HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH GIẢI PHẪU BỆNH CÁC TỈNH PHÍA NAM LẦN THỨ 14
114
KHẢO SÁT BIỂU HIỆN PROTEIN NUT TRÊN CARCINÔM TẾ BÀO GAI
VÀ CARCINÔM KHÔNG BIỆT HÓA Ở VNG MŨI XOANG VÀ VM HẦU
Phan Thế Anh1, Dương Ngọc Thiên Hương2,
Lưu Thị Thu Thảo1, Đặng Hoàng Minh1, Lý Xuân Quang2,
Nguyễn Vũ Thiện1, V Thị Ngọc Diễm1,2
TÓM TẮT12
Đặt vấn đề: Protein nhân trong tinh hoàn
(protein NUT/NUMT1) được m ha bi gen
NUTM1 nằm trên nhiễm sắc thể 15q14. Chuyển v
t(15;19) trong carcinôm c biểu hiện protein NUT
(carcinôm NUT) tạo nên tổ hợp gen m ha cho
phc hợp protein sinh ung BRD4-NUTM1. Việc
phát hiện phc hợp protein này bằng phương pháp
ha mô miễn dch vi dấu ấn NUT (C52B1) c thể
giúp đnh hưng chẩn đoán carcinôm NUT và
quyết đnh chọn lựa liệu pháp nhắm trúng đch
phn t. Mục tiêu của nghiên cu là khảo sát biểu
hiện protein NUT trên carcinôm tế bào gai và
carcinôm không biệt ha  vng mũi xoang và vòm
hầu. Đồng thời, đánh giá mối liên quan giữa biểu
hiện protein NUT vi các đc điểm tuổi, gii tnh,
v tr u nguyên phát và phn loại mô bệnh học. Đối
tượng và phương pháp nghiên cứu: Khảo sát
biểu hiện protein NUT trên bệnh nhn carcinôm tế
bào gai và carcinôm không biệt ha vng mũi
xoang và vòm hầu tại Bệnh viện Đại học Y Dược
TP. Hồ Ch Minh trong thời gian từ 01/01/2020 đến
31/08/2023 bằng phương pháp ha mô miễn dch
1Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh
2Bệnh viện Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí
Minh
Chu trách nhiệm chính: Võ Th Ngọc Diễm
ĐT: 0903309274
Email: votngocdiem@ump.edu.vn
Ngày nhận bài: 29/09/2024
Ngày phản biện khoa học: 06/10 và 13/10/2024
Ngày duyệt bài: 15/10/2024
vi kháng thể đơn dòng c nguồn gốc từ thỏ NUT
(C52B1). Kết quả: Tỉ lệ biểu hiện protein NUT
trên carcinôm tế bào gai và carcinôm không biệt
ha vng mũi xoang và vòm hầu là 2,2% (5/225
trường hợp). C mối liên quan giữa biểu hiện
protein NUT vi v tr u nguyên phát và hiện tượng
sừng ha đt ngt (p <0,05; Kiểm đnh Fisher).
Không ghi nhận mối liên quan giữa biểu hiện
protein NUT vi nhm tuổi, gii tnh và phn loại
mô bệnh học (p >0,05; Kiểm đnh Fisher). Kết
luận: Đc điểm tuổi, gii tnh và phn loại mô bệnh
học của những trường hợp carcinôm c biểu hiện
protein NUT không đc hiệu, cthể dẫn đến chẩn
đoán nhầm vi các trường hợp không cbiểu hiện.
Việc nhum ha mô miễn dch vi NUT (C52B1)
trên các trường hợp carcinôm vng mũi xoang là
cần thiết để đnh hưng chẩn đoán carcinôm NUT.
