T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 1 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
461
KHẢO SÁT BẤT THƯỜNG NHIỄM SẮC THỂ 14Q32
TRÊN NGƯỜI BỆNH ĐA U TỦY BẰNG KỸ THUẬT FISH
TẠI BỆNH VIỆN TRUYỀN MÁU HUYẾT HỌC TP.HCM
Cao Sỹ Luân1,3, Trần Thế Vinh1,
Lê Nguyễn Kim Dung1, Phan Thị Xinh1,2
TÓM TẮT55
Mục tiêu: Khảo sát bất thường nhiễm sắc thể
(NST) 14q32 trên người bệnh đa u tủy (ĐUT)
bằng kỹ thuật lai tại chỗ phát huỳnh quang
(FISH). Đối tượng và phương pháp: Ứng dụng
kỹ thuật FISH với các đoạn dò gắn chất phát
huỳnh quang màu xanh, màu cam và đỏ phủ tại
các vùng tương ứng trên các NST 4, 6, 11, 14,
16, 20 để phát hiện những bất thường liên quan
NST 14q32. Kết quả: Chúng tôi khảo sát bất
thường NST trên 107 người bệnh ĐUT bằng kỹ
thuật FISH với 5 loại đoạn dò khác nhau đã xác
định 80,4% có các bất thường liên quan NST
14q32 và các NST khác. Trong đó, có 61,7% có
bất thường liên quan NST 14q32 và 18,7% chỉ có
bất thường NST khác. Đối với bất thường cấu
trúc NST 14q32 thì 33,7% là có chuyển vị của
NST 14 với các NST khác. Chúng tôi chưa phát
hiện trường hợp nào có chuyển vị t(14;20). Còn
với bất thường số lượng NST 14q32, chúng tôi
ghi nhận có 28% trường hợp gồm 25,2% thêm
đoạn NST với 3 tín hiệu NST 14q32 và 2,8% mất
đoạn NST 14q32. Kết luận: Chúng tôi đã xác
1Bệnh viện Truyền máu Huyết học
2Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh
3Đại học Cửu Long
Chịu trách nhiệm chính: Phan Thị Xinh
SĐT: 0932728115
Email: bsphanthixinh@gmail.com
Ngày nhận bài: 30/7/2024
Ngày phản biện khoa học: 01/8/2024
Ngày duyệt bài: 17/9/2024
định có 80,4% trường hợp có các bất thường về
cấu trúc và số lượng liên quan NST 14 và các
NST khác như 4, 6, 11, 16 và 20. Trong đó, bất
thường về cấu trúc và số lượng NST 14q32 lần
lượt là 33,7% và 28%.
Từ khóa: Đa u tủy, bất thường nhiễm sắc thể
14q32, kỹ thuật FISH
SUMMARY
DETECTION OF CHROMOSOMAL
14q32 ABNORMALITIES IN
MULTIPLE MYELOMA USING FISH
TECHNIQUE AT BLOOD
TRANSFUSION AND HEMATOLOGY
HOSPITAL
Objective: To detect 14q32 chromosome
abnormalities in multiple myeloma (MM)
patients using fluorescence in situ hybridization
(FISH) technique. Subjects and methods:
Applying FISH technique with types of blue,
orange and red fluorescent probes coated in
corresponding regions on chromosomes 4, 6, 11,
14, 16, 20 to detect abnormalities of chromosome
14q32. Results: We analyzed chromosomal
abnormalities in 107 people with MM using
FISH technique with 5 different types of probes
and identified 80.4% patients with abnormalities
of chromosome 14q32 and other chromosomes.
Of these, 61.7% cases had abnormalities of
chromosome 14q32 and 18.7% cases had only
other chromosome abnormalities. In structural
abnormalities of chromosome 14q32, we found
33.7% cases having a translocation of
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
462
chromosome 14 with other chromosomes. We
have not detected any cases with t(14;20)
translocation. With abnormalities in the number
of chromosomal 14q32, we detected 28% of
cases, including 25.2% cases of trisomies of
certain chromosomes with 3 signals of
chromosome 14q32 and 2.8% cases of
hypodiploid chromosome 14q32. Conclusion:
We have determined that 80.4% of cases have
structural and quantitative abnormalities of
chromosome 14 and other chromosomes such as
4, 6, 11, 16 and 20. Among them, abnormalities
in structure and number of chromosomal 14q32
are 33.7% and 28% of cases, respectively.
