Họa sĩ Trần Trung Tín (1933 - 2008)
Cả một thời gian dài, chẳng có mấy người thừa nhận Trần Trung Tín là một hoạ sĩ.
Nhưng rồi, Trần Trung Tín đã là một hoạ sĩ nổi tiếng. Không chỉ nổi tiếng, ông còn
là một hoạ sĩ tạo được nhiều ảnh hưởng. Nhiều, rất nhiều hoạ sĩ Việt Nam đã xem
ông là một tấm gương “dám sống hết mình cho nghệ thuật”, một khích lệ cho hành
động dấn thân. Và, cũng nhiều, rất nhiều hoạ sĩ, đã nợ nần ông một cách nhìn, một
cách biểu hiện trong hội hoạ. Thậm chí, còn nợ ông đến cả những chi tiết nhỏ nhặt
nhất về hình hoạ, về màu sắc v.v…
Họa sĩ Trần Trung Tín (1933 - 2008)
(Ảnh chụp năm 1969)
Trần Trung Tín chưa hề bước qua trường lớp Mỹ thuật. Tuy nhiên, đó không phải
là điều quan trọng. Ông sáng tác bằng bản năng. Với ông, ban đầu, hội hoạ chỉ là
một phương tiện. Phương tiện tỏ lộ những ưu tư triết lý, các cảm thức mang tính
thơ ca. Nhưng độc đáo là Trần Trung Tín đã không sa vào lối minh hoạ giản đơn.
Vẽ theo “cảm, nghĩ”, và bằng “thiên tư”, ông đã tạo ra một thế giới hình hiệu rất
riêng cho mình. Một thế giới vừa mang đậm màu sắc duy lý vừa hết sức trữ tình.
Hình người trong tranh Trần Trung Tín có ý nghĩa thuần tuý như khái niệm
“người”. Nội dung tranh ông, được tạo thành bằng thế, bằng dáng nhân vật, và, sự
liên hệ với những hình ảnh mang tính khái niệm khác. Xem tranh Trần Trung Tín,
không thể không lưu ý đến tên tranh. Nhưng, nếu chỉ căn cứ vào đó mà diễn giải
tranh ông, thì lại là điều “nguy hiểm”. Chính cách tạo hình như ngô nghê, như
vụng dại lại chứa đựng những ý nghĩa biểu xúc khó tả. Nó mở ra nhiều liên tưởng
như khi đối diện với tranh vẽ của trẻ con, của người nguyên thuỷ. Nó tác động trực
tiếp. Tất nhiên, còn phải kể đến màu sắc của ông. Không chỉ đẹp. Nó còn là tiếng
nói nhiều âm vang của cảm xúc, tình cảm. Bùi Xuân Phái đã từng phải nói: “Màu
của Tín là màu trời cho”
Do khó khăn của hoàn cảnh, thiếu thốn mọi bề, nhưng quan trọng hơn, do quan
niệm, vẽ chỉ như một sự tự giải thoát, “đạt ý thì quên lời”, nên sáng tác, ông không
quan tâm nhiều đến phương tiện thể hiện, và cả các “nguyên tắc vẽ đúng”. Nhiều
người, căn cứ vào đó mà phủ định, hay tỏ ra nghi ngờ tư cách hoạ sĩ nơi ông. Tuy
nhiên, có thể nói, đó là một sai lầm. Nếu đặt trong điểm nhìn Hậu Hiện đại (Post-
modern), xem trọng sự thông đạt ý tượng, bất kể phương tiện, thì sứ mệnh nghệ
thuật Trần Trung Tín đã hoàn thành. Thực tế, không chỉ có ý tượng mà cả hình
tượng trong nghệ thuật của ông đã thực sự hiện hữu. Không phải ngẫu nhiên mà
hiện tại, giới thức giả châu Âu-những người quen sống trong môi trường văn hoá
Hậu Hiện đại-biết ông, đều tỏ ra yêu thích ông…
Như đã nói, Trần Trung Tín vẽ theo cách ông quan niệm, cảm nhận, chứ không
phải theo cái ông thấy. Và vẽ như một hành động giãi lòng, chứ không phải là hành
động sáng tạo theo quan điểm truyền thống. Bởi vậy, cơ sở để cảm nhận và đánh
giá nghệ thuật của ông, không phải là những đóng góp về hình thức, về kỹ thuật
mà chính là cái đẹp trong bản thân hành động, trong những điều ông quan niệm,
cảm nhận. Xem tranh Trần Trung Tín là đọc cái mã đời sống ần đằng sau và bên
ngoài những điều được thể hiện. Kể cả những câu chuyện về cuộc đời Trần Trung
Tín. Về cái quảng không gian, thời gian mà Trần Trung Tín đã sống qua…
Nếu như cho đến ngày nay, vẫn có nhiều cách nhìn nhận khác nhau về Trần Trung
Tín, thì căn bản, đó là do khác nhau trong quan niệm về nghệ thuật. Ai quá yêu
tính bài bản, hàn lâm của hội hoạ truyền thống thì không thích được tranh Trần
Trung Tín. Ai coi hội hoạ là tiếng thét tức thì của lòng người thì nhập cảm vào thế
giới của hoạ sĩ dễ dàng…
