BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM
HỌC VIỆN NGÂN HÀNG
------------------
NGUYỄN THỊ QUỲNH HƢƠNG
HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ
TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN
NÔNG THÔN VIỆT NAM THEO TIÊU CHUẨN
QUỐC TẾ COSO
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
HÀ NỘI - 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM
HỌC VIỆN NGÂN HÀNG
------------------
NGUYỄN THỊ QUỲNH HƢƠNG
HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ
TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN
NÔNG THÔN VIỆT NAM THEO TIÊU CHUẨN
QUỐC TẾ COSO
Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng
Mã số: 9.34.02.01
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. PGS.TS LÊ VĂN LUYỆN
2. TS. NGUYỄN QUANG THÁI
HÀ NỘI - 2020
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan, đây là công trình khoa học do chính tôi nghiên cứu và
thực hiện. Các thông tin, số liệu được sử dụng trong Luận án hoàn toàn trung thực,
có nguồn gốc rõ ràng. Luận án không trùng lắp với bất kỳ công trình nghiên cứu
nào đã được công bố.
Hà Nội, ngày 01 tháng 09 năm 2020
Nghiên cứu sinh
Nguyễn Thị Quỳnh Hương
ii
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................................. 1
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI CÁC
NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI THEO TIÊU CHUẨN QUỐC TẾ COSO ........... 19
1.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ THEO TIÊU
CHUẨN QUỐC TẾ COSO ............................................................................................ 19
1.1.1 Khái niệm hệ thống kiểm soát nội bộ theo tiêu chuẩn quốc tế COSO ................. 19
1.1.2 Các thành phần của hệ thống kiểm soát nội bộ theo tiêu chuẩn quốc tế COSO .... 22
1.2 KHÁI QUÁT VỀ HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI CÁC NHTM
THEO TIÊU CHUẨN QUỐC TẾ COSO .................................................................... 30
1.2.1 Sự cần thiết thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ trong NHTM .............................. 30
1.2.2 Đặc trưng của NHTM ảnh hưởng đến việc thiết kế và vận hành hệ thống kiểm
soát nội bộ theo tiêu chuẩn quốc tế COSO ....................................................................... 31
1.2.3 Cơ sở thiết lập và vận hành hệ thống kiểm soát nội bộ theo thông lệ quốc tế ...... 34
1.2.4 Thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ trong các NHTM theo tiêu chuẩn quốc
tế COSO ............................................................................................................................. 38
1.2.5 Điều kiện để áp dụng tiêu chuẩn quốc tế COSO khi thiết lập hệ thống kiểm soát
nội bộ cho NHTM .............................................................................................................. 57
1.3 SỰ HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI NHTM THEO
TIÊU CHUẨN QUỐC TẾ COSO ................................................................................. 59
1.3.1 Quan niệm về sự hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ tại NHTM ...................... 59
1.3.2 Các tiêu chí đánh giá sự hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ tại NHTM ........... 60
1.4 KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀ VIỆC THIẾT LẬP KIỂM SOÁT NỘI BỘ
TẠI CÁC NGÂN HÀNG THEO TIÊU CHUẨN QUỐC TẾ COSO - BÀI HỌC
CHO NHNo&PTNT VIỆT NAM .................................................................................. 63
1.4.1 Kinh nghiệm quốc tế về việc thiết lập kiểm soát nội bộ tại các ngân hàng theo tiêu
chuẩn quốc tế COSO .......................................................................................................... 63
1.4.2 Bài học rút ra cho NHNo&PTNT Việt Nam ........................................................... 68
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ................................................................................................ 70
iii
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI
BỘ TẠI NHNo&PTNT VIỆT NAM THEO TIÊU CHUẨN QUỐC TẾ COSO .. 71
2.1 GIỚI THIỆU CHUNG VỀ NHNo&PTNT VIỆT NAM ..................................... 71
2.1.1 Sự hình thành và phát triển của NHNo&PTNT Việt Nam .................................... 71
2.1.2 Khái quát về hoạt động của NHNo&PTNT Việt Nam ........................................... 73
2.2 THỰC TRẠNG HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI
NHNo&PTNT VIỆT NAM THEO TIÊU CHUẨN QUỐC TẾ COSO .................. 76
2.2.1 Cơ sở pháp lý cho việc thiết lập hệ thống Kiểm soát Nội bộ tại các Ngân hàng
Thương mại Việt Nam. ...................................................................................................... 76
2.2.2 Thực trạng hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ tại NHNo&PTNT Việt Nam
theo tiêu chuẩn quốc tế COSO .......................................................................................... 80
2.3 NGHIÊN CỨU ĐỊNH LƢỢNG ẢNH HƢỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ TỚI
SỰ HỮU HIỆU CỦA HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI NHNo & PTNT
VIỆT NAM THEO TIÊU CHUẨN QUỐC TẾ COSO .......................................... 117
2.3.1 Kết quả nghiên cứu định tính khám phá các nhân tố ảnh hưởng đến sự hữu hiệu
của HTKSNB tại NHTM ................................................................................................ 117
2.3.2 Kết quả nghiên cứu định lượng ảnh hưởng của các nhân tố tới sự hữu hiệu của
HTKSNB tại NHNo&PTNT Việt Nam ......................................................................... 118
2.4 ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ THỰC TRẠNG HOÀN THIỆN HỆ THỐNG
KIỂM SOÁT NỘI BỘ CỦA NHNo&PTNT VIỆT NAM THEO TIÊU CHUẨN
QUỐC TẾ COSO .......................................................................................................... 135
2.4.1 Kết quả đạt được .................................................................................................... 135
2.4.2 Hạn chế và nguyên nhân ........................................................................................ 136
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ............................................................................................. 142
CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ
TẠI NHNo&PTNT VIỆT NAM THEO TIÊU CHUẨN QUỐC TẾ COSO ...... 143
3.1 ĐỊNH HƢỚNG HOẠT ĐỘNG VÀ HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM
SOÁT NỘI BỘ TẠI NHNo&PTNT VIỆT NAM THEO TIÊU CHUẨN QUỐC
TẾ COSO ........................................................................................................................ 143