Từ khóa: protein nhân trong tinh hoàn,
carcinôm NUT, vng mũi xoang, vòm hầu
SUMMARY
EVALUATION OF NUT EXPRESSION
IN SINONASAL AND
NASOPHARYNGEAL SQUAMOUS
CELL CARCINOMA AND
UNDIFFERENTIATED CARCINOMA
Objectives: Nuclear protein in testis (NUT) is
encoded by the NUTM1 gene on chromosome
15q14. The pathogenesis of NUT carcinoma is
primarily driven by the t(15;19) translocation,
resulting in the formation of the oncogenic BRD4-
NUTM1 fusion protein, which is detectable using
the NUT-specific rabbit monoclonal antibody.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
115
Assessing NUT expression is valuable for guiding
both diagnosis and the selection of targeted
therapies. This research aimed to investigate the
features of NUT expression in squamous cell
carcinoma and undifferentiated carcinoma in the
sinonasal and nasopharyngeal region. Methods:
We retrospectively analyze the NUT expression
using anti-NUT antibody (clone C52B1) on
formalin-fixed paraffin-embedded blocks obtained
from the patients diagnosed with squamous cell
carcinoma and undifferentiated carcinoma in the
sinonasal and nasopharyngeal region at University
Medical Center Ho Chi Minh City between January
1, 2020, and August 31, 2023. Results: NUT
expression was observed in five cases of squamous
cell carcinoma and undifferentiated carcinoma in
the sinonasal and nasopharyngeal region,
representing 2.2% of the cohort. A significant
association was found between NUT expression,
affected anatomical locations and abrupt
keratinization (p <0.05; Fisher's Exact Test).
However, no significant correlation was identified
between NUT expression and patient age, sex, or
histopathological classification (p >0.05; Fisher’s
exact test). Conclusions: The patient age, sex, and
histopathological features of carcinoma with NUT
expression are not specific, which may lead to
misdiagnoses as squamous cell carcinoma or
undifferentiated carcinoma. It is crucial to perform
NUT immunohistochemistry in all cases of
sinonasal squamous cell carcinoma and
undifferentiated carcinoma to ensure accurate
diagnosis and appropriate treatment.
Keywords: nuclear protein in testis, NUT
carcinoma, sinonasal region, nasopharyngeal region
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Protein nhân trong tinh hoàn (protein
NUT/NUTM1) là mt protein không cấu trúc
được m ha bi gen NUTM1 nằm trên nhiễm
sắc thể 15q14 [1]. Bình thường, protein NUT
chỉ hiện diện tế bào mầm của tinh hoàn,
buồng trng và tế bào hạch thể mi. Tuy nhiên,
các công trình nghiên cu về protein NUT cho
thấy protein này c thể biểu hiện trong mt số
bệnh l như u mầm bào hoc tn sinh c đt
biến tái sắp xếp gen NUTM1 [6]. Trong cơ chế
bệnh sinh của carcinôm c biểu hiện protein
NUT (carcinôm NUT), chuyển v t(15;19)
(q14;p13.1) tạo nên tổ hợp gen m ha cho
protein sinh ung BRD4-NUTM1. Phc hợp
này được kiểm soát bi vng khi đng của
gen BRD4 và c thể gắn kết vi nhiễm sắc
chất đang hoạt đng phiên m thông qua miền
bromo. Sau khi BRD4-NUTM1 gắn vào nhiễm
sắc chất, do ái lực vi NUTM1, men EP300
được huy đng đến để acetyl ha vng nhiễm
sắc chất ln cận. Sự acetyl ha này tiếp tục
chiêu m các phc hợp BRD4-NUTM1 khác
nhờ hiệu ng tương hỗ. Hệ quả của quá trình
này là hình thành siêu miền gen c kch thưc
thay đổi từ 100 kilobase đến 2 megabase,
tương ng vi tnh chất nhn muối tiêu sau khi
nhum ha mô miễn dch vi kháng thể đc
hiệu kháng protein NUT [6]. Năm 2009,
Haack H đ khảo sát tnh chnh xác của loại
kháng thể này trong chẩn đoán carcinôm NUT.
