TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
53
KHẢO SÁT CÁC ĐẶC ĐIỂM CỦA THỐNG PHONG TRÊN NGƯỜI BỆNH
VIÊM KHỚP GÚT: MỘT NGHIÊN CỨU CẮT NGANG PHÂN TÍCH
Bùi Khánh Linh1, Lê Trung Nam1, Lý Và Sềnh2,
Nguyễn Công Nguyên1, Trần Thu Nga1
TÓM TẮT6
Mục tiêu: Khảo sát các đặc điểm của Thống
phong trên người bệnh viêm khớp gút và mối liên
quan giữa các đặc điểm của Thống phong với các
yếu tố (tuổi, giới, BMI, mức độ đau, tuổi khởi
phát, số lượng khớp viêm, yếu tố khởi phát) trên
NB viêm khớp gút. Đối tợng và phơng pháp
nghiên cứu: Nghiên cứu cắt ngang phân tích,
thực hiện trên 69 người bệnh viêm khớp gút có
đau khớp đến khám và điều trị tại khoa Cơ xương
khớp và khoa Khám bệnh - Bệnh viện Y học cổ
truyền TP. Hồ Chí Minh từ 02/2024 - 05/2024.
Các đặc điểm của Thống phong được ghi nhận
bằng phiếu khảo sát. Kết quả: Tỷ lệ 13 đặc điểm
của Thống phong ở người bệnh viêm khớp gút là
đau khớp tăng khi vận động (87%), đau khớp cố
định (82,6%), đau khớp kèm sưng (82,6%), đau
kèm nóng (63,8%), đau kèm đỏ (52,5%), Đau
kèm nặng (44,9%), Đau kèm tê (37,7%), Đau di
chuyển (36,2%), Đau âm ỉ (15,9%), Đau kèm
biến dạng khớp (5,8%), Đau có hạt màu trắng
lắng đọng (5,8%), Đau khớp kèm da vùng khớp
tím (2,9%), Giảm đau khi gặp lạnh (1,4%). Đa số
người bệnh bị đau từ mức độ đau trung bình đến
đau nặng (73,9%). Không có mối liên quan giữa
đặc điểm của Thống phong với các yếu tố của
người bệnh (Tuổi, BMI, tuổi khởi phát bệnh, số
lượng khớp viêm, yếu tố khởi phát đau khớp bao
1Khoa Y học Cổ truyền, Đại học Y Dược Thành
phố Hồ Chí Minh
2Bệnh viện Y học Cổ truyền Thành phố Hồ Chí
Minh
Chịu trách nhiệm chính: Trần Thu Nga
Email: ttnga@ump.edu.vn
Ngày nhận bài: 28.6.2024
Ngày phản biện khoa học: 1.7.2024
Ngày duyệt bài: 2.8.2024
gồm vận động mạnh và tự ý ngưng thuốc điều
trị) (p>0,05). Có 4 đặc điểm của Thống phong
gồm đau khớp kèm sưng, nóng, đỏ và đau tăng
khi vận động có mối liên quan với mức độ đau.
Có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa đau
khớp kèm nóng, đỏ với yếu tố khởi phát (uống
rượu bia, ăn thức ăn giàu purin) (p<0,05). Có mối
liên quan giữa đặc điểm đau khớp kèm sưng và
đau khớp âm ỉ với uống rượu bia. Đặc điểm đau
khớp âm ỉ có mối liên quan đến giới tính. Kết
luận: Có 5 đặc điểm của Thống phong thường
gặp nhất là đau khớp tăng khi vận động, đau
khớp cố định, đau khớp kèm sưng, nóng, đỏ. Đa
số người bệnh gút đến khám bị đau khớp từ mức
độ đau trung bình đến đau nặng. Không có mối
liên quan giữa đặc điểm của Thống phong với
các yếu tố của người bệnh (Tuổi, BMI, tuổi khởi
phát bệnh, số lượng khớp viêm, yếu tố khởi phát
đau khớp bao gồm vận động mạnh và tự ý ngưng
thuốc điều trị). Tuy nhiên, các đặc điểm đau
khớp kèm sưng, nóng, đỏ, đau tăng khi vận động
cao hơn ở nhóm NB có mức độ đau trung bình
đến nặng so với mức độ đau nhẹ dựa trên thang
VAS. Người bệnh có uống rượu bia, ăn thức ăn
giàu purin có nguy cơ bị khởi phát đau khớp kèm
sưng, nóng, đỏ cao hơn người không có yếu tố
này nên cần phòng ngừa cơn gút cấp bằng kiêng
rượu bia và thức ăn giàu purin. Người không
uống rượu bia bị đau khớp thì sẽ có đặc điểm đau
âm ỉ cao hơn. Đặc điểm đau khớp âm ỉ ở người
bệnh nữ lớn tuổi cũng cao hơn so với nam.