Keywords: multiple myeloma, abnormality
chromosome 14q32, FISH technique
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Đa u tủy (ĐUT) là một thể bệnh tăng sinh
tế bào dòng lympho B ác tính đặc trưng bởi
sự tích tụ của các tế bào plasma đơn dòng
trong tủy xương và hầu như luôn xảy ra
trước giai đoạn tiền ung thư không triệu
chứng, gây thiếu máu, tăng protein đơn dòng,
hủy xương, tăng calci máu và suy thận (3).
Việc chẩn đoán muộn hoặc chẩn đoán sai ở
giai đoạn đầu có thể ảnh hưởng đến chất
lượng sống và tỷ lệ sống sau 5 năm của
người bệnh. Trong nhiều thập kỷ, các cải tiến
trong chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời cho
người bệnh góp phần tăng gấp đôi thời gian
sống sót trung bình (từ 3 đến 6 năm) (2).
Những nghiên cứu gần đây cho thấy các
bất thường nhiễm sắc thể (NST) và gen có ý
nghĩa quan trọng trong chẩn đoán ĐUT và
giá trị tiên lượng bệnh, giúp lựa chọn phương
pháp điều trị phù hợp nhằm cải thiện chất
lượng sống và tăng thời gian sống sót cho
người bệnh. Các bất thường NST gồm có bất
thường về số lượng và cấu trúc. Bất thường
số lượng NST thường gặp là trisomy 3, 7, 9,
11, 15 hoặc 17. Đối với nhóm bất thường cấu
trúc NST, có thể phân chia thành 3 nhóm,
một là bất thường có liên quan đến gen IgH
nằm trên NST 14q32, chuyển vị với các NST
khác như 4, 6, 11, 16 hoặc 20; hai là mất
đoạn NST 13q14 kết hợp với chuyển vị
t(4;14) liên quan tới các gen sinh ung thư
như MMSET và FGFR3; và thứ ba là thêm
đoạn NST 1q21. Trong số những bất thường
liên quan tới NST 14q32 thì t(4;14) và
t(11;14) là 2 chuyển vị thường gặp nhất.
Những nghiên cứu trước đây đã xác định
chuyển vị t(4;14) và t(14;16) thì có tiên
lượng xấu với thời gian sống toàn bộ ngắn
hơn. Trong khi chuyển vị t(11;14) thì có tiên
lượng tốt hơn với thời gian sống dài hơn (4,5).
Trong nghiên cứu này chúng tôi sử dụng
kỹ thuật lai tại chỗ phát huỳnh quang (FISH)
khảo sát các bất thường NST và chuyển vị
liên quan đến gen IgH nằm trên NST 14q32
trên người bệnh ĐUT tại Bệnh viện Truyền
máu Huyết học (BV.TMHH) để cung cấp
thêm dữ liệu về bất thường di truyền tế bào,
giúp các bác sĩ lâm sàng phân nhóm tiên
lượng được chính xác và hiệu quả hơn.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu
Người bệnh được chẩn đoán ĐUT theo
tiêu chuẩn của IMWG (International
Myeloma Working Group) tại BV.TMHH từ
tháng 1/2023 đến tháng 5/2024.
Phương pháp nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu: Mô tả loạt ca
Phương pháp tiến hành: Thu thập khoảng
1-2 mL mẫu dịch hút tủy xương của người
bệnh trong chống đông heparin và được thu
hoạch trực tiếp không qua nuôi cấy để thu
hoạch tế bào bạch cầu và cố định tế bào trên
tiêu bản. Các đoạn dò được sử dụng để lai
hóa bao gồm:
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 1 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
463
- IGH/FGFR3 Translocation, Dual
Fusion Probe – t(4;14) (Cytocell, UK) để xác
định chuyển vị t(4;14) (Hình 1, A và B).
- IGH/CCND3 Translocation/Dual
Fusion – t(6;14) (Cytocell, UK) để xác định
chuyển vị t(6;14) (Hình 1, A và C).
- IGH/CCND1 Gene Fusion Detection
Probe – t(11;14) (HealthCare, China) để xác
định chuyển vị t(11;14) (Hình 1, A và D).
- IGH/MAF Gene Fusion Detection
Probe – t(14;16) (HealthCare, China) để xác
định chuyển vị t(14;16) (Hình 1, A và E).
- IGH/MAFB Gene Fusion Detection
Probe – t(14;20) (HealthCare, China) để xác
định chuyển vị t(14;20) (Hình 1, A và F).
