TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
27
KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ VIÊM GAN VIRUT B MẠN BẰNG THUỐC
ENTERCAVIR TẠI BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN
Lê Thị Hương Lan1, Đỗ Thị Oanh2
TM TẮT4
85 bệnh nhân viêm gan virut B mạn tuổi từ
20 đến 71 chưa từng điều trị hoặc ngưng điều trị
với các thuốc kháng virus khác ít nhất 6 tháng
trước khi bắt đầu được lựa chọn vào nghiên cứu.
Bệnh nhân được làm xt nghiệm đo hoạt độ
enzym gan, đo độ xơ hóa gan và đo tải lượng
virus trước khi điều trị bằng entercavir 0,5 mg /
ngày, thời gian điều trị 12 tháng. Đánh giá kết
quả sinh hóa máu, mô học và tải lượng virus ở
tháng thứ 3, 6, 12. Tác dụng phụ được theo dõi
ghi nhận trong suốt quá trình điều trị. Kết quả
sau 12 tháng điều trị 100% bệnh nhân có hoạt độ
ALT trở về bình thường, mức độ xơ hóa gan trở
về bình thường chiếm tỷ lệ rất cao 95,3%. Tải
lượng HBVDNA trở về dưới ngường phát hiện là
85,8%. Tác dụng phụ không đáng kể, không có
bệnh nhân nào phải ngưng thuốc điều trị. Kết
luận: Entercavir có hiệu quả cao trong điều trị
bệnh nhân viêm gan B mạn tính, an toàn, hầu
như không có tác dụng phụ.
Từ khóa: Viêm gan virus B, điều trị gan B,
xơ hóa gan, tải lượng virus, entercavir
1Khoa Sinh hóa, Bệnh viện trung ương Thi
2Khoa Khám chữa bệnh yêu cầu, Bệnh viện trung
ương Thi
Chịu trách nhiệm chính : Lê Thị Hương Lan,
SĐT: 0982090308
Email: lanhuong.bvtutn@gmail.com
Ngày nhận bài: 01/6/2024
Ngày phản biện khoa học: 10/6/2024
Ngày duyệt bài: 25/7/2024
SUMMARY
RESULTS OF CHRONIC HEPATITIS B
VIRUS TREATMENT WITH
ENTERCAVIR AT THAI NGUYEN
CENTRAL HOSPITAL
85 patients with chronic hepatitis B virus
aged 20 to 71 years old who had never been
treated or stopped treatment with other antiviral
drugs at least 6 months before the start of the
study were selected. Patients were tested to
measure liver enzyme activity, measure liver
fibrosis, and measure viral load before treatment
with entercavir 0.5 mg/day for a 12-month
treatment period. Evaluate the results of blood
chemistry, histology, and viral load at months 3,
6, and 12. Side effects are monitored and
recorded throughout the treatment process.
Results: After 12 months of treatment, 100% of
patients had ALT activity returned to normal, and
the level of liver fibrosis returned to normal,
accounting for a very high rate of 95.3%.
HBVDNA load returned below the detection
limit of 85.8%. Side effects were insignificant;
no patient had to stop treatment. Conclusion:
Entercavir is highly effective in treating patients
with chronic hepatitis B, is safe, and has almost
no side effects.
Keywords: Hepatitis B virus, hepatitis B
treatment, liver fibrosis, viral load, entercavir
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Nhiễm virus B gây viêm gan (Hepatitis B
Virus = HBV) vẫn được coi là một vấn đề
sức khỏe toàn cầu. Hiện nay, trên thế giới
ước tính có trên 2 tỷ người đã từng hay đang
HỘI NGHỊ KHOA HỌC ĐIỀU DƯỠNG QUỐC TẾ LẦN THỨ IV - BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN
28
bị nhiễm HBV, khoảng 400 triệu người mang
HBV mạn (HBV carier), trong đó 75% là
người châu Á [1]. Hàng năm, có gần 1 triệu
người chết do những bệnh lý liên quan đến
nhiễm HBV như xơ gan, ung thư gan…
HBV lây nhiễm gấp 100 lần so với HIV qua
đường máu. HBV là một yếu tố gây ung thư
đứng hàng thứ 2 sau thuốc lá, là nguyên nhân
gây ra 60-80% trường hợp ung thư gan
nguyên phát và 50% trường hợp xơ gan[3].
