KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
556
KHẢO SÁT ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC TRÊN BỆNH NHÂN LOẠN SINH TUỶ
CÓ ĐỘT BIẾN GEN ASXL1 TẠI VỊ TRÍ C.1934DUPG
TẠI BỆNH VIỆN TRUYỀN MÁU HUYẾT HỌC
Trần Ngọc Tường Uyên1,2, Cao Văn Động1,
Huỳnh Thiện Ngôn1, Phù Ch Dũng1, Phan Thị Xinh1,2
TÓM TẮT64
Mục tiêu: Khảo sát đặc điểm sinh học trên
bệnh nhân loạn sinh tuỷ (MDS) có đột biến gen
ASXL1 tại vị trí c.1934dupG.
Đối tượng: Tất cả bệnh nhân đưc chẩn
đoán MDS có đột biến gen ASXL1-1934dupG
tại bệnh viện Truyền máu Huyết học từ tháng
1/2019 đến tháng 6/2024.
Phương pháp nghiên cứu: Thiết kế mô tả
hàng loạt ca.
Kết quả: Từ tháng 1/2019 đến tháng 6/2024,
chúng tôi thu thập đưc dữ liệu của 27 ca chẩn
đoán MDS và có đột biến gen ASXL1-
1934dupG. MDS có đột biến ASXL1 tại hotspot
1934dupG chiếm ưu thế ở nam giới (tỉ lệ nam
gấp 1,3 lần so với nữ). Bệnh nhân có thiếu máu
mức độ vừa chiếm tỉ lệ cao nhất (37,3%). 70,4%
bệnh nhân có giảm tiểu cầu và 70,4% giảm bạch
cầu hạt lúc mới chẩn đoán, trong đó giảm tiểu
cầu và bạch cầu hạt nặng chiếm tỉ lệ thấp nhất.
Mật độ tế bào tuỷ xương tăng chiếm ưu thế
(51,9%). Tất cả bệnh nhân trong nhóm nghiên
cứu đều có loạn sản đa dng với loạn sản dòng
hồng cầu gặp trong 27/27 bệnh nhân. Bệnh nhân
1Bệnh viện Truyền máu Huyết học
2Đại học Y Dược TP.HCM
Chịu trách nhiệm chính: Phan Thị Xinh
SĐT: 0932728115
Email: bsphanthixinh@ump.edu.vn
Ngày nhận bài: 30/7/2024
Ngày phản biện khoa học: 01/8/2024
Ngày duyệt bài: 30/9/2024
tăng tỉ lệ tế bào non trong tuỷ xương chiếm
74,1%. Đa số bệnh nhân thuộc nhóm nguy cơ
trung bình theo IPSS và IPSS-R (88,9% và
44,4%). Tuy nhiên, sau khi phân loại lại theo
IPSS-M, 37% và 51,5% thuộc nhóm nguy cơ cao
và nguy cơ rất cao theo IPSS-M.
Kết luận: Việc nhận diện bệnh nhân MDS
có đột biến ASXL1-1934dupG có liên quan đến
các yếu tố tiên lưng xấu hơn giúp các bác sĩ lựa
chọn phác đồ điều trị phù hp, nhầm cải thiện
tiên lưng cho bệnh nhân.
Từ khoá: Loạn sinh tuỷ, đột biến ASXL1,
1934dupG.
SUMMARY
SURVEY OF BIOLOGICAL
CHARACTERISTICS IN
MYELODYSPLASTIC SYNDROMES
WITH ASXL1 GENE MUTATION AT
HOTSPOT c1934dupG AT BLOOD
TRANSFUSION HEMATOLOGY
HOSPITAL
Objective: To survey the biological
characteristics of myelodysplastic syndromes
(MDS) with ASXL1 gene mutation at hotspot
c1934dupG.
Subjects: All patients diagnosed as having
MDS with ASXL1 gene mutation at hotspot
c.1934dupG at the Blood Transfusion
Hematology Hospital from January 2019 to June
2024.
Research methods: Descriptive design of a
series of cases.
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
557
Result: From January 2019 to June 2024, we
collected data from 27 cases diagnosed with
MDS and had ASXL1 gene mutations at hotspot
c1934dupG. MDS with ASXL1 mutation at
hotspot c1934dupG is dominant in men (the rate
of men is 1.3 times higher than that of women).
