Nghiên cứu Y học
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 26 * Số 1 * 2022
Chuyên Đề Ngoại Khoa
285
KHẢO SÁT ÂM ỐC TAI Ở TRẺ NGHE KÉM BẨM SINH
TẠI BỆNH VIỆN TAI MŨI HỌNG TP. HỒ CHÍ MINH NĂM 2020-2021
Phan Trường Vương Phú1, Trần Thị Bích Liên2
TÓM TẮT
Đặt vấn đề: Nghe là một giác quan rất quan trọng ở trẻ em. Nghe kém bẩm sinh là những trẻ sinh ra đã bị
nghe kém. Âm ốc tai cho thấy có nhiều ưu điểm trong việc chẩn đoán và đánh giá nghe kém ở trẻ.
Mục tiêu: Mô tả đặc điểm lâm sàng và kết quả đo âm ốc tai ở trẻ nghe kém bẩm sinh.
Đối tượng - Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu tiến cứu, mô tả hàng loạt ca với 102 trẻ nghe kém bẩm
sinh đủ điều kiện tham gia nghiên cứu tại bệnh viện Tai Mũi Họng Thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2020 đến
năm 2021.
Kết quả: Lý do khám và phát hiện nghe kém thường gặp nhất là chậm nói (55,9%). Tuổi được chẩn đoán lần
đầu trung bình 31,7 tháng. Âm ốc tai chưa đạt ở cả 2 tai là 100 trẻ, đạt ở cả 2 tai là 2 trẻ. Âm ồn càng cao khi tần
số f2 càng thấp và thường có giá trị thấp các trẻ lớn tuổi hơn.
Kết luận: Độ tuổi phát hiện nghe kém bẩm sinh ở nước ta còn cao, đa phần nghe kém bẩm sinh do tổn
thương tại ốc tai.
Từ khóa: nghe kém bẩm sinh, âm ốc tai
ABSTRACT
OTOACOUSTIS EMISSIONS IN CONGENITAL HEARING LOSS CHILDREN
AT TOLARYNGOLOGY HOSPITAL OF HO CHI MINH CITY FROM 2020 TO 2021
Phan Truong Vuong Phu, Tran Thi Bich Lien
* Ho Chi Minh City Journal of Medicine * Vol. 26 - No 1 - 2022: 285-291
Background: Hearing is very important to children. Congenital hearing loss means hearing loss that is
present at birth. Otoacoustic emission has a lot of advantages to diagnose and evaluate hearing loss in children.
Objectives: To describe clinical features and analyse otoacoustic emission results in congenital hearing loss
children.
Methods: A series descriptive, prospective study was carried out on 102 children with confirmed diagnosis
of congenital hearing loss at Otolaryngology Hospital of Ho Chi Minh City from 2020 to 2021.
Results: Speech delay is the most reason for going to doctor (55.9%). The first time to diagnose congenital
hearing loss is 31.7 months. 100 children have “prefer” in otoacoustic emission results, when 2 children have “pass”
in both ears. Noise is high when we use low frequency. Older children have lower noise than younger children.
Conclusions: Children were diagnosed congenital hearing loss at the higher age. Most of them have
abnormal cochlear.
Key words: congenital hearing loss, otoacoustic emission
ĐẶT VẤN ĐỀ
Nghe là một giác quan vô cùng quan trọng
của con người, đặc biệt đối với trẻ em trong 5
năm đầu đời nếu chức năng nghe bị suy giảm sẽ
ảnh hưởng đến sự phát triển ngôn ngữ(1). Tuy
nhiên, một số trẻ không may mắn bị nghe kém
1Trung Tâm Y Tế TP. Vĩnh Long 2Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh
Tác giả liên lạc: BS. Phan Trường Vương Phú ĐT: 0783277027 Email: phantruongvuongphuyck35@gmail.com
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 26 * Số 1 * 2022
Nghiên cứu Y học
Chuyên Đề Ngoại Khoa
286
bẩm sinh, đó l| những trẻ bị khiếm khuyết về
chức năng thính gi{c ngay từ khi được sinh ra.