Vì thế ,mặc d chương trình tiêm chủng đã
đạt hiệu quả rộng rãi trong thời gian qua đã
giảm đáng kể tỷ lệ nhiễm HBV cấp, nhưng
nhiễm HBV cho đến nay vẫn còn là một
nguyên nhân quan trọng gây mắc bệnh và tử
vong. Hiện tại có nhiều thuốc để điều trị
viêm gan virus B (VGVRB) mạn với mục
đích ức chế lâu dài nồng độ HBV DNA trong
huyết thanh để có thể ngăn ngừa tiến triển
đến xơ gan, ung thư tế bào gan
(hepatocellular carcinoma = HCC) và tử
vong. Quyết định điều trị, tùy thuộc nhiều
yếu tố và dựa trên quyết định lâm sàng của
bác sỹ. Thuốc điều trị có nhiều loại, trong đó
Entercavir là thuốc có tác dụng kháng virus
mạnh, ít kháng thuốc nên được khuyến cáo là
một trong những thuốc ưu tiên hàng đầu
trong các hướng dẫn điều trị viêm gan B
mạn, đặc biệt entercavir được ưu tiên chọn
lựa trên những bệnh nhân xơ gan, kể cả xơ
gan mất bù. [4]-[7]. Nhằm đánh giá kết quả
điều trị nghiên cứu được thực hiện nhằm
mục tiêu: Xc định sự thay đổi về sinh hóa
máu, tải lượng virus HBV và sự biến đổi về
độ xơ ha gan sau điều trị 12 tháng bằng
entercavir ở bệnh nhân viêm gan virut B
mạn.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
85 Bệnh nhân viêm gan B mạn đủ tiêu
chuẩn lựa chọn vào nhóm nghiên cứu.
Tiêu chuẩn chọn bệnh: BN từ 18 tuổi
trở lên được chẩn đoán viêm gan virus B với
HbsAg dương tính trên 6 tháng chưa được
điều trị hoặc ngưng điều trị với các thuốc
kháng virus khác ít nhất 6 tháng trước khi bắt
đầu tham gia điều trị bằng entercavir. Có các
xét nghiệm như sau: HbeAg dương hoặc âm
tính; HbeAg dương tính: HBVDNA >105
copies/mL; HbeAg âm tính: HBVDNA > 104
copies/mL; Hoạt độ AST, ALT tăng gấp đôi
giá trị bình thường.
Tiêu chuẩn loại trừ: Xơ gan mất bù;
Bệnh nhân mang thai, cho con bú; viêm gan
tự miễn dịch; do thuốc; do rượu; Bệnh nhân
dị ứng thuốc Entercavir; có các bệnh gây
giảm tiểu cầu khác, thiếu máu, suy tim, suy
thận nặng.
2.2. Địa điểm và thi gian nghiên cứu:
Khoa KCB Theo yêu cầu, khoa nội tiêu hóa
từ tháng 12/2021 đến tháng 12/ 2022.
2.3. Phương pháp nghiên cứu
2.3.1. Thiết kế nghiên cứu: Mô tả hồi
cứu kết hợp tiến cứu có theo dõi dọc trước và
sau điều trị
2.3.2. Cỡ mẫu nghiên cứu và phương
php chọn mẫu
Chọn mẫu thuận tiện, cỡ mẫu nghiên cứu
Công thức tính cỡ mẫu:
n = Z21-α/2
p(1- p)
d2
Z là hệ số tin cậy, Z1-α/2 = 1,96, α =
0,05 (mức ý nghĩa thống kê)
P là tỷ lệ ước tính.chúng tôi chọn giá trị p
= 0,312 là tỷ lệ đáp ứng xơ hóa gan (giảm từ
F4 xuống ≤ F3 theo SWV) từ nghiên cứu của
Trần Văn Huy và cs (2016) [1].