Patients with moderate anemia account for the
highest proportion (37.3%). 70.4% of patients
had thrombocytopenia and 70.4% had
neutropenia at diagnosis with severe
thrombocytopenia and granulocytosis account for
the lowest proportion. Increased bone marrow
cell density predominates 51.9%. All patients in
our study had multilineage dysplasia, of which
erythroid dysplasia was found in 27/27 patients.
Patients had an increased percentage of immature
cells in the bone marrow, accounting for 74.1%.
The majority of patients were in the intermediate
risk group according to IPSS and IPSS-R (88.9%
and 44.4%). However, after reclassification
according to IPSS-M, 37% and 51.5% were in
the high risk and very high risk groups according
to IPSS-M.
Conclusion: MDS with the ASXL1mutation
at hotspot c.1934dupG is associated with worse
prognostic factors, so identifying this supports
doctors choose appropriate treatment regimens to
improve the patient's prognosis.
Keywords: Myelodysplastic Syndromes,
ASXL1 mutation, hotspot 1934dupG.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Hội chứng loạn sinh tuỷ
(Myelodysplastic Syndrome – MDS) là một
nhóm bệnh l ác tính dng tế bào tạo máu
không đồng nhất với biểu hiện đa dạng đưc
đặc trưng bởi sự bất thưng về hnh thái,
kèm theo giảm một hoặc nhiều hơn các dng
tế bào máu và có nguy cơ tiến triển sang
bệnh bạch cầu cấp dng tuỷ (Acute Myeloid
Leukemia – AML). MDS là kết quả của sự
tương tác giữa các đột biến gen mắc phải của
các tế bào tiền thân tạo máu, sự thay đổi môi
trưng vi mô của tuỷ xương và rối loạn trong
quá trnh điều hoà miễn dịch của cơ thể1.
Gen ASXL1 nằm trên NST 20q11.21
gồm 13 exon, kch thước 81kb, mã hóa cho
protein gồm 1541 amino acid. Trong quá
trình tạo máu bnh thưng, các protein
ASXL1 hoang dã (ASXL1-WT) tương tác
với các thành phần chính của phức hp ức
chế polycomb 2 (PCR2) như EZH2, EED,
SUZ12 làm tăng cưng quá trình trimethyl
hoá histone H3 tại vị trí lysine 27 hình thành
sản phẩm H3K27me3, ức chế sự biểu hiện
của gen HOXA pha sau và tương tác với
nhiều loại phân tử quan trọng đối với quá
trình phiên mã và dịch mã. Sự mất hoặc đột
biến của ASXL1 gây ra những biến đổi
histone bất thưng, rối loạn quá trình phiên
mã cũng như rối loạn các chức năng tế bào
khác như phân chia tế bào, truyền tín hiệu tế
bào. Đột biến gen ASXL1 là một trong
những đột biến thưng gặp trong MDS, với
khoảng 15-25% trong số ca mới chẩn đoán.
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng những bệnh
nhân MDS có đột biến ASXL1 có nguy cơ
chuyển cấp cao hơn, thi gian sống cn thấp
hơn so với các bệnh nhân MDS không có đột
biến ASXL12,3. Đột biến gen ASXL1 thưng
xảy ra ở exon 12, liên quan đến việc cắt ngắn
vùng PHD của gen, đột biến thưng gặp nhất
là sự nhân đôi 1 bazơ Guanine ở vị trí
nucleotide 1934 trong vòng lặp 8 Guanine từ
c.1927 đến c.1934 (c.1934dupG) làm thay
đổi Glycerin ở vị trí 646 thành Tryptophan
dẫn đến lệch khung đọc, tạo ra một codon
dừng sớm cách 12 codon ở phía sau vị trí
chèn (p.Gly646TrpfsX12). Đột biến ASXL1
1934dupG cũng đưc báo cáo là có liên quan
đến các yếu tố tiên lưng xấu3,4.
