Huyết áp thấp, chớ chủ quan!
Theo thói quen, người ta thường chỉ hay nói đến và sợ bệnh
tăng huyết áp chứ ít có người lo ngại huyết áp thấp. Họ đâu
có biết rằng: huyết áp quá thấp thì lại có nhiều rủi ro cho
sức khỏe, có khi còn đe dọa tới tính mạng. Bài viết sau đây
sẽ giúp bạn đọc hiểu và phòng tránh bệnh huyết áp thấp
cùng những tác hại do nó gây ra.
Huyết áp bao nhiêu là thấp?
Theo các nhà chuyên môn, gọi huyết áp thấp khi số đo
huyết áp tối đa (huyết áp tâm thu) bằng hoặc dưới 90mmHg
và huyết áp tối thiểu (huyết áp tâm trương) bằng hay dưới
60mmHg. Tuy nhiên, đó chỉ là trị số trung bình, để nói rằng
đó là huyết áp thấp, trên thực tế số đo huyết áp đó đối với
người này là thấp nhưng ở người khác lại là bình thường vì
họ không có các triệu chứng của huyết áp thấp như chóng
mặt, ngất xỉu hoặc bất tỉnh. Những người tập luyện thể thao
như cử tạ thường có huyết áp và nhịp tim hơi thấp hơn bình
thường mà họ vẫn khỏe mạnh.
Người ta phân biệt các loại huyết áp thấp như sau: thấp với
tư thế đứng, như một người đang nằm hay ngồi mà đứng
lên, nhất là lại đứng lên quá nhanh hoặc đứng lâu cả ngày
sẽ bị xây xẩm, lảo đảo, chóng mặt. Bình thường, khi thay
đổi tư thế như vậy sẽ có khoảng từ 300 - 800ml máu dồn
xuống phần dưới cơ thể theo trọng lực, khi đó cơ thể bị rơi
vào tình trạng thiếu máu não. Nhưng nhờ cơ thể có phản
ứng tim mạch, thần kinh, sinh hóa để đối phó với trường
hợp này như: cơ bắp ở chi dưới co hẹp, thành bụng ép vào
mạch đẩy máu từ dưới ngược lên phía trên. Vì vậy hậu quả
của huyết áp thấp chỉ thoảng qua khoảng mấy giây. Trường
hợp các cơ chế này hoạt động kém hiệu quả thì tác hại của
cơn hạ huyết áp tư thế sẽ kéo dài, thường gặp ở người cao
tuổi, người suy nhược, người khỏe mạnh khi họ ngồi lâu
với cẳng chân bắt chéo rồi bất chợt đứng dậy. Nguyên nhân
có thể do dùng một số thuốc, suy giảm chức năng tĩnh
mạch, giảm khối lượng máu, suy tim, rối loạn thần kinh.
Thấp do rối loạn dẫn truyền giữa thần kinh tim - não. Ở
người đứng quá lâu, huyết áp thường thấp nhưng cơ thể có
thể điều chỉnh để huyết áp bình thường. Nhưng ở một số
người, nhất là người trẻ thì cơ chế điều chỉnh bị rối loạn:
thay vì báo huyết áp thấp, thần kinh tại tim lại phát ra tín
hiệu ngược lại (huyết áp cao) làm cho não ra lệnh giảm
nhịp tim và hạ huyết áp. Máu đưa xuống phần bụng và chi
dưới nhiều, lên não ít, bệnh nhân cảm thấy xây xẩm, chóng
mặt.
Uống cà phê có tác dụng làm tăng huyết
áp nhưng nên uống vào buổi sáng để
tránh mất ngủ.
Thấp sau bữa ăn: trong vòng 2 giờ sau khi ăn, huyết áp có
thể giảm tới 20mmHg, nhất là ở người cao tuổi, người đang
bị tăng huyết áp, có bệnh tim mạch, đang dùng thuốc điều
trị tăng huyết áp. Bệnh nhân có thể bị ngất xỉu, cơn đau thắt
ngực, chóng mặt, mệt, buồn nôn, mờ mắt, thậm chí cả đột
qụy. Người ta cho rằng sau khi ăn, máu dồn về ruột, dạ dày
để giúp sự tiêu hóa thức ăn, vì vậy giảm khối lượng máu
đến não và các bộ phận khác. Cũng có khi do tác dụng của
insulin làm giảm đường huyết kéo theo giảm huyết áp…
Cơ thể điều chỉnh được bằng cách tăng lượng máu bơm ra
từ tim và co mạch máu ngoại vi. Nếu cơ chế này suy giảm
dẫn đến thiếu máu não gây các triệu chứng nói trên.
Một người bị huyết áp thấp thường có các triệu chứng như
sau: chóng mặt, ngất xỉu, buồn ngủ, kém tập trung, buồn
nôn, mờ mắt, hơi thở nhanh, da lạnh, khát nước. Nếu huyết
áp quá thấp, bệnh nhân có thể bị trụy tuần hoàn, sốc…
Chữa trị và phòng bệnh
Ở người khỏe mạnh bị thấp huyết áp mà chỉ có triệu chứng
chóng mặt thoảng qua khi đứng lên ngồi xuống thì không
cần phải điều trị. Các trường hợp nặng, cần điều trị nguyên
nhân gây huyết áp thấp. Đối với người huyết áp xuống quá
thấp gây ra sốc thì cần được điều trị cấp cứu tại bệnh viện.
Tăng khối lượng máu bằng cách dùng các thuốc:
fludocortion, clonidin, viên uống tránh thai, thuốc co mạch
như: midrodin, ritalin, thuốc epinephrin/norepinephrin,
thuốc ức chế beta: atenolol, propanolol.
Các phương pháp để giảm thiểu triệu chứng huyết áp thấp:
uống nhiều nước để ngăn ngừa cơ thể khô nước và nâng
cao huyết áp. Dùng thêm muối để có thể nâng cao huyết áp.
Hạn chế uống rượu vì rượu làm mất nước và làm giãn
mạch. Không nên đứng quá lâu. Khi đứng lên từ tư thế nằm
hay ngồi, chỉ nên đứng lên từ từ. Người bị huyết áp thấp
sau khi ăn: không nên uống thuốc điều trị tăng huyết áp
trước khi ăn, nên nằm nghỉ sau khi ăn, ăn làm nhiều bữa
nhỏ. Uống cà phê có tác dụng làm co mạch nhưng nên
uống vào buổi sáng để tránh mất ngủ.
Huyết áp thấp do đâu?
Có nhiều yếu tố dẫn đến huyết áp thấp,
đó là: mất nước vì nôn, ói, tiêu chảy, sốt,
dùng nhiều thuốc lợi tiểu, bỏng nặng, đổ
mồ hôi nhiều. Xuất huyết làm giảm khối
lượng máu và huyết áp thấp. Phụ nữ có
thai, mạch máu giãn mở, giàm sức ép của
máu lên động mạch do đó áp huyết áp
xuống thấp. Bệnh tim: suy tim, rối loạn
van tim, nhịp chậm… Các bệnh nội tiết:
đái tháo đường, cường tuyến giáp,
Parkinson, chấn thương sọ não, ngộ độc
hóa chất, suy gan, nằm lâu ngày… Các
bệnh nhiễm khuẩn huyết, dị ứng nặng,
thiếu vitamin B12, acid folic… Sử dụng
các thuốc: lợi tiểu, giãn mạch, thuốc
viagra, chống trầm cảm, giảm đau…
ThS. Trần Quốc An
