T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
563
KẾT QUẢ TẠO NGUỒN TẾ BÀO GỐC TẠO MÁU TỪ MÁU NGOẠI VI
SỬ DỤNG KỸ THUẬT CHỌN LỌC TẾ BÀO CD34+ BẰNG CÔNG NGHỆ
HẠT TỪ TẠI NGÂN HÀNG TẾ BÀO GỐC - VIỆN HUYẾT HỌC -
TRUYỀN MÁU TRUNG ƯƠNG GIAI ĐOẠN 2018-2023
Nguyễn Bá Khanh1,2, Lê Xuân Thịnh1, Đỗ Quang Linh1
Võ Thị Thanh Bình1, Trần Ngọc Quế1, Nguyễn Hà Thanh1
TÓM TẮT65
Mục tiêu: Mô tả một số kết quả tạo nguồn tế
bào gốc sử dụng kỹ thuật chọn lọc tế bào CD34+
bằng công nghệ hạt từ tại Ngân hàng Tế bào gốc
- Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương từ
2018-2023. Đối tượng và phương pháp: Chúng
tôi tiến hành phân tích loạt ca bệnh đưc tiến
hành chọn lọc tế bào CD34+ trên hệ thống
CliniMACS để ghép cho bệnh nhân mắc bệnh
máu tại Viện Huyết học - Truyền máu Trung
ương từ 2018-2023. Kết quả: Nghiên cứu trên 8
đơn vị tế bào gốc sau chọn lọc tế bào CD34+
đưc ứng dụng trên các bệnh nhân suy tuỷ
xương, lơ-xê-mi cấp và đái huyết sắc tố, chúng
tôi nhận thấy thể tích khối sản phẩm trung vị sau
chọn lọc là 44,10ml, chứa 6,34 x 106 tế bào
CD34+/kg, 5,95 x 105 tế bào CD3+/kg, với độ
tinh sạch tế bào CD34+ đạt 92,80%. Hiệu suất
thu hồi tế bào CD34+ sau chọn lọc đạt 78,40%
và hiệu suất loại bỏ tế bào CD3+ đạt 99,998%.
Kết quả đánh giá sau rã đông, tỷ lệ tế bào CD34+
sống đạt 91,40% và tất cả các mẫu đều tạo cụm
sau nuôi cấy tế bào. Kết luận: Qua quá trình áp
1Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương
2Trường Đại học Y Hà Nội
Chịu trách nhiệm chính: Đỗ Quang Linh
SĐT: 0368014504
Email: dr.quanglinh.1993@gmail.com
Ngày nhận bài: 30/7/2024
Ngày phản biện khoa học: 01/8/2024
Ngày duyệt bài: 27/9/2024
dụng phương pháp chọn lọc tế bào CD34+ trên
hệ thống CliniMACS, bước đầu chúng tôi nhận
thấy khối tế bào gốc sau chọn lọc đạt đưc các
tiêu chuẩn để ứng dụng ghép cho bệnh nhân mắc
bệnh máu.
Từ khoá: Ghép tế bào gốc tạo máu, chọn lọc
tế bào CD34+, hệ thống CliniMACS.
SUMMARY
RESULTS OF MANUFACTURING
PERIPHERAL BLOOD STEM CELL
UNITS USING THE MAGNETIC
BEADS TECHNIQUE OF CD34+ CELL
SELECTION AT THE STEM CELL
BANK - NATIONAL INSTITUTE OF
HEMATOLOGY AND BLOOD
TRANSFUSION (2018-2023)
Objective: Describe results of manufacturing
stem cell units using the magnetic beads
technique of CD34+ selected technique at the
Stem Cell Bank - National Institute of
Hematology and Blood Transfusion from 2018-
2023.
Subjects and methods: We analyzed a
series of cases that select CD34+ cells by
CliniMACS system for transplantation to blood
disorders patients at the National Institute of
Hematology and Blood Transfusion from 2018-
2023.
Results: We have researched 8 CD34+
selected units treated for patients with bone
marrow failure, acute leukemia and
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
564
hemoglobinuria, we found that the median
product volume after selection was 44.10ml;
containing 6.34 x 106 CD34+ cells/kg and 5.95 x
105 CD3+ cells/kg, with CD34+ cell purity was
92.80%. CD34+ cell recovery after selection was
78.40% and CD3+ cell removal was 99.998%.