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
558
Tại Việt Nam, nhiều nghiên cứu về MDS
cũng đã thực hiện trong những năm qua, tuy
nhiên nghiên cứu về đặc điểm sinh học của
các bệnh nhân MDS có đột biến ASXL1 vẫn
chưa đưc báo cáo. Chính vì vậy, chúng tôi
tiến hành nghiên cứu khảo sát đặc điểm sinh
học trên bệnh nhân Loạn sinh tuỷ có đột biến
gen ASXL1 tại Bệnh viện Truyền máu Huyết
học.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu
Từ tháng 1/2019 đến tháng 6/2024, 27
bệnh nhân từ 16 tuổi trở lên, đáp ứng các tiêu
chuẩn chẩn đoán MDS nguyên phát theo tiêu
chuẩn chẩn đoán tối thiểu MDS của hội đồng
thuận quốc tế năm 20175, có đột biến gen
ASXL1 đưc xác định bằng kĩ thuật giải
trình tự gen thế hệ mới và đầy đủ thông tin
(về hành chính, bệnh sử, khám lâm sàng, các
thông số cận lâm sàng) tại thi điểm chẩn
đoán đưc thu thập dữ liệu qua khảo sát hồ
sơ bệnh án tại khoa di truyền học phân tử và
các khoa lâm sàng bệnh viện Truyền máu
Huyết học. Những bệnh nhân có các bệnh lí
gây giảm các dòng tế bào máu thứ phát hoặc
rối loạn hình thái tế bào thứ phát: thiếu
vitamin B12, thiếu axit folic, nghiện rưu,
nhiễm HIV, sau điều trị hoá chất, tia xạ,
MDS/MPN theo tiêu chuẩn của WHO 2022,
hồ sơ bệnh án không có đầy đủ thông tin sẽ
bị loại khỏi nghiên cứu.
Phương pháp nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu: mô tả hàng loạt ca
Phương pháp tiến hành: Thực hiện kĩ
thuật NGS để khảo sát đặc điểm đột biến gen
ASXL1.
Các bước tiến hành: Thu thập mẫu dịch
hút tuỷ xương: Thu thập khoảng 2ml thể tích
mẫu dịch hút tuỷ xương của ngưi bệnh, bảo
quản mẫu trong chất chống đông EDTA và
chuyển đến phòng thí nghiệm của khoa Di
truyền học phân tử, bệnh viện Truyền máu
Huyết học. Ly trích DNA: Tách chiết DNA
từ mẫu dịch hút tuỷ xương. Sản phẩm DNA
sau ly trch đưc kiểm tra nồng độ, độ tinh
sạch và và pha loãng để thu đưc nồng độ 50
ng/µL. Chuẩn bị thư viện: các đoạn DNA
đưc khuếch đại và phân mảnh thành các
mảnh nhỏ hơn. Những mảnh nhỏ hơn này
sau đó đưc gắn với các adapters đặc hiệu và
đưc nhân bản để tạo thư viện DNA. Giải
trình tự: Hệ thống sẽ đọc/giải trình tự các
đoạn ngắn, sau đó đưc đối chiếu theo bộ
gen hoặc hệ phiên mã tham chiếu.
Phân tích đột biến ASXL1: Các kiểu
phiên mã của ASXL1 đưc phân tích tin sinh
học của dữ liệu giải trình tự thô và so sánh
với dữ liệu trong ngân hàng gen để xác định
vị tr đột biến gây bệnh.
Phân tch và xử lsố liệu
Dữ liệu đưc nhập vào máy tính bằng
phần mềm Excel và phân tích bằng phần
mềm thống kê STATA phiên bản 14,0. Các
kết quả so sánh có ý nghĩa thống kê khi giá
trị p < 0,05.
Vấn đề y đức
Nghiên cứu đã đưc chấp thuận bởi Hội
đồng Y đức của Bệnh viện Truyền máu
Huyết học số 05/CN-HĐĐĐ.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Đặc điểm dịch tễ
Từ tháng 1 năm 2019 đến tháng 6 năm
2024, nghiên cứu của chúng tôi đã ghi nhận
27 trưng hp MDS có đột biến ASXL1 tại
vị trí c.1934dupG. Tuổi trung vị lúc chẩn
đoán là 68 tuổi (nhỏ nhất là 49 tuổi, lớn nhất
là 82 tuổi). Hầu hết các bệnh nhân đưc chẩn
đoán ở độ tuổi ≥ 50 tuổi, thưng gặp nhất là
từ 60 – 79 tuổi, chiếm tỉ lệ 74,1%. Nam giới
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
559
chiếm tỉ lệ cao hơn so với nữ giới (55,6% và
44,4%).
