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam giai
đoạn 2006-2010.
- Đề xuất các giải pháp nhằm phát triển thị trường bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam đến năm
2020.
6. Kết cấu luận án
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận án có kết cấu ba chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về phát triển thị trường bảo hiểm phi nhân thọ
Chương 2: Thực trạng thị trường bảo hiểm phi nhân thọ ở Việt Nam (giai đoạn 2006-2010)
Chương 3: Giải pháp phát triển thị trường bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam
7. Tổng quan nghiên cứu
Liên quan đến thị trường BHPNT và phát triển thị trường BHPNT, đã các công trình
nghiên cứu được công bố sau:
1) Luận án "Hoạt động đầu của các doanh nghiệp bảo hiểm nhà nước Việt Nam" , năm
2004, Phạm Thị Định
Luận án tập trung nghiên cứu:
- Những vấn đề lý luận chung về hoạt động đầu tư của doanh nghiệp bảo hiểm
- Kinh nghiệm của các nước về quản lý hoạt động đầu tư của doanh nghiệp bảo hiểm
- Phân ch thực trạng hoạt động hoạt động đầu của các DNBH Nhà ớc Việt nam bao
gồm Bảo Việt, Bảo Minh và PVI
- Đưa ra hệ thống các giải pháp phát triển hoạt động đầu của các DNBH nhà nước Việt
Nam.
Như vậy, đề tài chỉ nghiên cứu một mảng trong hoạt động kinh doanh của 3 DNBH hoạt
động đầu tài chính chưa nghiên cứu đến hoạt động kinh doanh bảo hiểm. Luận án cũng giới
hạn ở 3 DNBH lớn trên thị trường, không nghiên cứu cho toàn bộ thị trường ở thời điểm cách đây
7 năm.
2) Luận án "Nâng cao hiệu quả kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ của các doanh nghiệp bảo
hiểm nhà nước ở Việt Nam trong điều kiện mở cửa và hội nhập", 2007, Đoàn Minh Phụng.
Luận án tập trung nghiên cứu:
3
- Những vấn đề lý luận chung về bảo hiểm hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp bảo
hiểm
- Phân tích thực trạng hiệu quả kinh doanh BHPNT của các DNBH Nhà nước Việt Nam
bao gồm Bảo Việt, Bảo Minh và PVI
- Đưa ra hệ thống các giải pháp nâng cao hiệu quả của các DNBH nhà nước ở Việt Nam.
Như vậy, đề tài tập trung nghiên cứu hiệu quả kinh doanh của ba DNBH nhà nước, không
nghiên cứu cho toàn bộ thị trường thời điểm cách đây 4 năm. Các vấn đề tổng quan của thị trường
bảo hiểm, thị trường BHPNT (như các chủ thể trên thị trường, các nhân tảnh hưởng đến sự phát
triển của thị trường...) không thuộc phạm vi nghiên cứu của luận án.
3) Đề tài "Giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, giám sát của Nhà nước đối với thị trường
bảo hiểm ở Việt Nam", 2011, PGS.TS Hoàng Trần HậuTS Hoàng Mạnh Cừ.
Đề tài tập trung nghiên cứu những vấn đề sau:
- Hệ thống hóa những vấn đề lý luận bản về thtrường bảo hiểm; công tác quản lý, giám
sát Nhà nước đối với thị trường bảo hiểm.
- Phân tích thực tế hoạt động quản lý, giám sát của Nhà nước đối với thị trường bảo hiểm
Việt Nam hiện nay.
- Đề xuất hệ thống các giải pháp kiến nghị nâng cao hiệu quả công tác quản lý, giám sát
Nhà nước đối với thị trường bảo hiểm ở Việt Nam.
Đề tài những đóng góp mới quan trọng nghiên cứu về rủi ro đo lường rủi ro trong
hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp bảo hiểm; nghiên cứu làm một số vấn đề của công tác
quản lý, giám sát Nhà nước đối với thị trường bảo hiểm như: nguyên tắc, hình nội dung quản
lý, giám sát. Tuy nhiên, những vấn đkhác của thị trường, đặc biệt về thị trường BHPNT, không
thuộc phạm vi nghiên cứu của đề tài.
