BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG
TIÊU VẠN BẢO
KẾT QUẢ CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH THOÁT VỊ ĐĨA ĐỆM
VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN
TẠI KHOA VẬT LÝ TRỊ LIỆU - PHỤC HỒI CHỨC NĂNG
BỆNH VIỆN ĐA KHOA KHU VỰC TÂN CHÂU
NĂM 2020
LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐIỀU DƯỠNG
HÀ NỘI - 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG
TIÊU VẠN BẢO Mã học viên C01315
KẾT QUẢ CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH THOÁT VỊ ĐĨA ĐỆM
VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN
TẠI KHOA VẬT LÝ TRỊ LIỆU - PHỤC HỒI CHỨC NĂNG
BỆNH VIỆN ĐA KHOA KHU VỰC TÂN CHÂU
NĂM 2020
Chuyên ngành: Điều dưỡng
Mã số 8.72.03.01
LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐIỀU DƯỠNG Người hướng dẫn khoa học TSBS TRẦN QUANG HIỀN
HÀ NỘI - 2020
LỜI CẢM ƠN
Trong suốt thời gian học tập cũng như trong quá trình thực hiện và hoàn
thành đề tài nghiên cứu khoa học này, Tôi đã nhận được sự hỗ trợ, giúp đỡ cũng
như sự quan tâm, động viên của các cá nhân và đơn vị. Trước hết, xin gửi lời
cảm ơn đến:
Ban giám hiệu, Phòng quản lý và Đào tạo sau đại học, cùng toàn thể
các Thầy, Cô giáo viên Trường Đại học Thăng Long, đã tận tâm tạo cho Tôi
học tập nâng cao trình độ chuyên môn, tận tình truyền đạt những kiến thức
quý báu, giúp đở em trong quá trình học tập và nghiên cứu.
Ban giám đốc Bệnh viện Đa khoa khu vực Tân Châu, Khoa Vật lý trị
liệu – Phục hồi chức năng bệnh viện đã chấp nhận và tạo điều kiện thuận lợi
giúp Tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.
Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới TSBS Trần Quang
Hiền, người trực tiếp hướng dẫn khoa học đã luôn dành nhiều thời gian, công
sức tận tình hướng dẫn Tôi trong suốt quá trình thực hiện nghiên cứu, hoàn
thành đề tài nghiên cứu khoa học này.
Tôi xin trân trọng cảm ơn các Thầy Cô trong hội đồng đã đóng góp
những ý kiến quý báu trong kỳ bảo vệ đề cương, giúp đở Tôi hoàn thiện
nghiên cứu.
Cuối cùng, Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn gia đình luôn bên cạnh, chia sẻ
những thuận lợi và khó khăn, động viện khích lệ trong quá trình học tập và
nghiên cứu.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 01 tháng 9 năm 2020
Tác giả luận văn
Tiêu Vạn Bảo
LỜI CAM ĐOAN
Tôi là Tiêu Vạn Bảo học viên lớp Thạc sĩ Trường Đại học Thăng Long
chuyên ngành Điều dưỡng xin cam đoan:
1. Đề tài luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, dưới sự
hướng dẫn của Tiến sĩ Bác sĩ Trần Quang Hiền.
2. Công trình này không trùng lặp với bất kỳ nghiên cứu nào khác đã
được công bố tại Việt Nam.
3. Tất cả số liệu và thông tin trong nghiên cứu này hoàn toàn chính xác,
trung thực và khách quan, đã được xác lập và chấp nhận của cơ sở nơi
nghiên cứu.
Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật về những cam kết này
Hà Nội, ngày 01 tháng 9 năm 2020
Tác giả luận văn
Tiêu Vạn Bảo
CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BYT Bộ y tế
CSTL Cột sống thắt lưng
GDSK Giáo dục sức khỏe
HATT Huyết áp tâm thu
HATTr Huyết áp tâm trương
NVYT Nhân viên y tế
PTTH Phổ thông trung học
QĐ Quyết định
THCS Trung học cơ sở
TVĐĐ Thoát vị đĩa đệm
BMI Body Mass Index
VAS Visual Analog Scales
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................. 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ........................................................ 3
1.1. Sơ lược về giải phẫu.............................................................................. 3
1.1.1. Cấu tạo cột sống ............................................................................. 3
1.1.2. Cấu tạo đốt sống ............................................................................. 3
1.2. Tổng quan về thoát vị đĩa đệm............................................................ 4
1.2.1. Thoát vị đĩa đệm ............................................................................. 4
1.2.2. Một số đặc điểm dịch tễ bệnh thoát vị đĩa đệm ............................. 4
1.2.3. Nguyên nhân bệnh thoát vị đĩa đệm ............................................... 6
1.2.4. Đặc điểm lâm sàng ......................................................................... 7
1.2.5. Đặc điểm cận lâm sàng .................................................................. 9
1.2.6. Chẩn đoán thoát vị đĩa đệm .......................................................... 10
1.3. Chăm sóc người bệnh thoát vị đĩa đệm ............................................ 11
1.3.1. Học thuyết điều dưỡng ................................................................. 11
1.3.2. Quy trình điều dưỡng ................................................................... 11
1.3.3. Chăm sóc người bệnh thoát vị đĩa đệm ........................................ 12
1.4. Một số nghiên cứu trong và ngoài nước........................................... 17
1.4.1. Thế giới ........................................................................................ 17
1.4.2. Việt Nam....................................................................................... 18
1.5. Khái quát chung về địa bàn nghiên cứu ........................................... 19
CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......... 21
2.1. Đối tượng nghiên cứu ......................................................................... 21
2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn ...................................................................... 21
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ ........................................................................ 21
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu ..................................................... 21
2.3. Phương pháp nghiên cứu .................................................................... 22
2.3.1. Thiết kế nghiên cứu ....................................................................... 22
2.3.2. Cỡ mẫu .......................................................................................... 22
2.3.3. Phương pháp thu thập số liệu ........................................................ 22
2.3.4. Phương pháp đánh giá ................................................................... 23
2.4. Công cụ thu thập số liệu ..................................................................... 23
2.4.1. Nguồn gốc và nguyên tắc phát triển bộ công cụ ........................... 23
2.4.2. Nội dung bộ công cụ thu thập số liệu ........................................... 23
2.5. Biến số nghiên cứu ............................................................................. 24
2.5.1. Đặc điểm chung ............................................................................. 24
2.5.2. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng ................................................. 24
2.5.3. Hoạt động chăm sóc điều dưỡng ................................................... 27
2.5.4. Đánh giá liên quan giữa đặc điểm người bệnh với kết quả
chăm sóc .................................................................................................. 27
2.5.5. Đánh giá liên quan giữa tình trạng bệnh tật với kết quả chăm sóc28
2.6. Tiêu chí đánh giá................................................................................. 28
2.6.1. Tình trạng đau thắt lưng ................................................................ 28
2.6.2. Đánh giá độ giãn cột sống thắt lưng ............................................. 29
