Giảm thị lực ở người già, có thể phòng
ngừa?
Cuộc sống là có giới hạn, do vậy việc kéo dài tuổi thọ cùng với nâng cao chất lượng
cuộc sống luôn là ước vọng bao đời nay của con người. Trong công cuộc chống lại
quá trình lão hóa, chống lại cái chết trái với tự nhiên, ngành y - sinh học là đội quân
tiên phong. Hiển nhiên là chúng ta đã gặt hái được nhiều thành tựu trong đó không
thể không nhắc tới những tiến bộ của ngành nhãn khoa trong việc chống lại chứng
lão hóa về thị giác.
Y học dự phòng cùng với mọi nguồn lực của xã hội sẽ làm giảm bớt tỷ lệ mù lòa. Trong
chuyên ngành mắt thì y học dự phòng sẽ rất hiệu quả trong việc phòng ngừa các bệnh mắt
do chấn thương, do nhiễm khuẩn, do di truyền và bệnh mắt có liên quan đến bệnh toàn
thân. Có quá nhiều luận điểm cùng với những biện pháp tương ứng trong việc dự phòng
cho mỗi nhóm nguyên nhân gây mù lòa. Xin chỉ được nêu ra những khuyến cáo chính về
những bệnh gây mù lòa chủ yếu cho người già và là những bệnh có thể điều trị được.
Các bệnh dễ gặp
Đục thủy tinh thể được nhắc tới đầu tiên bởi vì có tới khoảng 25 - 50 triệu người có thị
lực < 1/20 là do căn bệnh này. Tỷ lệ bệnh tăng tương ứng với tuổi: ở tuổi 65 - 74 là 18%
và tới 45,9% ở tuổi từ 75 - 84. Bệnh khá dễ dàng để sàng lọc trong cộng đồng. Do vậy
việc theo dõi, điều trị phẫu thuật là rất khả thi và sẽ giảm bớt gánh nặng mù lòa cho xã
hội.
Glôcôm, nhất là glôcôm góc mở là một nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa trên phạm vi
toàn cầu. Có khoảng 2 triệu người Mỹ bị căn bệnh này trong khi chỉ có một nửa số đó
đến khám và điều trị tại các cơ sở nhãn khoa. Tỷ lệ glôcôm góc mở nguyên phát tăng từ
0,1% ở tuổi 40 - 49 lên tới 3% ở tuổi trên 70. Việc phát hiện bệnh khá phức tạp vì việc
khám nhãn áp, thị trường không thể thực hiện rộng rãi trong cộng đồng. Hơn nữa triệu
chứng bệnh lại rất lu mờ nhất là thể bệnh nhãn áp không cao. Điều này dẫn tới có một tỷ
lệ đáng kể bệnh nhân không được phát hiện bệnh và điều trị sớm, tỷ lệ mù lòa do bệnh
vẫn còn cao. Công cụ hữu ích của y tế dự phòng là thăm khám nhãn áp và đánh giá gai
thị 3 năm một lần, những trường hợp nghi ngờ có thể tăng lên một năm/một lần. Đó là
tổn thương võng mạc vùng trung tâm - vùng hoàng điểm, do vậy gây ảnh hưởng xấu tới
thị lực trung tâm và việc nhìn chi tiết sự vật.
Thoái hóa hoàng điểm người già là nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa cho lứa tuổi trên
50 ở các nước công nghiệp phát triển. Tất cả những bệnh nhân có tuổi, mất thị lực trung
tâm, nhìn hình thấy xoắn vặn hoặc có ám điểm cần được khám xét và chụp mạch ngay.
Điều trị bằng laser có thể được chỉ định cho thể thoái hóa dạng ướt.
Tầm soát và điều trị
Rõ ràng là việc tầm soát và phát hiện sớm, điều trị sớm có ý nghĩa lớn lao trong việc
phòng ngừa mù lòa do lão hóa sớm các bộ phận trong cơ quan thị giác. Trước đó nữa
người ta cũng không thể không bàn đến vai trò của dinh dưỡng, lối sống và môi trường
đối với tỷ lệ mắc các bệnh trên.
Hút thuốc, uống rượu đều làm giảm ngưỡng nồng độ các enzym chống ôxy hóa tại võng
mạc. Các enzym này có tác dụng bảo vệ võng mạc trước các tác nhân ôxy hóa, nhất là khi
mắt phơi nhiễm trước ánh sáng mặt trời. Phơi nắng quá nhiều đều không tốt cho cả thể
thủy tinh và võng mạc.
Ngoài các yếu tố độc hại trên thì các stress ôxy hóa được quy kết là tham gia vào quá
trình bệnh sinh gây đục thể thủy tinh và thoái hóa hoàng điểm người già. Để cổ vũ cho
quan điểm phòng ngừa tác hại của gốc tự do đối với cơ thể nói chung và mắt nói riêng,
các hãng dược phẩm đã cho ra đời các viên vitamin tổng hợp có chứa vitamin A, C, E đã
được biết đến từ lâu do tác dụng chống ôxy hóa mạnh. Ngoài ra còn có dạng viên chứa
vitamin A-E-C kèm theo các yếu tố đồng enzym chống ôxy hóa như selen, đồng, kẽm
cũng rất sẵn có trên thị trường. Các thuốc này được chỉ định rộng rãi cho những người có
nguy cơ cao bị đục thể thủy tinh và thoái hóa hoàng điểm người già, đó là cơ địa vữa xơ
động mạch, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, những người nghiện thuốc lá và rượu. Người
lành cũng có thể dùng thuốc có cân nhắc và không thường xuyên để phòng bệnh và nâng
cao sức khỏe.