Như vậy, mặc đã một số nghiên cứu liên quan như trình y trên, nhưng chưa
công trình nào nghiên cứu tổng thể vthị trường BHPNT giải pháp phát triển thị trường BHPNT
Việt Nam. Do đó, tác giả đã chọn đề tài "Giải pháp phát triển thị trường bảo hiểm phi nhân thọ
Việt Nam".
4
CHƢƠNG 1. CƠ S LÝ LUN V PHÁT TRIN TH TRƢỜNG BO
HIM PHI NHÂN TH
1.1 ĐẶC ĐIM VÀ VAI TRÒ CA BO HIM PHI NHÂN TH
1.1.1 Đặc điểm của bảo hiểm phi nhân thọ
1.1.1.1 Bảo hiểm phi nhân thọ trong ngành bảo hiểm thương mại
Bảo hiểm thương mại (BHTM) là loại hình bảo hiểm hiện nay được triển khai rộng rãi ở khắp
các nước trên thế giới. Sự ra đời và phát triển của BHTM gắn liền với cuộc đấu tranh để sinh tồn của
con người trước những nguy cơ rủi ro thể xảy ra bất k lúc nào gây thiệt hại không những về của
cải vật chất mà còn đến cả tính mạng, sức khoẻ con ngưòi. Có thể lấy ví dụ: Rủi ro do tự nhiên gây ra
như các hiện tượng bão lụt, động đất, núi lửa; rủi ro do sự tiến bộ của khoa học k thuật như tai nạn
phương tiện giao thông vận tải, tai nạn lao động; hay rủi ro do môi trường xã hội như hiện ợng
trộm cắp. Để đối phó với các nguy rủi ro thể xảy ra gây thiệt hại cho con người, đã nhiều
biện pháp được sử dụng. Trên quan điểm quản lý rủi ro, các biện pháp này thành hai nhóm:
- Nhóm các biện pháp kiểm soát rủi ro. Bao gồm các biện pháp tránh né rủi ro, ngăn ngừa tổn
thất và giảm thiểu tổn thất.
- Nhóm các biện pháp tài trợ rủi ro. Bao gồm những biện pháp nhằm khắc phục những khó
khăn về mặt tài chính do rủi ro bất ngờ gây ra, nđi vay, tích luđể dành, tương trợ nhau bảo
hiểm. Trong thực tế, các biện pháp y tồn tại song song nhau, trong đó bảo hiểm được coi biện
pháp hữu hiệu nhất.
Hiện nay, nhiều nghiên cứu khoa học về bảo hiểm đã đưa ra các quan niệm về BHTM.
Các quan niệm định nghĩa BHTM theo những cách thức khác nhau nhưng đều thể hiện bản chất
của bảo hiểm nói chung đó là sự san sẻ rủi ro của số đông các cá nhân và tổ chức trong xã hội thông
qua hoạt động của các công ty bảo hiểm.
Hiện nay trên thị trường BHTM đã tới hàng trăm loại hình bảo hiểm được phân chia
thành các nhóm khác nhau tuỳ theo mục đích và ý nghĩa nghiên cứu. Ví dụ:
- Căn cứ vào tính pháp lý, BHTM được chia thành: Bảo hiểm bắt buộc Bảo hiểm tự
nguyện.
- Căn cứ vào đối tượng bảo hiểm, BHTM được chia thành: Bảo hiểm tài sản,Bảo hiểm con
người, và Bảo hiểm trách nhiêm dân sự:
- Trong thực tế, các công ty bảo hiểm có thể phân loại BHTM để quản lý trên cơ sở lịch sử ra
đời của các nghiệp vụ bảo hiểm. Với sự ra đời của bảo hiểm nhân thọ vào cuối thế kXIX với k
thuật bảo hiểm riêng, BHTM được chia thành hai nhóm lớn, đó là: Bảo hiểm nhân thọ bảo hiểm
phi nhân thọ.
1.1.1.2 Đặc điểm của bảo hiểm phi nhân thọ
Nhìn chung, bảo hiểm phi nhân thọ có những đặc điểm cơ bản sau:
- Bảo hiểm phi nhân thọ chỉ nhận bảo hiểm cho những rủi ro mang tính chất thiệt hại
không có tính chất tiết kiệm như trong BHNT.