Từ khóa: Viêm khớp gút, Thống phong.
SUMMARY
SURVEY ON TONGFENG
CHARACTERISTICS IN GOUT
ARTHRITIS PATIENTS: A CROSS-
SECTIONAL DESCRIPTIVE STUDY
WITH ANALYSIS
HỘI NGHỊ KHOA HỌC KỸ THUẬT QUỐC TẾ THƯỜNG NIÊN LẦN THỨ XX VÀ ĐÀO TẠO Y KHOA LIÊN TỤC Y HỌC CỔ TRUYỀN 2024
54
Objective: Survey on the characteristics of
tongfeng in gout arthritis patients and the
relationship between the characteristics of
Tongfeng and patient's factors (age, BMI, pain
level, age of disease onset, number of inflamed
joints, pain-triggering factors). Methods: A
cross-sectional study with analysis was
conducted on 69 patients with gout arthritis who
met the criteria for examination and treatment at
the Department of Musculoskeletal System and
Department of Outpatient - Traditional Medicine
Hospital in Ho Chi Minh City from February
2024 to May 2024. Characteristics of gout are
recorded by survey form. Results: Among the 13
characteristics of Tongfeng: joint pain that
increases with movement (87%), fixed joint pain
(82.6%), joint pain with swelling (82.6%), heat
(63,8%), redness (52,5%) are the most common.
Most patients have pain ranging from moderate
to severe pain (73.9%). There is a relationship
between four characteristics of gout (joint pain
that increases with movement, joint pain with
swelling, hot and red) with pain level and
triggering factors are wine, beer, food rich in
purines (p < 0.05). The characteristic of dull joint
pain is higher in women than in men, especially
in older women (p < 0.05). Conclusion: There
are 5 common characteristics of Tongfeng:
increased joint pain with movement, fixed joint
pain, joint pain with swelling, heat, and redness.
Most gout patients have pain ranging from
moderate to severe pain. There is no relationship
between the characteristics of Tongfeng and
patient factors (age, BMI, age of disease onset,
number of inflamed joints, pain-triggering factors
including intense physical activity and
discontinuation of medication). However,
characteristics such as joint pain with swelling,
heat, redness, and increased pain with movement
are more prevalent in patients with moderate to
severe pain levels based on the VAS scale.
Patients who consume alcohol and purine-rich
foods are at higher risk of experiencing joint pain
with swelling, heat, and redness compared to
those without these factors, so acute gout attacks
should be prevented by avoiding alcohol and
purine-rich foods. Patients who do not consume
alcohol and experience joint pain tend to have
more dull pain. Dull joint pain is also more
common in in older women than in men.