2.3.3. Chỉ tiêu nghiên cứu
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
29
Tuổi và nhóm tuổi: Phân nhóm tuổi được
chia thành 3 nhóm: < 40 tuổi, 40 - 60 tuổi và
≥ 60 tuổi. Giới: chia thành 2 nhóm nam và
nữ.
Triệu chứng lâm sàng:
+Các triệu chứng cơ năng: chia thành các
nhóm không có triệu chứng hoặc có các triệu
chứng thường gặp như chán ăn, mệt mỏi, tức
hạ sườn phải, tiểu đậm màu, vàng da/mắt,
sốt, nôn ra máu.
+ Các triệu chứng thực thể: chia thành
các nhóm không có triệu chứng hoặc có triệu
chứng như vàng da/mắt, tuần hoàn bàng hệ,
ph…
* Các xét nghiệm cơ bản: Công thức
máu, creatinin, glucose, bilỉubin, albumin,
Đo hoạt độ AST, ALT… để đánh giá trình
trạng chung của bệnh nhân trên máy Sinh
hóa AU 5822 của Beck man coulter,
* Các chỉ điểm huyết thanh của HBV:
HBeAg, test nhanh: định tính (dương tính
hoặc âm tính)
Đo tải lượng virus HBV DNA: ngưỡng
phát hiện ≥ 20 IU/mL.
* Bảng phân độ xơ gan [2];[5]
Phân độ
Đánh giá hình ảnh trên siêu âm
Fo -1
Không xơ hóa hoặc xơ hóa nhẹ <7,0 Kpa
F2
Xơ hóa trung bình ( Vừa) : 7,0 - <9,5 Kpa
F3
Xơ hóa gan 9,5 - < 11 Kpa
F4
Xơ gan nặng ≥ 11 Kpa
Tiêu chí đánh giá kết quả sau điều trị:
+ Hoạt độ AST, ALT bình thường hoặc
giảm
+ Đo tải lượng HBV: Dựa theo tiêu
chuẩn của APASL năm 2016 và EASL năm
2017 [4],[5]: Được xác định đáp ứng tốt khi
tải lượng HBVDNA dưới ngưỡng phát hiện
bằng xét nghiệm PCR sau 6 tháng điều trị
bằng entercavir (ngưỡng của nghiện cứu này
là < 20 UI/ L).
+ Độ xơ hóa gan: theo giá trị FibroScan
giảm ≥ 1kPa: Giảm từ F4 xuống < F3 tại
thời điểm 6 tháng.
Các loại xét nghiệm Xét nghiệm sinh
hóa, huyết học, huyết thanh học virus B và
siêu âm Fibroscan được thực hiện cùng một
thời điểm: Thời điểm ban đầu (T1); 3 tháng
(T2), (T3) 6 tháng, và (T4): 12 tháng.
HBV-DNA định lượng được làm tại khoa
sinh học phân tử vào các thời điểm trên. Sử
dụng máy Rottor gen Q5 plus - Qiagen - của
Đức, sử dụng hóa chất: Accupid HBV
quantification Kit- Khoa Thương / Việt nam.
Siêu âm được thực hiện tại phòng siêu
âm của khoa khám chữa bệnh theo yêu cầu
máy Fibroscan Model: FT100 của Đức.
2.3.4. Thuốc sử dụng trong nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu được sử dụng
thuốc: Entecavir là đồng đẳng của
nucleoside, có hoạt tính chọn lọc kháng virus
viêm gan B. Thuốc sử dụng trong đề tài có
biệt dược là hepavix, viên 0,5 mg, sản xuất
bởi công ty Atra pharmaceuticals Limited
của Ấn độ. Liều dùng 0,5 mg/ ngày uống sau
ăn 2 giờ.