Không nghe được sẽ không nói được, không
diễn đạt được ý nghĩ của trẻ, làm trẻ bị tách biệt
khỏi xã hội(2). Nguyên nhân gây nghe kém bẩm
sinh có thể do gen hoặc các yếu tố mắc phải
trong quá trình mẹ mang thai như nhiễm
Rubella, Cytomegalovirus, hay sử dụng các loại
thuốc gây ngộ độc thính gi{c< Trẻ nghe kém
bẩm sinh sẽ không nghe được âm thanh ngay từ
lúc ch|o đời, do vậy việc phát hiện sớm có ý
nghĩa vô cùng quan trọng trong việc can thiệp
phục hồi chức năng thính gi{c v| ngôn ngữ cho
trẻ. V|o năm 1978, David K l| người đầu tiên
đưa ra kh{i niệm âm ốc tai(3). Âm ốc tai phản ánh
sự hoạt động của tế bào lông ngoài, là những tế
bào nhạy cảm nhất của cơ quan Corti. Kể từ khi
ra đời, việc đo }m ốc tai cho thấy có nhiều ưu
điểm trong việc chẩn đo{n v| đ{nh gi{ sức nghe
ở trẻ em. Đặc biệt ở trẻ nghe kém bẩm sinh, âm
ốc tai còn giúp nhận định sơ bộ nghe kém là do
c{c nguyên nh}n trước ốc tai hay sau ốc tai, giúp
ích cho việc lựa chọn phương pháp phục hồi
chức năng thính gi{c phù hợp cho trẻ. Vì vậy
chúng tôi thực hiện đề tài này với 2 mục tiêu: Mô
tả đặc điểm lâm sàng ở trẻ nghe kém bẩm sinh,
phân tích kết quả đo }m ốc tai ở trẻ nghe kém
bẩm sinh.
ĐỐI TƢỢNG - PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tƣợng nghiên cứu
102 trẻ nghe kém bẩm sinh đến khám tại
khoa Thính học bệnh viện Tai Mũi Họng Thành
phố Hồ Chí Minh từ 08/2020 đến 05/2021.
Tiêu chuẩn chọn mẫu
Trẻ em từ 15 tuổi trở xuống;
Được chẩn đo{n nghe kém bẩm sinh;
Không có yếu tố gây nghe kém mắc phải sau
sinh theo khuyến cáo của Kenna MA 2015(4):
+ Từng mắc những bệnh lý có thể gây khiếm
thính như: sởi, quai bị, viêm não, viêm màng
não, viêm tai giữa.
+ Nghe kém sau các chấn thương đầu, chấn
thương tai, sử dụng thuốc gây ngộ độc thính
giác, hóa trị, xạ trị vùng đầu mặt, chấn thương
}m thanh, điếc thần kinh gi{c quan đột ngột.
+ Trẻ sơ sinh phải nằm hồi sức trên 5 ngày,
trẻ sinh non, nhẹ cân, sinh ngạt, bệnh màng
trong, phải thở máy, dùng các thuốc độc cho tai,
vàng da nhân, lọc máu.
Được đo }m ốc tai méo tiếng.
Người nhà bệnh nh}n đồng ý tham gia
nghiên cứu.
Tiêu chuẩn loại trừ
Bệnh nhân hiện đang có bệnh lý viêm nhiễm
ở tai ngoài hoặc tai giữa.
Đã phẫu thuật cấy ốc tai điện tử.
Đã phẫu thuật tai giữa.
Có các yếu tố gây nghe kém mắc phải sau
sinh theo khuyến cáo của Kenna MA.
Phƣơng pháp nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu
Nghiên cứu tiến cứu, mô tả hàng loạt ca.