Evaluation results after thawing showed that the
live CD34+ cell rate was 91.40% and all samples
had colony-forming units after using the CFU
assay.
Conclusion: Through the process of
applying the CD34+ cell selection method by
CliniMACS system, we initially found that the
post-selected stem cell get the standards for
transplantation to blood disorders patients.
Keywords: Hematopoietic stem cell
transplantation, CD34+selection, CliniMACS
system.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Ghép tế bào gốc (TBG) tạo máu đã và
đang là phương pháp điều trị hiện đại, đem
lại hiệu quả cao giúp nhiều bệnh nhân mắc
bệnh máu ác tính và lành tính có khả năng
khỏi bệnh hoặc duy trì bệnh ổn định lâu dài
so với nhiều phương pháp điều trị khác. Chất
lưng nguồn tế bào gốc để ứng dụng ghép
luôn là một trong những yếu tố quan trọng
quyết định thành công của mỗi ca bệnh [1].
Các nguồn TBG tạo máu đang đưc áp
dụng trên thế giới nói chung và tại Việt Nam
nói riêng bao gồm dịch tủy xương, máu
ngoại vi huy động và máu dây rốn. Mỗi
nguồn tế bào gốc này có ưu và nhưc điểm
riêng, đặc biệt khi sử dụng với những đối
tưng ngưi hiến hòa hp HLA hoàn toàn
hoặc nửa hòa hp (haplotype), cùng huyết
thống hoặc không cùng huyết thống. Để phát
huy tối đa ưu điểm và hạn chế nhưc điểm
của những nguồn TBG này, nhiều kỹ thuật
xử lý TBG đặc biệt đã đưc áp dụng. Một
trong số đó là kỹ thuật chọn lọc TBG CD34+
bằng công nghệ hạt từ [2]. Với kỹ thuật này,
phần TBG tạo máu có tế bào CD34+ đưc
phân tách một cách đặc hiệu, còn các thành
phần tế bào dư thừa khác, trong đó thành
phần bạch cầu lympho làm tăng nguy cơ của
bệnh ghép chống chủ sẽ đưc loại bỏ. Nh
đó, khối TBG sử dụng sẽ chỉ chứa những loại
tế bào thực sự cần thiết và hạn chế biến
chứng cho bệnh nhân. Viện Huyết học -
Truyền máu Trung ương đã áp dụng ghép
TBG tạo máu đồng loài từ hai nguồn máu
ngoại vi và máu dây rốn. Trong số các ca
ghép TBG này, nhiều trưng hp bệnh nhân
và ngưi hiến hòa hp hoàn toàn HLA nhưng
vẫn gặp bệnh ghép chống chủ mức độ nặng
do tồn dư nhiều tế bào lympho của ngưi
hiến. Mặt khác, những bệnh nhân đưc ghép
TBG từ máu dây rốn có thi gian phục hồi tế
bào chậm dẫn đến nguy cơ nhiễm trùng
nặng, thải ghép và tử vong. Đối với các
trưng hp này, có thể sử dụng kỹ thuật chọn
lọc tế bào CD34+ trong khối TBG tạo máu từ
máu ngoại vi để giảm số lưng tế bào
lympho hoặc tạo nguồn TBG haplotype để
hỗ tr mọc ghép cho ghép TBG từ máu dây
rốn [3].
Từ năm 2018, Viện Huyết học – Truyền
máu Trung ương đã tiến hành triển khai quy
trình chọn lọc tế bào CD34+ trên hệ thống
CliniMACS cho một số trưng hp bệnh
nhân ghép TBG tạo máu và đem lại một số
kết quả tích cực. Vì vậy chúng tôi tiến hành
nghiên cứu với mục tiêu: “Mô tả một số kết
quả tạo nguồn tế bào gốc tạo máu từ máu
ngoại vi sử dụng kỹ thuật chọn lọc tế bào
CD34+ bằng công nghệ hạt từ tại Ngân hàng
Tế bào gốc - Viện Huyết học - Truyền máu
Trung ương giai đoạn 2018-2023”.