Khi so sánh vi kĩ thuật lai tại chỗ phát huỳnh
quang (FISH), dấu ấn NUT (C52B1) c đ
nhạy 87% và đ đc hiệu 100% [3]. Năm
2017, Tổ chc Y tế Thế gii đ công nhận
carcinôm NUT là mt thực thể riêng biệt,
không phải subtype của carcinôm tế bào gai và
carcinôm không biệt ha (mbệnh theo Phn
loại Quốc tế về Bệnh ung bưu: 8023/3) [2].
Đáng chú ý, những bệnh nhn carcinôm NUT
ctiên lượng rất xấu vi thời gian sống trung
v 6,5 tháng d đ được điều tr đa mô thc
tch cực do u kém đáp ng vi liệu pháp ha
HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH GIẢI PHẪU BỆNH CÁC TỈNH PHÍA NAM LẦN THỨ 14
116
xạ tr thông thường [2,4]. Trong những năm
gần đy, các thnghiệm lm sàng pha I/II s
dụng thuốc c chế miền bromo và miền đoạn
cuối phụ (BET) hay thuốc c chế men histone
deacetylase đ chng minh tnh hiệu quả trong
điều trcá thể ha. Vì vậy, việc khảo sát biểu
hiện protein NUT c thể giúp đnh hưng chẩn
đoán và điều tr cho bệnh nhn [4]. Tại Việt
Nam, chúng tôi chưa ghi nhận báo cáo nào về
biểu hiện của protein NUT trên carcinôm tế
bào gai và carcinôm không biệt ha vng
mũi xoang và vòm hầu. Do đ, chúng tôi quyết
đnh thực hiện nghiên cu này vi mục tiêu
khảo sát tỉ lệ, đc điểm biểu hiện của protein
NUT. Đồng thời, đánh giá mối liên quan giữa
biểu hiện của protein này vi đc điểm tuổi,
gii tnh, v tru nguyên phát và phn loại mô
bệnh học.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cu là những bệnh nhân
được chẩn đoán carcinôm tế bào gai hoc
carcinôm không biệt ha đường hô hấp trên
từ vng mũi xoang đến vòm hầu tại Bệnh viện
Đại học Y Dược TP. Hồ Ch Minh trong thời
gian từ 01/01/2020 đến 31/08/2023.
Tiêu chuẩn lựa chọn: Các mẫu bệnh
phẩm sinh thiết và/hoc mẫu phẫu thuật ckết
quả giải phẫu bệnh là carcinôm tế bào gai hoc
carcinôm không biệt ha  vng mũi xoang và
vòm hầu được chẩn đoán theo Bảng phân loại
U vng đầu cổ của Tổ chc Y tế Thế gii ấn
bản lần th 5 năm 2022.
Tiêu chuẩn loại trừ: (1) Hồ sơ bệnh án lưu
trữ thiếu thông tin về tuổi, gii tnh, v tr u
nguyên phát. (2) Bệnh nhn đ được ha xạ tr
trưc đ. (3) Tiêu bản mất khối vi nến hoc
khối vi nến không còn đủ mô u để nhum ha
mô miễn dch.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Thời gian và địa điểm nghiên cứu:
Nghiên cu được thực hiện tại B môn Mô
phôi – Giải phẫu bệnh, Đại học Y Dược TP.
Hồ Ch Minh và Khoa Giải phẫu bệnh, Bệnh
viện Đại học Y Dược TP. Hồ Ch Minh trong
thời gian từ 10/2023 đến 06/2024.
Thiết kế nghiên cứu: Mô tả hàng loạt ca.
Cỡ mẫu: Vi phương pháp chọn mẫu
thuận tiện, nghiên cu thu thập được 225
trường hợp thỏa tiêu chuẩn nhận mẫu.
Phân tích số liệu: Dữ liệu thô được quản l
và m ha bằng phần mềm Microsoft Excel
2016. Dữ liệu sau khi được m ha được x l
bằng phần mềm thống kê Stata 17.0. Khảo sát
mối liên quan bằng Kiểm đnh Fisher. Tương
quan được xem là c ý nghĩa thống kê khi
phép kiểm c p <0,05.