Phương pháp thực hiện
X{c định nghe kém bẩm sinh:
- Khi bệnh nhi đến khám vì các vấn đề liên
quan đến thính gi{c, người l|m đề tài trực tiếp
tham gia khám bệnh, ghi nhận tiền sử, bệnh sử,
triệu chứng cơ năng, thực thể. Thăm kh{m tai sơ
bộ bằng đèn soi tai để kiểm tra tình trạng ống tai
ngoài và tai giữa. C{c trường hợp khó đ{nh gi{
bằng đèn soi tai sẽ được chỉ định nội soi chẩn
đo{n. Nếu ống tai ngoài có nhiều ráy tai thì trẻ
cần được lấy sạch trước khi tiến hành các
nghiệm ph{p thăm dò chức năng thính học.
- Đối với trẻ đã được chẩn đo{n nghe kém
bẩm sinh: Bệnh nh}n đến khoa Thính học bệnh
viện Tai mũi họng thành phố Hồ Chí Minh
khám và làm các nghiệm ph{p thăm dò chức
năng thính gi{c nhằm mục đích gi{m định y
khoa (làm thủ tục hưởng các chính sách của nhà
nước, đi học tại c{c trường dành riêng cho trẻ
khiếm thính) hoặc gia đình có ý định khám và
cấy ốc tai điện tử cho trẻ.
- Đối với trẻ chưa được chẩn đo{n nghe kém
bẩm sinh, bệnh nh}n đến khám vì các dấu hiệu
Nghiên cứu Y học
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 26 * Số 1 * 2022
Chuyên Đề Ngoại Khoa
287
có liên quan đến nghe kém thì sẽ được làm các
nghiệm ph{p thăm dò chức năng thính gi{c để
chẩn đo{n x{c định, bao gồm:
+ Với các trẻ lớn hơn bằng 2 tuổi, hợp tác và
hiểu c{ch đo có thể đ{nh gi{ sức nghe bằng đo
thính lực đơn }m hoặc thính lực đồ chơi.
+ Với những trẻ nhỏ 2 tuổi hoặc những trẻ
có kết quả đo thính lực đơn }m, thính lực đồ
chơi không phù hợp lâm sàng sẽ được đo điện
thính giác thân não (ABR) để ước lượng mức
độ nghe kém.
- Sàng lọc nghe kém bẩm sinh bằng cách hỏi
lại tiền sử, bệnh sử lúc mẹ mang thai:
+ Các bệnh mẹ mắc phải lúc mang thai như
Rubella, giang mai, Cytomegalovirus, Herpes<)
hay dùng thuốc trong thai kỳ (aminoglycoside,
thuốc chống ung thư, thuốc lợi tiểu<) đã được
chứng minh có thể gây khiếm thính cho trẻ.
+ Loại trừ c{c trường hợp đã được chẩn
đo{n nghe kém mắc phải hoặc có yếu tố nguy
cơ g}y nghe kém mắc phải sau sinh theo
Kenna MA (2015).
Ngoài ra, các bệnh nhân (BN) còn được
làm các nghiệm ph{p thăm dò chức năng thính
gi{c kh{c: nhĩ lượng đồ, phản xạ cơ b|n đạp,
âm ốc tai.
Các bước đo âm ốc tai méo tiếng
Bước 1: Chọn núm tai vừa với kích thước
ống tai ngoài của trẻ.
Bước 2: Đối với trẻ hợp tác tốt, hướng dẫn trẻ
ngồi yên, không nói chuyện hay cử động khi đo;
đối với trẻ ≤12 th{ng tuổi thì hướng dẫn người
nhà ru bé ngủ tự nhiên và chỉ tiến h|nh đo khi
trẻ đã ngủ say; đối với trẻ > 12 tháng tuổi và
không hợp tác tốt thì cho bé uống thuốc ngủ, chỉ
tiến h|nh đo khi trẻ ngủ.
Bước 3: Tiến h|nh đo: người đo khởi động
máy, kéo nhẹ dái tai trẻ theo hướng ra sau và lên
trên, sau đó đưa núm tai v|o ống tai ngoài của
trẻ sao cho thật vừa vặn và tiến hành bấm nút
đo. M{y sẽ tự động đo 4 tần số f2 ở 2000 Hz,
3000 Hz, 4000 Hz và 5000 Hz, mỗi tần số được
đo trong vòng 2 đến 4 giây, tỷ lệ L1/L2 được
phần mềm tự động biến thiên sao cho >1.