Đặc điểm sinh học
Tất cả bệnh nhân đều có tình trạng thiếu
máu lúc mới chẩn đoán với Hb trung vị là 7,8
g/dL và phần lớn bệnh nhân có mức độ thiếu
máu từ vừa đến nặng. 59,3% bệnh nhân có
kch thước hồng cầu bnh thưng, phần còn
lại có kch thước hồng cầu to, không có bệnh
nhân nào có chỉ số hồng cầu nhỏ. Giảm tiểu
cầu và bạch cầu hạt lúc mới chẩn đoán lần
lưt chiếm 70,4% và 70,4%, trong đó giảm
mức độ nặng (PLT< 25x109/L và NEU<
0,5x109/L) chiếm tỉ lệ thấp. Hầu hết bệnh
nhân có số lưng Mono và Lympho tại thi
điểm chẩn đoán thấp với trung vị lần lưt là
0,17x109/L và 1,53x109/L. Bệnh nhân có
LDH và ferritin cao lúc chẩn đoán lần lưt
chiếm 14,8% và 40,7%. (Bảng 1).
Bảng 1: Đặc điểm sinh học của bnh nhân MDS có đột biến ASXL1
Phân nhóm
Tổng (n)
Trung vị
Hb (g/dL)
Hb ≤ 6
6 < Hb ≤ 8
8< Hb ≤ 10
10 < Hb ≤12
5
9
10
3
7,8
MCV (fL)
MCV < 80
80 ≤ MCV ≤ 100
MCV > 100
0
16
11
99
MCH (pg)
MCH < 28
28 ≤ MCH ≤ 32
MCH > 32
2
12
13
31,3
PLT (x109/L)
PLT < 25
25 ≤ PLT < 50
50 ≤ PLT < 75
75 ≤ PLT < 150
PLT ≥ 150
5
3
5
6
8
85
NEU (x109/L)
NEU < 0,5
0,5 ≤ NEU < 1,0
1,0 ≤ NEU < 1,5
1,5 ≤ NEU < 1,8
NEU ≥ 1,8
4
6
6
3
8
1,21
Mono (x109/L)
Mono < 0,2
0,2 ≤ Mono ≤ 0,5
Mono >0,5
14
9
4
0,17
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
560
Lympho (x109/L)
Lympho < 1,0
1,0 ≤ Lympho ≤ 2,0
Lympho > 2,0
8
13
6
1,53
Ferritin (ng/mL)
Ferritin < 1000
Ferritin ≥ 1000
16
11
907
LDH (UI/L)
LDH < 500
LDH ≥ 500
23
4
260
Khi so sánh các chỉ số về số lưng các tế
bào máu, tỉ lệ blast, chỉ số sinh hoá theo giới
tính, cho thấy rằng: bệnh nhân nữ có chỉ số
MCV cao hơn so với nam giới (106,5 fL và
96,1 fL). Các thông số khác không có sự
khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa 2 nhóm.
Đặc điểm hình thái học tuỷ xương
Khảo sát tuỷ xương của các bệnh nhân
trong nghiên cứu thấy rằng nhóm bệnh nhân
có mật độ tế bào tăng chiếm ưu thế với
51,9%. Tất cả bệnh nhân đều có hình ảnh
loạn sản đa dng các tế bào máu, trong đó
loạn sản dòng hồng cầu ghi nhận ở tất cả
bệnh nhân, 26 bệnh nhân (96,3%) có biểu
hiện loạn sản ở dòng bạch cầu hạt và 24 bệnh
nhân (88,9%) cho hình ảnh loạn sản mẫu tiểu
cầu. 25,9% bệnh nhân không tăng tỉ lệ blast
lúc mới chẩn đoán, số bệnh nhân tăng tỉ lệ
blast cao (blast ≥10%) chiếm tỉ lệ 25,9%
(Bảng 2).
Bảng 2: Đặc điểm hình thái học tuỷ xương của bnh nhân MDS có đột biến ASXL1
Phân nhóm
Tổng (n)
%
Tỉ lệ tế bào non (%)
Blast < 5
5 ≤ Blast < 10
10 ≤ Blast < 20
7
13
7
25,9
48,2
25,9
Mật độ tế bào
Giảm
Bnh thưng
Tăng
6
7
14
22,2
25,9
51,9
Dòng tế bào loạn sản
Hồng cầu
Tiểu cầu
Bạch cầu
27
24
26
100
88,9
96,3