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
565
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
08 đơn vị TBG gạn tách từ máu ngoại vi
từ 08 ngưi hiến tương ứng đưc xử lý chọn
lọc tế bào CD34+ trên hệ thống CliniMACS
để ghép cho bệnh nhân mắc bệnh máu tại
Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương
giai đoạn 2018-2023.
❖ Tiêu chuẩn lựa chọn:
− Ngưi đủ tiêu chuẩn hiến TBG từ máu
ngoại vi huy động theo chỉ định của bác sĩ
lâm sàng.
− Khối TBG chọn lọc tế bào CD34+
đưc sử dụng để ghép đồng loài điều trị cho
bệnh nhân mắc bệnh máu, có thể kết hp với
các nguồn TBG khác.
❖ Tiêu chuẩn loi trừ:
− Khối TBG không đạt tiêu chuẩn xử lý
chọn lọc tế bào CD34+ và lưu trữ: nhiễm
khuẩn, tổn hại.
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
❖ Thi gian từ 01/01/2018 đến
31/12/2023.
❖ Địa điểm: Ngân hàng Tế bào gốc,
Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương:
gạn tách TBG, chọn lọc tế bào CD34+, xử lý,
lưu trữ và cấp phát TBG.
2.3. Thiết kế nghiên cứu
❖ Mô tả loạt ca bệnh.
❖ Phương pháp chọn mẫu: chọn mẫu
toàn bộ tất cả các trưng hp đủ tiêu chuẩn.
2.4. Nội dung nghiên cứu
2.4.1. Các bước tiến hành nghiên cứu
− Chuẩn bị ngưi hiến;
− Gạn tách TBG;
− Chọn lọc TBG:
+ Chọn lọc tế bào CD34+ trên hệ thống
CliniMACS.
+ Đánh giá hiệu quả chọn lọc: độ tinh
sạch tế bào CD34+, hiệu suất chọn lọc tế bào
CD34+, hiệu suất loại bỏ tế bào CD3+.
Độ tinh sạch tế bào CD34+ = (Tổng số
CD34+/Tổng số tế bào có nhân) x 100% (sau
chọn lọc).
Hiệu suất chọn lọc tế bào CD34+ =
(Tổng lưng CD34+ sau chọn lọc/Tổng
lưng CD34+ trước chọn lọc) x 100%.
Hiệu suất loại bỏ tế bào CD3+ = 100% -
[(Tổng lưng CD3+ sau chọn lọc/Tổng
lưng CD3+ trước chọn lọc) x 100%]
− Bảo quản TBG;
− Cấp phát cho bệnh nhân ghép.
2.4.2. Các biến số nghiên cứu
− Thông số ngưi hiến: tuổi, giới, mức
độ hòa hp HLA.
− Thông số khối TBG: thể tích, số lưng
thành phần tế bào, lưng tế bào CD34+ sau
gạn tách, lưng tế bào CD3+ trong khối
TBG.
− Thông số quá trình chọn lọc tế bào
CD34+: thi gian chọn lọc, lưng tế bào
CD34+ thu hồi sau các bước xử lý, sản phẩm
cuối: thể tích, tỷ lệ tế bào sống, lưng tế bào
CD3+ tồn dư.
− Kết quả đánh giá sau rã đông: tỷ lệ tế
bào sống, nuôi cấy tạo cụm tế bào.
2.5. Các quy trình áp dụng trong
nghiên cứu
− Quy trình gạn tách TBG trên hệ thống
tự động tại Ngân hàng Tế bào gốc, Viện
Huyết học - Truyền máu TW;
− Quy trình chọn lọc tế bào CD34+ bằng
hạt từ trên hệ thống CliniMACS tại Ngân
hàng Tế bào gốc, Viện Huyết học - Truyền
máu TW.
− Quy trình xử lý, bảo quản, cấp phát
TBG tại Ngân hàng Tế bào gốc, Viện Huyết
học - Truyền máu TW.
− Quy trình xét nghiệm tổng phân tích tế
bào máu, xét nghiệm các tác nhân virus, nuôi
cấy vi khuẩn/vi nấm tại các khoa xét nghiệm
của Viện Huyết học - Truyền máu TW.