Bước 4: Ghi nhận các chỉ số: Biên độ âm ốc
tai (DP), âm ồn (NF), tỷ lệ tín hiệu trên âm ồn
(SNR).
Sau khi tiến hành hỏi tiền sử, bệnh sử, thăm
khám và thực hiện các nghiệm ph{p thăm dò
chức năng thính học, tiến hành chọn bệnh nhân
đủ tiêu chuẩn vào nghiên cứu.
Phân tích số liệu
Sử dụng thống kê mô tả để mô tả c{c đặc
tính bằng số liệu được thu thập từ nghiên cứu.
Các biến số được kiểm định tính phân phối, mô
tả bởi số trung bình, độ lệch chuẩn và các giá trị
cực đại.
Sử dụng kiểm định ANOVA để so sánh
nhiều biến định lượng.
Dựa vào kết quả thu được, chúng tôi tiến
hành so sánh với các nghiên cứu kh{c đã được
công bố trong nước và trên thế giới. Từ đó,
chúng tôi đưa ra những nhận xét và kết luận về
sự tương đồng cũng như sự khác biệt.
Y đức
Nghiên cứu đã được thông qua Hội đồng
đạo đức trong nghiên cứu Y sinh học Đại học Y
Dược TP. Hồ Chí Minh, số: 479/HĐĐĐ-ĐHYD
ngày 20/08/2020.
KẾT QUẢ
Từ 08/2020 đến 05/2021, chúng tôi ghi nhận
được 102 trẻ nghe kém bẩm sinh thỏa mãn các
tiêu chuẩn nghiên cứu.
Một số đặc điểm thống kê
Độ tuổi trung bình của trẻ nghe kém bẩm
sinh trong nghiên cứu là 65,0 ± 40,7 tháng tuổi
(5,4 ± 3,4 tuổi), tuổi thấp nhất là 11 tháng tuổi,
cao nhất là 168 tháng tuổi (14 tuổi).
Trẻ nam chiếm tỷ lệ 52,9%, trẻ nữ chiếm
47,3%.
Đặc điểm lâm sàng
Có 7 trẻ được sinh ra trong gia đình tiền sử
nghe kém bẩm sinh (6,9%). Tuổi được chẩn đo{n
nghe kém lần đầu trung bình l| 31,7 th{ng (hơn
2,5 tuổi), sớm nhất là 2 tháng và trễ nhất là 108
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 26 * Số 1 * 2022
Nghiên cứu Y học
Chuyên Đề Ngoại Khoa
288
tháng (9 tuổi). Lý do đi kh{m chiếm tỷ lệ cao
nhất là chậm nói (55,9%), không phản ứng âm
thanh (32,3%), nói ngọng (6,8%), nghi ngờ nghe
kém (2%), sàng lọc sơ sinh không đạt (2%), học
kém (1%). Tim bẩm sinh là loại dị tật kèm theo
có tỷ lệ cao nhất (4,9%), kế đến là mắt xanh
(2,9%), tật khúc xạ bẩm sinh (2,0%), đục thủy
tinh thể (2,0%), tim bẩm sinh kèm đục thủy tinh
thể (1,0%). Đa phần trẻ không có dị tật hay bệnh
lý kèm theo (86,2%).
Kết quả thăm dò chức năng thính giác
Tất cả c{c trường hợp trong nghiên cứu đều
có kết quả đo nhĩ lượng đồ type A và phản xạ cơ
b|n đạp âm tính.
Có 41 trẻ hợp tác tốt và hiểu c{ch đo được
tiến h|nh đo thính lực đơn }m hoặc thính lực
đồ chơi cho kết quả ngưỡng nghe trung bình
đơn }m (PTA) trung bình ở tai trái là 91,8 dB
và ở tai phải là 90,4 dB. Có 80 trẻ được đo điện
thính gi{c th}n não, trong đó có 60 tai tr{i v|
60 tai phải không xuất hiện sóng V khi cường
độ kích thích >110 dB.