2.3.5. Đạo đức trong nghiên cứu
Đề tài được thông qua Hội đồng đạo đức
trong nghiên cứu khoa học của BVTUTN
chấp thuận. Thuốc Entercavir viên 0,5 mg đã
được FDA công nhận cho php để điều trị
bệnh nhân trên 2 tuổi bị viêm gan B mạn
[3];[4];[5].
2.3.6. Phương php xử lý số liệu
Các số liệu thu thập được xử lý bằng máy
vi tính với phần mềm SPSS 20.0
HỘI NGHỊ KHOA HỌC ĐIỀU DƯỠNG QUỐC TẾ LẦN THỨ IV - BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN
30
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN
3.1. Đặc điểm chung của mẫu nghiên cứu
Bảng 1. Đặc điểm về tuổi, gii
Gii
Độ tuổi
Gii
Tổng
Nam
Nữ
%
N
n
%
< 40
22,4
23
42
49,4
40 - 60
21,2
12
30
35,3
> 60
12,9
2
13
15,3
Tổng
56,5
37
85
100
P
<0.05
Tuổi TB
42.13±13.8
Kết quả tại bảng 1: Đối tương nghiên cứu tuổi nhỏ nhất 20 tuổi, cao nhất 71 tuổi, tuổi TB:
42,13± 13,8, tuổi < 40 chiếm tỷ lệ cao nhất 49,4%. Tuổi >60 chiếm tỷ lệ thấp. Sự khác biệt về
tỷ lệ mắc giữa các lứa tuổi có ý nghĩa thống kê với p<0.05. Tuổi mắc bệnh trong nghiên cứu
của chúng tôi tương đương với các nghiên cứu trong và ngoài nước [1], [4].
Bảng 2. Xét nghiệm huyết thanh học, tải lượng virus và siêu âm ở đối tượng nghiên
cứu tại T1
Đặc điểm
Nhóm HBeAg (+)
n=48
Nhóm HBeAg (-)
n=37
P
Tuổi trung bình
44,55±14,3
33,8±12,6
P > 0.05
ALT (U/L)
245,3 ± 76,9
87,3 ±7,66
P < 0.05
HBVDNA (Log 10 copies/mL)
7, 97 ± 1,7
5.98± 0.8
P < 0.05
Mô học (Kpa), (FibroScan)
11,38 ± 3,02
7,8 ± 1,3
P < 0.05
Nhóm bệnh nhân có kết quả HbeAg
(dương tính) chiếm tỷ lệ cao hơn nhóm
HbeAg âm tính. Hoạt độ ALT, tải lượng
virus và chỉ số Kpa ở nhóm có HbeAg (+)
cao hơn nhóm HbeAg (-). HBeAg là một
đoạn kháng nguyên vỏ capsid của virus viêm
gan B. Sự xuất hiện HBeAg chứng tỏ virus
đang nhân lên và có khả năng lây lan mạnh.
HBeAg dương tính là một chỉ tiêu chứng tỏ
virus đang hoạt động. HBeAg âm tính có 2
khả năng: Virus không hoạt động hoặc virus
có hoạt động nhưng đột biến vùng gen mã
hóa tổng hợp HbeAg. Để khẳng định virus
đột biến cần xét nghiệm HBVDNA và HBV
genotyping [3,4]. Hoạt độ ALT và tải lượng
virus HBVDNA trong nhóm nghiên cứu này
đều cao ở nhóm có HbeAg(+) so với nhóm
HbeAg(-) có ý nghĩa thống kê,.