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
566
− Quy trnh đếm số lưng tế bào CD34+
bằng phương pháp Flow Cytometry: áp dụng
phương pháp ISHAGE để lựa chọn quần thể
tế bào CD34 dương tnh;
− Quy trình nuôi cấy cụm TBG tạo máu
trong môi trưng methylcellulose: nuôi cấy
trung bình 250 tế bào CD34+/đĩa;
− Quy trnh đánh giá tỷ lệ tế bào sống
bằng phương pháp nhuộm Xanh trypan thủ
công.
2.6. Vật liệu nghiên cứu
− Mẫu xét nghiệm: mẫu máu toàn phần
sau huy động, mẫu TBG sau gạn tách, sau
chọn lọc tế bào CD34+.
− Thiết bị:
+ Hệ thống chọn lọc tế bào bằng hạt từ
CliniMACS;
+ Hệ thống gạn tách tế bào Spectra Optia;
+ Hệ thống xét nghiệm tế bào dòng chảy
FC500.
2.7. Các tiêu chuẩn áp dụng trong
nghiên cứu
− Tiêu chuẩn chọn lọc tế bào CD34+[4]:
+ Liều tế bào CD34+ sau chọn lọc đủ tối
thiểu 2 x 106 tế bào CD34+/kg.
+ Số lưng tế bào CD3+ sau chọn lọc < 1
x 104 CD3+/kg (trong trưng hp số lưng tế
bào CD3+ sau chọn lọc ≥ 1 x 104 CD3+/kg
thì có thể chia nhỏ thể tích sản phẩm cuối
phù hp để đảm bảo tiêu chuẩn).
2.8. Sơ đồ nghiên cứu
Hnh 1. Sơ đồ nghiên cứu
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
567
2.9. Phương pháp thu thập và xử lý số
liệu
− Thu thập số liệu định tnh, định lưng
dựa trên hồ sơ bệnh án, hồ sơ gạn tách, xử lý
và lưu trữ TBG.
− Số liệu đưc xử lý trên phần mềm
SPSS 20.0.
− Sử dụng các test thống kê: tính giá trị
trung bình, tỷ lệ %.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Bảng 3.1. Đặc điểm chung của nhóm nghiên cứu
Thông số
n
Tỷ lệ
Tổng số
8
100
Giới
Nam
6
75,00
Nữ
2
25,00
Chẩn đoán
Suy tủy xương
5
62,50
Lơ xê mi cấp
2
25,00
Đái huyết sắc tố
1
12,50
Hình thức kết hợp
Haplo-Cord
5
62,50
Kết hp khối tế bào lympho ngưi hiến
3
37,50
Trung vị
Min
Max
Tuổi
26,50
9
49
Cân nặng
49,50
32
60
Nhận xét: Nhóm bệnh nhân suy tủy xương chiếm đa số (62,50%); độ tuổi từ 9-49; hình
thức kết hp chủ yếu là Haplo-Cord với 5 ca.
Bảng 3.2. Đặc điểm khối TBG sau gn tách
Kết quả
Thông số
Trung vị
(n = 8)
Min
Thể tích (ml)
291
180
Số lưng tế bào có nhân (x 109 tế bào)
58,60
31,40
Số lưng tế bào CD34+ trong túi sản phẩm (x 106 tế bào)
360
234
Nhận xét: Thể tích trung vị của khối tế bào sau gạn tách là 291 ml, chứa 58,60 x 109 tế
bào có nhân và 360 x 106 tế bào CD34+.
Bảng 3.3. Đặc điểm khối TBG chọn lọc tế bào CD34+
Thông số
Trung vị
(n = 8)
Min
Thể tích (ml)
44,10
30
Số lưng tế bào có nhân (x 109 tế bào)
0,35
0,20
Số lưng tế bào CD34+ trong túi sản phẩm sau chọn lọc (x
106 tế bào)
586
132
Nhận xét: Sau chọn lọc, thể tích của khối sản phẩm còn lại có trung vị là 44,10 ml, chứa
586 x 106 tế bào CD34+.