Sau khi đo thính lực và/hoặc đo điện thính
giác thân não, chúng tôi tiến h|nh ph}n độ nghe
kém cho trẻ. Đa phần các trẻ điếc sâu với tai trái
chiếm tỷ lệ 77,5%, tai phải chiếm tỷ lệ 76,5%.
Không có trường hợp nào nghe kém nhẹ hoặc
rất nhẹ trong nghiên cứu (Bảng 1).
Bảng 1: Phân bố mức độ nghe kém
Độ nghe kém
Tai phải (N=102)
Số
lượng
Tỷ lệ
(%)
Số
lượng
Tỷ lệ (%)
Rất nhẹ
0
0
0
0
Nhẹ
0
0
0
0
Trung bình
3
2,9
4
3,9
Trung bình – nặng
7
6,9
6
5,9
Nặng
13
12,7
14
13,7
Điếc sâu
79
77,5
78
76,5
Có 100 trường hợp (98,0%) cho kết quả đo
âm ốc tai Không đạt v| 2 trường hợp (2,0%) cho
kết quả Đạt trong nghiên cứu của chúng tôi.
Về kết quả đo }m ồn cho thấy âm ồn có xu
hướng giảm dần theo sự gia tăng của tần số
(Hình 1).
SNR nhỏ nhất ở tần số 3000 Hz ở cả hai tai. Ở
tai trái, SNR cao nhất ở tần số 5000 Hz, đối với
tai phải, SNR cao nhất ở 4000 Hz (Bảng 2).
Hình 1: Trung bình âm ồn theo tần số
Bảng 2: SNR trung bình theo tần số
Tần số
(Hz)
Tai trái
Tai phải
Trung bình
Độ lệch chuẩn
Min
Max
Trung bình
Độ lệch chuẩn
Min
Max
2000
1,0
5,8
-19,3
15,5
0,1
5,9
-17,1
13,5
3000
-0,6
5,6
-14,8
12,8
-0,7
5,1
-13,8
13,2
4000
1,3
5,0
-15,8
17,2
1,2
4,7
-9,2
11,6
5000
1,7
4,2
-4,5
17,2
0,7
4,1
-10,7
17,2
Nghiên cứu Y học
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 26 * Số 1 * 2022
Chuyên Đề Ngoại Khoa
289
Bảng 3: SNR trung bình theo nhóm tuổi tai trái
Tần số (Hz)
Tuổi
2000
3000
4000
5000
Trung
bình
< 2
0,1
-1,7
0,3
3,5
0,6
2 – 6
1,0
0,0
2,1
1,7
1,2
6 – 10
1,9
-0,5
0,2
0,8
0,6
>10
-0,1
-1,6
2,6
0,7
0,4
P (ANOVA)
0,7
0,7
0,3
0,2
0,7
Bảng 4: SNR trung bình theo nhóm tuổi tai phải
Tần số (Hz)
Tuổi
2000
3000
4000
5000
Trung
bình
< 2
-0,2
-2,0
0,7
-0,7
-0,6
2 – 6
-0,7
-0,5
1,5
1,2
0,4
6 – 10
2,7
-0,3
0,4
1,5
1,1
>10
-3,0
-0,6
3,0
-0,7
-0,3
p (ANOVA)
0,2
0,7
0,4
0,2
0,2
Ở cả 2 tai, sử dụng kiểm định ANOVA thấy
không có sự khác biệt SNR giữa các nhóm tuổi
trong mỗi tần số (Bảng 3, Bảng 4).