2.6.3. Đánh giá hội chứng rễ thần kinh ................................................... 29
2.6.4. Đánh giá tầm vận động khớp cột sống thắt lưng .......................... 30
2.6.5. Đánh giá chức năng sinh hoạt hàng ngày ..................................... 31
2.6.6. Tiêu chí về đặc điểm cận lâm sàng ............................................... 31
2.6.7. Đánh giá kết quả cải thiện các triệu chứng lâm sàng .................... 32
2.6.8. Đánh giá hoạt động chăm sóc người bệnh .................................... 32
2.7. Các khái niệm, thước đo sử dụng trong nghiên cứu ........................ 33
2.7.1. Một số khái niệm ........................................................................... 33
2.7.2. Quy định các chỉ số, thước đo ....................................................... 34
2.8. Phương pháp phân tích số liệu ........................................................... 36
2.9. Vấn đề đạo đức của nghiên cứu ......................................................... 37
2.10. Hạn chế, sai số và biện pháp khắc phục sai số ............................... 37
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .................................................... 39
3.1. Đặc điểm đối tượng nghiên cứu ........................................................ 39
3.2. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của đối tượng nghiên cứu ......... 43
3.3. Đánh giá kết quả ................................................................................. 49
3.4. Phân tích kết quả chăm sóc và một số yếu tố liên quan .................. 53
CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN ............................................................................. 56
4.1. Đặc điểm đối tượng nghiên cứu ........................................................ 56
4.2. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của đối tượng nghiên cứu ......... 61
4.2.1. Yếu tố khởi phát bệnh, hoàn cảnh xuất hiện ................................. 61
4.2.2. Đặc điểm lâm sàng ........................................................................ 62
4.2.3. Cận lâm sàng ................................................................................. 64
4.2.4. Một số hoạt động chăm sóc người bệnh ....................................... 66
4.2.5. Đánh giá kết quả ............................................................................ 67
4.3. Phân tích kết quả chăm sóc và một số yếu tố liên quan .................. 70
KẾT LUẬN .................................................................................................... 73
KHUYẾN NGHỊ ............................................................................................ 75
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Phân loại huyết áp theo Bộ Y tế ..................................................... 34
Bảng 2.2. Phân loại các mức cân nặng theo BMI áp dụng cho người Châu Á35
Bảng 3.1. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo tuổi, giới tính ......................... 39
Bảng 3.2. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo nghề nghiệp ........................... 39
Bảng 3.3. Đặc điểm về sinh hiệu .................................................................... 41
Bảng 3.4. Phân bố huyết áp ............................................................................. 41
Bảng 3.5. Phân bố thể trạng theo chỉ số khối cơ thể ....................................... 42
Bảng 3.6. Bệnh lý mắc kèm theo của đối tượng nghiên cứu ......................... 42
Bảng 3.7. Thời gian mắc bệnh ........................................................................ 43
Bảng 3.8. Yếu tố khởi phát bệnh ..................................................................... 43
Bảng 3.9. Hoàn cảnh xuất hiện bệnh .............................................................. 44
Bảng 3.10. Mức độ đau ................................................................................... 44
Bảng 3.11. Độ giãn cột sống thắt lưng ............................................................ 45
Bảng 3.12. Hội chứng rễ thần kinh ................................................................. 45
Bảng 3.13. Tầm vận động khớp cột sống thắt lưng ........................................ 46
Bảng 3.14. Chức năng sinh hoạt hàng ngày của người bệnh .......................... 46
Bảng 3.15. Một số hoạt động chăm sóc người bệnh ....................................... 48
Bảng 3.16. Tình trạng cải thiện mức độ đau ................................................... 49
Bảng 3.17. Tình trạng cải thiện độ giãn cột sống thắt lưng ............................ 49