Các biến số nghiên cứu chính:
Các biến số về tuổi, gii tnh, v tr u
nguyên phát, phương pháp lấy mẫu.
Các biến số mô bệnh học bao gồm cấu trúc
dạng nhú, tnh đồng nhất của tế bào u, biến đổi
tế bào sáng, hiện tượng sừng ha đt ngt,
thấm nhập bạch cầu trung tnh (không đánh giá
 vng loét, hoại t) và hoại t u. Về phn loại
mô bệnh học, u vng mũi xoang được phn
thành carcinôm tế bào gai quy ưc (đ 1, đ 2,
đ 3), carcinôm tế bào gai dạng nhú, carcinôm
dạng mụn cc, carcinôm tế bào gai dạng tế bào
hình thoi, carcinôm tế bào gai dạng đáy,
carcinôm lymphô–biểu mô, carcinôm không
biệt ha. Đối vi vòm hầu, u được phn thành
carcinôm vòm hầu loại sừng ha (K-NPC),
carcinôm vòm hầu loại không sừng ha (NK-
NPC), carcinôm tế bào gai dạng đáy.
Các biến số ha mô miễn dch bao gồm
biểu hiện protein NUT (c, không); v tr bắt
màu (nhân, bào tương); cường đ biểu hiện
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
117
(yếu, mạnh); mc đ biểu hiện (lan tỏa nếu tế
bào u c biểu hiện chiếm > 50% mô u, khu trú
nếu tế bào u c biểu hiện chiếm ≤ 50% mô u),
kiểu hình biểu hiện (dạng hạt mn, dạng muối
tiêu).
Quy trình nhuộm hóa mô miễn dịch:
Bưc 1: Đối vi mẫu phẫu thuật, mt vng
đại diện sẽ được chọn để thực hiện kĩ thuật sắp
xếp dy mô nhỏ (TMA) (không lấy  các v tr
hoại t u). Đối vi mẫu sinh thiết, tiến hành cắt
mỏng khối mô vi nến và ghép trên cng mt
tiêu bản (c bản đồ ha). Trường hợp bệnh
nhân c mẫu sinh thiết và mẫu phẫu thuật,
chúng tôi sẽ chọn mẫu phẫu thuật.
Bưc 2: Chuẩn b tiêu bản. Cắt mỏng mẫu
mô vi nến, mỗi lát dày 3 μm. Ủ trong tủ ấm
37oC qua đêm. Sấy tiêu bản  60–65oC trong 2
giờ trưc khi nhum.
Bưc 3: Nhum ha mô miễn dch trên hệ
thống nhum tự đng Ventana BenchMarkXT
của hng Roche vi kháng thể đơn dòng c
nguồn gốc từ thỏ (#3625) (dòng C52B1, tỉ lệ
pha loãng 1:50; Cell Signaling Technology,
Danvers, MA, USA). Dung môi pha loãng
TBS, bc l kháng nguyên bằng CC1 trong 60
phút pH đệm 9,0 và nhiệt đ 95oC, ủ kháng
thể th nhất trong 90 phút và nhum tương
phản vi Hematoxylin trong 15 giy.
Bưc 4: Đánh giá tiêu bản ha mô miễn
dch. Tiêu bản sẽ được đánh giá đc lập bi 2
bác sĩ giải phẫu bệnh (NVT và VTND). Trong
trường hợp không đồng thuận, tiêu bản sẽ được
hi chẩn và đưa ra kết luận cuối cng.
Đạo đức trong nghiên cứu: Nghiên cu
đ được thông qua Hi đồng Đạo đc trong
Nghiên cu y sinh học Đại học Y Dược TP.