Keywords: Gouty arthritis, tongfeng.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Bệnh gút là một bệnh viêm khớp phổ
biến trên Thế giới với tỉ lệ hiện mắc từ 1% –
4% [5], tăng dần theo tuổi và phổ biến ở nam
giới. Bệnh gút có biểu hiện viêm tại khớp
gây ra đau, diễn tiến ngày càng nặng, gây ra
nhiều biến chứng làm suy giảm chất lượng
cuộc sống của người bệnh nếu không được
điều trị và kiểm soát tốt. Hiện nay, việc vận
dụng kết hợp Y học cổ truyền (YHCT) với
YHHĐ trong điều trị bệnh gút cũng như
nhiều bệnh khác đang là xu hướng phát triển
trên toàn Thế giới. Trong YHCT, những biểu
hiện lâm sàng của bệnh gút, đặc trưng là đau
khớp, được mô tả thuộc phạm trù chứng
Thống phong. Để lựa chọn phương pháp điều
trị YHCT phù hợp cho người bệnh (NB) giúp
nâng cao hiệu quả điều trị thì vấn đề quan
trọng là cần xác định được đặc điểm của
bệnh dựa theo lí luận cơ bản YHCT, từ đó
biện chứng rồi luận trị: nhân chứng lập pháp,
tùy pháp tuyển phương, theo phương thi trị.
Tuy nhiên hiện nay các nghiên cứu về đặc
điểm của Thống phong trên NB viêm khớp
gút vẫn còn hạn chế. Với mong muốn góp
phần chăm sóc, điều trị NB viêm khớp gút
hiệu quả hơn bằng YHCT và tạo tiền đề cho
các nghiên cứu khác về Thống phong trong
tương lai nên nghiên cứu đã được thực hiện
với mục tiêu khảo sát các đặc điểm của
Thống phong trên NB viêm khớp gút và mối
liên quan giữa các đặc điểm của Thống
phong với các yếu tố (tuổi, giới, BMI, mức
độ đau, tuổi khớp phát, số lượng khớp viêm,
yếu tố khởi phát) trên NB viêm khớp gút.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
55
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tợng nghiên cứu
Nghiên cứu cắt ngang phân tích, được
tiến hành trên 69 người bệnh viêm khớp gút
tại Khoa Cơ xương khớp và khoa Khám bệnh
- Bệnh viện Y học cổ truyền TP.HCM trong
thời gian từ 02/2024 – 05/2024. Nghiên cứu
đã được sự chấp thuận của Hội đồng Đạo
đức trong nghiên cứu y sinh học Đại học Y
Dược Thành phố Hồ Chí Minh theo quyết
định số 76/HĐĐĐ-ĐHYD ngày 09/01/2024.
Tiêu chuẩn chọn bệnh: từ đủ 18 tuổi trở
lên, tỉnh táo, hợp tác, được chẩn đoán là bệnh
gút theo tiêu chuẩn Bennett – Wood (1968)
có biểu hiện đau khớp do gút.
Tiêu chuẩn loại trừ: rối loạn nhận thức,
tâm thần, không thể giao tiếp với thầy thuốc,
có biểu hiện đau khớp có nguyên nhân không
do bệnh gút, không thể hoàn thành bảng câu
hỏi.
2.2. Cỡ mẫu nghiên cứu
Áp dụng công thức:
n =
Theo nghiên cứu của Trịnh Kiến Trung
(2015),[3] tỉ lệ NB mắc bệnh gút là 4,4%,
suy ra p = 0,044, d = 0,05. Vì vậy, cỡ mẫu ≥
65 người.
2.3. Phơng pháp tiến hành
Sơ đồ 1. Quy trình thực hiện nghiên cứu
Bước 1: NB thỏa tiêu chuẩn chọn bệnh sẽ
được mời tham gia nghiên cứu, được cung
cấp thông tin nghiên cứu, ký giấy đồng thuận
và trả lời câu hỏi trên phiếu khảo sát.
Bước 2: Thu thập và xử lí số liệu.
Bước 3: Phân tích và đánh giá kết quả.
2.4. Định nghĩa biến số
- Các đặc điểm của NB viêm khớp gút
như: Yếu tố khởi phát viêm khớp, Đặc điểm
khớp viêm, Số lượng khớp viêm, Tuổi khởi
phát mắc bệnh gút, Các bệnh đi kèm.
- Mức độ đau khớp theo thang điểm
VAS, chia 4 mức độ: Không đau, Đau nhẹ
(Đau ít), Đau trung bình, Đau nặng.