Bảng 3.18. Tình trạng cải thiện hội chứng rễ thần kinh.................................. 50
Bảng 3.19. Tình trạng cải thiện tầm vận động khớp cột sống ........................ 50
Bảng 3.20. Tình trạng cải thiện chức năng sinh hoạt hàng ngày .................... 51
Bảng 3.21. Đánh giá chung diển tiến lâm sàng sau chăm sóc ........................ 51
Bảng 3.22. Tình trạng người bệnh lúc ra viện ................................................ 52
Bảng 3.23. Liên quan giữa đặc điểm người bệnh với kết quả chăm sóc ........ 53
Bảng 3.24. Liên quan giữa tình trạng bệnh tật với kết quả chăm sóc ............. 54
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ
Hình 1.1. Cấu tạo cột sống ................................................................................ 3
Hình 1.2. Cấu tạo đốt sống ................................................................................ 4
Hình 1.3. Cấu tạo đốt sống thắt lưng ................................................................ 6
Hình 1.4. Hình ảnh cắt lớp đĩa đệm cột sống thắt lưng .................................. 10
Hình 1.5. Cộng hưởng từ cột sống thắt lưng trên ........................................... 10
Hình 2.1. Thang đánh giá đau theo nét mặt Wong-Baker ............................... 28
Biểu đồ 3.1. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo trình độ .............................. 40
Biểu đồ 3.2. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo khu vực sinh sống ................... 40
Biểu đồ 3.3. Kết quả hình ảnh X Quang ......................................................... 47
Biểu đồ 3.4. Kết quả thực hiện MRI ............................................................... 47
Biểu đồ 3.5. Đánh giá chung kết quả chăm sóc người bệnh ........................... 52
1
ĐẶT VẤN ĐỀ
Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng là một bệnh ngày càng phổ biến trên
thế giới cũng như ở Việt Nam. Bệnh thường gặp ở cả nam và nữ, chủ yếu xảy
ra ở người đang độ tuổi lao động, bệnh xuất hiện liên quan nhiều đến các vận
động cơ thể và hoạt động thể lực nặng [10]. Theo Tổ chức Y tế thế giới cứ 10
người thì có 8 người ít nhất một lần đau cột sống thắt lưng, theo ước tính thì
nền kinh tế Mỹ mỗi năm phải chi trả từ 25 đến 100 tỷ đô la cho thiệt hại do
bệnh thoát vị đĩa đệm gây ra, trong đó 75% chi trả cho 5% người bệnh tàn phế
vĩnh viễn [37]. Ở Việt Nam tỷ lệ người bệnh thoát vị đĩa đệm cột sống thắt
lưng tương đối cao. Theo kết quả thống kê cơ cấu bệnh tật trong 10 năm
(2004 - 2013) thì người bệnh thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng chiếm tỷ lệ
cao nhất 30,6% trong tổng số người bệnh điều trị nội trú tại Khoa Nội Thần
kinh Bệnh viện Quân y 103 [9]. Do đó, bệnh gây ảnh hưởng nhiều tới hoạt
động nghề nghiệp, sinh hoạt của người bệnh, là một gánh nặng cho xã hội.
Cho đến nay đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về thoát vị đĩa đệm
cột sống thắt lưng. Tuy nhiên thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng, nếu không
được điều trị đúng, chăm sóc điều dưỡng và vật lý trị liệu kịp thời có thể để
lại những biến chứng nguy hiểm cho người bệnh như: ảnh hưởng trực tiếp đến
dây thần kinh; gây teo cơ dần; liệt tàn phế mất hoàn toàn khả năng vận động,
đi lại; rối loạn cảm giác; hội chứng đau khập khễnh cách hồi…[4],[11] làm
cho việc điều trị kéo dài và chi phí tốn kém hơn, ảnh hưởng đến chất lượng
cuộc sống người bệnh và nguồn nhân lực cho xã hội.
Những người bệnh thoát vị đĩa đệm được điều trị nội khoa và những
người bệnh thoát vị đĩa đệm nặng phải điều trị ngoại khoa nhưng phải chuyển
tuyến trên, tỷ lệ không nhiều, người bệnh thoát vị đĩa đệm thường được tập
vật lý trị liệu sẽ tốt hơn những trường hợp bệnh không tập vật lý trị liệu, tuy
2
nhiên việc tập vật lý trị liệu hiệu quả, mức độ như thế nào chưa có nghiên cứu
ở Bệnh viện Đa khoa khu vực Tân Châu. Bên cạnh vấn đề điều trị thì việc
chăm sóc điều dưỡng cũng rất quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng điều
trị toàn diện, giảm tỷ lệ biến chứng của thoát vị đĩa đệm gây ra. Kết quả từ
nghiên cứu này góp phần vào việc điều trị và chăm sóc người bệnh thoát vị
đĩa đệm ngày càng hiệu quả hơn. Đó là lý do đề tài “Kết quả chăm sóc người
bệnh thoát vị đĩa đệm và một số yếu tố liên quan tại khoa Vật lý trị liệu -
Phục hồi chức năng Bệnh viện Đa khoa khu vực Tân Châu năm 2020”
được thực hiện nhằm hai mục tiêu sau:
1. Mô tả đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của người bệnh bị thoát vị đĩa
đệm tại khoa Vật lý trị liệu – Phục hồi chức năng Bệnh viện Đa khoa khu
vực Tân Châu 2020.
2. Phân tích diễn biến kết quả chăm sóc và một số yếu tố liên quan.