Hồ Ch Minh, số 901/HĐĐĐ-ĐHYD ngày 05
tháng 10 năm 2023.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Trong thời gian từ 01/01/2020 đến
31/08/2023, tại Khoa Giải phẫu bệnh, Bệnh
viện Đại học Y Dược TP. Hồ ChMinh, vi
phương pháp chọn mẫu thuận tiện, nghiên cu
thu thập được 225 mẫu bệnh phẩm, trong đ c
212 mẫu sinh thiết (chiếm 94,2%) và 13 mẫu
phẫu thuật (chiếm 5,8%). Sau khi nhum ha
mô miễn dch vi dấu ấn NUT (C52B1), chúng
tôi thu được kết quả như sau:
3.1. Biểu hiện của protein NUT. Tỉ lệ
biểu hiện protein NUT trên carcinôm tế bào gai
và carcinôm không biệt ha  vng mũi xoang
và vòm hầu là 2,2% (5/225 trường hợp).
Bảng 1: Đặc điểm biểu hiện protein NUT trên carcinôm tế bào gai và carcinôm không biệt
hóa ở vùng mũi xoang và vòm hầu (n=5)
Đặc điểm biểu hiện của protein NUT
Mã nghiên cứu
Tổng
A017
A035
A047
A269
A291
Nhân
2
Bào tương
3
Lan tỏa
1
Khu trú
4
Mạnh
2
Yếu
3
Dạng muối tiêu
1
Dạng hạt mn
4
HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH GIẢI PHẪU BỆNH CÁC TỈNH PHÍA NAM LẦN THỨ 14
118
Nhận xét: C 2 trường hợp biểu hiện
nhn (40%) và 3 trường hợp biểu hiện bào
tương (60%). Trong đ, các trường hợp biểu
hiện khu trú, dạng hạt mn chiếm ưu thế (80%)
so vi trường hợp biểu hiện lan tỏa, dạng muối
tiêu (20%). Về cường đ biểu hiện, 60% các
trường hợp ccường đ yếu, 40% các trường
hợp c cường đmạnh.
3.2. Mối liên quan giữa biểu hiện protein NUT với tuổi, giới tính, vị trí u nguyên phát,
đặc điểm và phân loại mô bệnh học
Bảng 2: Mối liên quan giữa biểu hiện protein NUT với tuổi, giới tính, vị trí u nguyên phát
và phân loại mô bệnh học (n = 225)
Biến số
Biểu hiện protein NUT
Tổng
(n)
Giá trị
p*
Có biểu hiện
(n) (%)
Không biểu
hiện (n) (%)
Nhóm tuổi
< 20
0 (0)
2 (100)
2
0,558
20–29
0 (0)
10 (100)
10
30–39
0 (0)
24 (100)
24
40–49
0 (0)
46 (100)
46
50–59
2 (2,8)
70 (97,2)
70
60–69
3 (6,7)
42 (93,3)
42
70–79
0 (0)
18 (100)
18
≥ 80
0 (0)
8 (100)
8
Giới tính
Nam
4 (2,4)
165 (97,6)
169
1,000
Nữ
1 (1,8)
55 (98,2)
56
Vị trí u
Vng mũi xoang
3 (7,7)
36 (92,3)
39
0,038
Vòm hầu
2 (1,1)
184 (98,9)
186
Phân
loại mô
bệnh
học
Vùng
mũi
xoang
SCC đ 1
0 (0)
1 (100)
1
0,457
SCC đ 2
0 (0)
8 (100)
8
SCC đ 3
1 (5,9)
16 (94,1)
17
SCC dạng nhú
1 (20)
4 (80)
5
Carcinôm lymphô–biểu mô
0 (0)
3 (100)
3
Carcinôm không biệt ha
1 (20)
4 (80)
5
Vòm
hầu
NK-NPC
2 (1,1)
180 (98,9)
182
1,000
K-NPC
0 (0)
3 (100)
3
SCC dạng đáy
0 (0)
1 (100)
1
*Kiểm định Fisher
Chú thích: SCC: carcinôm tế bào gai; NK-NPC: carcinôm vòm hầu loại không sừng ha; K-
NPC: carcinôm vòm hầu loại sừng ha