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
464
Hình 1: Cấu trúc các đoạn dò liên quan đến gen IgH
- Đoạn dò 14q32 trải dài 100Kb gắn chất
phát huỳnh quang màu xanh phủ toàn bộ gen
IgH (A) và các đoạn dò gắn chất phát huỳnh
quang màu cam và đỏ phủ tại các vùng trên
các nhiễm sắc thể 4, 6, 11, 16, 20 tương ứng
như sau:
- Đoạn dò tại vùng 4p16 phủ ở 2 đầu gen
FGFR3 với độ dài 118kb và 126kb (B);
- Đoạn dò tại vùng 6p21 phủ ở 2 đầu của
gen CCND3 với độ dài 158kb và 244kb (C);
- Đoạn dò tại vùng 11q13 trải dài 410kb
phủ gen CCND1 (D);
- Đoạn dò tại vùng 16q23 với một đoạn
trải dài 330kb phủ gen WWOX và một đoạn
dài 270kb nằm giữa 2 locus RH69965 và
D16S3073 phủ gen MAF (E).
- Đoạn dò tại vùng 20q12 với một đoạn
trải dài 354kb nằm giữa 2 locus RH64091 và
STSG25317, một đoạn dài 432kb nằm giữa 2
locus D205435 và STSG25366 phủ gen
MAFB (F).
Tiêu bản tế bào và đoạn dò được biến
tính bằng máy ThermoBrite (Abbott, Hoa
Kỳ) ở 77oC trong 6 phút, sau đó ủ ở 37oC
qua đêm (khoảng từ 18 đến 20 tiếng). Các
bước rửa sau lai được thực hiện như mô tả
theo Lê Nguyễn Kim Dung và cộng sự (1).
Sau đó, mẫu được được phân tích trên 200 tế
bào cho mỗi tiêu bản của người bệnh.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Trong nghiên cứu này, chúng tôi khảo sát
bất thường NST 14q32 và các NST liên quan
các chuyển vị gồm t(4;14), t(6;14), t(11;14),
t(14;16) và t(14;20) trên 107 người bệnh
được chẩn đoán ĐUT bằng kỹ thuật FISH.
Các bất thường NST được nhận diện dựa vào
các tín hiệu huỳnh quang xanh, đỏ và vàng
trên mỗi tế bào (Hình 2).
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 1 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
465
Hình 2: Kết quả FISH các bất thường liên quan đến NST 14q32
A: Tế bào bình thường (gồm 2 tín hiệu
đỏ và 2 tín hiệu xanh); B: Tế bào có chuyển
vị cân bằng của NST 14q32 (tín hiệu màu
xanh) với NST 4, 6, 11, 16 hoặc 20 với (tín
hiệu màu đỏ) tạo ra chuyển vị NST (tín hiệu
màu vàng); C: tế bào thêm NST 14q32; D: tế
bào mất NST 14q32. Tín hiệu màu xanh là
của NST 14q32; tín hiệu màu đỏ là của NST
4, 6, 11, 16 hoặc 20; tín hiệu màu vàng của
chuyển vị của NST14q32 với NST 4, 6, 11,
16 hoặc 20.
Phân tích kết quả FISH với các loại đoạn
dò khác nhau trên 107 người bệnh ĐUT cho
thấy có 86 trường hợp (80,4%) có các bất
thường liên quan NST 14q32 và các NST
khác như 4p16, 6p21, 11q13, 16q23 và
20q12 (Bảng 1). Đồng thời, có 21 trường hợp
(19,6%) không tìm thấy bất thường di truyền
tế bào trên các NST 4p16, 11q13, 14q32,
16q23 và 20q12 được khảo sát.
Bảng 1: Kết quả khảo sát bất thường NST trên người bệnh ĐUT bằng kỹ thuật FISH
với các đoạn dò được khảo sát
Kiểu bất thường NST
Số người bệnh (%)
Bất thường cấu trúc NST 14q32
36 (33,7)
1
t(4;14)(p16;q32)
17 (15,9)
2
t(6;14)(p21;q32)
2 (1,9)
3
t(11;14)(q13;q32)
13 (12,1)
4
t(14;16)(q32;q23)
4 (3,7)
Bất thường số lượng NST 14q32
30 (28)
1
3 tín hiệu 14q32
27 (25,2)
2
1 tín hiệu 14q32
3 (2,8)
Bất thường của NST 4, 6, 11, 14 hoặc 16 với NST khác
20 (18,7)
Không có bất thường liên quan NST 4, 6, 11, 14 và 16
21 (19,6)
Tổng cộng
107 (100)