BÀN LUẬN
Một số đặc điểm thống kê
Độ tuổi trung bình trong nghiên cứu của
chúng tôi cao hơn nghiên cứu của một số tác giả
kh{c như Nguyễn Xuân Nam (40,7 tháng), Phạm
Đình Nguyên (45,86 th{ng)(2,5). Sự khác biệt này
do đề t|i được thực hiện tại bệnh viện Tai Mũi
Họng Thành phố Hồ Chí Minh, nơi đ}y có chức
năng gi{m định khiếm thính, do đó, nhiều trẻ
nghe kém bẩm sinh ở tuổi đi học đến làm các
nghiệm ph{p thăm dò chức năng nghe để làm
thủ tục theo học c{c trường phục hồi chức năng.
Tỷ lệ bé trai cao hơn bé g{i trong nghiên cứu,
điều này là phù hợp với tỷ suất sinh tự nhiên ở
nước ta.
Đặc điểm lâm sàng
Tỷ lệ nghe kém bẩm sinh có yếu tố gia đình
l| không cao. Do đó nếu chúng ta chỉ thực hiện
tầm soát khiếm thính ở những trẻ có tiền sử gia
đình sẽ rất dễ bỏ sót, làm chậm trễ quá trình
chẩn đo{n v| can thiệp phục hồi chức năng
thính giác cho trẻ.
Đa phần người nhà chỉ đưa bé đi kh{m khi
nhận thấy bé chậm nói, chiếm 55,9%. Tỷ lệ phát
hiện nghe kém do nhận thấy bé không phản ứng
âm thanh chỉ chiếm 32,3%. Điều này cho thấy
người nh| thường ít chú ý đến việc phản xạ với
âm thanh của trẻ, chỉ nhận ra bất thường khi đến
tuổi tập nói mà trẻ vẫn chưa nói theo được,
thường là sau 2 tuổi.
Độ tuổi trung bình được chẩn đo{n nghe
kém lần đầu trong nghiên cứu của chúng tôi
tương đối cao. Đa phần trẻ được chẩn đo{n sau
2 tuổi, điều n|y dẫn đến việc thực hiện c{c can
thiệp phục hồi chức năng thính gi{c thường
chậm trễ, g}y ảnh hưởng lớn đến khả năng ph{t
triển ngôn ngữ v| c{c kĩ năng xã hội kh{c của
trẻ. Với các nghiên cứu được thực hiện tại một số
quốc gia phát triển, thời điểm phát hiện nghe
kém thường sớm hơn ở nước ta như nghiên cứu
của Kennedy CR tiến h|nh tại Anh thì tất cả c{c
trường hợp nghe kém được ph{t hiện trước 9
th{ng tuổi đều do chương trình tầm so{t khiếm
thính ở trẻ sơ sinh(6).
Trong nghiên cứu của chúng tôi, có 88 trẻ
(86,3%) nghe kém nhưng không có bất kì dị tật
hay bệnh lý kèm theo. Dị tật chiếm tỷ lệ cao nhất
l| tim bẩm sinh với 5 trẻ mắc phải (4,9%). Có 3
trường hợp m|u mắt xanh bất thường, kèm theo
khoảng c{ch 2 mắt xa nhau. Đ}y l| những đặc
điểm thường gặp trong hội chứng Waardenburg
– một hội chứng do đột biến gen trội trên nhiễm
sắc thể thường, tuy nhiên cả 3 trường hợp đều
chưa được l|m c{c xét nghiệm về di truyền để
chẩn đo{n x{c định.
Kết quả thăm dò chức năng thính giác
Có 41 trẻ được đo thính lực đơn }m. Ở trẻ
em, việc đo thính lực }m đơn có phần khó khăn
hơn người lớn, đặc biệt l| ở trẻ nghe kém. Trẻ
thường không tập trung v| mau nh|m ch{n. Vì
vậy đòi hỏi người đo cần kiên nhẫn v| có kinh
nghiệm để kết quả chính x{c. Ở trẻ nhỏ hơn 2
tuổi hoặc trẻ không hợp t{c để đo thính lực đơn
âm, khi có nghi ngờ nghe kém sẽ được tiến hành
đo điện thính gi{c th}n não. Cường độ kích thích