- 13 đặc điểm của Thống phong được ghi
nhận dựa trên giáo trình “Bệnh học và Điều
trị Nội khoa kết hợp Đông Tây Y” của Đại
học Y Dược TP.HCM, bao gồm: Đau kèm
HỘI NGHỊ KHOA HỌC KỸ THUẬT QUỐC TẾ THƯỜNG NIÊN LẦN THỨ XX VÀ ĐÀO TẠO Y KHOA LIÊN TỤC Y HỌC CỔ TRUYỀN 2024
56
sưng, Đau kèm nóng, Đau kèm đỏ, Đau di
chuyển, Đau cố định, Đau âm ỉ, Đau kèm
nặng, Đau kèm tê, Giảm đau khi gặp lạnh,
Đau khớp kèm da vùng khớp màu tím, Đau
tăng khi vận động, Đau kèm biến dạng khớp,
Đau có hạt màu trắng lắng đọng. Các đặc
điểm của Thống phong được định nghĩa dựa
trên Thuật ngữ YHCT của tổ chức Y tế thế
giới khu vực Tây Thái Bình Dương.[8]
2.5. Xử lí số liệu
Thống kê phân tích bằng phần mềm
SPSS 20. Dùng kiểm định Chi – Square hoặc
Fisher’s Exact để phân tích mối liên quan
giữa các đặc điểm Thống phong với biến
định tính (Tuổi, giới, BMI, mức độ đau, yếu
tố khởi phát), dùng phân tích hồi quy logistic
để phân tích mối liên quan giữa đặc điểm
Thống phong với biến định lượng (tuổi khởi
phát, số lượng khớp viêm), mức ý nghĩa
thống kê < 0,05.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm mẫu nghiên cứu
Bảng 1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
57
Kết quả nghiên cứu trên 69 người bệnh
gút với tuổi trung bình là 56,06 ±14,24, chủ
yếu ở nhóm ≥ 60 tuổi (49,3%) và tỉ lệ nam
giới gấp 10 lần nữ, có 40,6% người bệnh
thuộc nhóm béo phì. Ngoài ra, các đặc điểm
liên quan đến bệnh gút bao gồm: tuổi khởi
phát gút trung bình là 51 ± 14, phần lớn chỉ
đau 1 đến 2 khớp với tỉ lệ lần lượt là 52,2%
và 34,8%, khởi phát cơn đau liên quan nhiều
nhất đến yếu tố ăn nhiều thức ăn giàu purin
(58%), tiếp theo là yếu tố uống rượu bia
(46,4%) và người bệnh thường đa số kèm
theo mắc các bệnh lý chuyển hóa khác như
rối loạn lipid máu (78,4%), tăng huyết áp
(74,5%).
3.2. Đặc điểm mức độ đau khớp
Bảng 2. Đặc điểm mức độ đau của mẫu nghiên cứu theo VAS
Đa số người bệnh đau từ mức độ trung bình đến nặng (chiếm 73,9%), trong đó mức độ
đau trung bình có tỷ lệ cao nhất (39,1%).
3.3. Đặc điểm ca Thống phong
Biểu đồ 1. Đặc điểm của Thống phong trên người bệnh viêm khớp gút
Trong số 13 đặc điểm của Thống phong,
các đặc điểm thường gặp nhất là đau khớp
tăng khi vận động (87%), đau khớp cố định
(82,6%), đau khớp kèm sưng (82,6%), đau
kèm nóng (63,8%), đau kèm đỏ (52,5%).
3.4. Mối liên quan giữa các đặc điểm
ca Thống phong với các yếu tố (tuổi, giới,
BMI, mức độ đau, yếu tố khởi phát viêm
khớp, tuổi khởi phát bệnh, số lợng khớp
viêm) trên ngời bệnh viêm khớp gút
Kết quả sau khi dùng phép kiểm Chi –
Square hoặc Fisher’s Exact để phân tích mối
liên quan giữa 13 đặc điểm của Thống phong
với biến định tính (Tuổi, giới, BMI, mức độ