- Bảo hiểm phi nhân thọ có thời hạn bảo hiểm thường là ngắn từ 1 năm trở xuống.
- Bảo hiểm con người phi nhân thọ áp dụng kỹ thuật phân chia trong việc quản lý qutài
chính bảo hiểm, khác với bảo hiểm nhân thọ áp dụng kỹ thuật tồn tích.
5
1.1.2 Vai trò của bảo hiểm phi nhân thọ
- Bảo hiểm phi nhân thọ góp phần ổn định đời sống kinh tế, từ đó ổn định về mặt tinh thần,
cho các cá nhân và tổ chức trong xã hội khi không may gặp phải rủi ro.
- Bảo hiểm phi nhân thọ góp phần làm giảm “tổng rủi ro” của hội, đảm bảo cho hội
một quỹ tài chính đủ lớn và chủ động đối phó với rủi ro.
- Bảo hiểm phi nhân thọ tạo điều kiện gần như tốt nhất cho sản xuất thông qua việc ổn định
giá cả và cấu trúc giá.
- Bảo hiểm phi nhân thọ là một kênh cung cấp vốn đáng kể cho nền kinh tế.
- Bảo hiểm phi nhân thọ thực hiện các hoạt động giám sát tổn thất quan trọng, giúp phòng
tránh và giảm thiểu rủi ro, tổn thất xảy ra cho toàn xã hội.
Ngoài ra, còn có thể kể tới rất nhiều vai trò khác của bảo hiểm như góp phần tăng cường mối
quan hệ kinh tế đối ngoại giữa các nước, tạo công ăn việc làm, tăng GDP, góp phần đảm bảo an sinh
xã hội [14]
1.1.3 Phân loại bảo hiểm phi nhân thọ
Theo tiêu thức dựa trên đối tượng bảo hiểm, BHPNT được chia thành:
1.1.3.1 Bảo hiểm tài sản
1.1.3.2 Bảo hiểm tránh nhiệm dân sự (TNDS)
1.1.3.3 Bảo hiểm con người phi nhân thọ
1.2 TH TRƢỜNG BO HIM PHI NHÂN TH VÀ CÁC NHÂN T NH HƢỞNG TI S
PHÁT TRIN CA TH TRƢỜNG BO HIM PHI NHÂN TH
1.2.1 Khái niệm và đặc điểm thị trƣờng bảo hiểm phi nhân thọ
Thị trường BHPNT một phần của thị trường bảo hiểm nói chung. vậy, theo quan điểm
của luận án, xét ở một phạm vi cụ thể, thị trường BHPNT nơi diễn ra các hoạt động liên quan đến
việc mua và bán các sản phẩm BHPNT. Với việc đề cập tới các hoạt động liên quan đến việc mua và
bán sản phẩm BHPNT, khái niệm thị trường BHPNT không chỉ dừng lại giới hạn khi HĐBH được
kết bao gồm tất cả các hoạt động liên quan như: vấn bảo hiểm, đánh giá rủi ro, giám định
bồi thường, công tác đề phòng hạn chế tổn thất.
Thị trường bảo hiểm phi nhân thọ (BHPNT) cũng như các loại thị trường khác, đều có những
đặc trưng chung đó là:
- Cung cầu về bảo hiểm luôn biến động:
- Giá bảo hiểm phụ thuộc nhiều yếu tố:
- Cạnh tranh và liên kết diễn ra liên tục:
- Thị phần các doanh nghiệp bảo hiểm (DNBH) trên thị trường luôn thay đổi:
Bên cạnh những đặc điểm trên, thị trường BHPNT còn có những đặc điểm riêng :
- Thị trường BHPNT đối tượng khách hàng rất rộng đối tượng bảo hiểm đa dạng bao
gồm tài sản, trách nhiệm dân sự, con người và phải có số lượng lớn khách hàng tham gia bảo hiểm để
đảm bảo quy luật số lớn.
- Thị trường BHPNT là thị trường cung cấp sản phẩm liên quan đến rủi ro, đến sự bấp bênh.
- Thị trường BHPNT là một thị trường đặc biệt cung cấp một loại dịch vụ đặc biệt, đó là dịch
vụ “an toàn”.
- Thị trường BHPNT ra đời muộn hơn so với các thị trường khác do nhu cầu bảo hiểm một