3.2. Sự thay đổi một số chỉ số Sinh hóa,
mức độ xơ hóa gan và tải lượng virus
trưc và sau điều trị
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
31
Bảng 3. Kết quả thay đổi hoạt độ ALT sau 12 thng điều trị
HbeAg
ALT (UI/L)
HbeAg (+)
n=49
HbeAg (-)
n=36
Tổng
ALT (T1)
247,4 ± 75,5
87,26 ± 7,66
179,55 ± 98
ALT (T2)
104,45 ± 38,93
39,4 ±7,4
76,9 ± 43,9
ALT (T3)
42,12 ± 8,7
29,47 ± 4,2
36,76 ± 9,45
ALT (T4)
28,16± 4,7
25,19 ± 4,4
26,91 ± 4,8
P
< 0,05
Giá trị trung bình của hoạt độ ALT ở cả
hai nhóm HbeAg (+) và HbeAg (-) đều giảm
dần theo các mốc thời gian. Sau 12 tháng
hoạt độ ALT trở về mức bình thường. Sự
khác biệt giữa chỉ số hoạt độ gan ban đầu và
sau điều trị là có ý nghĩ thống kê với P <
0.05 (Bảng 3). Sau 6 tháng hoạt độ ALT đã
trở về bình thường (ALT: 36,76 ± 9,45 U/L).
Nghiên cứu của chúng tôi cũng tương tự như
các nghiên cứu trong và ngoài nước đều cho
thấy hiệu quả đáp ứng điều trị rất tốt cho cả
hai nhóm HBeAg (+) và HBeAg (-). Nghiên
cứu của Poke Hsu sau 6 tháng hoạt độ ALT
là 27,2 U/L[8].
Bảng 4. Kết quả thay đổi độ xơ gan sau 12 thng điều trị (trị số Kpa TB)
HbeAg
X Kpa
Nhóm HbeAg (+)
n=49
Nhóm HbeAg (-)
n=36
Tổng
n=85
Fibroscan (T1)
11,38 ± 3
8,02 ± 0,9
9,96 ±2,9
Fibroscan (T2)
8,48 ± 1,67
6,57±0,8
7,67± 1,66
Fibroscan (T3)
4,7 ± 1,6
3,6 ± 1,3
3,9 ± 1,04
Fibroscan (T4)
3,4 ± 1,2
3,1 ± 1,1
3,2 ± 1,02
P
< 0.05
Giá trị trung bình Kpa ở cả hai nhóm
HbsAg (+) và HbsAg (-) đều giảm dần theo
thời gian tương ứng với mức độ xơ gan giảm
dần. Theo hướng dẫn của EASL-ALEH
(2015) khuyến cáo sử dụng các phương pháp
đánh giá xơ hóa gan không xâm nhập bao
gồm các chỉ điểm huyết thanh hoặc TE
(Fibroscan) để theo dõi cải thiện xơ gan hóa
ở những bệnh nhân viêm gan B mạn trong
quá trình điều trị kháng virus [8]. Kết quả
bảng 4 ta thấy chỉ số xơ gan sau 6 tháng chỉ
số kpa giảm rõ rệt. Đặc biệt giảm ở cả hai
nhóm HbsAg(-) và HbsAg (+). Sự khác biệt
giữa chỉ số Fibroscan trước và sau điều trị là
có ý nghĩa thống kê với P< 0,05.
Bảng 5. Kết quả sau 12 thng điều trị theo phân độ xơ gan
Thi gian
Phân độ Kpa
Thi gian (t lệ)
T1
T2
T3
T4
F0-F1: < 7,0 Kpa)
2(2,4%)
34(40%)
74 (87,05%)
81(95,3%)
F2: 7,0 - ≤ 9.5
45(52,9%)
36 (42,4%)
11(12,9%)
4 (4,7%)
F3: 9.5 - 11
9 ( 10,6 %)
6 ( 7,0%)
0
0
F4 : ≥ 11
29 (34,1)
9(10.6%)
0
0
Tổng
85 (100%)
85 (100%
85(100%)
85(100%)